ՄԱՐԴԿԱՅՆԱԲԱՐ ԽՈՐՀԻԼ

Մարդ­կա­յին ի­մաս­տու­թիւ­նը եր­բեմն կը հա­կա­սէ ճշմա­րիտ ի­մա­ցա­կա­նու­թեան եւ մարդս կ՚ա­ռաջ­նոր­դուի, կը հե­տամ­տի սխալ ճամ­բա­նե­րու՝ սխալ գա­ղա­փար­նե­րու։ Ար­դա­րեւ, մար­դուս ա­մէն խոր­հա­ծը, տես­նել կար­ծա­ծը ճշմար­տու­թիւն չէ, այլ խա­բէու­թիւն։

Ար­դա­րեւ Պղա­տոն կ՚ը­սէ, թէ մարդ կը տես­նէ միայն ճշմար­տու­թեան ստուե­րը եւ այդ ստուե­րը ճշմար­տու­թիւ­ն կը կար­ծէ։ Այս կը նշա­նա­կէ, թէ մար­դուս ա­մէն խոր­հա­ծը, ինչ որ կա­րե­լի է հա­մա­րել՝ մտա­ւոր աչ­քով տե­սո­ղու­թիւն, ճիշդ չէ՛։

Ուս­տի կան մար­դիկ, ո­րոնք կը կար­ծեն միշտ ի­րա­ւա­ցի ըլ­լալ, ճիշդ ըլ­լալ, բայց չա­րա­չար կը սխա­լին, քա­նի որ ա­նոնք կը յայտ­նեն միայն են­թա­կա­յա­կան տե­ղե­կու­թիւն մը եւ ո՛չ ա­ռար­կա­յա­կան ի­րո­ղու­թիւն մը։ Այս իսկ պատ­ճա­ռով է, որ կ՚ը­սուի, թէ ա­ռանց հաս­տատ գի­տու­թեան՝ գա­ղա­փար չի գո­յա­նար։ Մտա­ծո­ղու­թիւն, խոր­հուրդ պէտք է հիմ­նուած ըլ­լայ փաս­տուած եւ ըն­դու­նուած գի­տե­լի­քի վրայ, այ­լա­պէս կը մնայ միայն են­թա­կա­յա­կան կար­ծիք, ան­հիմն տե­սա­կէտ, ինչ որ ինք­նա­խա­բէու­թեան մէկ ձեւն է։ «Գիտ­նալ կար­ծել» տար­բեր բան է, «ի­րա­պէ՛ս գիտ­նալ»՝ բո­լո­րո­վին տար­բե՛ր։

Մարդ­կայ­նա­բար խոր­հիլ, մարդ­կա­յին ի­մաս­տու­թեամբ շար­ժիլ՝ մարդս միշտ ճշմար­տու­թեան չ՚ա­ռաջ­նոր­դեր, շե­ղում­ներ կ՚ըլ­լայ, սխա­լանք­նե­րու կ՚են­թար­կուի մարդ շատ ան­գամ։ Մար­դուս կամ­քը յա­ճախ չի յար­մա­րիր, չի հա­մա­պա­տաս­խա­ներ բնա­կան օ­րէն­քով հաս­տա­տուած ճշմա­րիտ «կամք»ին, որ կազ­մուած է աս­տուա­ծա­յին ընդ­հա­նուր ստեղ­ծա­գոր­ծու­թեան պա­հէն սկսեալ «ծրա­գիր»ով մը՝ որ է Ա­րար­չին կամ­քը՝ ճշմա­րիտ, ան­սուտ եւ ան­շեղ, ա­նայ­լայ­լե­լի եւ մշտնջե­նա­ւոր կա՛մ­քը։ Աս­տու­ծոյ կա՛մքն է ա­սի­կա, ո­րուն ե­թէ չհա­մա­ձայ­նի մարդ­կա­յին կամ­քը, ան­կա­տար կը մնայ։ Ար­դա­րեւ, մարդ­կա­յին կամ­քին ան­կա­տա­րե­լի ըլ­լա­լը կը վե­րագ­րեն «ճա­կա­տա­գիր»ին՝ որ կեր­պով մը վե­րո­յի­շեալ «աս­տուա­ծա­յին ընդ­հա­նուր ստեղ­ծա­գոր­ծու­թեամբ հաս­տա­տուած ծրա­գիր»ին՝ անձ­նա­կան ձե­ւին մէկ ար­տա­յայ­տու­թիւնն է եւ այս­պէս կեր­պով մը կը պատ­ճա­ռա­բա­նեն, կ՚ար­դա­րաց­նեն մարդ­կա­յին կամ­քին ան­կա­տա­րու­թիւ­նը։

«Ա­զատ կամք»ը կը կա­տա­րուի երբ հա­մա­ձայն է աս­տուա­ծա­յին կամ­քին։ Մարդ խոր­հուրդ կ՚ու­նե­նայ եւ այդ խոր­հուր­դը կամ­քի կը վե­րա­ծուի, երբ Բնա­կան Օ­րէն­քին՝ Աս­տու­ծոյ կամ­քին կը պատ­շա­ճի, կը յար­մա­րի։ Ուս­տի կ՚ը­սուի, թէ մարդ կը ծրագ­րէ եւ Աս­տուած կը ծի­ծա­ղի, քա­նի որ ա­ռանց Իր կամ­քին ան­կա­րե­լի է ի­րա­գոր­ծել այդ ծրա­գի­րը մար­դուն հա­մար։

Բայց հար­ցը սա է. աս­տուա­ծա­յին կամ­քը պէտք չէ շփո­թել «ճա­կա­տա­գիր» ա­նուա­նուած կար­ծի­քին հետ, քա­նի որ խնդի­րը՝ Աս­տու­ծոյ կամ­քին եւ մար­դուս ա­զատ կամ­քին հա­մա­ձայ­նու­թեան հարցն է։ Մար­դուս ա­զատ կամ­քը ի­րեն կը բեռց­նէ պա­տաս­խա­նա­տուու­թիւն եւ Աս­տուած, որ ա­մե­նա­տես է, կը տես­նէ եւ գի­տէ կան­խա­բար, թէ՝ ի՛նչ է մար­դուն կամ­քը եւ թէ ի՛նչ պի­տի ըլ­լայ ա­նոր հե­տե­ւան­քը մար­դուն հա­մար։ Ուս­տի եր­բեմն կը թո­ղու, որ ի­րա­կա­նա­նայ ա­նոր ար­դիւն­քը՝ ո­րուն պա­տաս­խա­նա­տուն նոյ­նինքն մարդն է եւ եր­բեմն ալ, ե­թէ շատ մեծ վնաս­նե­րու պատ­ճառ պի­տի ըլ­լայ մար­դու կամ­քին ի­րա­կա­նա­ցու­մը, Աս­տուած կը մի­ջամ­տէ եւ ար­գելք կ՚ըլ­լայ ա­նոյ կա­տար­մա­նը։

Աս­տուած ի­մաս­տու­թիւն է եւ ի­մաս­տու­թիւ­նը բա­նա­կա­նու­թեամբ կը գոր­ծէ, այ­լա­պէս ա­սի­կա բո­լո­րո­վին ան­ծա­նօթ «ճա­կա­տա­գիր» բա­ռով ներ­կա­յաց­նել ի­մաս­տու­թեան  ներ­հակ է։

Բո­լորս, ա­մէն օր, գո­նէ եր­կու կամ ե­րեք ան­գամ կ՚ար­տա­սա­նենք Տէ­րու­նա­կան ա­ղօթ­քը, եւ կ՚ը­սենք «Հայր մեր…»։ Այս ա­մէն օր կրկնած ա­ղօթ­քին մէջ բա­ցա­յայ­տօ­րէն կ՚ըն­դու­նինք, որ ո՛չ թէ մեր կամ­քը, այլ Աս­տու­ծոյ կամ­քը պի­տի կա­տա­րուի. «Ե­ղի­ցին կամք քո…»։ Ա­պա ու­րեմն երբ մեր կամ­քը չի կա­տա­րուիր, ա­սի­կա «ճա­կա­տա­գիր»ի հարց չէ, այլ Աս­տու­ծոյ կամ­քին ան­յար­մա­րու­թեան, ան­հա­մա­ձայ­նու­թեան խնդիր։

Ու­րեմն մարդ երբ ո­րե­ւէ բան կ՚ու­զէ, նախ պէտք է զայն պատ­շա­ճեց­նէ Աս­տու­ծոյ կամ­քին եւ ե­թէ չի կա­տա­րուիր, հասկ­նա­լու է, թէ իր փա­փա­քը հա­կա­ռա՛կ է Ա­նոր կամ­քին։ Աս­տու­ծոյ ի­մաս­տու­թիւ­նը՝ սի­րով եւ բա­րու­թեամբ կ՚ար­տա­յայ­տուի, ա­նոր մէջ ո՛չ սխալ, ո՛չ շե­ղում եւ ո՛չ իսկ վտանգ կայ, ստոյգ է եւ ճշմա­րիտ, ու­րեմն մար­դուս ի նպաստ է, իր օգ­տին հա­մար է որ չկա­տա­րուին կարգ մը փա­փաք­նե­րը եւ ար­դիւնք չտան իր կամ­քին մտադ­րու­թիւն­նե­րը։

Ե­կէ՛ք, սի­րե­լի՜ ըն­թեր­ցող բա­րե­կամ­ներ, մեր խորհր­դա­ծու­թիւն­նե­րը վեր­ջաց­նենք աս­տուա­ծա­յին ի­մաս­տու­թիւ­նը եւ մարդ­կա­յին ի­մաս­տու­թիւ­նը հա­մե­մա­տող գե­ղե­ցիկ ա­ռա­կով մը։

Կը պատ­մուի, թէ՝ ժա­մա­նա­կին կար գիւ­ղա­ցի մը, որ կը մտա­ծէր, թէ ե­թէ ի՛նք կար­գա­ւո­րէր ե­ղա­նակ­նե­րը, ա­մէն ինչ շատ ա­ւե­լի լա՛ւ պի­տի ըլ­լար։

Ա­նի­կա սա­պէս խոր­հե­ցաւ. «Ցո­րե­նը ա­ւե­լի ա­րագ կը հա­սուն­նար, հաս­կե­րուն մէջ ցո­րե­նը ա­ւե­լի շատ կ՚ըլ­լար»։­

Աս­տուած լսեց մար­դուն միտ­քը եւ ա­նոր ը­սաւ.

«Քա­նի որ կը կար­ծես, թէ դուն ա­ւե­լի լա՛ւ գի­տես, թէ երբ ի՛նչ ե­ղա­նակ պէտք է, ա­պա ու­րեմն դուն ինքդ ստանձ­նէ այդ գոր­ծը»։

­Գիւ­ղա­ցին շատ ու­րա­խա­ցաւ եւ գոր­ծի լծուե­ցաւ ան­մի­ջա­պէս։ Ա­ռա­ջին ան­գամ ան փա­փա­քե­ցաւ ու­նե­նալ ա­րե­ւոտ ե­ղա­նակ։ Երբ հո­ղը չոր­ցաւ, այս ան­գամ ան ու­զեց, որ գի­շե­րը անձ­րեւ տե­ղայ։

Այդ տա­րի ցո­րե­նը ա՜յն­քան լաւ ա­ճե­ցաւ, որ եր­բեք չէր ե­ղած։ Մար­դիկ շատ ու­րա­խա­ցած էին այս ե­ղե­լու­թեան պատ­ճա­ռով։ Իսկ գիւ­ղա­ցին կը մտա­ծէր. «Հիա­նա­լի՜ է, այս տա­րի ա­մէն ինչ լաւ կ՚ըն­թա­նայ՝ թէ՛ ե­ղա­նա­կը, թէ՛ բեր­քը։ Այս­պի­սի հաս­կեր ես եր­բեք չեմ տե­սած նա­խա­պէս»։­

Աշ­նան երբ դաշ­տը դեղ­նե­ցաւ, գիւ­ղա­ցին գնաց ցո­րե­նը հա­ւա­քե­լու։ Սա­կայն, ի՜նչ հիաս­թա­փու­թիւն, ի՜նչ յու­սա­խա­բու­թիւն. հաս­կե­րը պա­րապ էին։ Ա­նոր հնձա­նը միայն ծղօ­տով՝ բոյ­սի կո­թե­րով լե­ցուն էր։ Գիւ­ղա­ցին յու­սալ­քուած՝ սկսաւ տրտնջել եւ բո­ղոք բարձ­րաց­նել Աս­տու­ծոյ, որ բեր­քը ան­պի­տան, վատ էր, բա­նի չծա­ռա­յող։

«Բայց դուն չէ­՞իր որ պա­տուի­րե­ցիր եւ ստանձ­նե­ցիր ե­ղա­նա­կը կար­գա­ւո­րել քու հա­յե­ցո­ղու­թեամբ», պա­տաս­խա­նեց Ա­րա­րիչ Աս­տուած։

«Ա­յո՛», պա­տաս­խա­նեց գիւ­ղա­ցին եւ շա­րու­նա­կե­լով. «հեր­թով, ի­րե­րա­յա­ջորդ կեր­պով պա­տուի­րե­ցի անձ­րեւ, ա­րեւ՝ ա՛յն­պէս ինչ­պէս որ պէտք է», ը­սաւ գիւ­ղա­ցին։ «Սա­կայն չեմ հասկ­նար, թէ հաս­կե­րը ին­չո՞ւ բո­լո­րո­վին պա­րապ են»։

«Իսկ դուն մոռ­ցար քա­մին՝ հո­վը եւ այդ պատ­ճա­ռով ալ ո՛­չինչ ստա­ցար որ­պէս բերք։ Հո­վը անհ­րա­ժե՛շտ է՝ փո­շին մէկ հաս­կէն միւ­սը փո­խադ­րե­լու հա­մար։ Այդ ժա­մա­նակ միայն հա­տի­կը կը բեղմ­նա­ւո­րուի եւ կը ստա­ցուի լաւ, հա­սուն հասկ, իսկ ա­ռանց ա­նոր բերք ձեռք ձգել կա­րե­լի չ՚ըլ­լար», պա­տաս­խա­նեց Ա­րա­րիչն Աս­տուած։

Գիւ­ղա­ցին ամչ­ցաւ եւ մտա­ծեց. «Ա­ւե­լի լա՛ւ է, որ Տէր Ատ­սուած կա­ռա­վա­րէ ե­ղա­նա­կը։ Այ­լա­պէս մենք մեր ի­մաս­տու­թեամբ՝ բնու­թեան մէջ ա­մէն ինչ կը խառ­նենք»։

(Ա­ռա­կը ռու­սե­րէ­նէ թարգ­մա­նած է՝ Լա­րի­սա Նա­ւա­սար­դեան)։­

Ու­րեմն մարդ պէտք է գիտ­նա՛յ, թէ ինք­նա­բաւ չէ ինք եւ իր կա­րո­ղու­թիւ­նը ու­նի չափ մը, կշիռ մը եւ սահ­ման մը եւ չա­փա­ւո­րու­թիւ­նը ա­մե­նա­մեծ ա­ռա­քի­նու­թի՛ւնն է…։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Յու­նուար 27, 2017, Իս­թան­պուլ