ԱՐԺԷՔՆԵՐԸ ՀԱՒԱՍԱՐԱԿՇՌԵԼ

Մարդս իր կեան­քի տե­ւո­ղու­թեան՝ կը դի­մա­ւո­րուի զա­նա­զան «ար­ժէք»նե­րով, ո­րոնց մէջ կը ստի­պուի նա­խընտ­րու­թիւն մը ը­նել։ Ան­շուշտ, որ կան հա­ւա­սար ար­ժէք­ներ, բայց ա­նոնց մէջ կայ միշտ «հա­ւա­սար­նե­րու մէջ ա­ռաջ­նա­կարգ»ը՝ ո­րը ճշդել շատ ան­գամ դժուար կ՚ըլ­լայ, եւ նոյ­նիսկ ան­կա­րե­լի, մա­նա­ւանդ կեան­քի բազ­մա­տե­սակ զբա­ղում­նե­րուն մէջ։ Ու­րիշ խօս­քով՝ կեան­քի ընդ­հա­նուր ըն­թաց­քը ար­գելք կ՚ըլ­լա,յ որ մարդ ա­ռողջ եւ ստոյգ նա­խընտ­րու­թիւն մը ը­նէ հա­ւա­սար ար­ժէք­նե­րու մէջ, եւ կար­ծեմ շատ մը հար­ցեր այս կեր­պով կը ծա­գին։

Բայց եւ այն­պէս, ու­ղիղ կամ սխալ ո­րո­շում մը տալ՝ ա­ւե­լի նպաս­տա­ւոր է, քան ա­նո­րոշ ու վա­րա­նոտ մնալ եւ երկ­միտ՝ ո՛չ մէկ բան ը­նել, ամ­լա­նալ։ Ա­նո­րո­շու­թիւ­նը եւ տա­տամ­սո­տու­թիւ­նը, ար­դա­րեւ ան­շար­ժու­թիւն եւ ան­գոր­ծու­թիւն կ՚են­թադ­րէ, որ ա­ւե­լի վնա­սա­կար է, քան սխալ ընտ­րու­թիւն մը ը­նել՝ յե­տոյ անդ­րա­դառ­նալ եւ սրբագ­րել զայն։ Եւ մար­դիկ, մա­նա­ւանդ ըն­կե­րա­յին կեան­քի մէջ շատ բան կը կորսնց­նեն եւ վնաս կը կրեն ի­րենց ան­հաս­տատ, երկ­միտ ու վա­րա­նոտ կե­ցուած­քով, որ ինչ­պէս ը­սինք, ամ­լու­թիւն է՝ ան­գոր­ծու­թիւն եւ ա­նաշ­խա­տու­թիւն։

Ուս­տի մար­դիկ ե­թէ կա­րե­նան տես­նել «primus inter pares»ը, այ­սինքն՝ «հա­ւա­սար­նե­րու մէջ ա­ռաջ­նա­կարգ»ը, ա­պա ու­րեմն շատ մը հար­ցեր ինք­նին կը լու­ծուին, եւ մար­դիկ կը զբա­ղին ա­ւե­լի ար­դիւ­նա­բեր գոր­ծե­րով եւ ա­ւե­լի օգ­տա­կար կը հան­դի­սա­նան՝ ըն­կե­րա­յին կեան­քի բա­րե­լաւ­ման ու բար­գա­ւաճ­ման մէջ։

Սա­կայն, լու­ծում մըն է նաեւ՝ ար­ժէք­նե­րը հա­ւա­սա­րակշ­ռել ու ներ­դաշ­նա­կել, եւ զա­նոնք գոր­ծա­ծել ու գոր­ծադ­րել ա­ւե­լի նպաս­տա­ւոր եւ օգ­տա­կար կեր­պով։

Այս կը նշա­նա­կէ՝ ո՞ր մէ­կը՝ ո՛ւր տեղ գոր­ծա­ծե­լու հմտու­թիւն, ա­մէն մէկ ար­ժէք ա­մե­նան­պաս­տա­ւոր տեղ ու ժա­մա­նա­կին կա­րե­նալ օգ­տա­գոր­ծե­լու կա­րո­ղու­թիւն։

Եւ ան­շուշտ այս կը կա­րօ­տի կեան­քի փոր­ձա­ռու­թեան։

Այս ի­մաս­տով Ա­ւե­տա­րա­նը փոր­ձա­ռու­թեան լա՛ւ ու բե­ղուն աղ­բիւր մըն է։ Ուս­տի Ա­ւե­տա­րա­նը լե­ցուն է կեան­քի փոր­ձա­ռու­թիւն­նե­րով՝ որ­պէս ու­ղե­ցոյց մը, բա­ցատ­րա­գիր մը կամ դե­ղա­տոմս մը՝ կեան­քի բազ­մա­թիւ հար­ցե­րուն լուծ­ման մա­սին…։

Զոր օ­րի­նակ, Ա­ւե­տա­րա­նը կը վկա­յէ սա ի­րա­դար­ձու­թեան՝ ուր Յի­սուս կը պա­տուի­րէ հա­ւա­սա­րակշ­ռել ու ներ­դաշ­նա­կել հա­կա­դիր ար­ժէք­նե­րը։

Ե­կէ՛ք, սի­րե­լի­ներ, կար­դանք Ա­ւե­տա­րա­նի հա­տուա­ծը, եւ տես­նենք, թէ ի՛նչ կը նշա­նա­կէ՝ հա­ւա­սա­րակշ­ռել ու ներ­դաշ­նա­կել «ար­ժէք»նե­րը՝ Յի­սու­սի աչ­քով։

«Ա­պա Յի­սու­սի ղրկե­ցին քա­նի մը կա­շա­ռուած ան­ձեր, որ­պէս­զի կեղ­ծա­ւո­րու­թեամբ ի­րենք զի­րենք ար­դար ձե­ւաց­նե­լով՝ ի­րենց հար­ցում­նե­րով զայն ծու­ղա­կը ձգեն եւ պե­տու­թեան դա­տա­կան իշ­խա­նու­թեան յանձ­նեն։ Ա­սոնք, հար­ցու­ցին Յի­սու­սի.

«Վար­դա­պետ, գի­տենք որ ճիշ­դը կը խօ­սիս եւ կը սոր­վեց­նես, գի­տենք որ ա­նա­չառ ես եւ ճշմար­տու­թեամբ Աս­տու­ծոյ կամ­քը կ՚ու­սու­ցա­նես։ Ու­րեմն ը­սէ՛ մե­զի, մեր Օ­րէն­քին հա­մա­ձայն պէ՞տք է կայս­րին տուրք տանք, թէ ո՛չ։

«Յի­սուս հասկ­ցաւ ա­նոնց խո­րա­ման­կու­թիւ­նը եւ ը­սաւ.

«Ար­ծաթ դրամ մը ցոյց տուէք ին­ծի։

«Ա­նոնք ալ ցոյց տուին։ Ա­պա հար­ցուց.

«Ո­րո՞ւն նկա­րը եւ ար­ձա­նագ­րու­թիւ­նը կայ վրան։

«Ա­նոնք պա­տաս­խա­նե­ցին.

«Կայս­րին։

«Յի­սուս ը­սաւ ա­նոնց.

«Գա­ցէ՛ք, ի՛նչ որ կայս­րին կը պատ­կա­նի՝ կայս­րին տուէք եւ ի՛նչ որ Աս­տու­ծոյ՝ Աս­տու­ծոյ տուէ՛ք։

«Եւ այս­պէս ժո­ղո­վուր­դին դի­մաց չկրցան ծու­ղա­կը ձգել զԱյն եւ լռե­ցին՝ զար­մա­նա­լով ա­նոր տուած պա­տաս­խա­նին վրայ»։ (ՂՈՒԿ. Ի 20-26)։­

Եւ ա­հա­ւա­սիկ, Յի­սու­սի այս խօս­քը՝ ընդ­լայ­նուած գա­ղա­փա­րի մը հիմ­նա­կան խօսքն է, վեր­տա­ռու­թիւ­նը, բնա­բանն է ար­ժէք­նե­րու հա­ւա­սա­րակշ­ռու­թեան եւ ներ­դաշ­նա­կու­թեան, եւ մա­նա­ւանդ՝ սահ­մա­նը՝ աշ­խար­հա­յի­նին ու աս­տուա­ծա­յի­նին, երկ­րա­յի­նին ու երկ­նա­յի­նին։ Եւ կար­ծեմ աշ­խար­հա­կան՝ ո՛չ հո­գե­ւոր եւ հո­գե­ւոր ապ­րե­լու տար­բե­րու­թեան սահ­մա­նա­գի­ծը։ Ուս­տի «Laïc» ըլ­լալ այս կը նշա­նա­կէ. կայս­րի­նը՝ կայս­րին տալ եւ Աս­տու­ծոյ պատ­կա­նա­ծը Աս­տու­ծո՛յ։ Եւ աս­կէ կը հե­տե­ւի, թէ «աշ­խար­հա­կա­նը» պէ՛տք է «աշ­խար­հա­կան» մնայ եւ չմի­ջամ­տէ հո­գե­ւո­րա­կա­նին, եւ «հո­գե­ւո­րա­կան»ն ալ փո­խա­դար­ձա­բար՝ «հո­գե­ւո­րա­կան» մնայ։ Ան­շուշտ այս կրնայ ի­րա­կա­նա­նալ ա­մէն մէ­կուն իր չափն ու սահ­մա­նը լա՛ւ գիտ­նա­լով։ Աշ­խար­հա­կա­նի եւ հո­գե­ւո­րա­կա­նի սահ­մա­նա­գի­ծը բո­լո­րո­վին ան­խախտ չէ. պա­հան­ջուած չա­փով մի­ջամ­տու­թիւն­ներ կրնայ ըլ­լալ, ի՛նչ որ հա­ւա­սա­րակշ­ռու­թեան եւ ներ­դաշ­նա­կու­թեան հարց մըն է, եւ հմտու­թեան ու լայն փոր­ձա­ռու­թեան կը կա­րօ­տի։

Ող­ջա­միտ հա­ւա­տա­ցեա­լը պէ՛տք է կա­րո­ղա­նայ այս «հա­ւա­սա­րակշ­ռու­թիւն»ը գտնել, ա­պա­հո­վել ու պահ­պա­նել։ Ա­զա­տամ­տու­թիւ­նը, լու­սամ­տու­թիւ­նը եր­բեք ար­գելք չեն գի­տա­կից ու բա­նա­ւոր հա­ւատ­քին, ինչ­պէս հա­ւատ­քը բնաւ ար­գելք չէ՛ ա­զա­տա­միտ, լու­սա­միտ ու յա­ռա­ջա­դէմ ըլ­լա­լու, կը բա­ւէ որ ան­ձը կա­րե­նայ այդ եր­կու ար­ժէք­նե­րու մէջ հա­ւա­սա­րակշ­ռու­թիւ­նը պա­հէ եւ մա­նա­ւանդ ներ­դաշ­նա­կու­թիւ­նը ա­պա­հո­վէ։

Ուս­տի հա­ւա­տա­ցեա­լը ո՛ր­քան աշ­խար­հա­կան, նո՛յն­քան հո­գե­ւոր կրնայ ըլ­լալ՝ այն ի՛նչ որ կը պա­հան­ջէ աշ­խար­հի վրայ ապ­րե­լու հա­մար պէ՛տք է կա­տա­րէ, բայց միւս կող­մէ պէտք չէ եր­բեք մոռ­նայ, որ կա՛յ նաեւ հո­գե­ւոր կեան­քը՝ կա՛յ Աս­տուած, հա­ւատք, եր­կինք…։

Եր­ջա­նի՛կ կ՚ապ­րին ա­նոնք, որ գի­տեն հա­ւա­սա­րակշ­ռել կեան­քը, եւ ե­րա­նե­լի՜ են ա­նոնք, որ երկ­րի վրայ կրնան ապ­րիլ նաեւ երկ­նա­յի­նը…։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Ապ­րիլ 1, 2016, Իս­թան­պուլ