ԱՌԱՋԻՆ ՇՓՈՒՄԸ…

Հան­րա­պե­տու­թեան նա­խա­գահ Րէ­ճէպ Թայ­յիպ Էր­տո­ղան ե­րէկ կէս գի­շե­րին (այ­սօ­րուան ա­ռա­ջին ժա­մե­րուն) հե­ռա­խօ­սազ­րոյց մը ու­նե­ցաւ Ա­մե­րի­կա­յի Միա­ցեալ Նա­հանգ­նե­րու Նա­խա­գահ Տա­նըլտ Թրամ­փի հետ։ Ար­դէն մի­ջո­ցէ մը ի վեր կը սպա­սուէր այս զրոյ­ցին։ Յու­նուա­րի 20-ին պաշ­տօ­նի ձեռ­նար­կած Թրամ­փի եւ Էր­տո­ղա­նի մի­ջեւ ա­ռա­ջին պաշ­տօ­նա­կան շփու­մը հան­դի­սա­ցաւ այս հե­ռա­խօ­սազ­րոյ­ցը։

Տե­ղա­կան մա­մու­լի հա­ղոր­դում­նե­րով, եր­կու ղե­կա­վար­նե­րը այս ա­ռա­ջին հե­ռա­խօ­սազ­րոյ­ցին ժա­մա­նակ քննար­կե­ցին թուրք-ա­մե­րի­կեան յա­րա­բե­րու­թիւն­նե­րու օ­րա­կար­գա­յին հար­ցե­րը։ Ա­նոնք կար­ծիք­ներ փո­խա­նա­կե­ցին՝ յա­րա­բե­րու­թիւն­նե­րու ա­ռա­ւել զար­գաց­ման ա­ռա­ջադ­րու­թեամբ առ­նուե­լիք փո­խա­դարձ քայ­լե­րուն շուրջ։

Ե­րէ­կուան հե­ռա­խօ­սազ­րոյ­ցը ա­ռիթ հան­դի­սա­ցաւ նաեւ, որ­պէս­զի ու­րուագ­ծուի Էր­տո­ղա­նի եւ Թրամ­փի մի­ջեւ ուղ­ղա­կի ա­ռա­ջին հան­դիպ­ման հե­ռան­կա­րը։ Ար­դա­րեւ, յա­ռա­ջի­կայ Մա­յի­սի վեր­ջա­ւո­րու­թեան Պրիւք­սե­լի մէջ նա­խա­տե­սուած է ՆԱ­ԹՕ-ի ան­դամ ու գոր­ծըն­կեր եր­կիր­նե­րուն գա­գա­թա­ժո­ղո­վը։ Սա պի­տի ըլ­լայ Թրամ­փի մաս­նակ­ցու­թեամբ կա­յա­նա­լիք դա­շին­քի ա­ռա­ջին գա­գա­թը։ Օ­րա­կար­գի վրայ պի­տի գայ ՆԱ­ԹՕ-ի վե­րա­կա­ռուց­ման խնդի­րը։ Նկա­տի ու­նե­նա­լով, որ եր­կու նա­խա­գահ­ներն ալ պի­տի մաս­նակ­ցին այդ գա­գա­թա­ժո­ղո­վին՝ Պրիւք­սե­լի մէջ ա­նոնք ծա­ւա­լուն քննար­կում մը պի­տի ու­նե­նան։ Ե­րէ­կուան հե­ռա­խօ­սազ­րոյ­ցին ըն­թաց­քին կող­մե­րուն մի­ջեւ ար­դէն հա­մա­ձայ­նու­թիւն գո­յա­ցած է այս ուղ­ղու­թեամբ։

Էր­տո­ղան եւ Թրամփ ա­ռա­ջին հե­ռա­խօ­սազ­րոյ­ցին ըն­թաց­քին ա­ռաջ­նա­հեր­թօ­րէն կանգ ա­ռին Մեր­ձա­ւոր Ա­րե­ւել­քի ի­րա­դար­ձու­թիւն­նե­րուն, մաս­նա­ւո­րա­պէս Սու­րիոյ ճգնա­ժա­մին վրայ։ Ա­նոնք անդ­րա­դար­ձան այն քայ­լե­րուն, զորս եր­կու դաշ­նա­կից եր­կիր­նե­րը պէտք է առ­նեն Սու­րիոյ պա­րա­գա­յին։ Նա­խա­գահ­նե­րը խօ­սե­ցան նաեւ Ի­ՇԻՊ-ի («Ի­րաք-Շա­մի իս­լա­մա­կան պե­տու­թիւն» ա­հա­բեկ­չա­կան խմբա­ւո­րում) դէմ պայ­քա­րի հար­ցին շուրջ։ Ըստ Էր­տո­ղա­նի, Ի­ՇԻՊ-ի դէմ պայ­քա­րը պէտք չէ յա­ռաջ մղուի այլ ա­հա­բեկ­չա­կան կազ­մա­կեր­պու­թեան մը՝ ՓԵՏ-ԵՓԿ-ի հետ։ Հան­րա­պե­տու­թեան նա­խա­գա­հը Թուրք զի­նեալ ու­ժե­րու «Եփ­րա­տի վա­հան» ծրագ­րին շուրջ տե­ղե­կու­թիւն­ներ փո­խան­ցեց իր ա­մե­րի­կա­ցի պաշ­տօ­նակ­ցին։ Ան խօ­սե­ցաւ նաեւ Սու­րիոյ տագ­նա­պի կար­գա­ւոր­ման վե­րա­բե­րեալ Թուր­քիոյ տե­սա­կէտ­նե­րուն շուրջ։

Էր­տո­ղան-Թրամփ հե­ռա­խօ­սազ­րոյ­ցին ըն­թաց­քին շօ­շա­փուե­ցաւ նաեւ ՖԵ­ԹԷՕ-ի հար­ցը։ Ար­դա­րեւ, այս ա­հա­բեկ­չա­կան կա­ռոյ­ցը վեր­ջին շրջա­նին ստուեր կ՚ա­ծէ Թուր­քիա-ԱՄՆ յա­րա­բե­րու­թիւն­նե­րուն վրայ։ Թրամ­փի հետ զրու­ցե­լու ըն­թաց­քին Էր­տո­ղան յի­շե­ցուց, որ ՖԵ­ԹԷՕ-ի պա­րագ­լու­խը՝ Ֆեթ­հուլ­լահ Կիւ­լէն պա­տաս­խա­նա­տուն է՝ 15 Յու­լի­սին տե­ղի ու­նե­ցած զի­նեալ յե­ղաշրջ­ման ձա­խող փոր­ձին։ Հե­տե­ւա­բար, Էր­տո­ղան ընդգ­ծեց, որ Կիւ­լէն ժամ ա­ռաջ պէտք է ար­տա­յանձ­նուի Թուր­քիոյ։

Պեշ­թե­փէի պաշ­տօ­նա­կան աղ­բիւր­նե­րը այս ա­ռա­ւօտ հա­ղոր­դե­ցին, որ Էր­տո­ղան Թրամ­փին մաղ­թած է յա­ջո­ղու­թիւն­ներ։ Ան շեշ­տած է, որ Թուր­քիա եւ ԱՄՆ միշտ ի­րա­րու կա­պուած են դաշ­նակ­ցա­յին կա­պե­րով եւ կը հան­դի­սա­նան բա­րե­կամ ու դաշ­նա­կից եր­կիր­ներ։ Եր­կու ղե­կա­վար­նե­րը վե­րա­հաս­տա­տած են Թուր­քիոյ եւ ԱՄՆ-ի վճռա­կա­նու­թիւ­նը՝ ա­մէն տե­սակ ա­հա­բեկ­չու­թեան դէմ հա­մա­տեղ պայ­քար մղե­լու ուղ­ղու­թեամբ։ Տա­նըլտ Թրամփ շեշ­տած է, որ Թուր­քիա իր երկ­րի ռազ­մա­վա­րա­կան գոր­ծըն­կերն է եւ ՆԱ­ԹՕ-ի դաշ­նա­կի­ցը։ Ա­մե­րի­կա­ցի ղե­կա­վա­րը զօ­րակ­ցու­թիւն յայտ­նեց ի նպաստ Թուր­քիոյ եւ գո­հու­նա­կու­թեամբ անդ­րա­դար­ձաւ Ի­ՇԻՊ-ի դէմ պայ­քա­րի հար­ցին շուրջ ա­նոր բե­րած նպաս­տին։

Պաշ­տօ­նա­կան աղ­բիւր­նե­րը ընդգ­ծե­ցին նաեւ, որ հե­ռա­խօ­սազ­րոյ­ցը ե­ղած է դրա­կան եւ ան­կեղծ։ Եր­կու նա­խա­գահ­նե­րը հա­մա­կար­ծիք գտնուած են դէ­պի Էլ Պապ եւ Ռաք­քա գոր­ծո­ղու­թիւն­նե­րու հար­ցին շուրջ։

Էր­տո­ղան-Թրամփ հե­ռա­խօ­սազ­րոյ­ցին զու­գա­հեռ հա­ղոր­դուե­ցաւ նաեւ, որ ԱՄՆ-ի Կեդ­րո­նա­կան հե­տա­խու­զա­կան գոր­ծա­կա­լու­թեան՝ CIA-ի նա­խա­գահ Մայք Փոմ­փէօ վա­ղը պի­տի այ­ցե­լէ Ան­գա­րա։