ՀԱՅԱՊԱՀՊԱՆՄԱՆ ԱՀԱԶԱՆԳ

Ե­րէկ, Ե­րե­ւա­նի մէջ, «Ար­մէնփ­րէս» գոր­ծա­կա­լու­թեան կեդ­րո­նէն ներս հա­մա­տեղ մամ­լոյ ա­սու­լիս մը սար­քե­ցին Հա­յաս­տա­նի Սփիւռ­քի փոխ-նա­խա­րար Սերժ Սրա­պիո­նեան եւ «Նո­րա­վանք» գի­տա­կան հիմ­նար­կի հա­յա­գի­տա­կան կեդ­րո­նի ա­ւագ մաս­նա­գէտ Վահ­րամ Հովեան։ Մամ­լոյ ա­սու­լի­սի ըն­թաց­քին մատ­նան­շուե­ցաւ, որ Մեր­ձա­ւոր Ա­րե­ւել­քի մէջ հայ­կա­կան համայնք­նե­րու կո­րուստ­նե­րը շատ մեծ են ու դժուար վե­րա­կանգ­նե­լի։

«20-րդ դա­րու կէ­սէն սկսեալ աշ­խար­հի ա­մե­նա­թէժ տա­րածքաշր­ջա­նը կը հան­դի­սա­նայ Մեր­ձա­ւոր Ա­րե­ւել­քը։ Այն­տեղ տե­ղի ու­նե­ցան շարք մը ի­րա­դար­ձու­թիւն­ներ, մաս­նա­ւո­րա­պէս, ա­րա­բա-իս­րա­յէ­լա­կան պա­տե­րազ­մը, Լի­բա­նա­նի քա­ղա­քա­ցիա­կան պա­տե­րազ­մը, Սու­րիոյ, Ե­գիպ­տո­սի ներ­քին քա­ղա­քա­կան ցնցում­նե­րը, Թուր­քիոյ զինուո­րա­կան յե­ղաշր­ջում­նե­րը, ա­րա­բա­կան գա­րու­նը։ Ա­հա զա­նա­զան եր­կիր­նե­րէ ներս ներ­քին, ար­տա­քին ցնցում­նե­րը բա­ցա­սա­կան ազ­դե­ցու­թիւն կը գոր­ծեն հայ հա­մայնք­նե­րուն վրայ։ Կ՚ա­ւե­րեն ա­նոնց կա­լուած­նե­րը, գոյ­քը, մշա­կու­թա­յին ժա­ռան­գու­թիւ­նը, ե­կե­ղե­ցի­ներն ու դպրոց­նե­րը», ը­սաւ Վահ­րամ Հո­վեան, ո­րու հա­մոզ­մամբ ա­մե­նավ­տան­գա­ւո­րը այն է՝ որ այդ բո­լո­րը պատ­ճառ կը դառ­նան հայ հա­մայնք­նե­րու մօտ լայ­նա­ծա­ւալ ար­տա­գաղ­թի։ Ան յի­շե­ցուց, որ յե­ղա­փո­խու­թե­նէն վերջ մեծ կո­րուստ կրած է Ի­րա­նի հայ հա­մայն­քը, ո­րու եր­կու եր­րոր­դը դուրս ե­կած է երկ­րէն։ Հո­վեան յի­շե­ցուց, որ Մեր­ձա­ւոր Ա­րե­ւել­քի մէջ ընդ­հան­րա­պէս քրիս­տո­նէու­թեան դէմ շար­ժում­ներն ալ կ՚անդ­րա­դառ­նան հա­յու­թեան վրայ։ Ար­դա­րեւ, Մեր­ձա­ւոր Ա­րե­ւել­քի եր­կիր­նե­րու բնա­կիչ քրիս­տո­նեա­նե­րու շրջա­նա­կին մէջ հա­յե­րը զգա­լի տո­կոս կը կազ­մեն։ Հե­տե­ւա­բար, ա­նոնք զերծ չեն կրնար մնալ ոտնձ­գու­թիւն­նե­րէն։ Ան որ­պէս օ­րի­նակ մէջ­բե­րեց Սրբոց Նա­հա­տա­կաց հայ­կա­կան ե­կե­ղեց­ւոյ ա­ւե­րու­մը։

Իր կար­գին, Սերժ Սրա­պիո­նեանն ալ յայ­տեց, որ Սփիւռ­քի հա­մայնք­նե­րէն ներս հա­յա­պահ­պա­նու­թեան տե­սա­կէ­տէ օ­րա­կար­գա­յին խնդիր դար­ձած են խառն ա­մուս­նու­թիւն­նե­րը։ Իր դի­տար­կում­նե­րով, Սու­րիան այ­սօր թէեւ հա­յու­թեան տե­սա­կէ­տէ թէժ կէտ մըն է, սա­կայն ներ­կա­յիս առ­կայ է նաեւ ան­տե­սա­նե­լի մար­տահ­րա­ւէր մը, որ կը պա­հան­ջէ լուրջ մի­ջամ­տու­թիւն։ Սա խառն ա­մուս­նու­թիւն­նե­րու պա­րա­գան է։ Այ­սօր հա­մայնք­նե­րէն ներս զգա­լի տո­կոս կը կազ­մեն խառն ա­մուս­նու­թիւն­նե­րը, նոյ­նիսկ այն պա­րա­գա­յին, երբ կան կրօ­նա­կան տար­բե­րու­թիւն­ներ։ «Այդ­պի­սի ա­մուս­նու­թիւն­նե­րը պէտք է ըլ­լան մեր ու­շադ­րու­թեան կեդ­րո­նին, ա­նոնց զա­ւակ­նե­րու հա­յե­ցի դաս­տիա­րա­կու­թեան ի­մաս­տով», ը­սաւ Սրա­պիո­նեան եւ ա­ւել­ցուց, թէ հա­յա­պահ­պա­նու­թեան խնդիր գո­յու­թիւն ու­նի նաեւ նախ­կին խորհր­դա­յին եր­կիր­նե­րուն մէջ։ «Ռու­սաս­տա­նի ա­մե­նա­փոքր հա­մայն­քին մէջ կ՚ապ­րի 5 հա­զար հայ, իսկ մե­ծա­գոյ­նին մէջ՝ 200 հա­զար։ Ա­նոնք կը հա­մա­րուին ա­մե­նավ­տան­գուած­նե­րը, ո­րով­հե­տեւ ձուլ­ման գոր­ծըն­թա­ցը նա­խա­տե­սուա­ծէն շատ ա­ւե­լի ա­րագ կ՚ըն­թա­նայ։ Սա կա­խում ու­նի շարք մը գոր­ծօն­նե­րէ, մաս­նա­ւո­րա­պէս, լե­զուի մատ­չե­լիու­թիւ­նը, եր­կար տա­րի­ներ նոյն պե­տու­թեան մէջ ապ­րած ըլ­լա­լը եւ այլն», ը­սաւ Սերժ Սրա­պիո­նեան, որ միեւ­նոյն ժա­մա­նակ կա­րե­ւո­րեց նաեւ լե­զուի պահ­պա­նու­թիւ­նը։ Ըստ ի­րեն, ա­րեւմ­տա­հա­յե­րէ­նը վտան­գուած է եւ քննարկ­ման ա­ռար­կայ է զայն Հա­յաս­տա­նի դպրոց­նե­րէն ներս ու­սու­ցա­նե­լու հար­ցը։