ՈՂԲԵՐԳԱԿԱՆ ՍԽԱԼ

Թուր­քիա ե­րէկ ցնցուե­ցաւ շատ ող­բեր­գա­կան ի­րա­դար­ձու­թիւ­նով մը։ «Եփ­րա­տի վա­հան» գոր­ծո­ղու­թիւն­նե­րու ծի­րէն ներս մինչ Թուրք զի­նեալ ու­ժե­րը յա­ռաջ կը տա­նին Էլ Պապ քա­ղա­քի վրայ յար­ձա­կում­նե­րը, ե­րէկ ա­ռա­ւօ­տեան ժա­մե­րուն պա­տա­հե­ցաւ ցա­ւա­լի ար­կած մը, ո­րու հե­տե­ւան­քով նա­հա­տա­կուե­ցան ե­րեք թուրք զի­նուոր­ներ։ Ռու­սաս­տա­նի ռազ­մաօ­դա­նա­ւե­րէն մին սխալ­մամբ ռմբա­կո­ծեց այն շէն­քը, ուր կը գտնուէին թուրք զի­նուոր­ներ։ Հրա­սայ­լե­րու միա­ւո­րու­մէն ան­դամ­ներ կա­յին այդ շէն­քին մէջ։ Ե­րեք նա­հա­տակ­նե­րուն ա­ռըն­թեր տասն­մէկ թուրք զի­նուոր ալ վի­րա­ւո­րուե­ցաւ։ Ա­նոնց­մէ մէ­կուն վի­ճա­կը ծանր է։

Այս ի­րա­դար­ձու­թե­նէն ան­մի­ջա­պէս վերջ Ան­գա­րա­յի եւ Մոս­կուա­յի մի­ջեւ ապ­րուե­ցան խտա­ցեալ շփում­ներ։ Նախ Ռու­սաս­տա­նի Ար­տա­քին գոր­ծոց նա­խա­րար Սէր­կէյ Լաւ­րով կապ հաս­տա­տեց Ար­տա­քին գոր­ծոց նա­խա­րար Մեւ­լիւտ Չա­վու­շօղ­լուի հետ։ Ա­ւե­լի վերջ ալ Ռու­սաս­տա­նի Նա­խա­գահ Վլա­տի­միր Փու­թի­նի եւ Հան­րա­պե­տու­թեան նա­խա­գահ Րէ­ճէպ Թայ­յիպ Էր­տո­ղա­նի մի­ջեւ տե­ղի ու­նե­ցաւ հե­ռա­խօ­սազ­րոյց մը։ Փու­թին ցաւ յայտ­նեց պա­տա­հա­ծին կա­պակ­ցու­թեամբ եւ փո­խան­ցեց իր վշտակ­ցու­թիւն­նե­րը։ Թուրք զի­նեալ ու­ժերն ալ պաշ­տօ­նա­պէս հա­ղոր­դե­ցին, որ ռու­սա­կան ռազ­մաօ­դա­նա­ւը սխալ­մամբ հրա­սայ­լե­րու միա­ւոր­ման գտնուած շէն­քը ռմբա­կո­ծած է՝ Ի­ՇԻՊ-ի («Ի­րաք-Շա­մի իս­լա­մա­կան պե­տու­թիւն» ա­հա­բեկ­չա­կան խմբա­ւո­րում) դէմ ուղ­ղուած օ­դա­յին գոր­ծո­ղու­թիւն­նե­րու ըն­թաց­քին։

Նա­հա­տակ­նե­րը այ­սօր կը յու­ղար­կա­ւո­րուին մաս­նա­ւոր սգա­հան­դէ­սով մը։

Այս դէպ­քը զու­գա­դի­պե­ցաւ ճիշդ այն օ­րուան, երբ CIA-ի տնօ­րէն Մայք Փոմ­փէօ շփում­ներ կ՚ու­նե­նար Ան­գա­րա­յի մէջ։ Սա Փոմ­փէո­յի ա­ռա­ջին ար­տա­սահ­մա­նեան ու­ղե­ւո­րու­թիւնն էր։ Ան­գա­րա­յի մէջ Հան­րա­պե­տու­թեան նա­խա­գահ Էր­տո­ղան Պեշ­թե­փէի մէջ դռնփակ հան­դի­պում մը ու­նե­ցաւ Փոմ­փէո­յի հետ։ Ներ­կայ էր նաեւ MIT-ի խորհր­դա­կան Հա­քան Ֆի­տան։ Փոմ­փէո­յի հետ հան­դի­պե­լէ ա­ռաջ Էր­տո­ղան տե­սակ­ցե­ցաւ Ընդ­հա­նուր սպա­յա­կոյ­տի նա­խա­գահ զօ­րա­վար Հու­լու­սի Ա­քա­րի հետ։ Փու­թի­նի հետ տե­ղի ու­նե­ցած հե­ռա­խօ­սազ­րոյցն ալ նա­խոր­դեց այդ հան­դիպ­ման։ Էր­տո­ղա­նի, Փոմ­փէո­յի եւ Ֆի­տա­նի հան­դի­պու­մը տե­ւեց շուրջ մէ­կու­կէս ժամ։ Դռնփակ հան­դիպ­ման վե­րա­բե­րեալ ո­րե­ւէ տե­սո­ղա­կան չփո­խան­ցուե­ցաւ, բո­վան­դա­կու­թեան շուրջ ալ ո­չինչ հա­ղոր­դուե­ցաւ։ Պեշ­թե­փէի այս հան­դի­պու­մէն վերջ շուրջ ե­րե­քու­կէս ժա­մուան հան­դի­պում մըն ալ տե­ղի ու­նե­ցաւ Հա­քան Ֆի­տա­նի եւ Մայք Փոմ­փէո­յի մի­ջեւ։

Տե­ղա­կան մա­մու­լի հա­ղոր­դում­նե­րով, քննար­կում­նե­րու ըն­թաց­քին օ­րա­կար­գի վրայ ե­կաւ ա­հա­բեկ­չու­թեան դէմ պայ­քա­րը։ Անդ­րա­դարձ կա­տա­րուե­ցաւ նաեւ Էլ Պա­պի եւ Ռաք­քա­յի գոր­ծո­ղու­թիւն­նե­րուն։ Կը հա­ղոր­դուի, որ CIA-ի տնօ­րէ­նին հետ քննար­կուած է Ռաք­քա­յի վե­րա­բե­րեալ շօ­շա­փե­լի ծրա­գիր մը։   

Նոյն­պէս տե­ղա­կան մա­մու­լի հա­ղոր­դում­նե­րով, Էր­տո­ղան Փոմ­փէո­յի հետ կանգ ա­ռաւ Ռաք­քա­յի Ի­ՇԻՊ-ի ա­հա­բե­կիչ­նե­րէն մաք­րա­գործ­ման անհ­րա­ժեշ­տու­թեան վրայ։ Այս ուղ­ղու­թեամբ յստակ ծրա­գիր մը կար սե­ղա­նին վրայ։ Էր­տո­ղան նաեւ մտա­հո­գու­թիւն յայտ­նեց ԱՄՆ-ի կող­մէ ՓՔՔ/­ՓԵՏ-ԵՓԿ ա­հա­բեկ­չա­կան կազ­մա­կեր­պու­թեան ԱՄՆ-ի կող­մէ ցու­ցա­բե­րուած ա­ջակ­ցու­թեան շուրջ։ Ան յայտ­նեց նաեւ, որ ՖԵ­ԹԷՕ-ի պա­րագ­լուխ Ֆեթ­հուլ­լահ Կիւ­լէն պէտք է ար­տա­յանձ­նուի Թուր­քիոյ, ո­րով­հե­տեւ 15 Յու­լի­սի զի­նեալ յե­ղաշրջ­ման ձա­խող փոր­ձի պա­տաս­խա­նա­տուն է։

Մայք Փոմ­փէո­յի հետ ծաւա­լուած քննար­կում­նե­րու օ­րա­կար­գի հիմ­նա­կան նիւթն էր Սու­րիոյ ճգնա­ժա­մը։ Էր­տո­ղան եր­կու օր ա­ռաջ Միացեալ Նա­հանգներու Նա­խա­գահ Տա­նըլտ Թրամ­փի հետ ու­նե­ցած հե­ռա­խօ­սազ­րոյ­ցին ալ յայտ­նած էր, որ Թուր­քիա յստակ ծրա­գիր մը ու­նի Ռաք­քա­յի ա­զա­տագր­ման հա­մար։ Թրքա­կան կող­մի մօ­տե­ցու­մը այն է, որ այդ մաք­րա­գոր­ծու­մը ա­հա­բեկ­չա­կան կազ­մա­կեր­պու­թիւն­նե­րու փո­խա­րէն մաս­նա­ւոր զօր­քե­րով պէտք է կա­տա­րուին։ Հե­տե­ւա­բար, ե­րէ­կուան քննար­կում­նե­րուն ըն­թաց­քին ալ այս նիւ­թը շօ­շա­փուե­ցաւ ա­ռաջ­նա­հեր­թօ­րէն։ 

Դար­ձեալ ե­րէկ Վար­չա­պետ Պի­նա­լի Եըլ­տը­րըմն ալ հե­ռա­խօ­սազ­րոյց մը ու­նե­ցաւ Միա­ցեալ Նա­հանգ­նե­րու փոխ-նա­խա­գահ Մայք Փեն­սի հետ։ Վարչապետը այս առաւօտ ալ հիւրընկալեց Մայք Փոմփէոն։