ԵՐԿՈՒ ՀԱԶԱՐ

Անակնկալ եղաւ հօրս մահը։ Ճիշդ է, քաղցկեղով հիւանդ էր, բայց անոր ընդունած սուղ դեղերով եւ անոնց արձանագրած փայլուն արդիւնքներով՝ «գոնէ հինգ տարի կ՚ապրի», վստահեցուցած էին յոյս ծախող մեր բժիշկները։

Բոլորս համաձայնած էինք եօթանասունամեայ հօրս ոչինչ բացատրել հիւանդութեան ճշգրիտ նրբութիւններուն ու ըլլալիքին մասին ու ան ալ իր հերթին, իբր թէ, հաւատացած էր իր անցողիկ հիւանդութիւն մը ունենալու յուսալի սուտին։

Այն ատեն եւ այսօր ալ կը դժուարանամ համոզուիլ, որ բանիմաց հօրս աչքէն փախած կրնան ըլլալ իր նիհարցած մարմինն ու թափթփող մազերը, բայց ան, մենք, բոլորս կառչած էինք մեր հաւատացած այս իրողութեան, որովհետեւ պարզապէս պէտք ունէինք հաւատալու։ Կը թուէր այնպէս, որ բոլորս գոհ ենք հաճելի այս «մելոտրամ»էն, բայց կը խոստովանիմ, որ անոր անյատակ վէրքերը դեռ բաց են մեր՝ այդ սուտը հիւսող երեք զաւակներուն սրտերուն մէջ։

Բարեսիրտ էր հայրս։ Աշխատասէր, քչակեր, քչախօս, ժպտուն, կատակասէր, իր սիրած երգերը ցած ձայնով մրմնջացող, աստուածավախ, հանդարտ ու գոհունակ մարդ մըն էր։

Ամէն ինչի մասին կարելի էր խօսիլ հետեւողականօրէն թերթ կարդացող ու ռատիօ լսող՝ աշխարհի անցուդարձէն տեղեակ հօրս հետ։

Քաղցկեղով տառապող բոլոր հիւանդներուն պէս, ոչ թէ բո՛ւն հիւանդութեան, այլ՝ զայն «բուժող» դեղերուն կողմնակի ազդեցութիւններուն հետեւանքն էր հօրս անակնկալ մահը։ Յանկարծ, կարծես հարթ ու բնական թուացող ամէն ինչ իրար անցաւ ու հիւանդութեան ոտքի դիմադրող հայրս հիւանդանոց մտաւ։

Հազուադէպ ձիւն տեսնող Հալէպի մէջ այդ օրը ձիւն տեղաց։ Բարիք է, ըսինք, նորէն յուսացինք, բայց ձիւնը չբաւեց, հայրս մահացաւ եւ մեր սիրտ ծակելու չափ տը-խուր թատրերգութիւնն ալ այդպէս վերջացաւ։

Հօրս մահուան յաջորդող օրերուն, ընդունուած կարգին համաձայն՝ հեռու, մօտիկ, հարազատ, ընկեր, բարեկամ բոլորը եկան, մեր ցաւը կիսեցին, ոմանք մեզ այպանեցին հօրս իրականութեան իրազեկ չընելնուս համար, ուրիշներ մեզ գնահատեցին զինք վերջին օրերը յոյսով ապրեցնելնուս համար, մէկը այսպէս, միւսը՝ այնպէս, բայց բոլորը հաւասարապէս հաստատեցին, որ բարեսիրտ հօրս Աստուծոյ ընտրեալներէն մէկը ըլլալուն փաստն էր անոր կարճատեւ տառապանքը...

Նման տխուր օրերուն, ցաւակցութեան պահերուն, շատ կը խօսուի, բոլորը կը խօսին, իւրաքանչիւրը իր ձեւով կը յիշէ, կը յիշատակէ, բարին կը վկայէ...

Այդ օրերէն օր մը, առտու կանուխ մեր տան զանգը հնչեց։ Դուռը բացի. ծանօթ էի ես սեւ շալվար, մեծ գրպաններով խաքի հաստ բաճկոն հագած այս գիւղացիին։ Ամէն օր մեր թաղէն քանի մը անգամ անցնող թարմ կանաչեղէն վաճառողն էր։ Թափանցիկ մաքուր տոպրակի մը մէջ դրուած երկու հազար ինծի երկարելով՝

-Բարի լոյս, աղջիկս, ըսաւ։ 

-Բարի լոյս, հօրեղբայր, ըսի, վերի կամ վարի դրացիներուն ըլլալու է ձեր բերածը, հաւանաբար սխալած էք. տոպրակը չառի։

-Չեմ սխալած, տոպրակը ձերն է, ասոնք հօրդ հոգւոյն համար են, ըսաւ մարդը։

Անսպասելի պատասխան էր։

-Մարդու մը յոգնութիւնը, ճակտէն թափած քրտինքը գնահատել գիտցող շա՜տ ազնիւ մարդ էր հայրդ, Աստուած հոգին ողորմէ, տոպրակը կրկին երկարելով ըսաւ կանաչեղէն ծախողը։

Երիտասարդ տարիքէն իր ընտանիքը ձգելով, քիչ մը աւելի բարեկեցիկ ու ապահով կեանքի մը ակնկալիքով Քուէյթ ճամբորդած, երեսուն տարի եւ աւելի հոն մնալով ինքնաշարժներու նորոգութեան աշխատանոց մը ունեցած էր հայրս։ Միայն ամառները մենք մեր հայրը կը վայելէինք, ան ալ՝ իր ընտանիքին ջերմութիւնը։ Հալէպ անցուցած այդ երեք ամիսներուն ընթացքին շատ դուրս չէր ելլեր հայրս։ Այդ տարիներուն կը դժգոհէի. այսօր կը հասկնամ, որ տունը մնալով կարօտցած իր սիրտը խաղաղութեամբ պարուրող մեր աղմուկը կը վայելէր հայրս... 

Ամիսնե՜ր շարունակ ամէն օր առանձին տքնելու տանջանքը, ապա՝ ապակեպատ արեւոտ պատշգամի մը մէջ նստելու հանգիստը վայելող հօրս աչքէն չէր փախած, ուրեմն, իր հրած կառքին վրայ դրուած կանաչեղէնին մինչեւ վերջի՛ն կտորին ծախուիլը սպասելով՝ արեւուն տակ թաղերուն մէջ շրջող ու շրջող, կանչելով պատշգամներէն վերջին գնորդ մը հայցող ջանասէր այս մարդուն յոգնութիւնը...

-Քանի՜ անգամ առտու կանուխ իր պէտք ունեցածը գնելէն վերջ, կէսօրուան տաքուն դարձեալ իջած, կառքին վրայ մնացած վերջին երկու հազարներն ալ գնած է ազնիւ հայրդ, որպէսզի անգամ մըն ալ չշրջիմ ու տուն երթամ ես, վկայեց գիւղացին։

Չկրցայ պատասխանել։

Ի՞նչ կ՚ըսուի աս պարագային։ Շռնդալից դասերն են ասոնք կեանքին, ձայն չունին, ներսը կը ժայթքին ու ալ չեն լռեր անոնց ճիչերը։

-Չկարծես որ հիմա վերջին երկու ունեցածներս բերի, չէ՜, ամենէն աղուոր ու թարմ երկու հատը ընտրեցի, իր հոգւոյն համար, աղջիկս, բացատրեց մարդը։

Մարդը, մարդը, այս պարզ ու պարզունակ ՄԱՐԴԸ։

Այդ վայրկեաններուն սրտիս զարկերը, յուզմունքս, յորդառատ զգացումներս եւ հոսող արցունքներս չեմ կրնար մոռնալ ես։ Հասկցայ որ անպայման, աննպատակ, անփոխադարձ կատարուած որեւէ բարիք իր նմանօրինակ ու հաւասարազօր գնահատականը կը գտնէ հոս՝ մարդոց, իսկական մարդոց ստեղծած երկրային դրախտին վրայ։

Ճիշդ է, շարքերով հագուած-շքուած հանդիսատեսի դիմաց, ծածկոցով սեղանի մը ետեւէն բարձրախօսով հնչած պատրաստուած ու սրբագրուած մահախօսական մը չէր լսածս, բայց իր ճաշակած բարութեան արձագանգն էին արթուն խիղճով, զգօն մտքով ու անմիջական արարքի մը վերածուած անկեղծ երախտիքով հնչած այս մարդուն սրտաբուխ խօսքերը։ 

Անգին էին հօրս ազնուութիւնը կշռող այդ երկու հազարները։

Այդ օրուընէ ինծի հոգեհարազատ են շրջիկ կանաչեղէն ծախողները, որոնք ցաւօք, այսօր չկան, բայց, եթէ՜ պատահի ու անկիւն մը կանգնածի մը հանդիպիմ, ակամայ ուշադրութիւնս կը գրաւեն ծախու դրուած հազարները եւ ինքնաբերաբար կը մտածեմ ու հաշուելու կը սկսիմ այդ մարդուն կեցած, կամ թէկուզ նստած, երկա՜ր ժամերը...

Ինչո՞ւ անհետացան այս չմոռցուող դասերը։

ՍԵՒԱՆ ՍԵՄԷՐՃԵԱՆ

Գահիրէ