ՅԱՐԱՏԵՒ ՁԳՈՂԱԿԱՆՈՒԹԻՒՆ

Մխիթարեան միաբանութեան Սուրբ Ղազար մայրավանքին մէջ, Վենետիկ, ի յիշատակ Մուրատ-Ռափայէլեան վարժարանի վարդապետներու, ուսուցիչներու եւ սաներու ի յիշատակ սարքուեցաւ համերգ մը, որու ընթացքին առաջին անգամով մեկնաբանուեցաւ Հ. Վահան Յովհաննիսեանի ցայժմ անյայտ մէկ բանաստեղծութիւնը, որու երա-ժըշտութիւնը գրած է իտալացի Ճիաքոմօ Սաւինի։

Հ. Գէորգ Սարգսեան, Մխիթարեան Վարդապետ, անակնկալ կերպով յայտնաբերեց երաժշտական նոթագրութեան տետրակը, որու մէջ գրուած էր Հ. Վահանի իտալերէն բանաստեղծութիւնը՝ «Աղօթք ի սիրտս» (բնագիրը՝ ''Preghiera per i cuor'')։ Տաղանդաւոր դաշնակահարուհի Զոյա Թուխմանովայի եւ սոփրանօ Մարիա Քլարա Մայտզէկուիի երնաշունչ զլաձայնութեամբ հրամցուած բանաստեղծութեան գրութեան հանգամանքները նոյնպէս հետաքրքրական են. Հ. Վահան այս աղօթքը 1946 թուականին գրած է Քենիոյ ճամբարի մը մէջ, որ 1937-ին միաբանական որոշումով տեղափոխուած էր Եթովպիոյ մայրաքաղաքը՝ Ատիս Ապապա, կը ծառայէր իբրեւ իտալական բանակի գնդերէց՝ երբ Մեծն Բրիտանիան կը գրաւէ քաղաքը ու զինք կը գերեվարեն իտալացի զինուորներու շարքին, որոնցմէ էր նաեւ իր բանաստեղծութեան երաժշտութեան հեղինակ Սաւինին։ Մինչեւ 1947 թուականը, Հայր Վահան գերի կը մնայ Քենիայի եւ Ուկանտայի մէջ։

Համերգին դրդապատճառը եղած էր Մուրատ-Ռափայէլեան վարժարանի նախկին սան՝ սրտաբան Յակոբ Այնթապլեանի առաջարկը՝ համախմբելու սաներ մայրավանքին մէջ։ Ճոխ յայտագրի մեծ մասը մեկնաբանեցին Մարթելլակօ քաղաքի Ճ. Սինոփոլի երաժշտութեան դպրոցի անդամներ, որոնք նուագեցին Շումանի, Շոփհենի եւ այլ երաժիշտներու կտորներ։ Սինոփոլի դպրոցի երգչախումբ ալ իտալացի եւ ուրիշ օտար հեղինակներու ստեղծագործութիւններով հանդէս եկաւ։ Համերգը, որ տեղի ունեցաւ վանքի պատմական գրադարանին մէջ, սկսաւ Մուրատ-Ռափայէլեան վարժարանի քայլերգով։ Երեկոն փակեց Թուխմանովա՝ երգեհոնի վրայ նուագելով Յարութիւն Սինանեանի «Քայլերգ Մխիթարայ»

Այնթապլեանն ալ հակիրճ պատգամով մը իր սրտի խօսքը բերաւ, յիշատակելով իր ուսուցիչ Հ. Վահանը եւ Հ. Եղիա Փեչիկեանն ու իրենց ազգանուէր վեհանձնութիւնը՝ հարազատ Մխիթարեան ոգիին։

Թիավարութեան մրցում

Բաց աստի, վարպետ հայուհի թիավարներ Արսինէ Նազարեան եւ Շողիկ Պաղտասարեան ներկայացուցին Հայաստանը՝ Վենետիկի Քուէրինի Թիավարութեան ընկերակցութեան կազմակերպած վենետիկեան ոճի կնոջական ոտնկաց թիավարութեան միջազգային մրցանակին, որուն մասնակցեցան Աւստրալիոյ, Գերմանիոյ, Ռուսաստանի եւ Ֆրանսայի դրօշակակիր զոյգեր՝ յատուկ մրցանակի պաղլեղածինէ (ալիւմինիումէ) նաւակներով։

Արսինէ Նազարեան իտալահայ արուեստագէտ է, իսկ հարենածին՝ այժմ վենետիկաբնակ Շողիկ Պաղտասարեան՝ լեզուագէտ եւ ուղեցոյց։

***

Վենետիկ քաղաքի հայութիւնը շատ սակաւ է թիւով՝ հազիւ թէ շուրջ քսան հայ անհատէ բաղկացած ըլլայ, անշուշտ, եթէ բացառենք Սուրբ Ղազարի վանահայրերը եւ կղզեաքաղաքի պատմական սահմաններէն՝ ցամաքային արուարձաններու իտալահայութիւնը կամ վերջին տասնամեակներուն հաստատուած հայ գաղթականները՝ գլխաւորաբար Հայաստանէ ու Միջին Արեւելքէ։ 

Այսուհանդերձ, Մխիթարեան միաբանութիւնը անխուսափելիօրէն իր հոգեկան ու մշակութային արձակած լոյսով այդ փոքր զանգուածն ալ կեանքի կը կոչէ, քանի որ այդ հայակերտ ու հայաշունչ փոքր հայրենի հատուածը անխուսափելիօրէն իր ձգողական ուժով կը ներքաշէ հայրենակիցները, որոնք կը գտնուին ո՛չ միայն Վենետիկի ու Վենետի շրջանին մէջ, այլ նաեւ Իտալիա, որ այլապէս լուսանցքային դերակատարութիւն ունի Հայոց Աշխարհի (աշխարհարբարի ըմբռնումով՝ ոչ գրաբարեան «երկիր» առումով) կեանքի մէջ, մա՛նաւանդ եթէ բաղդատենք Պոլսոյ եւ Միջին Արեւելքի, Ֆրանսայի կամ Միացեալ Նահանգներու աւանդական եւ հայահոծ գաղութներուն հետ։

ԱՒԵՏԻՍ ՀԱՃԵԱՆ