ՆՈՐ ԿԻՐԱԿԻ ԿԱՄ ԿՐԿՆԱԶԱՏԻԿ

Զատկի ութերորդ օրը, այսինքն՝ Զատկի յաջորդող առաջին Կիրակին կը կոչուի «Նոր Կիրակի», եւ կամ «Կրկնազատիկ»։ Ըստ Մաղաքիա Արքեպս. Օրմանեանի, «Կրկնազատիկ» անուանումը ժողովրդական անուն մըն է, որ երբեմն կը տրուի Զատկի ութերորդ օրուան՝ Նոր Կիրակիին, սակայն բնաւ եկեղեցական նշանակութիւն չունի։

Ըստ եկեղեցական օրացոյցի, այս տարի Նոր Կիրակին կը հանդիպի 8 Ապրիլին։ Ուստի, այս Կիրակի Հայ Առաքելական Եկեղեցին հանդիսաւոր կերպով կը նշէ Նոր Կիրակին կամ Կրկնազատիկը։ Տօնը հիմնուած է աւետարանական այն պատմութեան վրայ, երբ Քրիստոս վերնատան մէջ առաջին անգամ յայտնուեցաւ աշակերտներուն՝ ուր Թովմա առաքեալ կը բացակայէր։

Օրեր վերջ, Թովմա առաքեալ երբ կը լսէ Քրիստոսի Յարութեան մասին՝ կ՚ըսէ, թէ մինչեւ որ չտեսնէ Յիսուսի ձեռքի եւ կողի վէրքերը, պիտի չհաւատայ Տիրոջ Յարութեան։

Յաջորդ Կիրակի Քրիստոս վերնատան մէջ կրկին կը յայտնուի իր աշակերտներուն եւ դարձեալ կ՚ապացուցանէ Իր Յարութեան հրաշալի՜ իրողութիւնը։

Ահաւասիկ, այս պատճառով իսկ Հայ Եկեղեցին այս Կիրակին կը կոչէ «Կրկնազատիկ»՝ ըստ Մաղաքի Արքեպս. Օրմանեանի ժողովրդական աւանդական անուանումով եւ «Նոր Կիրակի»՝ պաշտօնական ձեւով։ «Նոր Կիրակի» կամ «Կրկնազատիկ», քանի որ եթէ առաջինով Յիսուս հանդիպեցաւ Իրեն հաւատացողներուն եւ զօրացուց անոնց հաւատքը, ապա Նոր Կիրակիի խորհուրդով, կամ աւանդաբար «Կրկնազատիկ»ով, Ան հաւատքի մէջ զօրացուց թերահաւատները։ Թովմա առաքեալի տարակուսանքը թերահաւատութեան պարզ արտայայտութիւն մըն էր արդարեւ։

«Նոր Կիրակի» օրուայ խորհուրդին մէջ էապէս կը շեշտուի Քրիստոսի Յարութեան նկատմամբ մարդկային կասկածը, երկմտութիւնը, որ կարելի է հանդիպիլ նաեւ նիւթապաշտներու շրջանին մէջ, այնպէս ալ գաղափարապաշտ «իտէալիստ» մարդոց մօտ։

Եւ մարդուս հաւատքի կեանքին մէջ կայ միշտ կասկածի, տարակուսանքի, կարճ կամ երկար շրջան մը, ինչպէս կայ Զատիկը եւ անոր յաջորդող «երկրորդ Զատիկ» մը՝ Նոր Կիրակի մը՝ անդրադարձնելու համար թերահաւատները, հաւատալու համար փաստ պահանջողները եւ ինչպէս՝ Թովմա առաքեալը։

Կեանքի մէջ ալ մարդ ունի միշտ երկրորդ առիթ մը՝ անդրադառնալու ճշմարտութեան, անդրադառնալու եւ տեսնելու ճշմարիտ լոյսը եւ կամ անդրադառնալու իր որեւէ սխալին եւ սրբագրելու զայն…։

Եւ ահաւասիկ, «Նոր Կիրակի»ն ալ, այս իսկ պատճառով կոչուած է նաեւ «Կրկնազատիկ»՝ Զատկի ուրախութենէն զրկուածներու համար կրկին առի՛թ մը։

Երանի՜ անոնց՝ որ հմտութիւնը կ՚ունենան օգտագործելու իրենց ընծայուած «երկրորդ առիթ»ը…, քանի որ գետին ջուրերը անվերադարձ կերպով կը հոսին միշտ։

Արդարեւ, Յարութիւնը հոգեւոր եւ նիւթական աշխարհներու՝ ներքին մարդուն եւ արտաքին մարդուն բախումն է. հոգեւորը ընդհանրապէս կ՚ընդմիջուի նիւթական՝ մարմնաւոր էութեան կողմէ, կը խափանուի։ Ուստի Յարութիւնը կը վերաբերի ո՛չ միայն հոգեւոր աշխարհին, այլ՝ եւ մանաւա՛նդ մարմնաւորին։ Եւ Յարութեան շնորհիւ է, որ հոգեւոր աշխարհի եւ մարմնաւոր աշխարհի այդ հակադրութիւնը կը կարգաւոր-ւի, կը ներդաշնակուի եւ կը հաւասարակշռուի։

Եւ երբ նիւթապաշտութիւնը կը պաշտպանէ նիւթի կարեւորութիւնը եւ գերակայութիւնը, եւ շեշտը կը դնէ նիւթական-մարմնաւոր՝ տեսանելի եւ շօշափելի, իրեղէն արժէքներու վրայ, գաղափարապաշտներն ալ հոգեւոր արժէքներ նկատի կ՚ունենան եւ կը բացառեն, երկրորդական կը համարեն նիւթը։ Այսպէս, ուրեմն, նիւթապաշտներու եւ գաղափարապաշտներու միջեւ վիհ մը կը ստեղծուի եւ հոգեւորը եւ մարմնաւորը մեծ մասամբ անհաղորդ եւ օտար կը դառնան իրարու։ Եւ այս երկու արժէքներ կը մերժեն զիրար։

Սակայն «Յարութեան խորհուրդ»ը կու գայ վերջ մը տալու այս անհաղորդութեան, կու գայ ջնջելու աշխարհի եւ անոր կազմութեան վերաբերեալ այս երկու՝ զիրար հակադրող եւ հակասող պատկերացումները։

Յարութիւնը կը հաշտեցնէ, իրարու հաղորդակից կը դարձնէ հոգին եւ մարմինը եւ նախապէս իրարու օտար այս արժէքները կը միացնէ։

Արդարեւ, խիստ հետաքրքրական եւ յատկանշնական է, որ քրիստոնէական վարդապետութեան եւ աւետարանական պատմութիւններու մէջ ամենէն աւելի կասկածի տակ կը դրուի եւ տարակուսանքի կ՚ենթարկուի Յարութեան ճշմարտութիւնը եւ փաստը։

Գիտութիւնը փորձած է Քրիստոսի գործած բոլոր հրաշքներուն գիտական-բանական եւ տրամաբանական բացատրութիւններ տալ՝ սկսեալ «ջուրի վրայ քալել»է, մինչեւ դիւահարներու, ախտաւորներու բուժումը եւ փոթորիկը խաղաղացնելը, եւ անշուշտ յարութիւն տալու աննախընթաց դէպքը։

Սակայն Քրիստոսի Յարութեան ճշմարտութիւնը մինչեւ մեր օրերը բազմաթիւ կասկածներու առիթ է տուած, եւ թերեւս որեւէ գիտական բացատրութիւն չէ՛ ստացած։ Եթէ փորձենք մտովի տեղափոխուիլ Քրիստոսի երկրային կեանքի ժամանակաշրջանին՝ երբ մարդիկ կենդանի ականատես եւ վկաներն էին այդ իրադարձութեան եւ բոլոր հրաշքներուն, կը համոզուինք, թէ անոնց իսկ եւ շատերուն դժուար էր եւ նոյնիսկ անկարելի՛ բացատրել եւ հաւատացնել, ի՛նչ որ կատարուած էր։

Ներկայ ժամանակներուն ալ նոյնպէս կ՚ապրին մարդիկ, որոնք չեն փորձեր հասկնալ Յարութեան խորհուրդը եւ չեն հաւատար անոր։ Եւ մինչեւ մեր օրերը մարդոցմէ շատերու համար անհասկնալի, անըմբռնելի, անբացատրելի իրողութիւն է, թէ ի՞նչպէս կարելի է, որ մարդը մարմնապէս յարութիւն առնէ։

Կասկածի տակ նոյնիսկ կը դրուի «հոգիի անմահութեան» գաղափարը։ Մանաւանդ նիւթապաշտներ, աւելի շատ կը հաւատան մահուան եւ կը մերժեն Յարութեան խորհուրդը, ինչպէս եւ կ՚ընէին Սադուկեցիներ։

Միւս կողմէ՝ հոգեւոր իրականութեան մասին պատկերացումները չափէն աւելի խեղաթիւրուած են գաղափարապաշտներու կողմէ, քանի որ այս դէպքին ալ կը մերժուի նիւթականը։ Իսկ եթէ չկայ նիւթ, չկա՛յ նաեւ Յարութիւն…։

Հոգեւոր իրականութիւնը այնպիսի ստորոգոյութիւն մը՝ կարգավիճակ մըն է, ուր աւելո՛րդ է դատողութիւնները, այս պարագային պէտք է ապրիլ այդ ամէնքը՝ պատճառաբանելու փորձելէ աւելի զգալ, ապրիլ եւ տեսնել, թէ ճշմարտութի՛ւն է հոգեւոր իրականութիւնը։ Արդարեւ, իրողութիւն մը՝ որ կարելի չ՚ըլլար հասկնալ, ըմբռնել մարդկային միտքով, այդ չի նշանակեր, որ անիկա գոյութիւն չունի։ Մութին արեւը չի տեսնուիր, բայց արեւը միշտ գոյութիւն ունի։ Տեսողութեան կարողութենէ զրկուած մէկը երբ չի տեսներ որեւէ իր, այդ չի՛ նշանակեր, որ այդ իրը գոյութիւն չունի։ Այդպէս է նաեւ «հոգեւոր իրականութիւն»ը։

Կարեւորը այն է մարդուն համար, թէ պէտք է կարենայ ներդաշնակել իր հոգեւոր եւ նիւթական կեցութիւնները։ Ուստի մարդ պէտք է գիտակցութիւնը ունենայ, որ այս երկու իրողութիւնները իրարմէ անկախ չեն, առանձին չեն, մարդ թէ՛ մարմնաւոր եւ թէ՛ հոգեւոր էակ մըն է, եւ մարմնաւորը եւ հոգեւորը զիրար կ՚ամբողջացնեն եւ այն ատեն մարդ կատարեալ կ՚ըլլայ։ Չէ՞ որ «մահ»ն ալ՝ «մարմին առանց հոգիի» է։ Մարդ՝ նիւթականի եւ հոգեւորի միութեամբ կազմուած էակ մըն է՝ որոնք հաւասարապէս կարեւոր եւ անհրաժեշտ են մարդու գոյութեան եւ ամբողջական ըլլալուն նկատմամբ։

Ուստի երբեք պէտք չէ հետեւիլ ծայրայեղութիւններու, չափազանցութիւններու։ Արդարեւ, կեանքի մէջ ամէն իրողութիւն ունի իր տեղը եւ դերը, կարելի չէ՛ մարմինը բոլորովին անտեսելով՝ զօրացնել հոգին եւ փոխադարձաբա՛ր։

Կեանքի մէջ ամէն իրողութեան պէտք է մօտենալ գիտակցութեամբ եւ հաւատքո՛վ։

Առանց գիտակցութեան հաւատքն ալ ամբողջ չի կրնար ըլլալ եւ կը մնայ միշտ թերի եւ անկատա՛ր…։

- Մասամբ օգտուեցանք՝ Տ. Եսայի Քհնյ. Արթենեանի կիրակնօրեայ քարոզներէն։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Մարտ 28, 2018, Իսթանպուլ