ԱՐՏԱՔԻՆԸ՝ ՆԵՐՔԻՆ ՀՈԳԻԻ ԱՐՏԱՅԱՅՏՈՒԹԻՒՆԸ ԸԼԼԱԼՈՒ Է

Մարդ­կա­յին բո­լոր փոխ­յա­րա­բե­րու­թիւն­նե­րուն, ի­րա­րու հան­դէպ ար­տա­յայ­տու­թիւն­նե­րուն մէջ անհ­րա­ժեշտ եւ էա­կան տարրն է՝ ան­կեղ­ծու­թիւ­նը։

Ան­կեղ­ծու­թիւն, իր ա­մե­նա­լայն ա­ռու­մով, կը նշա­նա­կէ՝ մար­դուս ար­տա­յայ­տա­ծը, այ­սինքն խօ­սա­ծը եւ գոր­ծա­ծը, այ­սինքն մտքին գոր­ծադ­րու­թեան հա­մա­պա­տաս­խան ըլ­լա­լը։ Ե­թէ միտ­քը ներ­քինն է, խօս­քը եւ գործն ալ ար­տա­քինն է՝ մտքին տե­սա­նե­լի կամ զգա­լի կող­մը։ Ա­հա­ւա­սիկ, ե­թէ այս եր­կու­քը, հա­մա­պա­տաս­խան են ի­րա­րու, ա­պա ու­րեմն այդ ար­տա­յայ­տու­թիւ­նը «ան­կե՛ղծ» է։ Ան­կեղ­ծու­թիւ­նը, ա­ռողջ փոխ­յա­րա­բե­րու­թեան նա­խա­պայ­մա՛նն է եւ հի­մը՝ մարդ­կա­յին ա­մէն հա­մա­ձայ­նու­թիւն­նե­րու, միու­թիւն­նե­րու։

Սաղ­մո­սեր­գուն կ՚ը­սէ. «Իմ զոհս խո­նարհ հո­գին է…» (ՍԱՂՄ. Ծ 19)։ Այս կը նշա­նա­կէ՝ թէ ար­տա­քին զո­հը իս­կա­կան ըլ­լա­լու հա­մար, պէտք է հո­գե­ւոր զո­հին ար­տա­յայ­տու­թիւ­նը ըլ­լայ։

Հին Ուխ­տին մար­գա­րէ­նե­րը յա­ճախ դա­տա­պար­տած են այն զո­հե­րը՝ ո­րոնք կա­տա­րուած են ա­ռանց հո­գե­կան մաս­նակ­ցու­թեան կամ ա­ռանց մեր­ձա­ւո­րին սի­րոյն հետ ա­ռըն­չու­թեան։

Յի­սուս եւս կը յի­շէ Ով­սէ մար­գա­րէին խօս­քը. «Ո­ղոր­մու­թիւն կ՚ու­զեմ եւ ո՛չ զոհ» (ՄԱՏԹ. Թ 13 եւ ԺԲ 7)։ Ուս­տի ար­տաք­նա­պէս ցու­ցա­բե­րուա­ծը երբ ներ­քին հո­գիին չի հա­մա­պա­տաս­խա­ներ, ա­նի­կա ո­րե­ւէ ար­ժէք չի ներ­կա­յաց­ներ, քա­նի որ ան­կեղծ չէ եւ խա­բէա­կա՛ն։

Ուս­տի «միակ կա­տա­րեալ զոհ»ը այն է՝ զոր Քրիս­տոս մա­տու­ցա­նեց Խա­չին վրայ իբ­րեւ «Հօր սի­րոյն» կա­տա­րեալ ըն­ծայ՝ մարդ­կու­թեան փրկու­թեա­նը հա­մար։ Այս պատ­ճա­ռով, մարդս կո­չու­մը ու­նի «խոս­տում կա­տա­րե­լու» Աս­տու­ծոյ՝ ամ­բողջ հո­գիով, ան­կեղ­ծու­թեա՛մբ։

Սուրբ Ա­թա­նաս Ա­ղեք­սանդ­րա­ցի կ՚ը­սէ.

«Հո­գիով է որ մենք մաս­նա­կից ենք Աս­տու­ծոյ։ Մաս­նակ­ցու­թեամբ Հո­գիին՝ մենք կ՚ըլ­լանք մաս­նա­կից­ներ աս­տուա­ծա­յին բնու­թեան։ Ա­սոր հա­մար, ա­նոնք ո­րոնց մէջ Հո­գին կը բնա­կի՝ աս­տուա­ծա­ցած են։ Աս­տուա­ծա­նալ, կը նշա­նա­կէ՝ կա­տա­րեալ ըլ­լալ, ու­րեմն կա­տա­րեալ ըլ­լա­լու հա­մար, մարդ պէտք է ըստ Հո­գիի ապ­րի, չան­տե­սէ ա­նոր գո­յու­թիւ­նը եւ ան­մի­ջա­կան ներ­կա­յու­թիւ­նը իր կեան­քէն ներս։

Եւ ա­հա­ւա­սիկ, հոս կը գտնէ ի­մաս­տը ան­կեղ­ծու­թեան՝ որ է. հո­գիին եւ մարմ­նա­ւո­րին հա­մա­ձայ­նու­թիւ­նը, ա­նոնց հա­մըն­թաց ներ­կա­յու­թիւ­նը ա­մէն ա­րար­քի, ա­մէն գոր­ծի մէջ։ Մինչ­դեռ, քա­նի որ մարդ բա­նա­ւոր էակ մըն է, հարկ է որ հա­մա­պա­տաս­խան ըլ­լան ի­րա­րու՝ հա­մըն­թաց, ի­րեր­յա­ջորդ։

Խոր­հե­ցէ՛ք, սի­րե­լի՜ բա­րե­կամ­ներ, վի­րա­ւո­րա­կան չէ՞ երբ մէ­կը իր խոր­հա­ծէն տար­բեր խօ­սի եւ խօ­սա­ծին հա­կա­ռակ գոր­ծէ։ Ա­սի­կա վի­րա­ւո­րա­կան է թէ՛ այդ­պէս վա­րուո­ղին եւ թէ իր խօ­սա­կի­ցին կամ գոր­ծակ­ցա­­ծին հա­մար։ Ի­րեն հա­մար վի­րա­ւո­րա­կան է, քա­նի որ ինք­նա­խա­բէու­թիւն է, դի­մա­ցի ան­ձին հա­մար վի­րա­ւո­րա­կան է, քա­նի որ զայն խա­բել կը նշա­նա­կէ, ի­րա­կա­նու­թիւ­նը ծած­կել ձե­ւով մը, փո­խել, այ­սինքն՝ սո՛ւտ խօ­սիլ։

Բայց մար­դիկ, ընդ­հան­րա­պէս այս տե­սակ կը վա­րուին ի­րա­րու՝ մա՛րդ խոր­հա­ծը չի խօ­սիր, կամ պա­կա­սը կ՚ը­սէ եւ կամ փո­խուա­ծը, շատ քի­չեր կը գոր­ծեն այն­պէս՝ ի՛նչ­պէս որ կը խօ­սին։

Այս­պի­սի­ներ կը նմա­նին այն մար­դուն՝ որ մատ­նե­րուն մէջ ծխա­խո­տով՝ ծխե­լու վնաս­նե­րուն մա­սին կը խօ­սի եւ կ՚ը­սէ. «մի՛ ծխէ՛ք»։ Ո՞­րու հա­ւա­տաս։ Խօս­քի՞ն թէ ը­րա­ծին։ Ուս­տի խօս­քը եւ գոր­ծը ան­հա­մա­պա­տաս­խան մար­դիկ վստա­հութիւն չեն ներշն­չեր, կաս­կա­ծի պատ­ճառ կ՚ըլ­լան։

Մարդ հա­ւա­տա­րիմ ըլ­լա­լու է նախ ինքն ի­րեն, ինչ­պէս Աս­տուած հա­ւա­տա­րիմ է Իր ի­մաս­տու­թեան եւ Իր խօս­քին։ Մարդ հա­ւա­տա­րիմ ըլ­լա­լու է իր մտքին, իր մտա­ծում­նե­րուն, իր սկզբունք­նե­րուն։

Յե­տոյ մարդ հա­ւա­տա­րիմ ըլ­լա­լու է իր խօս­քին. խօ­սա­ծին, ը­սա­ծին հա­մա­ձայն գոր­ծե­լու, շար­ժե­լու է. ե­թէ «ա­յո՛» ը­սած է, պէտք է կա­տա­րէ այդ «ա­յո»ին պա­հանջ­քը, եւ ե­թէ «ո՛չ» ը­սած է, պէտք է հաս­տատ մնայ իր «ո՛չ»ին վրայ։

Ա­ռա­քի­նու­թիւն, ազ­նուու­թիւն, մարդ­կա­յին ար­ժա­նա­պա­տուու­թեան յար­գանք, այս կը պա­հան­ջեն՝ հա­ւա­տար­մու­թի՛ւն։

Սա­կայն մարդ պէտք է զգոյշ ըլ­լայ նաեւ։

Մարդ երբ անդ­րա­դառ­նայ իր ո­րե­ւէ սխա­լին, այն ի՛նչ որ շի­տակ չէ իր խոր­հա­ծը, պէտք է քա­ջու­թիւ­նը ու­նե­նայ հրա­ժա­րիլ իր սխա­լէն, բայց ո՛չ ծա­ծուկ կեր­պով, պատ­րուակ­ներ ստեղ­ծե­լով եւ կամ ինք­զինք ար­դա­րաց­նե­լու մի­ջոց­նե­րու դի­մե­լով, այլ ա­զա­տօ­րէն՝ քա­ջու­թեամբ խոս­տո­վա­նե­լով իր սխա­լը՝ սրբագ­րուած միտ­քով պէտք է խօ­սի։

Կա­րե­լի է որ խօ­սա­ծը սխալ ըլ­լայ, երբ անդ­րա­դառ­նայ եւ կամ ար­դար քննա­դա­տու­թեան են­թար­կուի, դար­ձեալ պէտք է քա­ջու­թիւ­նը ու­նե­նայ հրա­ժա­րե­լու իր խօ­սա­ծէն, եւ ըստ այնմ շի­տակ վա­րուի ու­րիշ­նե­րու հետ, մա­նա­ւանդ ա­նոնց հետ՝ ո­րոնց սխալ խօ­սած է։

Բայց ա­սի­կա իս­կա­կան քա­ջու­թիւն կը պա­հան­ջէ եւ դար­ձեալ՝ ան­կեղ­ծու­թիւն եւ ան­շուշտ հա­ւա­տար­մու­թիւն։ Եւ «զօ­րա­ւոր նկա­րա­գիր» ը­սուածն ալ ա՛յս է. կա­րե­նալ հրա­ժա­րիլ այն խօս­քէն կամ մտա­ծու­մէն՝ որ ի­րա­պէս սխա՛լ է…։

Ու­րեմն կա­րե­ւո­րը ճշմար­տու­թի՛ւնն է, եւ ինչ­պէս կ՚ը­սէ ի­մաս­տու­նը՝ կը սի­րեմ ան­շուշտ ըն­կերս, բայց ա­ւե­լի շատ կը սի­րեմ ճշմար­տու­թի՛ւ­նը։

«Ճշմար­տու­թիւ­նը սի­րել» կը նշա­նա­կէ ար­դա՛ր ըլ­լալ, ան­կողմ­նա­կալ, ա­նա­չառ եւ հաս­տա­տա­միտ՝ ան­կախ եւ կա­յուն, այն որ յա­րա­փո­փոխ չէ՛։ Ա­չա­ռու­թիւն ը­նե­լու՝ «խաթ­րը նա­յել»ու պատ­րուա­կով ճշմար­տու­թիւ­նը զո­հել, մէ­կը գո­հաց­նե­լու հա­մար ճշմար­տու­թե­նէ հե­ռա­նալ թէ՛ ան­կեղ­ծու­թեան եւ թէ հա­ւա­տար­մու­թեան ներ­հակ է։

Եւ ո՜ր­քան ի­րա­ւա­ցի է, ի­մաս­տա­լից է վե­րո­յի­շեալ խօս­քը, թէ՝ մարդ պէտք է սի­րէ ըն­կե­րը, բայց ա­ւե­լի՛ պէտք է սի­րէ ճշմար­տու­թի՛ւ­նը։

Կը պատ­մուի, թէ մարդ մը իր ամ­բողջ կեան­քի ըն­թաց­քին փնտռած էր ճշմար­տու­թիւ­նը եւ չէր կրցած գտնել զայն։ Շատ տե­ղեր շրջե­լով՝ աշ­խար­հի չորս կող­մե­րը՝ ո՛չ մէկ տեղ ճշմար­տու­թիւն գտաւ։

Ան, յու­սա­հատ ե­կաւ եր­կիր մը, որ բա­ւա­կան փոքր էր։ Մար­դը փոր­ձեց նաեւ հոն գտնել ճշմար­տու­թիւ­նը։ Հա­զիւ թէ պի­տի բաժ­նուէր երկ­րէն, յան­կարծ նկա­տեց տա­ճար մը՝ ո­րուն աս­տի­ճան­նե­րուն վրայ վա­նա­կան մը նստած էր։ Վա­նա­կա­նը, մար­դը տես­նե­լով, որ ճշմար­տու­թիւ­նը կը փնտռէ, ը­սաւ, թէ ճշմար­տու­թիւ­նը այս­տեղ ծա­ծուկ տեղ մը կը գտնուի։

Մար­դը չհա­ւա­տաց։ Բայց վա­նա­կա­նը վստահ, ը­սաւ. «Հա­ւա­տա՛, ան տա­ճա­րին մէջ է»։

­Վա­նա­կա­նը, մար­դը ա­ռաջ­նոր­դեց տա­ճար, ուր մօ­տե­ցան ար­ձա­նի մը՝ որ ծած­կո­ցով քօ­ղար­կուած էր։

«Ա­հա­ւա­սի՛կ», ը­սաւ վա­նա­կա­նը. «քու առ­ջեւ կը գտնուի ճշմար­տու­թիւ­նը»։

­Մար­դը եր­կա­րեց ձեռ­քը, վեր­ցուց ծած­կո­ցը եւ տե­սաւ իր առ­ջեւ սար­սա­փե­լի, զզուե­լի, վա­խազ­դու դէմք մը։ Վախ­ցաւ եւ ետ ետ գնաց։

«Ի՞նչ է այս», հար­ցուց մար­դը. «ա՞յս է ճշմար­տու­թիւ­նը»։­

Եւ Ճշմար­տու­թիւ­նը պա­տաս­խա­նեց.

«Ա­յո՛, այդ ես եմ՝ ճշմար­տու­թի՛ւ­նը»։

«Բայց ի՜նչ սար­սա­փե­լի ես դուն», ը­սաւ մար­դը. «քեզ­մէ սար­սա­փե­լի ո՛չ մէկ բան կայ, ի՞նչ պէտք է ը­սեմ մար­դոց քու մա­սիդ, ո՞վ կը հա­ւա­տայ ին­ծի»։

«Դուն խա­բէ՛», ը­սաւ ճշմար­տու­թիւ­նը. «եւ բո­լո­րը քե­զի կը հա­ւա­տան»։

­Մար­դիկ ճշմա­րի­տէն ա­ւե­լի սու­տի՛ն կը հա­ւա­տան…։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Դեկ­տեմ­բեր 2, 2016, Իս­թան­պուլ