ՀՐԷԱԿԱՆ ԵՒ ՊԱՂԵՍՏԻՆԵԱՆ ՏԱՆ ԻՐԱՒՈՒՆՔԸ…

-Գնա՛… եւ եկուր, երբ հաճոյքէն արթննամ:

Քիչ մը հեռացիր ինձմէ, որպէսզի երազը բաժնուի իմ ոսկորներէս:

Ես ծխել սորվեցուցի քեզի, իսկ դուն սորվեցուցիր ինծի ծխախոտին հետ ընկերութիւն ընել:

Գնա՛… եւ եկուր:

-Ուրիշ ի՞նչ ըսիր անոր:

Սիրոյ մասին չխօսեցայ անոր: Խօսքերս մութ էին, ես իսկ չէի հասկնար զանոնք, բացի անոր քնանալէն ետք: Ան շատ կ՚երգէր, բայց անոր երգը չէի հասկնար, բացի երազին մէջ: Ան գեղեցիկ է… գեղեցիկ: Այն օրը երբ տեսայ զինք, ամպը ինկաւ ուղեղիս վրայ, զայն փախցուցի ու տարի տուն եւ ըսի անոր, թէ զայն սէր համարէ:

Ամենէն մութ պահերուն իսկ կը խնդայ եւ կը խնդայ:

Զինք կը կանչէի կեղծանունով մը, որովհետեւ այդպէս աւելի լաւ էր: Կը սպաննէի զինք, բայց համբոյրէ համբոյր կը ցանկայի զինք եւ կը զգայի, թէ պիտի կորսնցնեմ զինք, եթէ դադրի համբուրելէ:

Աւազին ու ջուրին մէջ, ըսաւ. կը սիրեմ քեզ:

Ցանկութեան եւ չարչարանքին մէջ, ըսի. կը սիրեմ քեզ:

Իսկ երբ սպան հարցուց անոր, թէ ի՞նչ կ՚ընես այստեղ, պատասխանեց. ո՞վ ես դուն: 

Սպան պատասխանեց. 

-Դուն ո՞վ ես:

Ըսաւ. 

-Ես անոր սիրուհին եմ, եւ եկայ մինչեւ բանտի դուռը, որպէսզի հրաժետ տամ անոր, ո՜վ որճրագործ: Ի՞նչ կ՚ուզէք անկէ:

Ըսաւ. 

-Գիտցիր, որ ես սպայ եմ:

Ըսաւ.

-Ես ալ եկող տարի սպայ պիտի ըլլամ, ո՜վ որճրագործ:

Եւ անոր երկարեց զինուորական ծառայութեան անոր ուղղուած կոչումնագիրը: Սպան ժպիտով մը ողջունեց զինք, իսկ զիս արմուկէս բռնելով քաշեց դէպի խուցս:

Յաջորդ տարին պատերազմ էր: Կրկին անգամ խուցս վերադարձայ: Մտածեցի անոր մասին. ի՞նչ կ՚ընէ հիմա. Նապլուսի՞ մէջ էր, թէ ուրիշ քաղաքի մը մէջ. ազատագրողներէն մէկը…, որ թեթեւ հրաձան մը բռնած է: Թերեւս ալ այն պահն է, երբ կը հրամայէ մարդոց իրենց ձեռքերը բարձրացնել կամ գետնին ծունկի գալ: Կամ թերեւս հարցաքննութեան մը, կամ իր տարիքին եղող արաբ աղջկայ մը չարչարելուն կը վերահսկէր…, որ իր երբեմնի գեղեցկութիւնը ունէր:

Ցտեսութիւն չըսաւ:

Դուն ալ չըսիր անոր. գնա՛յ եւ եկուր:

Դուն անոր ծխել սորվեցուցիր, իր իսկ անիկա քեզի ծխախոտին ընկերակցիլ սորվեցուց քեզի:

***

-Միացեալ թատերգութիւն մը գրե՞նք:

-Գրենք:

-Փնտռե՞նք հանդիպման կէտ մը:

-Փնտռենք:

-Խնդիրը իր բոլոր ուժգնութեամբ ներկայացնե՞նք:

-Ներկայացնենք:

-Թող տունի մը շուրջ վէճը թատերգութեան հանգոյցը ըլլայ:

-Թող ըլլայ:

-Մէկ ամիս ետք հանդիպի՞նք:

-Հանդիպինք:

Այդ վայրկեանին, Խատիճէն հրաժեշտ կու տար իր վրաններուն մէջ, եւ անոր կը յանձնէր այն տան բանալին, որ Եաֆայի մէջ նշանաւոր դարձած էր «Կարմիր տուն» անունով:

Նոյն պահուն, Սարան, որ «Կարմիր տան» մէջ կը բնակէր, հրաժեշտ կու տար իր զաւակին, որ կ՚անսար իր զինուորական միաւորին կոչին:

Երկու տարբեր ուղղութիւններէ եկող երիտասարդները անտառին մէջ տեղ մը հանդիպեցան իրարու, իրարու հետ կռուեցան. կարեւոր չէ որ գիտնանք, թէ ո՞վ միւսին սպաննեց:

-Արարը ամբողջացուցի՞ր:

-Ամբողջացուցի:

«Սփիւռքին մէջ, հայրս անձնասպանութիւն կամ յուսահատութիւն չսորվեցուց ինծի, ինչպէս նաեւ չսորվեցուց հրաժարիլ հրէականութենէս: Ան զիս դաստիարակեց այնպէս մը, որ կարծես ես ծնած եմ, որպէսզի փախստական մը ըլլամ. այդ բոլորով հանդերձ, կեանքը սորվեցուց ինծի»:

-Իսկ դուն ի՞նչ գրեցիր:

«Սփիւռքին մէջ, հայրս անձնասպանութիւն կամ յուսահատութիւն չսորվեցուց ինծի, ինչպէս նաեւ չսորվեցուց հրաժարիլ պաղեստինցիութենէս: Ան զիս դաստիարակեց այնպէս մը, կարծես ես ծնած եմ, որպէսզի փախստական մը ըլլամ. այդ բոլորով հանդերձ, կեանքը սորվեցուց ինծի»:

-Այս մէկը կարեւոր հանդիպման կէտ է:

-Եւ տունը, որ մեր ճակատագիրը իր մէջ կը ներառէ, հանդիպմա՞ն, թէ՞ հրաժեշտի կէտ է:

-Պայքարի կէտ է:

-Թատերգութիւնը ինչպէ՞ս պիտի լուծէ զայն:

-Ենթադրենք, թէ իրաւունքը ժառանգականութենէն չի՛ ծագիր, այլ՝ անհրաժեշտութենէն եւ արժանիքէն: Այդ հիման վրայ, յիսուն տարի առաջ այս տունը կառուցող մարդը, այս տան վրայ իրաւունք չունի, որովհետեւ անոր այստեղէն հեռանալը՝ ինչ պայմաններու տակ ալ ըլլայ այդ, համազօր է հրաժարիլ իր իրաւունքէն, որու կարիքը չունի: Իսկ ներկայի սեփականատէրը, ճիգ թափած է տիրանալու այս տունին, որմէ զատ ուրիշը չունի:

-Իսկ ո՞ւր է արդարութիւնը թատերգութեան մէջ:

-Արդարութիւնը…, արդարութիւնը: Այս պահուն փնտռենք արդարութիւնը: Խղճահարութեան պահը տան մէջ տիրող մթնոլորտի մը վերածենք, մինչ ժամանակը իր ազդեցութիւնը կը գործէ: Թող որ հրեային մեղքի զգացումը փոխահատուցում թող ըլլայ արաբին համար՝ իր տունը կորսնցնելուն առընչութեամբ:

-Կը հանդիպինք:

Այդ վայրկեանին ուրիշ տուներ՝ ուրիշ քաղաքներու մէջ, իրենց բնակիչները կը փոխէին: Արաբական սփիւռքին մէջ նոր բանալիներ կու գային բարդուելու հին բանալիներուն վրայ, որու տարածութիւնը պատերազմ պատերազմի ետեւէ պատահելուն պատճառով կը նեղնար: Իսկ գիշերը, երիտասարդներ իրենց բանալիները կը շալկէին, բայց չէին վերադառնար: 

(«Տխրութեան սովորական օրագիր»)

ՎԱՐԱՆԴ ՔՈՐԹՄՈՍԵԱՆ

Վաղարշապատ