ՀԱՐՑՈՒՄՆԵՐՈՒ ՊԱՏԱՍԽԱՆՆԵՐ ԱՌԱԿԱՑ ԳԻՐՔԷՆ ԵՒ ԲԱՑԱՏՐՈՒԹԻՒՆՆԵՐ

Հարցում. Յիմարներուն հետ պէտք է յիմարաբա՞ր վարուիլ:

Պատասխան. Բնականաբար, ո՛չ: Եկէք կարդանք, թէ Առակացի իմաստուն հեղինակը ի՛նչ կը գրէ այդ մասին. «Յիմարին իր յիմարութեանը համեմատ պատասխան մի՛ տար, որպէս զի դուն ալ անոր նման չըլլաս: 

Յիմարին իր յիմարութեանը համեմատ պատասխան տուր, որպէս զի անիկա ինքզինք իմաստուն չկարծէ: 

Յիմարին ձեռքով խօսք ղրկողը իր ոտքերը կը կտրէ ու վնաս կը քաշէ: 

Ինչպէս կաղին ոտքերը կ՚երերան, այնպէս յիմարին բերնին մէջ՝ առակը: 

Յիմարին պատիւ տուողը քարակոյտի մը մէջ պատուական քարերու ծրար դնողին կը նմանի:

Առակը՝ յիմարին բերնին մէջ, գինովին ձեռքը մտնող փուշին պէս է:

Մեծ է ամէն բան Ստեղծողը, որ յիմարին վարձք կու տայ եւ յանցաւորներուն վարձք կու տայ:

Ինչպէս շունը իր փսխածին կը դառնայ, այնպէս ալ յիմարը իր յիմարութեանը կը դառնայ» (Առ 26.4-11):

Հետեւաբար, յիմարին իր յիմարութեան համեմատ պատասխանելը, խնդրոյ առարկային եւս յիմար կը դարձնէ:

Յիմարին հետ պէտք է իր լեզուով խօսիլ, որպէսզի ինքզինք իմաստուն չկարծէ:

Ան որ յիմարին կը վստահի որեւէ մէկ բանի մէջ, բանաւոր նամակ հասցնել մէկուն, կամ որեւէ մէկ աշխատանք կատարելու, ապա ինքն իր ձեռքով իր ոտքերն ու ձեռքերը կտրած կ՚ըլլայ եւ ահագին վնաս կը կրէ այդ պատճառով:

Յիմարին համար առակը, խրատական խօսքը ո՛չ մէկ բանով կ՚օգնեն, որովհետեւ ինք ի վիճակի չէ, աւելի ճիշդ կարողութիւն չունի հասկնալու իրեն ըսուածը: Տակաւին, ո՛չ միայն կարողութիւն չունի, այլ՝ նոյնիսկ եթէ ըսուի անօգուտ կ՚ըլլայ, քանի որ ինք տրամաբանելու կարողութենէն զուրկ է, ինչպէս գինովը՝ զգալու կարողութենէն զուրկ կ՚ըլլայ:

Յիմարները ո՛ւր ալ երթան, ի՛նչ ալ ընեն, վերջաւորութեան դարձեալ իրենց յիմարութեան կը դառնան: Երբեմն մարդիկ կը զարմանան եւ կը սկսին մտածել, թէ սկսած են փոխուիլ, կամ հասկնալ, բայց պէտք է երեւոյթներէն խաբուիլ, այլ՝ արարքներէն դատելով կարելի պիտի ըլլայ հասկնալ, որ այդ փոփոխութիւնը պայմանական է եւ անոնք շուտով իրենց յիմարութեան կը վերադառնան:

Հ. Զինք իմաստուն համարո՞ղը աւելի լաւ է, թէ յիմարը:

Պ. Առակագիրը կը գրէ. «Զինք իմաստուն կարծող մարդ մը տեսա՞ր. աւելի յոյս կայ յիմարէն, քան թէ՝ անկէ» (Առ 26.12):

Թերեւս ոմանց համար այս տողերը ծանր կամ խիստ թուին, բայց բացարձակ ճշմարտութիւն են: Իմաստութիւնը կամ իմաստուն ըլլալը կարծելով կամ ենթադրելով չէ, այլ ապրելով ու գործելով: Իմաստութիւնը կը չափուի մարդուն կատարած գործերէն եւ տարբեր պարագաներու մէջ իր ունեցած պահուածքէն եւ խօսքերէն:

Անոնք որոնք իրենք զիրենք իմաստուն կը համարեն, այդպիսիները հպարտութեան մեղքէն պարտուած են, այլ խօսքով, հպարտութիւնը, ամբարտաւանութիւնը յաղթանակ տարած է իրենց վրայ, եւ այլեւս իրե՛նք չէ, որ իրենք իրենց կը տիրապետեն, այլ՝ իրենց ես-ն է, որ կը տիրապետէ իրենց վրայ եւ ըստ իր քմահաճոյքին կը կառավարէ զիրենք: 

Ահա այդպիսիներուն համար այնքա՜ն կը համընկնի առակագիրին ըսածը, թէ յիմարէն աւելի յոյս կայ, քան թէ իրենցմէ, որովհետեւ եթէ գէթ դոյզն յոյս մը կայ, որ յիմարը օրին մէկը սթափի եւ դուրս գայ իր վիճակէն, ապա իրենք զիրենք իմաստուն կարծողները, օր օրի կը խրուին իրենց մեծամտութեան մէջ եւ օր օրի դժուար կ՚ըլլայ, չըսելու համար անկարելի անոնց ատկէ դուրս գալը:

Պօղոս առաքեալ Հռոմայեցիներուն ուղղած իր նամակին մէջ հետեւեալ թելադրութիւնը կու տայ. «Բոլորին հանդէպ նոյն վերաբերումը ունեցէք. մեծամիտ մի՛ ըլլաք, խոնարհ մարդոց ալ ընկերութիւն ընելու զիջեցէք, եւ դուք ձեզ իմաստուն մի՛ համարէք» (Հռ 12.16): Տեսէք, առաքեալը խրատելէ ետք բոլորին հանդէպ նոյն վերաբերմունքը ունենալ, ապա կը թելադրէ խոնարհ ըլլալ՝ հեռու մեծամտութենէ, ինչ բանի արդիւնքը պիտի ըլլայ ինքզինք իմաստուն համարելը, որ չարեաց սկիզբը կարելի է համարել:

Եկեղեցւոյ հայրերը յաճախ իրենց գրութիւններուն մէջ կը զգուշացնեն հպարտութենէն: Այսպէս, Սուրբ Օգոստինոս Երանելին կը գրէ. «Հպարտութիւնն է, որ մարդս իմաստութենէն կը հեռացնէ, հետեւաբար, իմաստութիւնը ձգելով յիմարութիւնը կու գայ իր տեղը գրաւելու»: 

Սուրբ Գրիգոր Նազիանզացին կը գրէ. «Արեւին տակ չարիք մը տեսայ, այն է, որ մարդը ինքզինք իմաստուն կը կարծէ: Վտանգաւոր կ՚ըլլայ այդպիսիին համար, ով չի՛ գիտակցիր իր տգիտութեան, սակայն պարտականութիւնը կը ստանձնէ ուրիշներուն ուսուցանելու»: 

Որոգինէսը կը գրէ. «Մեծամիտը իր անգիտութեան մէջ յիմար է, եւ չի՛ կրնար իմանալ Աստուծոյ իմաստութիւնը, որովհետեւ իր յիմարութեան կը կառչի եւ կը կարծէ, թէ ա՛յդ է իմաստութիւնը»:

Սուրբ Յովհան Ոսկեբերան Հայրապետը կը գրէ. «Քանի որ անոնք իրենք զիրենք գերադաս կը համարեն եւ բաւարար համբերութիւն չունին քալելու այն ճամբայէն, որ Աստուած կը հրամայէ իրենց քալել, անձնատուր կ՚ըլլան անիմաստ մտածելակերպի»: 

Հ. Ծոյլերու մասին ի՞նչ կը գրէ առակագիրը:

Պ. Կը կարդանք. «Ծոյլը կ՚ըսէ. “Ճամբուն մէջ եւ հրապարակներուն մէջ առիւծ կայ”: Ինչպէս դուռը իր ծխնիներուն վրայ կը դառնայ, այնպէս ծոյլը՝ իր անկողնին վրայ: Ծոյլը իր ձեռքը ամանին մէջ կը խոթէ, բայց բերանը տանելու անգամ դժուարութիւն կը զգայ: Ծոյլը՝ իր աչքերուն, խելացի պատասխան տուող եօթը մարդէն աւելի իմաստուն կ՚երեւնայ» (Առ 26.13-16):

Ծուլութիւնը մարդս կը մղէ մեղքի եւ ծոյլ մարդուն վախճանը յաւիտենական կորուստն ու դատապարտութիւնը կ՚ըլլայ:

Աստուած մարդուն թելադրեց ճակտի քրտինքով վաստակիլ իր հացը (տե՛ս Ծն 3.19), հետեւաբար, մարդը որպէսզի կարենայ իր գոյութիւնը, իր կեանքը պահպանէ, կարիք ունի աշխատելու: Չաշխատող մարդը, այլ խօսքով ծոյլ մարդը ի վերջոյ կը յայտնուի կա՛մ հիւանդութիւններու եւ կա՛մ ալ փողոցներուն գիրկը: Երկուքի պարագային ալ իր վախճանը մութ եւ ծանր կ՚ըլլայ:

Ծոյլ մարդը իրականութեան մէջ կաղ մըն է, որ չի՛ կրնար տեղաշարժուիլ, որովհետեւ ի զօրու չէ ո՛չ մէկ բան ընելու: Անպա Պախոմիոսը կ՚ըսէ, թէ՝ «եթէ ծոյլ մը աշխատասէր դարձուցիր, հետեւաբար կաղ մը կանգնեցուցիր»:

Թերթիս վաստակաշատ սիւնակագիրներէն՝ Արժ. Տ. Մաշտոց Քհնյ. Գալփաքճեանը աշխատանքի եւ հանգիստի մասին հետեւեալը կը գրէ. «Հիանալի՜ է գաղափարը՝ աշխատանքը պատուելու, բայց նոյնքան՝ հանգիստը, քանի որ որքան աշխատանքը աստուածային պատուէր է, նոյնքան՝ հանգիստը։ Մարդը իբր աշխատաւոր արժանի է յարգանքի, պատուի, եթէ ծոյլ չէ եւ մակաբոյծ, բայց իրաւունքն է եւ պահանջքը՝ հանգիստ ընել եւ ո՛չ ծուլութիւն։ Աշխատանքը, որովհետեւ արդիւնք չէ մեղքի։ Աշխատանքը արդիւնք չէ մեղքի եւ անէծքի, ընդհակառակը, արդիւնքն է աստուածային օրհնութեան. այն օրհնութեան՝ որով ամբողջ տիեզերքը ենթարկուեցաւ մարդո՛ւն։ Եւ մարդ արժանի է հանգիստի»: Հանգիստ եւ ծուլութիւն, հանգիստ եւ աշխատանք տարբեր իրողութիւններ են, իսկ մարդ պէտք է ուշադիր ըլլայ, որպէսզի մէկուն կամ միւսին ծայրայեղութեան մէջ չիյնայ, որով ինքզինք ամբողջութեամբ աննախանձելի վիճակի մը մէջ չգտնէ:

ՎԱՐԱՆԴ ՔՈՐԹՄՈՍԵԱՆ

•շար. 130

Վաղարշապատ