Ի՞նչ կ՚ըլլայ Սամաթիոյ մէջ…

Պոլ­սա­հա­յու­թեան պատ­մա­կան թա­ղե­րէն Սա­մա­թիոյ պա­րա­գա­յին մի­ջո­ցէ մը ի վեր պղտոր պատ­կեր մը կայ յաչս հան­րա­յին կար­ծի­քին։ Հա­մայն­քը հա­կա­սու­թիւն­նե­րու ա­կա­նա­տես կ­­՚ըլ­լայ, ան­հասկ­նա­լի ի­րա­դար­ձու­թիւն­նե­րու բե­րու­մով։

Շա­բա­թա­վեր­ջին Սա­հա­կեան-Նու­նեան վար­ժա­րա­նի լի­սէի բաժ­նի հիմ­նադ­րու­թեան 50-ա­մեա­կը նշուե­ցաւ յո­բե­լե­նա­կան պաշ­տօ­նա­կան ընթ­րի­քով մը։ Այս հա­ւա­քոյ­թը ա­ռիթ հան­դի­սա­ցաւ Սա­մա­թիոյ առ­կայ կա­ցու­թեան վերս­տին օ­րա­կար­գի վրայ գա­լուն։

Ըստ ըն­կա­լեալ սո­վո­րու­թեան, այս ե­ղա­նա­կի ա­ռա­ջին սի­րոյ սե­ղա­նը սար­քուե­ցաւ Սա­մա­թիոյ մէջ։ Հա­ւա­քոյ­թի ա­ւար­տին յայ­տա­րա­րուե­ցաւ, որ պիւտ­ճէի բա­ցը հա­ւա­սա­րակշ­ռուած էր։ Կարճ ժա­մա­նակ անց, VADİP-ի ժո­ղո­վին ըն­թաց­քին յայտ­նի դար­ձաւ, որ ի­րա­կա­նու­թեան մէջ պիւտ­ճէն չէր հա­ւա­սա­րակշ­ռուած։ Ժո­ղո­վին մաս­նա­կից Սա­մա­թիոյ թա­ղա­յին խոր­հուր­դի ներ­կա­յա­ցու­ցիչն ալ հաս­տա­տեց այդ պա­րա­գան։ Երբ հե­տաքրք­րուե­ցանք ման­րա­մաս­նու­թիւն­նե­րով՝ ան մե­զի դի­տել տուաւ, որ այս ե­րե­ւոյ­թը մե­ծա­պէս ան­հանգս­տու­թեան պատ­ճառ դար­ձած է։ Ար­դա­րեւ, պիւտ­ճէի հա­ւա­սա­րակշռ­ման վե­րա­բե­րեալ ան­հիմն յայ­տա­րա­րու­թիւ­նը կա­տա­րուած էր թա­ղա­յին խոր­հուր­դի կամ­քէն ան­կախ։ Ան թէեւ ըն­դու­նեց, որ հա­մո­զիչ, հեշտ ար­դա­րաց­նե­լի վի­ճակ մը խնդրոյ ա­ռար­կայ չէր։ Բա­ւա­կա­նին նեղ կա­ցու­թեան մատ­նուած, նոյ­նիսկ ա­մօ­թով մնա­ցած կը զգար մեր զրու­ցա­կի­ցը, որ մեզ­մէ խնդրեց ան­պայ­ման յստա­կօ­րէն ար­ձա­գանգ հան­դի­սա­նալ այս հար­ցին։ Իր փա­փաքն էր՝ կան­խել թիւր տպա­ւո­րու­թիւն­նե­րը հան­րա­յին կար­ծի­քին մօտ, որ­պէս­զի ա­կա­մայ չմատնուին հա­մայն­քը խա­բո­ղի վի­ճա­կին։ Իր խօս­քե­րով, թա­ղա­յին խոր­հուր­դը յա­ւե­լեալ նիւ­թա­կան ո­րո­նում­նե­րու պի­տի ձեռ­նար­կէր եւ պիւտ­ճէի հա­ւա­սա­րակշ­ռուած ըլ­լա­լու վե­րա­բե­րեալ պնդում­նե­րը կրնա­յին պատ­ճառ դառ­նալ ի­րենց ձա­խող­ման։ Մենք այդ բո­լո­րին մա­սին գրե­ցինք, VADİP-ի ժո­ղո­վա­կան­ներն ալ խօ­սե­ցան։ Սա­մա­թիոյ թա­ղա­յին խոր­հուր­դը հարկ չնկա­տեց ո­րե­ւէ ձե­ւով հան­րա­յին կար­ծի­քը լու­սա­բա­նել պաշ­տօ­նա­պէս։ Կար­ծես մութ կամ ան­տե­սա­նե­լի ու­ժեր կը մի­ջամ­տէին թա­ղա­յին գոր­ծե­րուն։

Ու­րեմն կար­գը ե­կաւ շա­բա­թա­վեր­ջի 50-ա­մեա­կի պաշ­տօ­նա­կան ճա­շին։ Սա սի­րոյ սե­ղա­նէն վերջ մնա­ցած պիւտ­ճէի բա­ցը հա­ւա­սա­րակշ­ռե­լու հիմ­նա­կան ծրագ­րե­րէն մին էր։ Ե­րէկ, Պատ­րիար­քա­կան Ընդ­հա­նուր Փո­խա­նորդ Տ. Ա­րամ Արք. Ա­թէ­շեան Պա­քըր­գիւ­ղի սի­րոյ սե­ղա­նի ա­ւար­տին անդ­րա­դար­ձաւ նաեւ Սա­մա­թիոյ խնդիր­նե­րուն։ Ան տե­ղե­կա­ցուց, որ յո­բե­լե­նա­կան ճաշ­կե­րոյ­թի հա­սոյթն ալ բա­ւա­րար չէր ե­ղած Սա­մա­թիոյ պիւտ­ճէի բա­ցը հա­ւա­սա­րակշ­ռե­լու հա­մար։ Ու­շագ­րաւ էր նաեւ, որ խօս­քի նոյն բաժ­նին մէջ Նո­րին Սրբազ­նու­թիւ­նը թե­թե­ւա­կի ակ­նար­կեց ուռ­ճա­ցուած պիւտ­ճէ­նե­րու հար­ցին։ Չենք կրնար յստակ պնդել, որ խօս­քը ուղ­ղա­կիօ­րէն Սա­մա­թիոյ մա­սին էր։

Այս բո­լո­րի լոյ­սին տակ ե­րէկ շօ­շա­փե­ցինք նաեւ կար­ծի­քը՝ Սա­մա­թիոյ թա­ղա­յին խոր­հուր­դի ա­տե­նա­պետ Ե­սա­յի Տե­մի­րի, որ իր փխրուն ա­ռող­ջու­թիւ­նով հան­դերձ, մեծ զո­հո­ղու­թեամբ յա­ռաջ կը տա­նի ծա­ռա­յու­թիւ­նը։ Հա­նե­լու­կը քիչ մը պար­զա­ցաւ։ Ան ան­կեղ­ծօ­րէն մե­զի յայտ­նեց, որ Սա­մա­թիոյ մէջ կար­գադ­րու­թիւն­նե­րը սկսած են ա­ռա­ւել չա­փով կա­տա­րուիլ թա­ղի պա­տուոյ ա­տե­նա­պե­տի եւ ի­րեն են­թա­կայ դէմ­քե­րուն կող­մէ։ Հե­տե­ւա­բար, ա­տե­նա­պե­տը ցա­ւով մատ­նան­շեց, որ թա­ղին ղե­կը, հա­կակ­շի­ռը գործ­նա­կա­նօ­րէն դուրս ե­կած են՝ թա­ղա­յին խոր­հուր­դի վե­րահս­կո­ղու­թե­նէն։ Տե­միր ա­ւել­ցուց, որ ա­ռանց ցնցում մը ստեղ­ծե­լու պի­տի ջա­նան մի­ջամ­տել այս կա­ցու­թեան յա­ռա­ջի­կայ շրջա­նին։ Այդ ան­կեղ­ծու­թիւ­նը շատ կա­րե­ւոր է, սա­կայն, ըստ ե­րե­ւոյ­թին, թա­ղա­յին խոր­հուրդն ալ ու­նի բաց­թո­ղում­ներ։

Ծա­նօթ է, որ Սա­մա­թիոյ պա­տուոյ ա­տե­նա­պետն է հա­մայն­քա­յին շրջա­նակ­նե­րուն յայտ­նի ու հա­մակ­րե­լի ա­նուն մը՝ Մել­քոն Քա­րա­քէօ­սէ։ Ճիշդ է, որ ան տաս­նա­մեակ­ներ շա­րու­նակ ծա­ռա­յած է այդ պատ­մա­կան թա­ղին, իր ա­նու­նը նոյ­նա­ցած է Սա­մա­թիոյ հետ։ Այ­սօր ստեղ­ծուած մշու­շոտ հա­մայ­նա­պա­տկե­րին վրայ իր ա­նու­նին յայ­տնուի­լը իս­կա­պէս զար­մանք կը պատ­ճա­ռէ բո­լո­րին։ Ան­շուշտ, ան­հա­ւա­տա­լի է, որ Մել­քոն Քա­րա­քէօ­սէի նման միաս­նա­կա­նու­թեան, հա­մախմբ­ման խորհր­դա­նիշ դար­ձած ա­նուն մը երկգլ­խա­նի վի­ճա­կի մը ծնունդ տայ Սա­մա­թիոյ մէջ։ Հա­մայն­քի յի­շո­ղու­թեան մէջ թարմ է, որ Սա­մա­թիոյ նախ­կին ա­տե­նա­պետն ալ ու­նե­ցած էր ներ­քին ներ­դաշ­նա­կու­թեան հար­ցեր։ Ըստ ե­րե­ւոյ­թին, այս հար­ցե­րը կը խո­րա­նան։

Պա­տուոյ տիտ­ղոս­նե­րը կը վե­րա­պա­հուին վսեմ կեր­պար­նե­րու։ Մել­քոն Քա­րա­քէօ­սէ այդ­պի­սի կեր­պար մըն է ան­տա­րա­կոյս։ Սա­կայն, պա­տուոյ տիտ­ղոս­ներ վե­րա­պա­հուած ան­ձե­րը չեն կրնար ա­մե­նայն աշ­խու­ժու­թեամբ յա­ռաջ եր­թալ ու շա­րու­նա­կել գործ­նա­կան աշ­խա­տան­քը նոյն թա­փով։ Տրա­մա­բա­նա­կա­նօ­րէն, պա­տուոյ տիտ­ղո­սը վար­ձատ­րու­թիւնն է ա­ւար­տած ա­ռա­քե­լու­թեան մը, այլ ո՛չ թէ շա­րու­նա­կուող։ Ի­րենց վի­ճա­կած դերն է՝ ա­ռա­ւել չա­փով զօ­րակ­ցիլ տուեալ հաս­տա­տու­թեան օ­րուան ղե­կա­վա­րու­թեան։ Պա­տուոյ տիտ­ղոս­նե­րը, նաեւ, չեն կրնար ծա­ռա­յե­ցուիլ վա­րա­գոյ­րին ե­տե­ւէն առ­նուած ինք­նա­կամ, քմա­հաճ քայ­լե­րը ար­դա­րաց­նե­լու կամ յար­դին տա­կէն ջուր քա­լեց­նե­լու փոր­ձե­րը թաքց­նե­լու հա­մար։ Այ­լա­պէս, հա­կա­ռակ տպա­ւո­րու­թիւն­նե­րը կրնան ա­կա­մայ վնա­սել տիտ­ղո­սակ­րին մարմ­նա­ւո­րած կեր­պա­րը։ Պարզ օ­րի­նակ մը յա­տուկ իր պա­րա­գա­յին. Մել­քոն Քա­րա­քէօ­սէ յո­բե­լե­նա­կան ե­րե­կոյ­թի գլխա­ւոր կազ­մա­կեր­պի­չի դե­րին մէջ էր։ Մինչ­դեռ, որ­պէս պա­տուոյ ա­տե­նա­պետ՝ ան պէտք է ըլ­լար գլխա­ւոր մե­ծա­րեալ­նե­րէն մին, նստե­լով պա­տուոյ սե­ղա­նին շուրջ։ Այս ե­րե­ւոյ­թը կու գայ հաս­տա­տել Ե­սա­յի Տե­մի­րի ակ­նար­կած հար­ցը։

Մել­քոն Քա­րա­քէօ­սէ դժուար թէ այ­լընտ­րան­քա­յին ա­ռանցք մը ստեղ­ծե­լու հե­տա­մուտ ըլ­լայ Սա­մա­թիոյ մէջ։ Են­թադ­րա­բար, իր զգա­ցա­կան կա­պե­րը զին­քը ա­ռաջ­նոր­դած են առ­կայ վի­ճա­կին։ Պատ­մա­կան այս թա­ղը ազ­դե­ցու­թեան պայ­քար­նե­րու դաշտ մը չէ բնա­կա­նա­բար։ Հե­տե­ւա­բար, լաւ կ­­՚ըլ­լայ՝ ե­թէ ինքն ալ հան­դէս գայ լու­սա­բա­նու­թիւ­նով մը։ Հա­մայն­քի ներ­կայ դժուար շրջա­նին նպաս­տա­ւոր չէ Մել­քոն Քա­րա­քէօ­սէի նման ա­նու­նի մը մա­շի­լը։

ԱՐԱ ԳՕՉՈՒՆԵԱՆ