Հարցազրոյց՝ Գրիգոր Սաթամեանի հետ

Մշա­կոյ­թը ժո­ղո­վուր­դի մը մե­ծու­թեան չա­փա­նիշն է, իսկ թատ­րո­նը՝ մշա­կոյ­թը յայտ­նա­բե­րող կա­րե­ւո­րա­գոյն ազ­դակն է։ Հայ թատ­րո­նը ա­ւե­լի քան 2000 տա­րի դաս­տիա­րա­կած եւ զար­գա­ցու­ցած է մեր ժո­ղո­վուր­դի ա­րուես­տի մա­կար­դակն ու հաս­կա­ցո­ղու­թիւ­նը։

Ա­րու­սե­տա­գէտ Գրի­գոր Սա­թա­մեան 55 տա­րի­ներ՝ հա­յե­րէն լե­զուով բե­մադ­րած թա­տե­րա­խա­ղե­րու մի­ջո­ցաւ, վառ պա­հած է հա­յե­րէն լե­զուի գոր­ծա­ծու­թիւ­նը, որ հա­յա­պահ­պան­ման սրբա­զան ա­ռա­քե­լու­թեան կարե­ւո­րա­գոյն ազ­դակ­նե­րէն մին է, Սփիւռ­քի մեր ի­րա­կա­նու­թեան մէջ։ Մէկ խօս­քով, Սա­թա­մեան սփիւռ­քա­հայ թատ­րո­նի պատ­մու­թեան մէջ պի­տի մնայ որ­պէս տի­տան, իբր ար­հես­տա­վարժ դե­րա­սան-բե­մադ­րիչ։

Գրի­գոր Սա­թա­մեան գե­ղա­րուե­տա­կան ղե­կա­վարն է Հայ­կա­կան Բա­րե­գոր­ծա­կան Ընդ­հա­նուր Միու­թեան (ՀԲԸՄ) Ա­րեւմ­տե­ա­ն Ա­մե­րի­կա­յի։ Առ այդ, ան նաեւ բե­մադ­րիչն է գա­ղու­թիս մէջ միակ մնա­յուն կեր­պով գոր­ծող «Սա­թա­մեան» (նա­խա­պէս «Ար­տա­ւազդ») թա­տե­րա­խում­բին։

Վեր­ջերս կա­րե­ւոր հար­ցազ­րոյց մը ու­նե­ցայ Գրի­գոր Սա­թա­մեա­նի հետ, ո­րու շա­հե­կա­նու­թեան հա­մար՝ զայն կ՚ու­զեմ յանձ­նել ըն­թեր­ցո­ղի ու­շադ­րու­թեան։

*

-Կրնա՞ք մե­զի հա­կիրճ տե­ղե­կու­թիւն տալ ձեր ուս­ման մա­սին։

-1959-ին շրջա­նա­ւարտ ե­ղայ ՀԲԸՄ-ի Յո­վա­կի­մեան-Մա­նու­կեան երկ­րոր­դա­կան վար­ժա­րա­նէն, որ­մէ ետք յա­ճա­խե­ցի Պէյ­րու­թի Ա­մե­րի­կեան հա­մալ­սա­րա­նը եւ չորս տա­րուան շրջա­նը ա­ւար­տե­լով՝ ստա­ցայ Պսա­կա­ւոր ա­րուես­տից տիտ­ղոս, Տնտե­սա­գի­տու­թեան ճիւ­ղին մէջ։

-Անգ­լիա չգա­ցած՝ թա­տե­րա­կան ի՞նչ փոր­ձա­ռու­թիւն ու­նէիք։

-Երկ­րոր­դա­կան վար­ժա­րա­նը ա­ւար­տե­լէս ետք, միա­ցայ ՀԲԸՄ-ի Վահ­րամ Փա­փա­զեան թա­տե­րա­խում­բին, ինչ­պէս նաեւ Ա­մե­րի­կեան հա­մալ­սա­րա­նի թա­տե­րա­կան ա­կում­բին։ Տա­րի մը ետք, մաս կազ­մե­ցի նոր հիմ­նուած Լի­բա­նա­նեան ժա­մա­նա­կից թատ­րո­նին՝ ուր ե­լոյթ ու­նե­ցայ հա­յե­րէն, ա­րա­բե­րէն, անգ­լե­րէն եւ ֆրան­սե­րէն լե­զու­նե­րով։

-Ե՞րբ ո­րո­շե­ցիք եր­թալ Անգ­լիա, մաս­նա­գի­տա­նա­լու թատ­րո­նի եւ ֆիլ­մա­րուես­տի մէջ։

-1964-ին, ՀԲԸՄ-ը կրթա­թո­շակ յատ­կա­ցուց ին­ծի, որ Անգ­լիա եր­թամ եւ ես յա­ճա­խե­ցի Լոն­տո­նի ֆիլ­մա­րուես­տի դպրո­ցը (London School of Film Technique)։ Ա­ւար­տե­լէս ետք, բախ­տա­ւո­րու­թիւ­նը ու­նե­ցայ ըն­դու­նուե­լու նշա­նա­ւոր Old Vic Theatre School-էն՝ ո­րու 28 տե­ղե­րուն հա­մար դի­մած էին 1700 ու­սա­նող­ներ…

-Միայն դե­րա­սա­նու­թիւ՞ն ու­սա­նե­ցաք։

-Ոչ, եր­կու տա­րուան ու­սա­նո­ղա­կան շըր-ջա­նը՝ դե­րա­սա­նու­թեան կող­քին կ՚ընդգրկէր, ի մի­ջի այ­լոց, ձայ­նա­մար­զու­թիւն, բե­մա­վա­րու­թիւն, մարմ­նա­կան եւ դէմ­քի շար­ժու­ձե­ւե­րու տի­րա­պե­տու­թիւն ու վեր­ջա­պէս բե­մադ­րու­թիւն՝ Անգ­լիոյ հռչա­կա­ւոր ու­սու­ցիչ­նե­րէն Ռու­տի Շե­լիի կող­մէ։

-Կրնա՞ս այդ դպրո­ցի նշա­նա­ւոր շըր-ջա­նա­ւարտ­նե­րէն քա­նի մը հո­գի յի­շել։

-Այդ դպրո­ցը հիմ­նուած էր աշ­խար­հահռ­չակ դե­րա­սան Պա­րոն (Sir) Լո­րընս Օ­լի­վիէի կող­մէ, իսկ հոն­կէ շրջա­նա­ւարտ ե­ղած են Պա­րոն Տա­նիէլ Տէյ-Լուիս, Ճե­րը­մի Այ­րընս, Ճին Ո­ւայլ­տըր, Փաթ­րիք Սթիուըրտ, Նաո­մի Հե­րիս եւ Ստեֆը­նի Քոլ։ Նաեւ ու­րիշ շա­տեր՝ ո­րոնք նշա­նա­ւոր են Անգ­լիոյ մէջ։

-Անգ­լիա ե­ղած շրջա­նիդ, ոե­ւէ նշա­նա­ւոր ան­ձե­րու հան­դի­պա՞ծ ես։

-Շատ մը հիւր բե­մադ­րիչ­ներ ե­կած են մեր դպրո­ցը, ո­րոնց­մէ Պա­րոն Թայ­րոն Կաթ­րին զիս մե­ծա­պէս տպա­ւո­րած է։ Ան բե­մադ­րեց Շէյքս­փի­րի «Measure for Mea-sure» կա­տա­կեր­գու­թիւ­նը, ո­րուն մէջ փոքր դե­րով մըն ալ ես հան­դէս ե­կայ։ Իսկ Փի­թըր Օ՚Թու­լը օր մը մեզ հրա­ւի­րեց Shepperton Studios, դի­տե­լու «The Great Catheri­ne» ֆիլ­մի նկա­րա­հա­նու­մը։ Կէ­սօ­րուան դա­դա­րին՝ մեզ հրա­ւի­րե­ցին ճա­շա­րան, ուր հան­դի­պե­ցանք ֆիլ­մի դե­րա­սան­նե­րուն։ Հոն էին Փի­թըր Օ՚Թու­լը, Քեթ­րին Տէ­նէօ­վը, Զի­րօ Մաս­թէլն ու հա­յազ­գի Ա­քիմ Թա­մի­րո­ֆը։ Վեր­ջի­նը՝ երբ ի­մա­ցաւ որ հայ եմ, ու­րա­խու­թե­նէն աչ­քե­րը փայ­լա­տա­կե­ցան եւ հպար­տու­թեամբ զիս ներ­կա­յա­ցուց բո­լո­րին ը­սե­լով՝ «Ծա­նօ­թա­ցէք Գրի­գո­րին, իքն ալ հայ է՝ ին­ծի պէս։»

-Old Vic-էն շրջա­նա­ւարտ ըլ­լա­լէ ետք, ի՞նչ ը­րիր։

-Քա­վընթ­րի քա­ղա­քի Պելկ­րէյտ թատ­րո­նի գե­ղա­րուես­տա­կան ղե­կա­վար Ո­ւա­րըն Ճեն­քինզ մէկ տա­րուան հա­մար աշ­խա­տան­քի ի­րա­ւունք ա­պա­հո­վե­լով, զիս հրա­ւի­րեց որ ե­լոյթ ու­նե­նամ ի­րենց հետ։ Հոն՝ բա­ցա­ռիկ պա­տե­հու­թիւ­նը ու­նե­ցայ հան­դի­պե­լու թատ­րո­նի մե­ծե­րէն Ո­ւի­լիամ Ֆաք­սին, Փի­թըր Նիտ­հէ­մին, Է­լի­զա­պէթ Փաուը­րին, Փի­թըր Կիլ­մո­րին եւ Ճենի Աս­թը­նին։ Մե­ծա­պէս հպարտ էի, որ իմ մաս­նակ­ցու­թիւնս կը գնա­հա­տուէր ար­հես­տա­վարժ քննա­դատ­նե­րու կող­մէ, տե­ղա­կան թեր­թե­րուն մէջ։

-Ե՞րբ վե­րա­դար­ձար Լի­բա­նան։

-1968-ին վե­րա­դար­ձայ Լի­բա­նան եւ հրա­ւի­րուե­ցայ Պէյ­րու­թի Ա­մե­րի­կեան հա­մալ­սա­րա­նին կող­մէ՝ աշ­խա­տե­լու որ­պէս թատ­րո­նի դա­սա­խօս։ Միեւ­նոյն ժա­մա­նակ նշա­նա­կուե­ցայ ՀԲԸՄ-ի Վահ­րամ Փա­փա­զեան թա­տե­րա­խում­բի գե­ղա­րուես­տա­կան ղե­կա­վար։ Հիմ­նե­ցի նաեւ ե­րի­տա­սարդ­նե­րու յա­տուկ թա­տե­րա­կան դպրոց մը՝ ու­սու­ցա­նե­լու դե­րա­սա­նու­թիւն եւ բե­մի ե­տեւ աշ­խա­տե­լու ու­նա­կու­թիւն։ Եօ­թ տա­րի աշ­խա­տե­ցայ որ­պէս դա­սա­խօս եւ բե­մադ­րիչ՝ հայ թէ օ­տար խում­բե­րու հետ։

British Council-էն ներ­կա­յա­ցու­ցիչ մը՝ տես­նե­լով աշ­խա­տանքս, գնա­հա­տա­կան նա­մակ մը գրած էր Օլտ Վիք թատ­րո­նի տնօ­րէ­նին, որ չու­շա­ցաւ զիս հրա­ւի­րե­լու որ­պէս թատ­րո­նի դա­սա­խօս՝ այդ դպրո­ցին մէջ։ Տնօ­րէ­նը՝ իր հրա­ւէր-նա­մա­կը եզ­րա­փա­կած էր հե­տե­ւեալ նա­խա­դա­սու­թիւ­նով՝ «Պրն. Սա­թա­մեան ե­ղած է իմ ա­շա­կերտ­նե­րէս ա­մե­նէն փայ­լունն ու տա­ղան­դա­ւո­րը։» Հա­ւա­նա­բար միակ հայն էի, որ ար­ժա­նա­ցած էի նման բա­ցա­ռիկ պա­տի­ւի մը։

Ա­մե­րի­կեան հա­մալ­սա­րա­նի թոյ­լա­տուու­թեամբ, գա­ցի Պրիս­թոլ եւ տա­րի մը դա­սա­խօ­սե­լէ ետք՝ ո­րո­շե­ցի գաղ­թել Միա­ցեալ Նա­հանգ­ներ։

-Որ­քան կը յի­շեմ, միակ բե­մադ­րիչն էիք Սփիւռ­քէն՝ որ հրա­ւի­րուե­ցաք Սո­վե­տա­կան Հա­յա­ստան։

-Ա­յո։ 1972-ին, Ե­րե­ւա­նի Տրա­մա­թի­քա­կան թատ­րո­նի ղե­կա­վար Հրա­չեայ Ղաբ­լա­նեան հրա­ւի­րեց ՀԲԸՄ-ի Վահ­րամ Փա­փա­զեան թա­տե­րա­խում­բը, որ իր ե­լոյթ­նե­րով հան­դէս գայ Հա­յաս­տա­նի քա­նի մը քա­ղաք­նե­րուն մէջ։  Մենք եր­կու թա­տրեր­գու­թիւն­նե­րով՝ Ճորճ Ֆէյ­տո­յի «Կաս­կա­ծը կնոջ մտքին մէջ» եւ Յա­կոբ Պա­րո­նեա­նի «Մե­ծա­պա­տիւ մու­րաց­կան­նե­րը» հան­դէս ե­կանք նախ Ե­րե­ւա­նի Սուն­դու­կեա­նի ա­նուան պե­տա­կան թատ­րո­նին մէջ եւ ա­պա շրջե­ցանք Ար­տա­շատ, Էջ­միա­ծին, Կի­րո­վա­կան եւ Լե­նի­նա­կան քա­ղաք­նե­րը ու մեր ա­ւար­տա­կան ե­լոյ­թը տե­ղի ու­նե­ցաւ Ե­րե­ւա­նի Տրա­մա­թի­քա­կան թատ­րո­նին մէջ։

Ե­լոյթ­նե­րէն ետք, վար­պետ բե­մադ­րիչ Վար­դան Ա­ճեմեան փոր­ձեց հա­մո­զել զիս, որ մնամ Ե­րե­ւան եւ աշ­խա­տիմ որ­պէս դե­րա­սան-բե­մադ­րիչ Սուն­դու­կեան թատ­րո­նին մէջ։ Նոյն հրա­ւէ­րը ստա­ցայ նաեւ Հրա­չեայ Ղաբ­լա­նեա­նէն, որ աշ­խա­տիմ Ե­րե­ւա­նի Տրա­մա­թիքա­կան թատ­րո­նին մէջ։ Պա­տաս­խանս նոյնն էր, թէեւ մեծ պա­տիւ էր ին­ծի հա­մար՝ սա­կայն պայ­մա­նագ­րուած էի աշ­խա­տե­լու Ա­մե­րի­կեան հա­մալ­սա­րա­նին մէջ։ Դժբախ­տա­բար պայ­մա­նագ­րու­թիւնս չվեր­ջա­ցած, Վար­դան Ա­ճե­մեան կնքեց իր մահ­կա­նա­ցուն։

-Կը յի­շեմ նաեւ, որ Վահ­րամ Փա­փա­զեան թա­տե­րա­խում­բը Եւ­րո­պա ալ գնաց։

-Ա­յո։ 1975-ին՝ նոյն թա­տե­րա­խա­ղե­րով հան­դէս ե­կանք Լոն­տո­նի, Փա­րի­զի եւ Նի­կո­սիոյ բե­մե­րուն վրայ։

-Կրնաք մե­զի ը­սել, թէ ի՞նչ ը­րիք, երբ Ա­մե­րի­կա հա­սաք։

-Ա­մե­րի­կա­ցի դա­սըն­կեր մը՝ Պրիս­թո­լի Օլտ Վիք թա­տե­րա­կան դպրո­ցէն, կ՚աշ­խա­տէր Քո­լո­նէյտզ ա­նու­նով թա­տե­րա­կան ըն­կե­րու­թեան մը մէջ։ Ա­նոնք ա­պա­հո­վե­ցին աշ­խա­տան­քի իմ ար­տօ­նու­թիւնս ու ա­պա օ­րի­նա­ւոր կե­ցու­թեանս ի­րա­ւուն­քը (green card):

-Ինչ­պէ՞ս միա­ցաք Նիւ Եոր­քի ՀԲԸՄ-ին։

-Մինչ կ՚աշ­խա­տէի Նիւ Եոր­քի մէջ, ՀԲԸՄ-ի Ա­րե­ւե­լեան Ա­մե­րի­կա­յի Շրջա­նա­կա­յին վար­չու­թեան ա­տե­նա­պե­տու­հի Ար­մի­նէ Սա­պահ-Կիւ­լեան զիս հրա­ւի­րեց ժո­ղո­վի մը, ո­րուն ներ­կայ էր նաեւ Կեդ­րո­նա­կան վար­չու­թեան ան­դամ Պերճ Սեդ­րա­կեա­նը։ Ա­նոնք ին­ծի ա­ռա­ջար­կե­ցին  գե­ղարուե­սա­տա­կան տնօ­րէ­նի պաշ­տօ­նը եւ ես ըն­դու­նե­ցի, 4 Ապ­րիլ 1978-ին։

Նիւ Եորք ե­ղած շրջա­նիս, հիմ­նե­ցի վեց թա­տե­րա­կան խում­բեր։ Նիւ Եոր­քի, Պոս­թո­նի, Տիթ­րոյ­թի, Ֆի­լա­տել­ֆիոյ, Պուէ­նոս Այ­րէ­սի եւ Լոս Ան­ճե­լը­սի մէջ։ Ան­դա­դար կը ճամ­բոր­դէի վե­րո­յի­շեալ քա­ղաք­նե­րը, տե­ղա­կան ու­ժե­րով բե­մադ­րե­լու զա­նա­զան թա­տե­րա­խա­ղեր։ Հիմ­նե­ցի նաեւ Նիւ Եոր­քի միակ հայ­կա­կան հե­ռա­տե­սի­լի ծրա­գի­րը՝ «Spotlight Armenians» ա­նուան տակ, ո­րու վա­րիչ տնօ­րէնն ու խօս­նակն էի ան­բողջ եր­կու տա­րի։ Այդ շրջա­նին, ա­ռի­թը ու­նե­ցայ ծա­նօ­թա­նա­լու եւ մտեր­մա­նա­լու Ո­ւի­լիըմ Սա­րո­յեա­նի հետ։

-Ե՞րբ տե­ղա­փո­խուե­ցաք Լոս Ան­ճե­լըս։

-1988-ին տե­ղա­փո­խուե­ցայ հա­յա­հոծ Լոս Ան­ճե­լըս քա­ղա­քը։ Մեր լա­ւա­գոյն նա­խա­ձեռ­նու­թիւնն էր Հա­յաս­տա­նէն հրա­ւի­րել հռչա­կա­ւոր դե­րա­սան-բե­մադ­րիչ Մհեր Մկրտի­չեանն ու իր տի­կի­նը՝ Թա­մա­րա Յով­հան­նիսեա­նը, ո­րոնք ՀԲԸՄ-ի «Ար­տա­ւազդ» թա­տե­րա­խում­բին հետ ներ­կա­յա­ցու­ցին Յա­կոբ Պա­րո­նեա­նի «Պաղ­տա­սար աղ­բար»ն ու Մար­սէլ Փա­նիո­լի «Հա­ցա­գոր­ծին կի­նը»։ Այս եր­կու թա­տե­րա­խա­ղե­րով մենք շրջե­ցանք Ֆրեզ­նօ, Ֆի­լա­տել­ֆիա, Նիւ Եորք եւ Պոս­թոն քա­ղաք­նե­րը՝ մեծ խան­դա­վա­ռու­թիւն յա­ռա­ջաց­նե­լով ա­մէ­նու­րեք։

-Գի­տեմ որ քա­նի մը տա­րի ա­ռաջ, ՀԲԸՄ-ը տօ­նեց ձեր գոր­ծու­նէու­թեան 50-ա­մեա­կը։ Ի՞նչ ու­նիք ը­սե­լիք այս մա­սին։

-Ա­յո։ Ար­դա­րեւ, 30 Հոկ­տեմ­բեր 2011-ին՝ ՀԲԸՄ-ը պա­տուեց զիս, տօ­նե­լով թա­տե­րա­կան գոր­ծու­նէու­թեանս 50-ա­մեա­կը։ Այդ առ­թիւ՝ ես ստա­ցայ գնա­հա­տա­գիր­ներ Սուրբ Էջ­միա­ծի­նէն, ՀԲԸՄ-ի Կեդ­րո­նա­կան վար­չու­թե­նէն, ինչ­պէս նաեւ տե­ղա­կան քա­ղա­քա­կան պաշ­տօ­նա­տար­նե­րէն ու հայ­կա­կան կազ­մա­կեր­պու­թիւն­նե­րէն։

-Կը յի­շեմ նաեւ, որ Հա­յաս­տա­նի Հան­րա­պե­տու­թիւնն ալ ան­մասն չմաց գնա­հա­տե­լու ներդ­րումդ, հայ թատ­րո­նին ու մշա­կոյ­թին։

-Ա­յո։ Ար­դա­րեւ, չորս թա­տե­րա­կան եւ մշա­կու­թա­յին հաս­տա­տու­թիւն­ներ մե­ծա­րե­ցին զիս, որ­պէս ան­խոնջ խնկար­կու՝ հայ թատ­րո­նին ու մշա­կոյ­թին։ Ու­րեմն, 18 Օ­գոս­տոս 2013-ին, ձե­ռամբ Ե­րե­ւա­նի Յա­կոբ Պա­րո­նեան թա­տե­րա­խում­բի գե­ղա­րուես­տա­կան ղե­կա­վար Փրո­ֆ. Ե­րուանդ Ղա­զան­չեա­նի՝ ստա­ցայ հե­տե­ւեալ մե­տայլ­նե­րը.

- Հա­յաս­տա­նի Թա­տե­րա­կան գոր­ծիչ­նե­րու Ոս­կէ մե­տայլ

- Հա­յաս­տա­նի Թա­տե­րա­կան գոր­ծիչ­նե­րու Ար­տա­ւազդ մրցա­նակ

- Ֆրի­տիոֆ Նան­սէ­նի Ոս­կեայ յու­շա­մե­տայլ

- Հայ Եր­գա­րուես­տի միու­թեան Հա­սա­րա­կա­կան կազ­մա­կեր­պու­թեան Գո­հար Գաս­պա­րեան յու­շա­մե­տայլ

-Հայ գա­ղու­թին ծա­ռա­յե­լէ ան­դին, ո­րե­ւէ ար­հես­տա­վարժ գոր­ծով զբա­ղա՞ծ էք։

-Ա­յո։ Թա­տե­րա­կան ար­հես­տա­վարժ գոր­ծով ե­լոյթ ու­նե­ցած եմ Անգ­լիոյ, Նիւ Եոր­քի, Մի­շի­կը­նի եւ Լոս Ան­ճե­լը­սի մէջ։ Հե­ռա­տե­սի­լի դրուագ­նե­րէն մաս կազ­մած եմ՝ ի մի­ջի այ­լոց, «Suddenly Susan», «The Team Night Rider», «Mad TV», «24» եւ «Alias»ին։ Իսկ ֆիլ­մե­րէն մաս կազ­մած եմ՝ ի մի­ջի այ­լոց,  «Assignment Berlin», «Chickpeas», «After Freedom», «Must Love Dogs» եւ «Su­mmerland»ին։ Գա­լով բե­մի վրայ խա­ղար­կու­թեան, մաս կազ­մած եմ՝ Ճօ Քին­կի բե­մադ­րու­թեամբ, Շիր­վան­զա­տէի «Չար ո­գի» եւ Նշան Փար­լա­քեա­նի «Մեծ մայր, ա­ղօ­թէ ին­ծի հա­մար» թա­տրեր­գու­թեանց մէջ։

Ին­ծի հա­մար իս­կա­պէս մեծ հա­ճոյք էր գոր­ծակ­ցի­լը Պրուք Շիլ­տի, Քեթ­հի Կրիֆ­ֆի­նի, Ճան Քու­սէ­քի, Տա­յան Լէյ­նի, Քրիս­տո­ֆըր Փլա­մը­րի, Թիա Լիո­նիի, Ճորճ Ո­ւէն­տի նման հռչա­կա­ւոր աստ­ղե­րու հետ։ Իսկ յի­շո­ղու­թեանս մէջ ան­մո­ռա­նա­լի պի­տի մնայ վե­թե­րան դե­րա­սան Սեդ­րակ Վար­դեա­նի հետ մեր հան­դի­պու­մը՝ հա­յազ­գի մե­ծա­նուն բե­մադ­րիչ Ռու­բէն Մա­մու­լեա­նի հետ, Պե­վըր­լի Հիլ­զի իր բնա­կա­րա­նին մէջ։ Ան հե­տաքրք­րուած էր գիտ­նալ Սփիւռ­քի մէջ հայ թատ­րո­նի գոր­ծու­նէու­թեան մա­սին եւ առ այդ սրտանց գնա­հա­տեց մեր ներդ­րու­մը՝ վառ պա­հե­լու մշա­կու­թա­յին մեր ժա­ռան­գը։

-Ին­չու՞ չշա­րու­նա­կե­ցիր յա­րա­տե­ւել՝ ար­հե­տա­վարժ աս­պա­րէ­զիդ մէջ։

-Հո­լի­վու­տի մէջ՝ հայ մը ա­ւե­լի մեծ տար­բե­րու­թիւն պի­տի չը­նէ, սա­կայն անձ մը ա­ւե­լի հայ թատ­րո­նի եւ մշա­կոյ­թի մէջ՝ հսկայ տար­բե­րու­թիւն պի­տի ը­նէ։ Ես տա­կա­ւին իմ յա­րա­բե­րու­թիւն­ներս չեմ խզած ի­րենց հետ, այն ի­մաս­տով որ երբ պէտք ու­նե­նան, կը կան­չեն զիս։ Ես կ՚ու­զեմ, որ նոր սե­րուն­դը հե­տաքրք­րուի մուտք գոր­ծե­լու՝ ար­հես­տա­վարժ այդ աս­պա­րէ­զին մէջ եւ ե­թէ հար­կը պա­հան­ջէ, պատ­րաստ եմ օգ­նե­լու ա­նոնց։

-«Թե­նոր մը կ՚ու­զուի» (Lend me a Tenor) ձեր վեր­ջին բե­մադ­րու­թեան՝ յայ­տա­գ­րի գրքոյ­կին մէջ կար­դա­ցի, որ ձեր բե­մադ­րած թա­տրեր­գու­թիւն­նե­րէն շա­տե­րը դուք էք որ կը թարգ­մա­նէք, Ճի՞շդ է։

-Ա­յո։ Ցարդ՝ թարգ­մա­նած եմ 26 թա­տե­րա­խա­ղեր ֆրան­սե­րէ­նէ եւ անգ­լե­րէ­նէ եւ չորս վէ­պեր վե­րա­ծած եմ թա­տրեր­գու­թիւն­նե­րու։ Հե­տաքրք­րա­կան է գիտ­նալ, որ Ա­մե­րի­կա­յի տար­բեր քա­ղաք­նե­րէն, Գա­նա­տա­յէն, Հա­րա­ւա­յին Ա­մե­րի­կա­յէն, Եւ­րո­պա­յէն, Աւստ­րա­լիա­յէն եւ Մի­ջին Ա­րե­ւել­քէն՝ զա­նա­զան թա­տե­րա­խում­բեր ինձ­մէ կը խնդրեն թարգ­մա­նած թա­տրեր­գու­թիւն­ներս եւ ես սի­րա­յօ­ժար կ՚ըն­դա­ռա­ջեմ, պար­զա­պէս օգ­տա­կար հան­դի­սա­նա­լու հա­մար ի­րենց։

-Գի­տեմ, որ դուք բե­մադ­րած էք ար­հես­տա­վարժ եւ սի­րո­ղա­կան թա­տե­րա­խում­բեր։ Կրնաք ը­սել, թէ ի՞նչ է տար­բե­րու­թիւ­նը։

-Ին­ծի հա­մար շատ դիւ­րին է բե­մադ­րել ար­հես­տա­վարժ թա­տե­րա­խում­բեր, քա­նի որ թեք­նիկ աշ­խա­տան­քին հա­մար՝ (թարգ­մա­նու­թիւն, բե­մի յար­դա­րում, ձայ­նի եւ լոյ­սի գոր­ծա­ծու­թիւն, հա­գուստ­նե­րու ընտ­րու­թիւն, վար­չա­կան գործ եւ այլն) կան մաս­նա­գէտ­ներ։ Սա­կայն սի­րո­ղա­կան թա­տե­րա­խում­բին հետ, այդ բո­լո­րը պէտք է ես յանձն առ­նեմ։

-Ա­սոնց կող­քին, դուք մե­նա­խօ­սու­թիւն­նե­րով (One Man Show) ալ հան­դէս ե­կած էք, չէ՞։

-Այդ ա­ւան­դու­թեան ես էի որ սկսայ Նիւ Ճըր­զիի մէջ, 1984-ին։ Ցարդ՝ հան­դէս ե­կած եմ երկ­տաս­նեակ մը մե­նա­խօ­սու­թիւն­նե­րով, Ա­մե­րի­կա­յի մէջ եւ Ա­մե­րի­կա­յէն դուրս։ Այդ մե­նա­խօ­սու­թիւն­նե­րով, սա­տա­րած եմ շատ մը հայ­կա­կան կազ­մա­կեր­պու­թիւն­նե­րու նիւ­թա­կան կա­րիք­նե­րուն։ Ար­խիւ­նե­րուս մէջ կան եօ­թ մե­նա­խօ­սու­թիւն­նե­րուս տե­սաե­րիզ­նե­րը եւ այժմ կ՚աշ­խա­տիմ ու­թե­րոր­դը ար­տադ­րե­լու հա­մար։

-Ցարդ՝ քա­նի՞ թա­տե­րա­խա­ղեր բե­մադ­րած էք եւ քա­նիի՞ն մէջ դուք դեր վեր­ցու­ցած էք։

-Մին­չեւ հի­մա բե­մադ­րած եմ 83 թա­տե­րա­խա­ղեր եւ դեր վեր­ցու­ցած եմ 86 թա­տե­րա­խա­ղե­րու մէջ, չորս լե­զու­նե­րով՝ հա­յե­րէն, ա­րա­բե­րէն, ֆրան­սե­րէն եւ անգ­լե­րէն։

-Ա­պա­գա­յի նկատ­մամբ ի՞նչ ծրա­գ­րեր ու­նիք, այ­սինքն երբ ՀԲԸՄ-ի Վա­չէ եւ Թա­մար Մա­նու­կեան ա­րուես­տի կեդ­րո­նի  վե­րա­նո­րո­գու­թիւ­նը ամ­բող­ջա­նայ։

-Նախ կ՚ու­զեմ գրա­դա­րան մը կազ­մել՝ հայ­կա­կան եւ թարգ­մա­նուած թա­տե­րա­խա­ղե­րու, որ­պէս­զի ա­նոնք մատ­չե­լի դառ­նան բո­լոր թա­տե­րա­խում­բե­րուն, աշ­խար­հով մէկ։ Երկ­րորդ, կ՚ու­զեմ հիմ­նել թա­տե­րա­կան դպրոց մը՝ պատ­րաս­տե­լու դե­րա­կա­տար­ներ եւ թեք­նիկ աշ­խա­տող­ներ, ե­րի­տա­սարդ սե­րուն­դին հա­մար։ Նաեւ կ՚ու­զեմ զարկ տալ ե­րաժշ­տա­կան ե­լոյթ­նե­րու եւ արուես­տի ցու­ցա­հան­դէս­նե­րու, քա­ջա­լե­րե­լու հա­մար ե­րի­տա­սարդ, տա­ղան­դա­ւոր մեր սե­րուն­դը։

Շնոր­հա­կա­լու­թիւն Պա­րոն Սա­թա­մեան ձեր սուղ ժա­մա­նա­կին հա­մար եւ յա­ջո­ղու­թիւն՝ ձեր ա­պա­գա­յի ծրա­գիր­նե­րուն նկատ­մանբ։

Խնդրեմ, շնոր­հա­կա­լու­թիւն ձե­զի՝ որ այս ա­ռի­թը ըն­ծա­յե­ցինք ին­ծի։

ԳԷՈՐԳ ՔԷՕՇ­ԿԷ­ՐԵԱՆ

«Զարթօնք», Լիբանան