ԿԱՐԳԱԹՈՂՆ ՈՒ ԵԿԵՂԵՑԻՆ

Սակայն, կայ այս բոլորէն աւելին. կը հաւատանք, որ օրէնք մը, ուսուցում մը շատ աւելիով արժէք ու իմաստ կ՚ունենայ, երբ զայն քարոզողներն ու պարտադրողները առաջին հերթին իրե՛նք յանձն կ՚առնեն ի գործ դնել՝ նախքան բարձրաձայնելն ու գործադրելը. հաւատացէ՛ք, որ շատ շատեր պիտի չհաւատային Քրիստոսի, եթէ անոր քարոզներն ու ապրած կեանքը զիրար հակասէին. եթէ Քրիստոս ըսէր ողորմութիւն ըրէք, սակայն ինք ողորմութիւնը ընելու փոխարէն ողորմութիւն խնդրողին կից մը տար, հաւատացէ՛ք անիմաստ պիտի ըլլար անոր քարոզները, որովհետեւ ինչպէս յայտնի խօսքը կ՚ըսէ, մեծագոյն քարոզը սեփական անձին օրինակն է: Նոյն խնդրինը այստեղ կը տեսնենք եկեղեցւոյ պարագային. մեր եկեղեցին կը քարոզէ ներողամտութիւն, եօթանասուն անգամ եօթ ներել կը յորդորէ, սակայն, ատելութիւն կը սերմանէ կարգաթող եկեղեցականին հանդէպ. կը հաւատանք, որ կարգաթող եկեղեցական մը եկեղեցւոյ համար մեծագոյն առիթն է ի գործ դնելու բոլոր այն քարոզները, որոնք իր սրբազան խորանէն կը բարձրացնէ:

Ահաւասիկ, Աւետարանի խօսքը. «Մի՛ դատիք եւ ոչ դատիցիք. մի՛ պատժէք եւ ոչ պատժիցիք, արձակեցէք եւ արձակիցիք». Քրիստոս կը յորդորէ չդատել։ Ինչո՞ւ համար դատել կարգաթող եկեղեցական մը, երբ Տէրը կը յորդորէ չդատել։ Եկեղեցին ի՛նք եւս իր խորաններէն բարձրաձայն կը յայտարարէ Քրիստոսի այս խօսքը. հետեւաբար ի՞նչ իմաստ ունի բարձրաձայնել Տիրոջ այս խօսքը՝ երբ եկեղեցին ի՛նք կը դատէ իր նախկին թէ ներկայ եկեղեցականներն ու կարգէն հեռացածները: Հին կանոնագրութիւնները նզովել կը յորդորէին կարգաթողները, լաւապէս տեղեակ ըլլալով, որ Քրիստոս կ՚ըսէ մի՛ պատժէք, որպէսզի պատիժի չարժանանաք։ Վահան Թէքէեան կը խօսէր «բարոյական պատիժ»ի մը մասին, որ իր կարծիքով՝ եկեղեցական արարողութիւններէն զրկուիլն էր (պսակ, մկրտութիւն, թաղում): Քրիստոս կ՚ըսէ «արձակեցէ՛ք». հիմա հարց. ինչպէ՞ս խորանէն լսել այս խօսքերը ու հաւատալ, երբ եկեղեցին ի՛նք ի գործ չի դներ այս բոլորը, որուն քարոզութիւնը կը կատարէ:

Այսօր ես կարգաթող մըն եմ եւ թող ձեզմէ մէկը որպէս Պետրոս առաքեալ մօտենայ եկեղեցւոյ գլուխին եւ հարց տայ. «Տէր, քանի՞ցս անգամ թէ մեղիցէ ինձ եղբայր իմ եւ թողից նմա, մինչեւ ցե՞ւթն անգամ» եւ թող եկեղեցւոյ գլուխը թող պատասխանէ, որ ո՛չ թէ եօթ անգամ, այլ եօթանասուն անգամ եօթ:

Եթէ եկեղեցին պիտի քննադատէ, պատժէ ու մեղադրէ իր եկեղեցականը, ինչպէ՞ս Սուրբ Խորանին վրայ աղօթքի կը կանգնի. որպէս կարգաթող եկեղեցական մը ըսեմ, որ այսօր շատ մը եկեղեցականներ «բարեւ» անգամ ըսել չեն ուզեր, նկատի ունենալով, որ իրենց վերերէն հրաման եղած է կապի մէջ չըլլալ կարգաթողի մը հետ եւ ատելութիւն ունենալ. նման եկեղեցականներ երբեւէ կարդացա՞ծ են Մարկոսի Աւետարանի 11:25-ը. «Եւ յորժամ յաղօթս կայցէք, թողուցուք եթէ ունիցիք ինչ զումեքէ. զի եւ Հայրն ձեր որ յերկինս է՝ թողցէ ձեզ զյանցանս ձեր». Տէրը կ՚ըսէ, երբ պիտի աղօթէք, ներեցէք բոլորը. ներեցէ՛ք այն մարդոց, որոնց հետ խնդիրներ ունիք. հիմա հարց. կարգաթողը ատող եկեղեցականներ ինչպէ՞ս Քրիստոսի այս խօսքը անտեսելով Սուրբ Խորանին վրայ աղօթքի կը կանգնին. վերջապէս Տէրը այս խօսքին որպէս շարունակութիւն կ՚ըսէ, որ եթէ անոնք չներեն, ապա Աստուած ալ զիրենք պիտի չներէ. հետեւաբար ատելութեամբ լեցուն եկեղեցական մը, որ իր կարգաթող եղբօրը որպէս թշնամի կը տեսնէ, ինչպէ՞ս կը համարձակի թողութիւն ու ներում տալ:

Այնպէս ինչպէս այսօր ժողովուրդն ու եկեղեցականները կը քննադատեն կարգաթողը, նոյնպէս դպիրներն ու փարիսեցիները քննադատեցին կինը, որուն ի պատասխան Տէրը ըսաւ. «Անմեղն ի ձէնջ նախ նա ընկեսցէ քար ի վերայ դորա»: Գուցէ մեր այսօրուան եկեղեցականները ի տարբերութիւն դպիրներուն ու փարիսեցիներուն, համարձակութիւնը ունենան այդ քարը ձեռք առնելու, սակայն յստակ ձեւով կ՚ուզենք ընդգծել, որ եկեղեցականներուն եւ եկեղեցւոյ համար մեծագոյն օրինակը ո՛չ թէ տրուած քարոզներուն անուշութիւնն ու ճշդութիւնն է, այլ ապրուած կենդանի օրինակն է եւ գուցէ այդ է պատճառը, որ մեր ազգին մէջ վերջին հարիւրամեակին ծնունդ առած է եկեղեցականութեան հանդէպ ատելութիւն մը. վստահաբար լսած էք, թէ ի՞նչ ըսած է յայտնի մտածող Կանտին. «Ես կը սիրեմ Քրիստոսը, սակայն ոչ քրիստոնեաները: Քրիստոնեաները տարբեր են Քրիստոսէն» եւ իր այս ատելութեամբ այդ տարբերութիւններէն մէկը մեր դիմաց կը դնէ Հայաստանեայց եկեղեցին:

Եթէ իրապէս ճշմարիտ են Քրիստոսի խօսքերը, ապա իրենց հաւատքին մէջ թերացած են բոլոր անոնք, որոնք կարգաթողը կը քննադատեն։ Հաւատացեալ ըլլալը խօսքով «ես հաւատացեալ եմ» ըսելով չի չափուիր. հաւատքը ինչպէս առաքեալը կ՚ըսէ գործ է. եթէ հաւատքն ու գործը տարբեր են իրարմէ, ապա այդ հաւատքը պարզապէս արտաքին խաբէութիւն է:

Եթէ կարգաթողութիւնը որպէս ուրացութիւն կը նկատուի, ապա մտաբերեցէք Պետրոս առաքեալի Մեր Տէր Յիսուս Քրիստոսի ուրանալը։ Հակառակ այդ ուրացումին, Տէրը ոչ մէկ ատելութիւն ունեցաւ Պետրոսի հանդէպ եւ ընդհակառակը զինք Ժայռ անուանեց. Պետրոս ո՛չ թէ մէկ, այլ երեք անգամ, կամաւոր ձեւով ուրացաւ Յիսուսը. Թովմաս առաքեալ կասկածեցաւ Յիսուսի Աստուածութեան, սակայն Տէրը անոր հանդէպ ատելութիւն չսերմանեց:

Մեր մեծ մտաւորական Վահան Թէքէեան հաւանաբար կարգաթող եկեղեցականը պատժելը եւ կամ անոր հանդէպ ատելութիւն սերմանելը որպէս ազգասիրութեան մէկ խորհրդանիշ փորձած է ունենալ. ինչպէս անցեալին, նաեւ այսօր կարգաթողը քննադատելու փոխարէն նախընտրելի է քննադատել միջավայրն ու մթնոլորտը, որովհետեւ հոգեւոր կեանքին հետ խառնուած վարչական կեանքը միշտ չէ, որ առողջ մթնոլորտ կը ստեղծէ. այսօր աշխարհի երեսին գոյութիւն չունի կարգաթող եկեղեցական մը, որ անսահման սէր չունենայ եկեղեցւոյ հանդէպ. սակայն աշխարհի մէջ գոյութիւն ունի եկեղեցւոյ կողմէ ի գործ դրուած ատելութիւն մը անոնց հանդէպ. հետեւաբար ժողովուրդը ի՛նք թող դատէ եւ տեսնէ, թէ ո՞ր մէկը դէմ է Քրիստոսի օրէնքներուն ու ուսուցումներուն:

Հետեւաբար, սիրելի Թէքէեան, ձեր խօսած «բարոյական պատիժ»ը ամբողջութեամբ դէմ է այն ուսուցումներուն, որոնք քրիստոնէութիւնը կը փորձէ տարածել եւ երբ եկեղեցին իր իսկ քարոզած ուսուցումներուն դէմ գործէ, խնդիրը շատ աւելի մտահոգիչ երեւոյթ կը ստանայ։ Հետեւաբար, խորագիրը, որ դուք ընտրած էք՝ «Եկեղեցական հարց մը», իրաւացի է. հարց, որ ո՛չ թէ կարգաթողութեան, այլ եկեղեցւոյ սկզբունքներուն եւ ուսուցումներուն կը վերաբերի:

•շար. երէկի թիւէն եւ վերջ

ՀԱՐՑ՝ ԱՐՀԵՍՏԱԿԱՆ ԲԱՆԱԿԱՆՈՒԹԵԱՆ

Հարցում. Ինչո՞ւ համար Կանտի ըսաւ. «Կը սիրեմ Քրիստոսը բայց ոչ քրիստոնեաները։ Քրիստոնեաները տարբեր են Քրիստոսէն» խօսքը:

Պատասխան. Կանտիի այս խօսքը որոշ քրիստոնեաներու ապրելակերպէն ունեցած հիասթափութեան արդիւնքն է: Կանտի կը հիանար Քրիստոսի ուսուցումներով, մասնաւորաբար սիրոյ եւ կարեկցանքի մասին ունեցած անոր կարծիքներով, սակայն, Կանտի նկատեց, որ որոշ քրիստոնեաներ իրենց առօրեայ կեանքով ու ապրելակերպով չեն մարմնաւորեր այն արժէքները, որոնց կը հաւատան: Հետեւաբար, Կանտիի այս արտայայտութիւնը ուսուցումին եւ գործողութեան մէջ ունեցած անճշդութեան հիասթափութեան արտայայտութիւնն է:

ՀՐԱՅՐ ՏԱՂԼԵԱՆ

Երեւան