ՅԱՐՈՒԹԻՒՆ ԵՒ ՅԱՒԻՏԵՆԱԿԱՆ ԿԵԱՆՔ

«Ես եմ Յարութիւն եւ կեա՛նք» (ՅՈՎՀ. ԺԱ 25)։

Քրիստոնէական հաւատքին առանցքն է Քրիստոսի այս խօսքը։ Յարութեան յոյսը եւ յաւիտենական կեանքի ճշմարտութիւնը քրիստոնեայ հաւատացեալին նշանաբանն է՝ «քրիստոնեայ» կը նշանակէ՝ Յարութեան եւ յաւիտենական կեանքի ճշմարտութեան հաւատացող։ Ուստի քրիստոնեայ հաւատքը իր աւարտին՝ իր ամբողջութեան կը հասնի, ի լրումն ժամանակի մեռեալներու յարութեամբ եւ յաւիտենական կեանքին հռչակումով։

Ուստի, քրիստոնեան հաստատապէս կը հաւատայ ե՛ւ կը յուսայ, թէ ինչպէս որ Քրիստոս ճշմարտապէս յարեաւ մեռելներէն եւ կ՚ապրի յաւիտեան, նո՛յնպէս ալ արդարները իրենց մահէն ետք յաւիտենապէս պիտի ապրին յարուցեալ Քրիստոսի հետ, որ զիրենք պիտի յարուցանէ վերջին օրը։

Արդարեւ, «Մարմին» բառը կը բնորոշէ մարդը իր տկարութեան, իր թերութիւններուն եւ «մահկանացու»ի հանգամանքով։ Այս իմաստով, «մարմինին յարութիւն»ը կը նշանակէ, թէ մահէն ետք ո՛չ միայն անմա՛հ հոգին իր կեանքը պիտի ունենայ, այլ՝ «մահկանացու մարմին»ներն ալ պիտի վերակենդանանան։ Ուստի, «մեռեալներուն յարութեան» դաւանանքը սկիզբէն իսկ քրիստոնեայ հաւատքին բաղկացուցիչ տարրը եղած է։ Եւ այս հաւատքն է որ քրիստոնեային կեա՛նք կու տայ։

«Եթէ չկայ յարութիւն մեռելներուն, ուրեմն Քրիստոս ալ յարութիւն չառաւ։ Եթէ Քրիստոս յարութիւն չառաւ, ապա ուրեմն ընդունայն է մեր քարոզութիւնը, ընդունայն է նաեւ հաւատքը…։ Բայց ո՛չ. Քրիստոս յարութիւն առաւ մեռեալներէն, երախայրիքը՝ ննջեցեալներուն», կ՚ըսէ Պօղոս Առաքեալ. (Ա ԿՈՐՆԹ. ԺԵ 12-14, 20)։

Մեռելներուն յարութեան ճշմարտութիւնը, Աստուծոյ կողմէ հետզհետէ յայտնուած ճշմարտութիւն մըն է Իր ժողովուրդին։ Արդարեւ, «մեռեալներուն իրենց մարմինով յարութեան յոյս»ը ինքզինք պարտադրեց իբրեւ ներհուն հետեւանք Աստուծոյ հաւատքին, այն հաւատքին ըստ որուն՝ Աստուած արարիչն է հոգիով եւ մարմինով ամբողջակա՛ն մարդուն։

Աստուած, երկինքի եւ երկրի արարի՛չն է նաեւ, որ հաւատարմութեամբ կը պահէ Իր ուխտը Աբրահամի եւ անոր սերունդին հետ։ Եւ ահաւասիկ այս կրկնակի հեռանկարով է, որ «յարութեան հաւատք»ը պիտի սկսի ինքզինք բացայայտնել։

Փարիսեցիները եւ Քրիստոսի ժամանակակից բազմաթիւ մարդիկ «յարութեան յոյս»ը ունէին։ Յիսուս ալ կ՚ուսուցանէ «յարութեան յոյս»ը հաստատ կերպով։ Իսկ սադուկեցիները կը մերժէին յարութեան ճշմարտութիւնը։ Յիսուս, յարութեան ճշմարտութիւնը մերժող՝ չհաւատացող սադուկեցիներուն սապէս կը պատասխանէ. «Դուք բոլորդ ալ մոլորած էք, դուք ո՛չ Սուրբ Գիրքը գիտէք, ո՛չ ալ Աստուծոյ զօրութիւնը» (ՄԱՐԿ. ԺԲ 24)։ Արդարեւ, ոչինչէն ստեղծող Աստուած, ինչպէ՞ս չի կրնար արդէն ստեղծած մարդը վերակենդանացնել…։

Ուստի, յարութեան հաւատքը կը հիմնուի Աստուծոյ վրայ այն հաւատքով. «… որ Աստուածն է ո՛չ թէ մեռեալներուն, այլ՝ կենդանիներուն» (ՄԱՐԿ. ԺԲ 27)։ Այս ճշմարտութենէն կը հետեւի, թէ բոլոր մեռեալները ի վերջոյ պիտի վերակենդանանան, քանի որ Աստուած բոլոր արարածներուն՝ ամբողջ մարդկութեան Աստուա՛ծն է։

Իսկ Յիսուս, յարութեան հաւատքը եւ յոյսը ուղղակի՛ Իր իսկ Անձին կը կապէ, երբ կ՚ըսէ. «Ես եմ Յարութիւն եւ կեա՛նք» (ՅՈՎՀ. ԺԱ 25)։

Յիսուս, Ի՛նքն է որ վերջին օրը պիտի յարուցանէ անոնք՝ որ Իրեն հաւատացին։ Եւ Իրեն հաւատալով՝ ճաշակեցին Իր Մարմինը եւ ըմպեցին Իր Արիւնը։

Յարութեան ճշմարտութեան նշանը եւ գրաւականը Յիսուս այժմէն իսկ կու տայ՝ վերստին կեա՛նք պարգեւելով կարգ մը ննջեցեալներուն, միանգամայն աւետելով Իր իսկ Յարութիւնը, որ սակայն տարբեր կարգի պիտի պատկանի։ Իր տեսակին մէջ միա՛կը հանդիսացող այս ճշմարտութեան մասին Յիսուս կը խօսի իբր «Յովնանի նշանը» (ՄԱՏԹ. ԺԲ 39) եւ «Տաճարին նշանը» (ՄԱՏԹ. ԻԷ 40)։ Յիսուս կ՚աւետէ թէ Իր մահուան երրորդ օրը Յարութիւն պիտի առնէ։ «Քրիստոսի վկայ ըլլալ» կը նշանակէ՝ վկայ ըլլալ Անոր Յարութեան. (ԳՈՐԾ. Ա 22)։

Նաեւ՝ «Քրիստոսի վկայ ըլլալ»՝ «Անոր, մեռեալներէն յարութենէն ետք, ուտել եւ ըմպել է Իր հետ» (ԳՈՐԾ. Ժ 41)։ Յարութեան ճշմարտութեան նկատմամբ քրիստոնեայի յոյսը՝ յարուցեալ Քրիստոսի հետ հանդիպումներուն ամբողջ դրոշմը կը կրէ։ Ուստի, իւրաքանչիւր քրիստոնեայ հաւատացեալ յարութիւն պիտի առնէ Քրիստոսի պէս, Իրեն հետ եւ Իրմո՛վ։ Ուստի, Քրիստոսի հետ յարութիւն առնելու յոյսը քրիստոնեային հաւատքին հի՛մն է։

Յարութեան ճշմարտութեան հանդէպ քրիստոնեայ հաւատքը, սկիզբէն իսկ հակառակութիւններու եւ թիւրիմացութիւններու բախեցաւ։ Այս մասին Սուրբ Օգոստինոս սապէս կ՚ըսէ. «Քրիստոնեայ հաւատքը իր ոչ մէկ կէտին մէջ այնքան հակառակութեան չի հանդիպիր որքան մարմինի յարութեան հարցով»։ Ընդհանրապէս ընդունուած ճշմարտութիւն մըն է, թէ մարդուն կեանքը մահէն յետոյ հոգեպէս կը շարունակուի։ Բայց ի՞նչպէս հաւատալ, թէ մարդու այնքա՛ն բացայայտօրէն մահկանացու այս մարմինը կարող է յառնել՝ յաւիտենական կեանքին համար։

Ահաւասիկ, այս կէտին պէտք է նկատի ունենալ Աստուծոյ «ամենակարողութեան» եզրը, այն որ անկարելի կը թուի մարդուն, Աստուծոյ համար բնական է, քանի որ Աստուծոյ համար «անկարելի»ն գոյութիւն չունի՝ Ան Ամենակարո՛ղ է։ Այն ինչ որ մարդկային մտքին համար անկարելի է եւ անբացատրելի՝ Աստուծոյ համար կարելի է եւ պա՛րզ։

Ուրեմն ի՞նչ է նշանակութիւնը «յառնել» եզրին, այսինքն յարութիւն առնելու ճշմարտութեան։

Մահը՝ հոգիին եւ մարմինին բաժանումն է, եւ այս իմաստով «մահ»ը բացատրուած է որպէս «մարմին առանց հոգիի»։ Ուստի մարմինին հոգիէն բաժանումով՝ մահով, մարդուն մարմինը փտութեան կը մատնուի, մինչ անոր հոգին կ՚երթայ ընդառաջ Աստուծոյ՝ սպասելով որ վերստին միանայ իր «փառաւորեալ մարմին»ին հետ։ Աստուած Իր Ամենակարողութեամբ անապական կեանքը վերջնականապէս պիտի վերադարձնէ մարդոց մարմիններուն, միացնելով զանոնք իրենց հոգիներուն՝ զօրութեամբ Յիսուսի Յարութեան։ Ասիկա, կերպով մը, վերադարձ է մարդուն արարչութեան։

Բոլո՛ր մահացած մարդիկ յարութիւն պիտի առնեն. «Եւ դուրս գան, անոնք որ բարիք են գործած՝ յարութիւն պիտի առնեն եւ ապրին, իսկ անոնք որ չարիք են գործած՝ յարութիւն պիտի առնեն եւ պիտի դատապարտուին» (ՅՈՎՀ. Ե 29)։

Յիսուս Քրիստոս յարեաւ Իր իսկ մարմինով. «Տեսէ՛ք ձեռքերս եւ ոտքերս, Ես նո՛յնն եմ» (ՂՈՒԿ. ԻԴ 39), սակայն Քրիստոս չվերադարձաւ իր երկրային կեանքին։ Եւ նո՛յնպէս, Քրիստոսով՝ Քրիստոսի նման «ամէնքը յարութիւն պիտի առնեն իրենց այժմու մարմինով» բայց այս մարմինը պիտի «կերպարանափոխուի փառքի մարմինի» այսինքն՝ «հոգեղէն մարմինի» (Ա ԿՈՐՆԹ. ԺԵ 44)։ Անշուշտ այս ճշմարտութիւնը կը գերազանցէ մարդկային երեւակայութիւնը եւ հասկացողութիւնը, քանի որ մարդկային միտքը ի վերջոյ սահման մը ունի. ան մարդուս մատչելի կը դառնայ միա՛յն հաւատքով։

Արդարեւ, Սուրբ Պատարագի Խորհուրդին մասնակցութիւնը՝ մարդուս մարմինին «կերպարանափոխութեան» նախաճաշակումը կու տայ Քրիստոսով։

Ինչպէս որ ճի՛շդ է, թէ Քրիստոս պիտի յարուցանէ մարդը «վերջին օրը», ճի՛շդ է նաեւ, թէ մարդ, կերպով մը արդէն «յարուցեալ» է Քրիստոսի հետ։

Արդարեւ, շնորհիւ Սուրբ Հոգիին, քրիստոնեայ կեանքը այժմէն իսկ երկրի վրայ «մասնակցութի՛ւն» մըն է Քրիստոսի մահուան եւ Յարութեան. «Աշխարհի վրայ նեղութիւն պիտի ունենաք, բայց քաջալերուեցէ՛ք, քանի որ ես յաղթեցի աշխարհին», կ՚ըսէ Յիսուս մատնանշելով այս մասնակցութեան. (ՅՈՎՀ. ԺԶ 33)։

Արդարեւ, հաւատացեալին նպատակը պէտք չէ՛ ըլլայ, հասկնալ Քրիստոսի Յարութեան ճշմարտութիւնը, այլ՝ հաւատա՛լ։ Նոյնպէս, նպատակը պէտք չէ ըլլայ փաստել Քրիստոսի Յարութեան ճշմարտութիւնը, այլ՝ ընդունի՛լ զայն եւ ջանալ բացատրել, ըստ կարելւոյն, թէ ինչո՞ւ համար «աստուածային արարչագործութեան ընդհանուր ծրագրին համար անհրաժե՛շտ էր «Յարուցեալ Քրիստոս»ը՝ եւ ո՛չ թէ «Մեռեալ Քրիստոս»ը։

Ուստի սա կէտը կարեւոր է. Յիսուս մարդկութիւնը փրկելու համար չմեռա՛ւ, այլ Յարութիւն առաւ, այլ մեռաւ՝ որպէսզի Յարութիւն առնէ։ Եւ ուրեմն մարդկութիւնը փրկողը ո՛չ թէ Յիսուսի մահն է, այլ Անոր մեռեալներէն Յարութիւն առնե՛լը։

Յիսուս աշխարհ չեկաւ՝ չմարմնացաւ եւ չմարդացաւ մարդկային ընդհանուր պատմութեան մէջ «տեղ մը գրաւելու» համար միայն, կամ թերեւս աւելի՛ յստակ եւ հաս-կընալի բացատրութեամբ, Յիսուս պատմական սոսկական դէմք մը չեղաւ, այլ՝ անժամանակ յաւիտենականութեան մէջ յարակենդան եւ գործօն անձնաւորութիւն մը։

Արդարեւ, կենդանի Աստուծոյ Որդին Ի՛նք կենդանի Աստուա՛ծ է, ինչպէս հաստատեց. «Հայրը եւ Ես մէ՛կ ենք»։ Եւ ճշմարտութի՛ւնն իսկ է այս։

«Հայր եւ Որդի»ի այս միութիւնը, կամ նոյնութիւնը, ի՛նչ որ էր երկրի վրայ՝ կը շարունակէ ըլլալ երկինքի մէջ՝ յաւիտենականութեան մէջ։ Այդպէս ուրեմն, Աստուած չի՛ կրնար մեռնիլ եւ չի՛ կրնար թաղուիլ. Աստուած միշտ կ՚ապրի՝ մշտնջենաւոր եւ անայլայլելի՝ ո՛ւր ալ գտնուի՝ խաչի վրայ կամ գերեզմանի մը մէջ։ Իսկ Յիսուս՝ մարմնացեալ եւ մարդացեալ Աստուած խաչուեցաւ, թաղուեցաւ եւ Յարութիւն առաւ միշտ կենդանի աստուածութեամբը։

Ուրեմն, կատարեալ հաւատքով անգամ մը եւս մեծ ուրախութեա՜մբ եւ բարձրաձայն գոչենք եւ յայտարարենք սիրելի՜ բարեկամներ.

«Քրիստոս յարեաւ ի մեռելոց…»։

ՄԱՇՏՈՑ ՔՀՆՅ. ԳԱԼՓԱՔՃԵԱՆ