ԵՐԿԱԿՆԵՐՈՒ ՀՈԳԵՒՈՐԱԿԱՆ ԴԱՌՆԱԼՈՒ ԿԱՆՈՆԱԿԱՆ ԱՐԳԵԼՔԸ

Պօ­ղոս ա­ռա­քեալ, երկ­րորդ պսա­կի մա­սին կ՚ը­սէ.

«Ա­ւե­լի լաւ կ՚ը­նեն՝ ե­թէ ին­ծի պէս մնան, բայց ե­թէ չեն կրնար տո­կալ՝ թող ա­մուս­նա­նան, քա­նի որ նա­խընտ­րե­լի է ա­մուս­նա­նալ քան ցան­կու­թեամբ ե­ռալ։ Իսկ ա­մուս­նա­ցած զոյ­գե­րուն հե­տե­ւեալ պա­տուէ­րը կու տամ, ո՛չ թէ ես, այլ Տէ­րը.- Ոե­ւէ կին իր ա­մու­սի­նէն թող չբաժ­նուի. իսկ ե­թէ բաժ­նուի, կա՛մ ա­ռանց ա­մուս­նու­թեան թող ապ­րի եւ կամ դար­ձեալ հաշ­տուի իր ա­մու­սի­նին հետ։

«Նո՛յն­պէս, ոե­ւէ այր իր կի­նը թող չձգէ։

«Միւս­նե­րուն ե՛ս կը պա­տուի­րեմ, ո՛չ թէ Տէ­րը.- Ե­թէ ոե­ւէ հա­ւա­տա­ցեալ եղ­բայր ան­հա­ւատ կին մը ու­նի, որ կ՚ու­զէ իր հետ ա­մուս­նա­ցած մնալ, թող չբաժ­նուի իր կնոջ­մէ։ Նոյն­պէս, ոե­ւէ հա­ւա­տա­ցեալ կին, ե­թէ ու­նի ան­հա­ւատ ա­մու­սին մը՝ որ կ՚ու­զէ իր հետ ա­մուս­նա­ցած մնալ, թող չբաժ­նուի իր ա­մու­սի­նէն» (Ա ԿՈՐՆԹ. Է 8-13)։­

Եւ դար­ձեալ, Հռո­մա­յե­ցի­նե­րու գրած նա­մա­կին մէջ կ՚ը­սէ. «Օ­րէն­քը մար­դուն կը տի­րէ՝ որ­քան ա­տեն որ մար­դը կ՚ապ­րի։ Այն­պէս, օ­րի­նակ, ա­մուս­նա­ցած կին մը Օ­րէն­քով իր ա­մու­սի­նին կա­պուած է, որ­քան ա­տեն որ ա­մու­սի­նը ողջ է։ Իսկ երբ ա­մու­սի­նը մեռ­նի՝ ար­ձա­կուած կ՚ըլ­լայ ա­մուս­նա­կան կա­պէն» (ՀՌՈՄ. Է 1-2)։ Ուս­տի Ա­ռա­քեա­լը թոյլ կու տայ «երկ­րորդ պսակ»ը, բայց ող­ջա­խո­հու­թեան կա­նոն­նե­րուն հա­մա­պա­տաս­խան կը հա­մա­րէ երկ­րորդ ան­գամ չպսա­կուի­լը, քան ա­մուս­նա­նա­լը։ Եւ այդ հի­ման վրայ ալ կը պա­հան­ջէ, որ հո­գե­ւո­րա­կա­նը՝ ե­պիս­կո­պոս թէ քա­հա­նայ, մէ՛կ ան­գամ պսա­կուած ըլ­լան։ Հոս պէտք է յի­շել, թէ «կու­սակ­րօն» քա­հա­նա­յի դրու­թիւ­նը ա­ւե­լի վեր­ջին շրջան­նե­րուն հաս­տա­տուած է, ա­պա ու­րեմն Ա­ռա­քեա­լի խօս­քե­րը պէ՛տք է հասկ­նալ իր շրջա­նի պայ­ման­նե­րու ներ­քեւ՝ ե­պիս­կո­պոս­նե­րու ա­մուս­նա­ցած հո­գե­ւո­րա­կան ե­ղած ա­տեն­նե­րու նկատ­մամբ։ Եւ այս իսկ պատ­ճա­ռով՝ Ա­ռա­քեա­լի խօս­քը, այ­սօր պէտք է հասկ­նալ միայն ա­մուս­նա­ցեալ քա­հա­նա­նե­րու հա­մար։

«Մէկ բան ո­րոշ է, որ ե­պիս­կո­պո­սու­թեան ձգտո­ղը բա­րի գոր­ծի է որ կը ցան­կայ։ Արդ, ե­պիս­կո­պո­սը պէտք է ան­մե­ղադ­րե­լի ըլ­լայ. մէկ կնոջ ա­մու­սին, զուսպ, զգաստ, մեղ­մա­բա­րոյ, հիւ­րա­սէր եւ ու­սու­ցա­նե­լու ա­տակ։ Պէտք չէ՛ գի­նե­մոլ ըլ­լայ, ո՛չ ալ կո­պիտ, այլ՝ ազ­նիւ, ո՛չ կռուա­զան եւ ո՛չ ալ դրա­մա­սէր…» (Ա ՏԻ­ՄՈԹ. Գ 1-3)։­

Եւ դար­ձեալ, Տի­տո­սի գրած նա­մա­կին մէջ ալ կ՚ը­սէ. «Ե­րի­ցու­թեան թեկ­նա­ծուն պէ՛տք է ան­մե­ղադ­րե­լի ըլ­լայ, մէկ կնոջ այր ըլ­լայ եւ հա­ւա­տա­ցեալ զա­ւակ­ներ ու­նե­նայ…։ Ար­դա­րեւ ե­պիս­կո­պո­սը՝ որ­պէս Աս­տու­ծոյ տնտես՝ պէտք է ան­մե­ղադ­րե­լի ըլ­լայ։ Պէտք չէ՛ յան­դուգն, բար­կա­ցոտ, գի­նե­մոլ, կռուա­զան կամ շա­հա­մոլ ըլ­լայ, այլ՝ հիւ­րա­սէր, բա­րին սի­րող, զուսպ, ար­դար, մա­քուր եւ ժուժ­կալ։ Պէտք է ամ­րօ­րէն պա­հէ իր սոր­ված վստա­հե­լի վար­դա­պե­տու­թիւ­նը, որ­պէս­զի կա­րե­նայ ու­ղիղ ու­սու­ցու­մով յոր­դո­րել ու­րիշ­նե­րը եւ յան­դի­մա­նել հա­կա­ռա­կորդ­նե­րը» (ՏԻ­ՏՈ­ՍԻՆ Ա 6-9)։­

Ան­շուշտ հոս ալ, այ­սօ­րուան պայ­ման­նե­րու մէջ, ե­պիս­կո­պո­սի հա­մար ը­սուած­նե­րը կը հա­մա­պա­տաս­խա­նեն նաեւ ա­մուս­նա­ցեալ քա­հա­նա­նե­րուն՝ ո­րոնց­մէ բնա­կան է սպա­սել նոյն ա­ռա­քի­նու­թիւն­նե­րու, որ­պէս հո­գե­ւո­րա­կան եւ հո­վիւ ժո­ղո­վուր­դին, ո­րուն պէտք է տի­պար եւ ա­ռաջ­նորդ ըլ­լան բո­լոր հո­գե­ւո­րա­կան­նե­րը անխ­տիր։ Այ­լա­պէս կա­րե­լի՞ է խոր­հիլ ա­մուս­նա­ցեալ քա­հա­նայ մը՝ որ­մէ բա­ցա­կա­յին վե­րո­յի­շեալ ա­ռա­քի­նու­թիւն­նե­րը…։

Ուս­տի Ա­ռա­քե­լա­կան կա­նո­նով ար­գի­լուած է եր­կակ­նե­րու մտնել հո­գե­ւո­րա­կա­նու­թեան մէջ։

Այս հի­մամբ Բ ա­ռա­քե­լա­կան 17 կա­նո­նը ո­րո­շած է դրա­կա­նա­պէս.

«Ո՛վ որ մկրտու­թե­նէն յե­տոյ եր­կու ան­գամ պսա­կով կա­պուած ըլ­լայ, կամ հարճ ու­նե­նայ, ան կա­րող չէ՛ ե­պիս­կո­պոս, ե­րէց, սար­կա­ւագ եւ քա­հա­նա­յա­կան կար­գի ան­դամ ըլ­լալ»։­

Ար­տա­քին տե­ղա­կան ժո­ղով­նե­րը քա­հա­նա­նե­րուն ար­գի­լե­ցին ներ­կայ ըլ­լալ երկպսակ­նե­րու հար­սա­նի­քին. իսկ միւս կա­նո­նը ա­նոնց ա­պաշ­խա­րանք կը սահ­մա­նէ։

Մին­չեւ 9-րդ դա­րը երկպ­սակ­նե­րու ա­մուս­նու­թիւ­նը կը կա­տա­րուէր կա՛մ ե­կե­ղե­ցիի օրհ­նու­թեամբ, կա՛մ ա­ռանց օրհ­նու­թեան, քա­ղա­քա­ցիա­կան կար­գով։ 9-րդ դա­րու կայ­սե­րա­կան հրա­ման­նե­րէն յե­տոյ կա­տա­րուե­ցաւ վերջ­նա­կա­նա­պէս ե­կե­ղե­ցիի օրհ­նու­թեամբ։ Երկ­րորդ պսա­կը իս­կա­պէս կը հա­մա­րուէր օրհ­նանք, այն ալ ու­ռի ծա­ռի ոս­տի օրհ­նու­թեամբ՝ իս­կա­կան պսա­կէն զա­նա­զա­նե­լու հա­մար։

Յու­նա-հռո­մէա­կան օ­րէնք­նե­րը կը թոյ­լատ­րէին երկ­րորդ պսա­կը, ա­ռա­ջի­նէն գո­նէ տա­րի մը յե­տոյ եւ կա­լուա­ծա­կան մի քա­նի սահ­մա­նա­փա­կում­նե­րով։ Մեր Շա­հա­պի­վա­նի 7-րդ կա­նո­նը կ՚ը­սէ, թէ՝ ե­թէ պսա­կէն ա­ռաջ՝ աղ­ջի­կը ու տղան յա­րա­բե­րու­թիւն կ՚ու­նե­նան՝ այն ժա­մա­նակ ա­նոնց պսա­կը օրհ­նուի իբ­րեւ եր­կա­կի՝ ու­ռը խա­չակն­քուի եւ գլխուն դրուի. իսկ ե­թէ կոյս մնա­ցած են՝ օ­րի­նա­ւոր պսակ կա­տա­րուի։

Նոյն­պէս եւ նոյն ժո­ղո­վի 3-րդ կա­նո­նը կը հրա­մա­յէ, որ մե­ղան­չած կոյ­սի պսա­կը պի­տի ըլ­լայ «եր­կա­կի պսակ» եւ ո՛չ օ­րի­նա­ւոր՝ «միայն խա­չակն­քե­լով»։ «Իսկ ե­թէ մէ­կը կու­սան է, միւ­սը ան­հա­ւա­տա­րիմ՝ պոռն­կու­թիւն ը­րած, կու­սա­նի պսա­կը օրհ­նուի օ­րի­նա­ւոր կեր­պով, իսկ միւ­սի­նը իբ­րեւ եր­կա­կի, այ­սինքն խա­չակն­քել ու­ռը եւ դնել գլխուն իբ­րեւ նշան թշնա­միի յաղ­թու­թեան»։

­Դուի­նի ժո­ղո­վի կա­նոն­նե­րուն մէջ ա­ւե­լի մեղ­մա­ցած են այդ կա­նոն­նե­րը. «Պէտք չէ՛ կոյ­սե­րը այ­րի­նե­րու հետ եւ ոչ ալ այ­րի­նե­րը կոյ­սե­րու հետ ա­մուս­նաց­նել, ո­րով­հե­տեւ հա­մե­մատ չեն»։ Այս կա­նոն­նե­րը հետզ­հե­տէ մեղ­մա­ցան եւ ա­ւե­լի վեր­ջի դա­րե­րուն երկ­րորդ պսա­կը սկսաւ օրհ­նուիլ ա­ռա­ջին պսա­կի նման եւ ա­պաշ­խա­րան­քի են­թար­կու­մը վեր­ցուե­ցաւ։

Բար­սեղ Կե­սա­րա­ցի կ՚ը­սէ, թէ՝ ե­ռա­մուս­նու­թեան հա­մար օ­րէնք չկայ, ե­ռա­մուս­նու­թիւ­նը օ­րէն­քով չէ՛ թոյ­լատ­րուած (Ա Գիրք, 174)։

­Հոս կա­րե­լի է հարց­նել, թէ այս օ­րէնք­նե­րը ո՞ր­քան ի զօ­րու են այ­սօր։ Սկզբուն­քով, օ­րէնք մը, կամ կա­նոն մը միա՛յն սահ­մա­նուած իշ­խա­նու­թեան կամ հե­ղի­նա­կու­թեան հա­մա­զօր իշ­խա­նու­թեան կամ հե­ղի­նա­կու­թեան կող­մէ, օ­րի­նա­ւո­րա­պէս կա­րե­լի է փո­փո­խու­թեան են­թար­կել, թէ ո՛չ՝ ա­նոնք ի զօ­րու կը մնա՛ն…։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Հոկ­տեմ­բեր 8, 2015, Իս­թան­պուլ