ՕԳՏԱԿԱՐԸ ԵՒ ՎՆԱՍԱԿԱՐԸ

Ի՞նչ կը խոր­հիք սի­րե­լի՜­ներ. ա­մէն ինչ որ կ՚ու­տենք, որ­պէս սնունդ, օգ­տա­կա՞ր է, չէ՞ք մտա­ծեր որ շատ ան­գամ վնա­սա­կար կ՚ըլ­լան ա­նոնք, որ կը կար­ծենք թէ օգ­տա­կար է։ Նոյն­պէս՝ մար­դուս բեր­նէն ե­լած ա­մէն խօսք օգ­տա­կար կրնա՞յ ըլ­լալ եւ կամ է­ջի յանձ­նուած ա­մէն նա­խա­դա­սու­թիւն կրնա՞յ ներշն­չիչ ըլ­լալ։

Մարդ երբ խօս­քով կամ գի­րով կ՚ար­տա­յայ­տուի, ա­մէն բա­նէ ա­ռաջ պէտք է բծախն­դիր եւ զգո՛յշ ըլ­լայ՝ իր խօս­քին կամ գի­րին օգ­տա­կա­րու­թեան, բա­րե­գոր­ծու­թեան, այ­լա­պէս խօ­սո­ղը կամ գրո­ղը ա­պար­դիւն աշ­խա­տու­թիւն մը ը­րած կ՚ըլ­լայ, եւ ե­թէ ո՛չ վնա­սի, բայց օ­գու­տի մըն ալ պատ­ճառ չի՛ հան­դի­սա­նար։ Եւ ա­նօ­գուտ գործ մը, ե­թէ նոյ­նիսկ վնաս չպատ­ճա­ռէ ուղ­ղա­կի՛, իր պատ­ճա­ռած ժա­մա­վա­ճա­ռու­թեամբ, ժա­մա­նա­կի ի զուր տե­ղը վատ­նուե­լու պատ­ճառ ըլ­լա­լուն՝ ա­նուղ­ղա­կի կեր­պով վնա­սա­կա՛ր կ՚ըլ­լայ։ Ա­նօ­գուտ աշ­խա­տու­թիւն մը ժա­ման­կի վատ­նում է, եւ ժա­մա­նա­կը, մարդ­կա­յին կեան­քին հա­մար շատ թան­կա­գի՛ն է։

Ա­նօ­գուտ գոր­ծը՝ ան­շար­ժու­թիւն է՝ ամ­լու­թիւն եւ «ջու­րի հո­սան­քին դէմ թիա­վա­րել» կը նշա­նա­կէ։

Ուս­տի ա­մէն խօսք եւ ա­մէն գիր, նկա­տի առ­նուե­լով ունկն­դի­րը կամ ըն­թեր­ցո­ղը, զգու­շու­թեամբ պէտք է ար­տա­սա­նուի կամ գրուի։

Այս ի­մաս­տով, խօ­սող մը՝ ի՛նչ ը­սե­լի­քը խոր­հե­լէ ա­ռաջ, պէտք է ու­շադ­րու­թիւն ը­նէ, թէ՝ ի՛նչ պէտք է չը­սէ կամ չխօ­սի։ Խօս­քը օգ­տա­կա՞ր է, թէ ո՛չ, կամ ը­սե­լի­քը շի­նի՞չ է, թէ վի­րա­ւո­րիչ։ Ա­հա­ւա­սիկ ա՛յս է, որ ար­դիւ­նա­բեր պի­տի ը­նէ «խօսք»ը՝ ը­սուա՛­ծը։ Ո՞ր մէ­կը օգ­տա­կար է. ժա­մե­րո՜վ խօ­սիլ եւ ո՛­չինչ ը­սել օգ­տա­կար է, կամ կարճ խօ­սիլ, սա­կայն շի­նիչ բան մը ը­սել, եւ օգ­տա­կար ըլ­լալ ունկնդ­րո­ղին։

Վե­րը ու­տե­լու մա­սին խօ­սե­լով, օ­րի­նակ մը տալ ջա­նա­ցինք. նոյն օ­րի­նա­կով շա­րու­նա­կենք։ Շատ ու­տել եւ պէտք ե­ղած սնուն­դը չի կա­րե­նալ առ­նել, կամ քիչ ու­տել, բայց բա­ւա­րար սնունդ առ­նել։ Ո՞ր մէ­կը նա­խընտ­րե­լի է, ո՞ր մէ­կը մարմ­նին հա­մար օգ­տա­կար է եւ ա­ռող­ջա­պա­հա­կա՛ն։ Ան­շուշտ, ա­մէն ող­ջա­միտ անձ պի­տի նա­խընտ­րէ օգ­տա­կա­րը եւ սննդա­րա­րը։ Այ­լա­պէս կա­րե­ւո­րը շա­տին մէջ օգ­տա­կա­րը գտնել չէ՛, այլ քի­չին մէջ գտնել այն՝ որ օ­գուտ պի­տի ա­պա­հո­վէ մար­մի­նին։

Ա­հա­ւա­սիկ խօսքն ալ, խօ­սիլն ալ նո՛յնն է. շատ խօ­սե­լով մարդ օգ­տա­կար չի կրնար ըլ­լալ, եւ կամ շա­տին մէ­ջէն հա­զիւ պուտ մը, կա­թիլ մը օ­գուտ կրնայ քա­ղել, բայց այդ կա­թիլ մը օգ­տին հա­մար կ՚ար­ժէ՞ ժա­մե՜ր վատ­նել, երբ կարճ ժա­մա­նա­կա­մի­ջո­ցի մը մէջ ալ կա­րե­լի է այդ օ­գու­տը քա­ղել…։ Ժա­մա­նա­կը թան­կա­գին է՛։

Գի­րով ար­տա­յայ­տուիլն ալ նոյնն է. ըն­թեր­ցո­ղին երբ կարճ գրու­թեամբ ճշմար­տու­թիւն մը ներ­կա­յա­ցուի, ա­նի­կա շատ ա­ւե­լի օգ­տա­կար կ՚ըլ­լայ, քան եր­կար գրու­թեան մէ­ջէն ճշմար­տու­թիւ­նը՝ ի­մաս­տը եւ նպա­տա­կը փնտռել՝ չար­չա­րուիլ, եւ եր­բեմն գտնել, եր­բեմն չգտ­­նել, եւ ժա­մա­նա­կը վատ­նել։ Կրկնենք, սի­րե­լի­ներ, ժա­մա­նա­կը թան­կա­գի՛ն է։

Կը խոր­հիք, սի­րե­լի՜ ըն­թեր­ցող բա­րե­կամ­ներ, մար­դուս ի­րա­պէ՛ս օգ­տա­կար աշ­խա­տու­թիւն­նե­րը որ­քա՜ն ուժ եւ ժա­մա­նակ կը սպա­ռեն կեան­քի մէջ։ Հա­պա, ե­թէ այդ աշ­խա­տու­թիւն­նե­րը, զբա­ղում­նե­րը, են­թա­կա­յա­կան գոր­ծե­րը բո­լո­րո­վին ա­նար­ժէք նպա­տակ­նե­րու եւ ա­նի­մաստ գոր­ծե­րու վրայ ըլ­լան. ե­րե­ւա­կա­յե­ցէ՛ք ի՜նչ մեծ ժա­մա­նա­կի վատ­նում մը կ՚ըլ­լայ ա­նի­կա։ Ժա­մա­նա­կը բծախնդ­րօ­րէն պէտք է օգ­տա­գոր­ծել, քա­նի որ ա­մէն պահ «կեանք»ին մէկ օ­ղակն է, եւ այդ անն­շան պա­հերն են որ «կեանք»ը կը գո­յաց­նեն եւ կը կազ­մեն։

Եւ երբ «կեանք»ի վրայ է խօս­քը՝ մար­դուս կեան­քը շղթայ մը կը ներ­կա­յաց­նէ, ո­րուն օ­ղակ­նե­րէն ո­մանք ոս­կի են, ու­րիշ­ներ՝ ար­ծաթ թե­րեւս, բայց մեծ մա­սամբ ժան­գո­տած եր­կա՜թ…։

Ին­չո՞ւ, քա­նի որ այդ օ­ղակ­նե­րը գոր­ծա­ծել չեն գի­տեր մար­դիկ ընդ­հան­րա­պէս, չա­րա­չար կը գոր­ծա­ծեն, լաւ չեն պահ­պա­ներ զա­նոնք՝ կը թո­ղուն որ ժան­գո­տին, վնա­սուին եւ ան­գոր­ծա­ծե­լի դառ­նան ա­նոնք, եւ յե­տոյ կը դառ­նան՝ կը գան­գա­տին, կը բո­ղո­քեն, եւ եր­բեմն ալ կ՚ող­բան, ը­սե­լով, թէ՝ կեան­քը դա­ժան է, ան­գութ է, չար­չա­րանք է, ծանր է… ա­յո՛, այդ­պէս է, քա­նի որ մարդ իր կեան­քին օ­ղակ­նե­րը չա­րա­չար կը գոր­ծա­ծէ, ա­նոնց պէտք ե­ղած խնամ­քը ցոյց չի տար։

Եւ մարդ նիւ­թա­կա­նի, ֆի­զի­քա­կան կեան­քի հա­շի­ւը բծախնդ­րու­թեամբ եւ ու­շադ­րու­թեամբ կը տնտե­սէ. այդ մա­սին հա­շի­ւը լա՛ւ կը պա­հէ, բայց կեան­քին «օ­ղակ»նե­րուն, պա­հե­րուն հա­շի­ւը կ՚ան­տե­սէ, նկա­տի իսկ չ՚առ­ներ, կա­րե­ւո­րու­թիւն չ՚ըն­ծա­յեր ա­նոնց, եւ կեան­քին օ­ղակ­նե­րը հետզ­հե­տէ կը փճա­նան, կ՚ոչն­չա­նան եւ ան­շուշտ երբ օ­ղակ­նե­րը փճա­նան, կեանքն ալ բնա­կա­նա­բար կը փճա­նայ։ Եւ ո­մանք «ճա­կա­տա­գիր» կ՚ը­սեն այս ի­րո­ղու­թեան, ա­ռանց խոր­հե­լու, թէ ի­րենք պատ­ճառ ե­ղած են կեան­քին փճաց­ման, ա­ռանց նկա­տի առ­նե­լու թէ՝ ե­թէ կա՛յ «ճա­կա­տա­գիր», այդ «գիր»ը ի­րենք գրած են ի­րենց ան­տար­բե­րու­թեա­նը մէջ, ի­րենց ծոյլ մատ­նե­րը գրած են ի­րենց ճակ­տին վրայ այդ խորհր­դա­ւոր «գիր»ը։

Ո՜ր­քան դիւ­րին է յան­ցանք մը վե­րագ­րել ե­րե­ւա­կա­յա­կան յան­ցա­ւո­րի մը, ան­տե­սա­նե­լի չա­րա­գոր­ծի մը՝ փրկուե­լու հա­մար յան­ցա­ւոր ըլ­լա­լու ի­րա­կա­նու­թե­նէն։ Եւ այդ ե­րե­ւա­կա­յա­կան, ան­տե­սա­նե­լի, ան­ծա­նօթ «յան­ցա­ւոր»ը միշտ ե­ղած է՝ գո­յու­թիւն իսկ չու­նե­ցող մտա­ցա­ծին, ե­րե­ւա­կա­յա­կան «ճա­կա­տա­գիր»ը։

Մարդ՝ որ բա­նա­ւոր էակ է, մարդ՝ որ մտա­ծե­լու, դա­տե­լու, ո­րո­շե­լու կա­րո­ղու­թիւն ու­նի, մարդ՝ որ ա­զատ կամք ու­նի, մարդ՝ որ բնու­թեան զօ­րու­թիւն­նե­րու հետ մրցե­լու կա­րո­ղու­թեամբ միշտ հպա՜րտ է, մարդ՝ որ ինք­նա­բաւ ըլ­լա­լու ինք­նա­խա­բէու­թեամբ կը պար­ծե­նայ, հա­պա ին­չո՞ւ երբ ձա­խո­ղի, դժուա­րու­թիւն­նե­րու եւ նե­ղու­թիւն­նե­րու հան­դի­պի, ա­րիու­թիւ­նը չ՚ու­նե­նար խոս­տո­վա­նե­լու իր սխա­լը, իր թե­րու­թիւ­նը, իր տկա­րու­թիւ­նը, եւ ան­մի­ջա­պէս կը գտնէ եւ կը յայ­տա­րա­րէ, թէ ձա­խո­ղու­թեան պատ­ճա­ռը ինք չէ՛, այլ՝ «ճա­կա­տա­գիր»ը։ Եւ ե­թէ կը կար­ծեն, թէ այդ «ճա­կա­տա­գիր» ը­սուա­ծը, Աս­տուած տնօ­րի­նած է, ա­պա ու­րեմն ա­սի­կա զԱս­տուած ամ­բաս­տա­նել, զԱս­տուած մե­ղադ­րել չի՞ նշա­նա­կեր։ Այ­լա­պէս Աս­տու­ծոյ դէմ ըմ­բոս­տա­նալ չէ՞ ա­սի­կա, ու­րա­ցում չէ՞։

Ու­րեմն, «ճա­կա­տա­գիր»ի մա­սին լա՛ւ պէտք է խոր­հիլ՝ հա­ւատ­քը կը մեր­ժէ՛ «ճա­կա­տա­գիր»ը…։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Դեկ­տեմ­բեր 8, 2016, Իս­թան­պուլ