ՅՈԲԵԼԵՆԱԿԱՆ ՀԱՄԵՐԳ

17 Դեկ­տեմ­բե­րին, «Ա­րամ Խա­չատ­րեա­ն» հա­մեր­գաս­րա­հին մէջ տե­ղի պի­տի ու­նե­նայ մեծ հա­մերգ մը՝ «Ճա­նա­պարհ դէ­պի լե­ռը» խո­րագ­րով: Հա­մեր­գը յո­բե­լե­նա­կան է եւ նուի­րուած է ժա­մա­նա­կա­կից եր­գա­հան՝ Ա­ւե­տիս Պէր­պէ­րեա­նի 50-ա­մեա­կին: Հա­մեր­գը տե­ղի պի­տի ու­նե­նայ Հա­յաս­տա­նի Ա­ռա­ջին տի­կին Ռի­թա Սարգ­սեա­նի եւ Հա­յաս­տա­նի Մ­­շա­կոյ­թի եւ Պաշտ­պա­նու­թեան նա­խա­րա­րու­թիւն­նե­րուն ա­ջակ­ցու­թեամբ: Հա­յաս­տա­նի Պե­տա­կան ե­րի­տա­սար­դա­կան նուա­գա­խում­բի (խմբա­վար՝ Սէր­կէյ Սմբա­տեան) մաս­նակ­ցու­թեամբ տե­ղի ու­նե­նա­լիք հա­մեր­գի ըն­թաց­քին կը հնչեն Ա­ւե­տիս Պէր­պէ­րեա­նի զա­նա­զան ստեղ­ծա­գոր­ծու­թիւն­նե­րը: «Ճա­նա­պարհ դէ­պի լե­ռը» խո­րագ­րով հա­մեր­գին ի­րենց մաս­նակ­ցու­թիւ­նը պի­տի բե­րեն յայտ­նի եր­գիչ­ներ, դաշ­նա­կա­հար­ներ, կա­տա­րող­ներ, ինչ­պէս նաեւ՝ Օ­փե­րա­յի երգ­չա­խում­բը, Հա­յաս­տա­նի Զի­նեալ ու­ժե­րու գլխա­ւոր շտա­պի Զի­նուո­րա­կան փո­ղե­րա­յին նուա­գա­խում­բը, Հա­յաս­տա­նի Պաշտ­պա­նու­թեան նա­խա­րա­րու­թեան Սպա­յի տան «Զօ­րա­կա­ն» խում­բը, Հա­յաս­տա­նի փոք­րիկ եր­գիչ­նե­րու երգ­չա­խում­բը:

Ա­ւե­տիս Պէր­պէ­րեան ժա­մա­նա­կա­կից եր­գա­հա­նա­կան դպրո­ցին մէջ իր ու­րոյն տե­ղը ու­նե­ցող եր­գա­հան մըն է: Ե­րաժշ­տա­կան կրթու­թիւ­նը ստա­ցած է ման­կու­թե­նէն, ա­ւար­տե­լով նախ Չայ­քովս­քիի ե­րաժշ­տա­կան դպրո­ցը, ա­պա Կո­մի­տա­սի ա­նուան ե­րաժշ­տա­նո­ցը՝ յայտ­նի եր­գա­հան Էտ­կար Յով­հան­նի­սեա­նի դա­սա­րա­նը: Ե­ղած է Ե­րե­ւա­նի «Մեթ­րօ» թատ­րո­նի ե­րաժշ­տա­կան ղե­կա­վա­րը: 1988 թուա­կա­նին հրա­ւի­րուած է Մոս­կուա՝ աշ­խա­տե­լու բե­մադ­րիչ Վիշ­նեվս­քիի հետ՝ ստեղ­ծե­լով «Տէր փրկեայ ա­նոն­ց» վա­ւե­րագ­րա­կան ժա­պա­ւէ­նի ե­րաժշ­տու­թիւ­նը՝ նուի­րուած 1988 թուա­կա­նի երկ­րա­շար­ժի զո­հե­րու յի­շա­տա­կին: Ե­րե­ւա­նի մէջ հիմ­նադ­րած է Ե­րի­տա­սարդ տա­ղանդ­նե­րու սե­նե­կա­յին նուա­գա­խումբն ու Ման­կա­կան ճա­զա­յին երգ­չա­խում­բը: 1993-2000 թուա­կան­նե­րուն Պէր­պէ­րեան աշ­խա­տած է Հա­յաս­տա­նի Պե­տա­կան ֆիլ­հար­մո­նիք նուա­գա­խում­բին մէջ որ­պէս հա­մեր­գա-հիւ­րա­խա­ղա­յին բաժ­նի տնօ­րէն: Եր­գա­հան Ա­ւե­տիս Պէր­պէ­րեան ստեղ­ծած է բազ­մա­թիւ ե­րաժշ­տա­կան գոր­ծեր՝ սիմ­ֆո­նիք նուա­գա­խում­բի եւ երգ­չա­խում­բի հա­մար, հե­ղի­նա­կած է եր­կու օրհ­ներ­գեր՝ Շու­շիի քայ­լեր­գը (2012 թուա­կա­նին) եւ Ար­տա­շատ քա­ղա­քի քայ­լեր­գը (2012 թուա­կա­նին): 2011 թուա­կա­նին, Ա­մե­րի­կա­յի Միա­ցեալ Նա­հանգ­նե­րու «Օք­լանտ Իսթ Պէյ» սիմ­ֆո­նիք նուա­գա­խում­բի եւ երգ­չա­խում­բի կա­տար­մամբ աշ­խար­հահռ­չակ Paramount Theater դահ­լի­ճին մէջ հնչած են Ա­ւե­տիս Պէր­պէ­րեա­նի ստեղ­ծա­գոր­ծու­թիւն­նե­րը:

Եր­գա­հա­նը նաեւ կը զբա­ղի ցու­ցաս­րա­հա­յին գոր­ծով, տնօ­րէնն է Ե­րե­ւա­նի կեդ­րո­նը գոր­ծող «Կա­լա-Ար­թ» ցու­ցաս­րա­հի, զոր հիմ­նադ­րած է իր տիկ­նոջ՝ բա­նաս­տեղծ, հրա­պա­րա­կա­խօս Նու­շիկ Մի­քա­յէ­լեա­նի հետ:

Ա­ւե­տիս Պէր­պէ­րեա­նի յո­բե­լե­նա­կան հա­մեր­գէն ա­ռաջ ԺԱ­ՄԱ­ՆԱԿ հիւ­րըն­կա­լուե­ցաւ «Կա­լա-Ար­թ» ցու­ցաս­րա­հին մէջ, ուր հար­ցազ­րոյց մը ու­նե­ցանք եր­գա­հա­նին հետ։

-Բազ­մա­թիւ հա­մերգ­նե­րու ժա­մա­նակ հնչած են Ձեր ստեղ­ծա­գոր­ծու­թիւն­նե­րը, բայց այս մէ­կը յո­բե­լե­նա­կան է, եւ կար­ծեմ ա­ռա­ջին հե­ղի­նա­կա­յին մեծ հա­մերգն է: Ի՞նչ զգա­ցո­ղու­թիւն­ներ ու­նիք:

-Հա­մեր­գը հա­մըն­կնեցաւ յո­բե­լե­նա­կան տա­րուան՝ իմ յիս­նա­մեա­կին, ո­րո­շե­ցինք, որ յի­սուն տա­րին ան­գամ մը կա­րե­լի է այս­պի­սի մեծ հա­մերգ մը կազ­մա­կեր­պել: Հա­մեր­գին թէ՛ նախ­կի­նէն շատ յայտ­նի ստեղ­ծա­գոր­ծու­թիւն­ներ կը հնչեն, թէ՛ ալ՝ վեր­ջին տա­րի­նե­րուն ստեղ­ծուած նոր գոր­ծեր, ո­րոնք Հա­յաս­տա­նի մէջ պի­տի հնչեն ա­ռա­ջին ան­գամ:

Զգա­ցում­ներս, սպա­սե­լիք­ներս, բնա­կա­նա­բար կապուած են հան­դի­սա­տե­սներուն հետ, ո­րոնք տա­րի­նե­րով ներ­կայ գտնուե­լով հա­ւա­քա­կան հա­­մերգ­նե­րու կամ այլ մի­ջո­ցա­ռում­նե­րու, ե­ղած են իմ ե­րաժշ­տու­թեան հաւատարիմ­ները:

-Ի՞նչ ծրա­գիր նա­խա­տե­սած էք:

-Բազ­մաոճ: Սկսած դա­սա­կան նուա­գախմ­բա­յին գոր­ծե­րէ, կը հնչեն փոփ ստեղ­ծա­գոր­ծու­թիւն­ներ եւ հիմ­նա­կա­նօ­րէն այն վի­պերգ­ներն ու գե­ղօն­նե­րը (ballad), ո­րոնք տա­րի­նե­րու ըն­թաց­քին դար­ձան իմ հա­ւա­տամ­քը կամ այն գի­ծը, որ­ով կը ճանչ­նան զիս. այդ մէ­կը դա­սա­կան ե­րաժշ­տու­թեան եւ փոփ ե­րաժշ­տու­թիւն հա­մադ­րումն է, որ քսան տա­րիէ ի վեր ար­դէն ձեռ­նար­կուած է:

-Կար­դա­ցինք, որ դուր­սէն եր­գիչ­ներ պի­տի ժա­մա­նեն, ո­րո՞նք են ա­նոնք:

-Սպա­սուած եր­գիչ­ներ պի­տի ժա­մա­նեն: Մի­ջազ­գա­յին բե­մե­րու վրայ նշա­նա­ւոր օ­փե­րա­յին մե­ներ­գիչ Ե­ղի­շէ Մա­նու­չա­րեան, որ Պոս­թո­նի Ֆիլ­հար­մո­նի­քի եւ Մեթ­րո­փո­լի­թե­նի մե­ներ­գիչ­նե­րէն է, մեց­ցօ­սոփ­րա­նօ Վիք­թո­րիա Ա­ւե­տի­սեան, Ա­նի Քրիս­թին: Ե­լոյթ կ­­՚ու­նե­նան նաեւ Հա­յաս­տա­նի մէջ ստեղ­ծա­գոր­ծող յայտ­նի ե­րա­ժիշտ­ներ՝ դաշ­նա­կա­հար Ար­մէն Պա­պա­խա­նեա­ն, եր­գիչ­ներ Էմ­մա Պետ­րո­սեա­ն, Ա­րա­մոն, Ար­թուր Իս­պի­րեա­ն, Կա­րէն Քո­չա­րեա­ն, ջու­թա­կա­հար Վա­րազ­դատ Խե­չու­մեա­ն, մեծ ե­րաժշ­տա­բոյլ մը ընտ­րուած է հա­մեր­գին հա­մար, ինչ­պէս նաեւ կան յայտ­նի նուա­գա­խում­բե­րը, ո­րոնք պի­տի մաս­նակ­ցին: Բե­մին վրայ, այդ ե­րե­կոյ, պի­տի աշ­խա­տի շուրջ եր­կու հա­րիւր վաթ­սուն ե­րա­ժիշտ ու ա­րուես­տա­գէտ: Իմ կող­մէ սպա­սուած հա­մերգ մը պի­տի ըլ­լայ, յու­սամ՝ իր դրա­կան ար­դիւն­քը կ­­՚ու­նե­նայ:

-Այն­պի­սի տպա­ւո­րու­թիւն կայ, թէ մեր եր­գա­հան­նե­րը այն­քան ալ աշ­խոյժ չեն ստեղ­ծա­գոր­ծեր: Ար­դեօք այդ մէ­կը թի՞ւր կար­ծիք է:

-Նա­յած ո՞ր ո­ճը նկա­տի ու­նիք: Ե­թէ նկա­տի ու­նիք ոչ փո­փա­յին ստե­ղ­­ծա­գոր­ծու­թիւն­նե­րը, ա­պա ա­նոնք հիմ­նա­կա­նօ­րէն բա­ւա­կան սուղ կ­­՚ար­ժեն: Ե­թէ մե­ծակ­տաւ ստեղ­ծա­գոր­ծու­թիւ­նը պի­տի գրուի սիմ­ֆո­նիք նուա­գա­խում­բի հա­մար, երգ­չա­խում­բի հա­մար կամ մե­նա­կա­տա­րի հա­մար, ա­նոնց կա­տար­ման հա­մար մի­ջոց­նե­րը բա­ւա­կան տա­րո­ղու­նակ են: Ոչ բո­լոր եր­գա­հան­նե­րը ու­նին հնա­րա­ւո­րու­թիւն՝ գրե­լու նման մե­ծակ­տաւ ստեղ­ծա­գոր­ծու­թիւն­ներ, ո­րով­հե­տեւ ա­նոնց ձայ­նագ­րու­թիւն­նե­րը, մեծ նուա­գա­խում­բի կա­տար­մամբ հնչեց­նե­լը իս­կա­պէս սուղ են եւ դա­տար­կու­թիւն մը կը յա­ռա­ջա­նայ, որ տպա­ւո­րու­թիւն կը ստեղ­ծէ, թէ չեն ստեղ­ծա­գոր­ծեր: Աշ­խար­հի մէջ հո­վա­նա­ւո­րա­կան եւ այլ մօ­տե­ցում­ներ կան, ա­նոր հա­մար դուր­սը կը ստեղ­ծա­գոր­ծեն, իսկ մեր մտա­ծո­ղու­թե­նէն հե­ռու է նման ա­րուես­տը հո­վա­նա­ւո­րել, ո­րով­հե­տեւ հո­վա­նա­ւո­րը հար­կե­րէ չ՚ա­զա­տիր, եւ ընդ­հա­նուր առ­մամբ, դա­սա­կան ե­րաժշ­տու­թեան հան­դէպ ոչ միայն հա­ւատ­քը, այլ մօ­տե­ցու­մը, պատ­րաս­տուա­ծու­թիւ­նը տա­կա­ւին այն աս­տի­ճա­նի չէ հա­սած:

-Բայց Խորհր­դա­յին տա­րի­նե­րուն այդ տագ­նա­պը չկար, եւ մեր եր­գա­հան­նե­րը հան­գիստ կը ստեղ­ծա­գոր­ծէին, չէ՞:

-Այն ժա­մա­նակ յստակ կա­նոն­ներ կա­յին: Կեդ­րո­նը նիւ­թա­կան մի­ջոց­ներ կը բաշ­խէր հան­րա­պե­տու­թիւն­նե­րուն, կը գան­ձատ­րէր եր­գա­հան­նե­րու միու­թիւ­նը եւ ա­նոր մէջ գոր­ծող ճիւ­ղե­րը: Եր­գա­հան­նե­րը յստակ վար­ձատ­րու­թիւն ու­նէին այն տա­րի­նե­րուն: Իսկ այ­սօր այն եր­գա­հա­նը, որ կը ստեղ­ծա­գոր­ծէ, իր ստեղ­ծա­գոր­ծու­թիւ­նը կը դնէ դա­րա­կը ու հոն կը մնայ:

-Այդ պա­րա­գա­յին, ինչ­պէ՞ս կ­՚ապ­րին այ­սօր եր­գա­հան­նե­րը, ի՞նչ մտա­հո­գու­թիւն­նե­րու մէջ են: Ա­նոնց մտա­հո­գու­թիւն­նե­րուն ծա­նօթ էք նաեւ Եր­գա­հան­նե­րու միու­թեան փոխ­-նա­խա­գահ աշ­խա­տած Ձեր տա­րի­նե­րուն:

-Շատ վատ կ՚ապ­րին: Նոյն թա­փը չկայ, ինչ որ կար խորհր­դա­յին տա­րի­նե­րուն, երբ թէ՛ դրա­մա­կան մի­ջոց­նե­րու յատ­կա­ցումն էր տար­բեր, թէ՛ հա­մերգ­նե­րու կազ­մա­կեր­պու­մը եւ ա­նոնց ստեղ­ծա­գոր­ծու­թիւն­նե­րու ձայ­նագ­րու­մը եւ յա­տուկ հա­ւաք­նե­րը: Այն ժա­մա­նակ եր­գա­հա­նը, զոր օ­րի­նակ՝ Տէր­տէ­րեան, Միր­զո­յեան, Յով­հան­նի­սեան կամ այլ տա­ղան­դա­ւոր եր­գա­հան մը, կը գրէր օ­փե­րա մը եւ կը ստա­նար 5000 րուբ­լի, ո­րով այն ժա­մա­նակ տուն մը կա­րե­լի էր գնել:

Այ­սօր ալ կը ստեղ­ծա­գոր­ծեն մեր եր­գա­հան­նե­րը, ան­շուշտ, ձեռ­նա­ծալ նստած չեն, բայց կը խու­սա­փին մե­ծա­ծա­ւալ գոր­ծեր՝ պա­լէ­ներ, օ­փե­րա­ներ, սիմ­ֆո­նիա­ներ ստեղ­ծե­լէ...

Այս մէ­կը բայց հա­մա­մարդ­կա­յին խնդիր է, միայն Հա­յաս­տա­նին չի վե­րա­բե­րիր, բայց յատ­կա­պէս մեր երկ­րի տնտե­սա­կան, ըն­կե­րա­յին այս ի­րա­վի­ճա­կին մէջ սուր կ՚ե­րե­ւի: Դա­սա­կան ար­ժէք­նե­րը այդ ի­մաս­տով կը տու­ժեն, քա­նի որ իս­կա­պէս խոր­քա­յին խնդիր­ներ կան:

-Ա­նուն­ներ նշե­ցիք՝ Տէր­տե­րեան, Յով­հան­նի­սեան եւ այլք: Ա­նոնք ազ­դե­ցու­թիւն ու­նե­ցա՞ծ են Ձեր վրայ, իբ­րեւ եր­գա­հա­նի:

-Չէին կրնար չու­նե­նալ, մա­նա­ւանդ Էտ­կար Յով­հան­նի­սեա­նը, ե­րաժշ­տա­նո­ցի տա­րի­նե­րուն իմ ու­սու­ցիչս ե­ղած է, ե­րախ­տա­պարտ եմ, որ նման մաս­նա­գէ­տի մօտ հնա­րա­ւո­րու­թիւն ու­նե­ցած եմ ու­սա­նե­լու: Եւ ոչ միայն ինք, այլ՝ Ա­ւետ Տէր­տէ­րեա­նը, Խա­չա­տուր Ա­ւե­տի­սեա­նը, Ա­լեք­սանդր Ա­ճէ­մեա­նը... Եր­ջա­նիկ եմ, որ նման ա­նուն­նե­րու հետ ա­ռըն­չուած եմ:

-Իսկ այ­սօր ի՞նչ ա­նուն­ներ կը նշէք ժա­մա­նա­կա­կից հայ եր­գա­հա­նա­կան աս­պա­րէ­զը բնու­թագ­րե­լու հա­մար:

-Շատ լաւ ա­նուն­ներ ու­նինք՝ Տիգ­րան Ման­սու­րեան, Ե­րուանդ Եր­կա­նեան, Լե­ւոն Չաու­շեան, Ա­րամ Սա­թեան, Ա­շոտ Զօհ­րա­պեան: Զա­նա­զան ո­ճե­րու կը պատ­կա­նին ա­նոնց գոր­ծե­րը, բայց ա­նոնք կան, միշտ ստեղ­ծա­գոր­ծա­կան ըն­թաց­քի մէջ են, ար­հես­տա­վարժ ստեղ­ծա­գոր­ծո­ղը չի կրնար դադ­րիլ, ան­կախ իր դէմ ծա­ռա­ցած խնդիր­նե­րէն: Ստեղ­ծա­գոր­ծե­լը իր բնու­թիւնն է, իր կեան­քը: Մէ­կը թատ­րո­նի հա­մար ե­րաժշ­տու­թիւն կը գրէ, միւ­սը՝ շար­ժան­կա­րի, միւ­սը՝ սիմ­ֆո­նիա կը ստեղ­ծէ: Մենք լա­ւա­գոյն մե­ծե­րու շարք մը ու­նինք, որ թէ՛ եւ­րո­պա­կան, թէ՛ ա­մե­րի­կեան, թէ՛ ռու­սա­կան եր­գա­հան­նե­րու հետ հա­մե­մա­տու­թեան մէջ կա­րե­լի է դնել՝ ար­ժէք­նե­րու եւ ի­մա­ցու­թեան տե­սա­կէտ­նե­րէն մեկ­նե­լով:

-Ա­նուն­ներ նշե­ցիք, ո­րոնք պի­տի մաս­նակ­ցին հա­մեր­գին եւ ո­րոնք Հա­յաս­տա­նէն ար­տա­սահ­ման գա­ցած են եւ յա­ջո­ղու­թիւն­ներ ու­նե­ցած: Իսկ Ձեզ ի՞ն­չ բա­նը պա­հած է Հա­յաս­տա­նի մէջ:

-Ես չորս տա­րի Սան Ֆրան­սիս­քո­յի մէջ կը բնա­կէի, պայ­մա­նագ­րով կ՚աշ­խա­տէի, ծա­նօթ ժա­պա­ւէ­նա­յին սթիւ­տիո­նե­րու հետ, պար­զա­պէս շփուե­լով, տես­նե­լով եւ ստեղ­ծա­գոր­ծե­լով հասկ­ցայ, որ այն ստեղ­ծա­գոր­ծո­ղը, որ ա­մուր կե­ցած է իր ազ­գա­յին ա­կուն­քին վրայ, որ իր հողն ու ջուրն է, ան պէտք է իր տու­նին մէջ ըլ­լայ, որ­պէս­զի ըլ­լայ տէ­րը, ղե­կա­վա­րը, ը­սե­լի­քը ը­սէ, սնուի այդ հո­ղէն: Հա­մաշ­խար­հա­յին բե­մե­րը, փառ­քը, ի­րա­կա­նու­թիւն են, կան, բայց ի՛նչ ալ ը­նես, ո՛ր բե­մի վրայ ալ ի՛նչ փառ­քի ար­ժա­նա­նաս, ա­րուես­տա­գէ­տը պէտք է իր հո­ղին վրայ կե­ցած ըլ­լայ: Պէտք է եր­թայ, շփուի, լից­քե­րը առ­նէ, ինքն իր տե­ղը ճշդէ, թէ ինք ո՞ւր կը գտնուի, բայց պի­տի վե­րա­դառ­նայ իր ա­կուն­քին եւ եր­բեք պէտք չէ կորսն­ցէ այն ամ­րու­թիւ­նը, որ թէ՛ զգա­ցո­ղու­թիւն­նե­րու մէջ, թէ՛ ձայ­նի, թէ՛ հնչե­ղու­թեան մէջ հայ կը հա­մա­րուի: Ես վե­րա­դար­ձայ եւ ու­նե­նա­լով ա­մե­րի­կեան կա­ռա­վա­րու­թեան կող­մէ տրուած Բա­ցա­ռի­կու­թեան (Extraordinary) հա­ւաս­տա­գիր, որ ա­մէն վայր­կեան վե­րա­դառ­նա­լու հնա­րա­ւո­րու­թիւն է նաեւ, ես կը մնամ, չեմ ու­զեր եր­թալ, կ­­՚ու­զեմ հոս ապ­րիլ:

-Ազ­գա­յին ա­կունք­ներ ը­սե­լով նաեւ ազ­գա­յին ե­րաժշ­տու­թիւ­նը նկա­տի ու­նիք: Ի՞նչ ազ­դե­ցու­թիւն ու­նե­ցած է մեր ազ­գա­յին ե­րաժշ­տու­թիւ­նը, նաեւ՝ Կո­մի­տա­սը Ձեր վրայ, իբ­րեւ ե­րա­ժիշ­տի:

-Չի կրնար չու­նե­նալ: Նոյն Կո­մի­տա­սը Ա­րամ Խա­չա­տու­րեա­նի վրայ հսկա­յա­կան ազ­դե­ցու­թիւն ու­նե­ցած է, նոյն Կո­մի­տա­սի ստեղ­ծա­ծը, ըլ­լա­լով հայ ե­րաժշ­տու­թեան զտման մի­ջո­ցը, չէր կրնար իր ե­րաժշ­տու­թեամբ, իր խմբերգ­նե­րով յա­ջորդ սե­րունդ­նե­րուն վրայ ազ­դե­ցու­թիւն չու­նե­նալ, չսնա­նիլ: Մեր ե­րաժշ­տու­թիւ­նը՝ կո­մի­տա­սեան ա­ւան­դը բո­լո­րին մէ­ջէն ալ ան­ցած է, յե­տոյ կրթուե­լով հա­մաշ­խար­հա­յին մշա­կոյ­թով, վար­պե­տա­ցած եւ սկսած են ի­րենց ը­սե­լի­քը ը­սել: Չկայ այն­պի­սի բան, երբ մէ­կու մը մա­սին կ­­՚ը­սեն՝ ան ան­հատ է, բո­լո­րը նոյն շղթա­յի մէջ են, նոյն շղթա­յի մէ­ջէն ան­ցած են:

-Դուք ե­րաժշ­տու­թե­նէն զատ նաեւ ցու­ցաս­րա­հա­յին գոր­ծով կը զբա­ղիք, որ բո­լո­րո­վին տար­բեր աշ­խարհ մըն է: Ի՞նչ եզ­րա­յան­գում­ներ ու­նիք այս ա­ռու­մով, իբ­րեւ Ե­րե­ւա­նի սա­կա­ւա­թիւ մաս­նա­ւոր ցու­ցաս­րահ­նե­րէն մէ­կուն հիմ­նա­դի­րը:

-Երբ որ Նու­շի­կին հետ Միա­ցեալ Նա­հանգ­նե­րէն վե­րա­դար­ձանք, հիմ­նե­ցինք «Կա­լա-Ար­թ» ցու­ցաս­րա­հը: Այ­սօ­րուան ի­րա­վի­ճա­կին մէջ ա­րուես­տա­գէ­տին հա­մար շատ դժուար է միայն ա­րուես­տով զբա­ղի­լը: Բայց անհ­րա­ժեշ­տու­թիւն էր ստեղ­ծել վայր մը, ուր դուն քու ստեղ­ծա­գոր­ծա­կան ի­րա­վի­ճա­կը չխա­փա­նես ու պա­հես: Աս­կէ տա­րի­ներ ա­ռաջ մենք ցու­ցաս­րահ-ռես­տո­րան մը ու­նե­ցած էինք Թու­մա­նեան փո­ղո­ցի վրայ՝ «Բա­քո­ս­»ը, որ տա­րի­նե­րով յայտ­նի տեղ մըն էր, այ­սինքն, մենք զբա­ղած ենք այս գոր­ծով, ու­նե­ցած ենք այս փոր­ձա­ռու­թիւ­նը եւ երբ վե­րա­դար­ձանք, այն­պէս պա­տա­հե­ցաւ, որ իբ­րեւ գոր­ծա­րա­րու­թեան ար­տա­յայ­տու­թիւն այս պատ­կե­րաս­րա­հը բա­ցինք, ո­րոշ չա­փով նաեւ մեր քա­ղա­քի մշա­կու­թա­յին աշ­խու­ժու­թիւ­նը մէկ կէ­տով ա­ւելց­նե­լու հա­մար: Ինչ որ «Կա­լա-Ար­թ­»ին մէջ կայ, կը գոր­ծէ եւ կը մաս­նակ­ցի նաեւ ա­րուես­տի փա­ռա­տօն­նե­րուն, Հա­յաս­տա­նը ներ­կա­յաց­նե­լով դուր­սը, մենք ձե­ւով մը մշա­կու­թա­յին հարց լու­ծած կ՚ըլ­լանք: Հայ լա­ւա­գոյն դա­սա­կան ժա­մա­նա­կա­կից նկա­րիչ­նե­րու գոր­ծե­րն է, ինչ որ մենք կը ներ­կա­յաց­նենք: Բայց ա­րուես­տը պատ­շաճ կեր­պով դուր­սը ներ­կա­յաց­նելն ալ ահ­ռե­լի գու­մար­ներ կը պա­հան­ջէ: Նախ պէտք է քու ազգդ ճանչ­նան, իսկ շատ պա­րա­գա­նե­րու, ը­սեմ, որ չեն գի­տեր ո՞վ է հա­յը, ուր մնաց՝ ա­նոր ա­րուես­տին ծա­նօ­թա­նան: Այն­պէս, որ մեծ ու հսկա­յա­կան աշ­խա­տանք կայ այս աս­պա­րէ­զին մէջ ը­նե­լու: Կը հա­ւա­տանք, որ ա­մէ­նօ­րեայ աշ­խա­տան­քով հնա­րա­ւոր է ար­դիւն­քի մը հաս­նիլ:

ԱՆՈՒՇ ԹՐՈՒԱՆՑ