ԽՈՀԵՄՈՒԹԵԱՆ ՄԱՍԻՆ

«Խո­հե­մու­թիւն» զգու­շա­ւոր եւ շրջա­հա­յեաց ըլ­լալ, ո­րե­ւէ գոր­ծի մը սկսե­լէ ա­ռաջ լա՛ւ մը խոր­հիլ եւ մէկ ան­գա­մէն ո­րո­շում չտա՛լ, կը նշա­նա­կէ։ Այս ի­մաս­տով «խո­հե­մու­թիւն»ը ա­ռա­քի­նու­թիւն մըն է, յատ­կու­թիւն մը՝ որ մարդս կը պա­հէ շատ մը վտանգ­նե­րէ եւ ար­գելք կը հան­դի­սա­նայ հա­ւա­նա­կան վնաս­նե­րու ի­րա­կա­նաց­ման։ Ո­մանք այս ա­ռա­քի­նու­թիւ­նը «վախ­կո­տու­թիւն» կամ «չէ­զո­քու­թիւն» կը հա­մա­րեն, եւ թե­րեւս ծու­լու­թիւն կամ ամ­լու­թիւն։ Բայց խո­հե­մու­թիւ­նը եր­բեք ար­գելք չէ՛ գոր­ծե­լու, ար­տադ­րե­լու, այլ՝ պատ­ճառ՝ լաւ գոր­ծե­լու, շի­տակ ար­տադ­րե­լու։

Ար­դա­րեւ կեան­քի մէջ շի­տակ ո­րո­շում տալ, դժուար գործ է, իսկ «ո­րո­շում տալ»ը ա՛լ ա­ւե­լի դժուար գո՛րծ…։ Ու­րեմն մարդ նախ պէտք է ո­րո­շում տա­լու, յե­տոյ շի­տակ ո­րո­շում տա­լու եւ գոր­ծե­լու ա­ռա­քի­նու­թիւ­նը ու­նե­նայ, եւ ա­հա­ւա­սիկ «շի­տակ ո­րո­շում» տա­լու ա­մե­նա­լաւ ճամ­բան է՝ խո­հե­մու­թիւ­նը։

Ուս­տի խո­հեմ մար­դը քիչ կը սխա­լի, քիչ ան­գամ վնա­սա­կար գործ կ՚ը­նէ, քա­նի որ սխալ­նե­րէ բո­լո­րո­վին խու­սա­փիլ կա­րե­լի չէ՛, քա­նի որ մարդ ու­նի մարդ­կա­յին տկա­րու­թիւն­ներ, թե­րու­թիւն­ներ եւ ան­կա­տա­րու­թիւն­ներ։

Խո­հե­մու­թիւ­նը, ար­դա­րեւ, Աս­տու­ծոյ շնորհ­քին յայտ­նու­թեան մէկ կերպն է։ Քա­նի որ խո­հե­մու­թիւ­նը ի­մաս­տու­թիւն կը պա­հան­ջէ եւ Աս­տուած «ի­մաս­տու­թիւն» իսկ է եւ ի­մաս­տու­թեան ամ­բողջ ար­տա­յայ­տու­թի՛ւն։

«Որ­քա՜ն մեծ է Իր շնորհ­քը, որ ա­ռա­տօ­րէն տուաւ մե­զի՝ ա­մե­նայն ի­մաս­տու­թեամբ եւ գի­տու­թեամբ։ Քա­նի որ Իր կամ­քին հա­մա­ձայն մե­զի յայտ­նեց շատ կա­նու­խէն պատ­րաս­տած Իր ծրա­գի­րը՝ որ Քրիս­տո­սով պի­տի ի­րա­գոր­ծուի» (Ե­ՓԵՍ. Ա 7-9)։

Ք­րիս­տոս շատ ան­գամ խո­հե­մու­թեան օ­րի­նա­կը ցոյց տուած է Իր ա­րարք­նե­րով։ «Ի՞նչ իշ­խա­նու­թեամբ կը կա­տա­րես այս բա­նե­րը։ Ո՞վ քե­զի այդ իշ­խա­նու­թիւ­նը տուաւ» (ՄԱՏԹ. ԻԱ 23) հար­ցու­մին տուած պա­տաս­խա­նը, ի­րա­պէս խո­հե­մու­թեան հրա­շա­լի օ­րի­նակ մըն է։

Ուս­տի հար­ցու­մի մը փո­խա­դարձ հար­ցու­մով պա­տաս­խա­նել՝ խո­հե­մու­թեան տի­պար մըն է, ո­րով շատ մը ան­պա­տե­հու­թիւն­ներ կա­րե­լի կ՚ըլ­լայ կան­խել։

Ինչ­պէս նաեւ տուրք վճա­րե­լու հար­ցին Յի­սու­սի տուած «Գա­ցէք եւ ի՛նչ որ կայս­րին կը պատ­կա­նի՝ կայս­րին տուէք, եւ ի՛նչ որ Աս­տու­ծոյ՝ Աս­տու­ծոյ տուէք» (ՄԱՏԹ. ԻԲ 21), խո­հե­մու­թեան հիա­նա­լի՜ մէկ օ­րի­նակն է։ Խո­հե­մու­թիւն է, ու­րեմն հար­ցում մը հարց­նո­ղին՝ իր հար­ցու­մին վրայ ան­գամ մը եւս խոր­հե­լու ա­ռիթ տալ, հար­ցու­մին բուն նպա­տա­կը լա՛ւ հասկ­նալ, ե­թէ կայ հար­ցու­մին մէջ ծած­կուած, քօ­ղար­կուած նպա­տակ մը, հասկ­նալ եւ ըստ այնմ վա­րուիլ։

Ա­հա­ւա­սիկ ա՛յս է խո­հե­մու­թեան ի­մաս­տը։ Ինչ­պէս ժո­ղովր­դա­կան ի­մաս­տու­թիւ­նը կ՚ը­սէ.- եր­կու ան­գամ խոր­հիլ եւ ա­պա խօ­սիլ ու գոր­ծել։ Ե­րկու ան­գամ խոր­հիլ կը նշա­նա­կէ՝ ու­սում­նա­սի­րել, դա­տել, կշռել եւ յե­տոյ ո­րո­շում մը տալ։ Այս է ող­ջամ­տու­թիւ­նը եւ այս է խո­հեմ մար­դու ը­նե­լի­քը։ Ա­ռանց լաւ մը խոր­հե­լու՝ չխօ­սիլ, չգոր­ծել…։

Ուս­տի խո­հե­մու­թիւ­նը՝ միշտ կցուած է եւ հա­մըն­թաց ի­մաս­տու­թեան հետ, ինչ­պէս կ՚ը­սէ Ա­ռա­կա­խօ­սը.

«Ես եմ ի­մաս­տու­թիւ­նը եւ խո­հա­կա­նու­թեան մէջ կը բնա­կիմ եւ խո­հե­մու­թեան գի­տու­թիւ­նը ու­նիմ» (Ա­ՌԱԿ. Ը 12)։ Եւ ի­մաս­տուն­նե­րը ա­նուա­նի են, քա­նի որ խո­հե­մու­թեամբ կը գոր­ծեն։

«Ի­մաս­տուն սիրտ ու­նե­ցո­ղը խո­հեմ կը սե­պուի եւ շրթունք­նե­րուն քաղց­րու­թիւ­նը գի­տու­թիւ­նը ա­ւե­լի եւս կ՚ա­ւելցնէ» (Ա­ՌԱԿ. ԺԶ 21)։­

Եւ ա­նոնք՝ որ խո­հե­մու­թիւն ու­նին, գի­տու­թիւն կը ստա­նան. «Խո­հե­մին սիր­տը գի­տու­թիւն կը վաստ­կի եւ ի­մաս­տուն­նե­րուն ա­կան­ջը գի­տու­թիւն կը փնտռէ» (Ա­ՌԱԿ. ԺԸ 15)։ Եւ խո­հեմ մար­դիկ ի­րենց ըն­թաց­քը լաւ կ՚ո­րո­շեն։

«Միա­միտ մար­դը ա­մէն խօս­քի կը հա­ւա­տայ, բայց խե­լա­ցին իր քայ­լե­րը կը քննէ։ Ի­մաս­տու­նը կը վախ­նայ ու չա­րու­թե­նէ կը փախ­չի, բայց ան­մի­տը կը հպար­տա­նայ ու յանձ­նա­պաս­տան կ՚ըլ­լայ» (Ա­ՌԱԿ. ԺԴ 15-16)։

­Խո­հեմ մար­դիկ ու­ղիղ ճամ­բան եւ ճշմար­տու­թիւ­նը՝ Աս­տու­ծոյ կամ­քը եւ ուղ­ղու­թիւ­նը կը հասկ­նան եւ ըստ այնմ կը շար­ժին եւ քիչ կը սխա­լին։

«Ո՞վ է ի­մաս­տուն, որ ա­սոնք հասկ­նայ կամ խո­հեմ, որ ա­սոնք գիտ­նայ։ Քան­զի Տէ­րո­ջը ճամ­բա­նե­րը շի­տակ են, ար­դար­նե­րը ա­նոնց մէջ պի­տի քա­լեն բայց յան­ցա­ւոր­նե­րը ա­նոնց մէջ պի­տի գլո­րին» (ՈՎ­ՍԵԱՅ ԺԴ 9)։ Քա­նի որ խո­հեմ մար­դիկ գի­տու­թեան լոյ­սով պսա­կուած են։

«Ան­խո­հեմ­նե­րը անմ­տու­թիւն կը ժա­ռան­գեն, բայց խե­լա­ցի­նե­րը գի­տու­թեամբ կը պսա­կուին» (Ա­ՌԱԿ. ԺԴ 18)։ Գի­տու­թեան լոյ­սը միշտ կը լու­սա­ւո­րէ խո­հեմ մար­դի­կը եւ ա­նոնք կ՚ըն­թա­նան լոյ­սի ճամ­բա­նե­րու մէջ, եւ այս իսկ պատ­ճա­ռով սխա­լե­լու հա­ւա­նա­կա­նու­թիւ­նը շատ քիչ է։

Նաեւ խո­հե­մու­թեամբ շար­ժող մար­դիկ, ընդ­հան­րա­պէս ցոյց չեն տար ի­րենց գի­տու­թիւ­նը եւ ա­նոնք չեն հպար­տա­նար ի­րենց գի­տու­թեամբ։

«Խո­հեմ մար­դը իր գիտ­ցա­ծը կը ծած­կէ, բայց յի­մար­նե­րուն (ան­խո­հեմ­նե­րուն) սիր­տը (ան­խո­հե­մու­թիւ­նը) յի­մա­րու­թիւ­նը կը հրա­տար­ա­կէ» (Ա­ՌԱԿ. ԺԲ 23)։ Ան­խոր­հուրդ վա­րուիլ՝ մարդս շատ ան­գամ սխալ ճամ­բա­նե­րու կը տա­նի, եւ կը յայտ­նէ ան­խոր­հուրդ վի­ճա­կը ի­րեն։

Բո­լոր այս հա­տուած­նե­րը ցոյց կու տան, թէ՝ ա­ռա­քի­նու­թիւն մըն է խո­հե­մու­թիւ­նը, որ գործ­նա­կան բա­նա­կա­նու­թիւ­նը կը տրա­մադ­րէ տես­նե­լու բո­լոր պա­րա­գա­նե­րու մէջ մար­դուս ճշմա­րիտ բա­րին եւ ընտ­րե­լու ար­դար մի­ջոց­նե­րը զայն գոր­ծե­լու։ Խո­հե­մու­թիւ­նը, ու­րեմն «ու­ղիղ կա­նո՛նն է գոր­ծին», ինչ­պէս կ՚ը­սէ Սուրբ Թով­մաս Ա­քուի­նա­ցի։ Խո­հե­մու­թիւ­նը պէտք չէ՛ շփո­թել ո՛չ երկ­չո­տու­թեան կամ վա­խին հետ, ո՛չ երկ­դի­մու­թեան եւ ծած­կամ­տու­թեան հետ։

Ուս­տի խո­հե­մու­թիւ­նը կո­չուած է՝ ա­ռա­քի­նու­թիւն­նե­րուն ռահ­վի­րան։ Ան է որ կ՚ա­ռաջ­նոր­դէ ու կը զար­գաց­նէ միւս ա­ռա­քի­նու­թիւն­նե­րը մար­դուն մէջ, ա­նոնց ուղ­ղու­թիւն տա­լով եւ մատ­նան­շե­լով ա­նոնց կա­նոն, չափ, կշիռ ու սահ­ման։

Ար­դա­րեւ խո­հե­մու­թիւնն է, որ կ՚ա­ռաջ­նոր­դէ ան­մի­ջա­բար խղճմտան­քի դա­տո­ղու­թիւ­նը։

Խո­հեմ մար­դը իր ըն­թաց­քը կ՚ո­րո­շէ եւ կ՚ուղ­ղէ այս դա­տո­ղու­թեան հա­մե­մատ։ Շնոր­հիւ այս ա­ռա­քի­նու­թեան՝ մար­դիկ անս­խա՛լ կը գոր­ծադ­րեն բա­րո­յա­կան սկզբունք­նե­րը ա­ռանձ­նա­յա­տուկ պա­րա­գա­նե­րու մէջ եւ կը յաղ­թա­հա­րեն տա­րա­կոյս­նե­րուն ու կաս­կած­նե­րուն՝ կա­տա­րե­լիք բա­րիին եւ զգու­շա­նա­լիք չա­րին մա­սին…։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Մա­յիս 19, 2015, Իս­թան­պուլ