ՊՈԼՍԱՀԱՅ ԲԱՐԵՐԱՐԻՆ ՆՈՒԷՐԸ

ԺԱ­ՄԱ­ՆԱ­Կ-ը ա­ռի­թը ու­նե­ցած է անդ­րա­դառ­նա­լու Հա­յաս­տա­նի Ազ­գա­յին գրա­դա­րա­նի գոր­ծու­նէու­թեան: Մեր է­ջե­րուն մէջ ծա­ւա­լուն հար­ցազ­րոյց մը հրա­տա­րա­կած էինք Գրա­դա­րա­նի տնօ­րէն Տիգ­րան Զար­գա­րեա­նին հետ, որ ման­րա­մասն ներ­կա­յա­ցու­ցած էր հաս­տա­տու­թեան ներ­կայ աշ­խա­տանք­նե­րը եւ հպան­ցիկ անդ­րա­դարձ մը կա­տա­րած՝ Ազ­գա­յին գրա­դա­րա­նի ժա­ռան­գու­թեան թուայ­նաց­ման մա­սին: Այս ան­գամ ո­րո­շե­ցինք կրկին այ­ցե­լել գրա­դա­րան եւ ա­ւե­լի ման­րա­մասն տե­ղե­կու­թիւն­ներ ստա­նալ թուայ­նաց­ման աշ­խա­տանք­նե­րուն մա­սին, որ վեր­ջին շրջա­նին մեծ թափ ստա­ցած է:

Հա­յաս­տա­նի Ազ­գա­յին գրա­դա­րա­նի տնօ­րէն Տիգ­րան Զար­գա­րեան ԺԱ­ՄԱ­ՆԱԿ-ին սի­րով պատ­մեց, տե­ղե­կաց­նե­լով, որ թուայ­նաց­ման ժա­մա­նա­կա­կից սար­քը «Հա­յաս­տա­ն» հա­մա­հայ­կա­կան հիմ­նադ­րա­մի մի­ջո­ցաւ գրա­դա­րա­նին նուի­րած է նախ­կին պոլ­սա­հայ, այժմ ար­ժան­թի­նաբ­նակ բա­րե­րար՝ Յով­սէփ Թահ­թան: Գրա­դա­րա­նի ժա­ռան­գու­թեան թուայ­նաց­ման հար­ցը եր­կար ա­տե­նէ ի վեր կ­­՚ար­ծար­ծուէր, երբ աշ­խար­հի մէջ թափ ա­ռաւ թուայ­նաց­ման գոր­ծըն­թա­ցը: Սա­կայն հայ­կա­կան ա­մե­նէն մեծ գրա­դա­րա­նին մէջ հնա­րա­ւոր ե­ղած է այս մէ­կը ի­րա­կա­նաց­նել միայն 2013 թուա­կա­նին:

-Պա­րոն Զար­գա­րեան, 2013 թուա­կա­նէն ի վեր կը թուայ­նա­ցուին Հա­յաս­տա­նի Ազ­գա­յին գրա­դա­րա­նի գիր­քերն ու թեր­թե­րը: Ի՞նչ ար­դիւնք­նե­րու մա­սին կրնաք խօ­սիլ:

-Հա­յե­րէն ա­ռա­ջին գիր­քը 1512 թուա­կա­նին հրա­տա­րա­կուած է, Յա­կոբ Մե­ղա­պար­տի կող­մէ, Վե­նե­տիկ: Ատ­կէ ետք հա­յե­րը աշ­խար­հի զա­նա­զան եր­կիր­նե­րուն մէջ հրա­տա­րա­կած են հա­զա­րա­ւոր գիր­քեր, ո­րոնք կը ներ­կա­յաց­նեն մեր պատ­մու­թիւ­նը, մեր յի­շո­ղու­թիւ­նը, մեր ան­ցած ու­ղին, մեր ե­րա­զանք­նե­րը: Միեւ­նոյն ժա­մա­նակ ու­նինք շատ հա­րուստ ու բազ­մա­զան մա­մուլ: Թե­րեւս հայ հա­մայնք մը, գա­ղութ մը չէ ե­ղած, ուր մա­մուլ չենք ու­նե­ցած, ուր ի­րենց ա­մէ­նօ­րեայ խո­հե­րը, մտո­րում­նե­րը, կեան­քը ներ­կա­յա­ցու­ցած են հա­յե­րը: Հի­մա այդ ա­մէ­նը սփռուած է աշ­խար­հով մէկ եւ ի մի բե­րե­լու, հե­տա­զօ­տե­լու անհ­րա­ժեշ­տու­թիւ­նը առ­կայ է:

Հա­յաս­տա­նի Ազ­գա­յին գրա­դա­րա­նը հա­յա­տառ տպա­գիր ժա­ռան­գու­թեան աշ­խար­հի ա­մե­նա­մեծ պա­հոցն է: Գիր­քեր ու մամ­լոյ բազ­մա­թիւ օ­րի­նակ­ներ մեր մօտ կը պահուին։ Ա­նոնց­մէ մի քա­նին վատ վի­ճա­կի մէջ են՝ ժա­մա­նա­կի այս կամ այն հան­գա­ման­քներու պատ­ճա­ռով: Ո­րոշ օ­րի­նակ­ներ ալ գոց ար­խիւ­նե­րու մէջ ե­ղած են՝ խորհր­դա­յին շրջա­նի ար­դիւնք է այդ մէ­կը, չէին ձգեր որ մօ­տե­նա­յինք: Հի­մա այդ ա­մէ­նը բաց է, պէտք է հասց­նենք մեր ըն­թեր­ցող­նե­րուն, մեր հե­տա­զօ­տող­նե­րուն: Այդ իսկ պատ­ճա­ռով մենք սկսանք հայ տպա­գիր ժա­ռան­գու­թեան թուայ­նաց­ման այս մեծ, հա­մա­հայ­կա­կան նա­խա­գի­ծին, որ ու­նի եր­կու մեծ ուղ­ղու­թիւն՝ հայ գիրք եւ հայ մա­մուլ: Խօ­սե­լով ար­դիւնք­նե­րուն մա­սին, ներ­կա­յիս ու­նինք թուայ­նա­ցուած 7100 գիրք, որ կը կազ­մէ շուրջ 1 մի­լիոն 800 հա­զար էջ:

Հայ մա­մու­լի՛ն ա­ռու­մով 2 մի­լիո­նէ ա­ւե­լի թուայ­նա­ցուած էջ ու­նինք, բո­լո­րը՝ զե­տե­ղուած են Հա­մա­ցան­ցի մէջ, ա­զա­տօ­րէն ու անվ­ճար հա­սա­նե­լի են մեր ըն­թեր­ցող­նե­րուն եւ հա­սա­նե­լի են օ­րուան բո­լոր ժա­մե­րուն: Այդ քա­նակ­նե­րը ա­նընդ­հատ կը հա­մալ­րուին, կ­­՚ա­ւե­լ­նան:

-Ան­գամ մը խօ­սած ենք թուայ­նաց­ման կա­րե­ւո­րու­թեան մա­սին, մա­նա­ւանդ, որ Դուք Հա­յաս­տա­նի մէջ կե­ցած էք գիր­քի թուայ­նաց­ման ա­կունք­նե­րուն վրայ: Այ­սօր, երբ բազ­մա­թիւ գիր­քեր ու մամ­լոյ օ­րի­նակ­ներ թուայ­նա­ցուած են, դա­տե­լով ար­ձա­գանգ­նե­րէն, ինչ­պէ՞ս կը գնա­հա­տէք այ­սօ­րուան ա­նոր դե­րը:

-Ընդ­հան­րա­պէս, թուայ­նա­ցու­մը եր­կու կա­րե­ւոր խնդիր կը լու­ծէ՝ նիւ­թի եր­կա­րա­ժամ­կէտ պահ­պա­նու­թիւն եւ աշ­խա­տո­ղին աշ­խա­տա­սե­ղա­նը կը մօ­տեց­նէ գրա­դա­րա­նին: Ե­թէ մենք նիւ­թի մը թուա­յին պատ­ճէ­նը ար­դէն ու­նինք, միշտ ան­կէ կա­րե­լի է ստա­նալ թուղ­թէ տար­բե­րա­կը: Կ՚ու­նե­նանք վնա­սուած, խու­նա­ցած, պատ­ռուած, ժա­մա­նա­կի հետ քայ­քա­յուած թեր­թեր, զա­նոնք կ­­՚ամ­բող­ջաց­նենք թուայ­նաց­ման ընթաց­քին ու թուա­յի­նէն կրնանք ար­դէն ո­րա­կով թղթա­յի­նը ստա­նալ եւ փո­խա­րի­նել մա­շա­ծով: Թուա­յի­նի ա­ռա­ւե­լու­թե­նէն մէ­կը այն է, որ ըն­թեր­ցո­ղը կա­րիք չու­նի Եւ­րո­պա­յէն, Միա­ցեալ Նա­հանգ­նե­րէն, Մեր­ձա­ւոր Ա­րե­ւել­քէն կամ այլ վայ­րե­րէ գայ, հաս­նի Հա­յաս­տան, մտնէ Ազ­գա­յին գրա­դա­րան, որ­պէս­զի այդ նիւ­թե­րը կար­դայ. մենք մեր գրա­դա­րա­նը ի­րեն կը մօ­տեց­նենք:

Իսկ ար­ձա­գանգ­նե­րը՝ շատ բարձր են: Ու­նինք բա­զմա­հա­զար ըն­թեր­ցող­ներ թէ՛ Հա­յաս­տա­նէն (եւ ոչ միայն Ե­րե­ւա­նէն, այլ նաեւ՝ մար­զե­րէն, ուր որ ու­նինք հա­մալ­սա­րան­ներ, հա­յա­գի­տա­կան հե­տա­զօ­տու­թիւն­նե­րու վայ­րեր, պատ­մու­թեան բա­ժին­ներ՝ հա­մալ­սա­րան­նե­րու մէջ), այլ նաեւ՝ Սփիւռ­քի ամ­բողջ տա­րած­քէն՝ Եւ­րո­պա­յէն, Ռու­սաս­տա­նէն, Ամերիկայի Միա­ցեալ Նա­հանգ­նե­րէն եւ ա­մէն վայ­րե­րէն, ուր աշ­խոյժ հայ­կա­կան գաղ­թօ­ճախ­ներ կան: Հե­տաքրք­րա­կան օ­րի­նակ մը տամ. «Պատ­մա-բա­նա­սի­րա­կան հան­դէ­ս­»ի ըն­թեր­ցող­նե­րու աշ­խար­հագ­րու­թեան կը նա­յէի՝ անդ­րա­դար­ձայ, որ Ռու­սաս­տա­նէն՝ Մա­կա­տա­նէն, Պառ­նաու­լէն Եուժ­նօ Սա­խա­լինս­քէն կը կար­դան: Այ­սինքն, մենք այդ հան­դէ­սի թղթա­յին տար­բե­րա­կին հետ ի՞նչ պի­տի ը­նէինք, որ ա­մե­նէն հե­ռա­ւոր այդ կէ­տե­րուն վրայ, ուր թե­րեւս միայն հինգ հայ կայ, կար­դա­յին:

Մեր լսա­րա­նը մեծ է եւ ես յոյ­սով եմ, որ ա­պա­գա­յին ա­ւե­լի պի­տի մեծ­նայ, ո­րով­հե­տեւ տա­կա­ւին թուայ­նաց­նե­լու հա­մար ահ­ռե­լի քա­նա­կու­թեամբ նիւ­թեր ու­նինք:

-Այ­սինքն, քա­նի՞ տո­կո­սը մին­չեւ հի­մա թուայ­նա­ցուած է:

-Մենք շուրջ 130 հա­զար հայ տպա­գիր գիր­քի խո­րա­գիր ու­նինք: Այ­սինքն, մօ­տա­ւո­րա­պէս, կը մօ­տե­նանք տա­սը տո­կո­սին:

-Թուայ­նա­ցու­մը, փաս­տօ­րէն, ա­մէ­նօ­րեայ աշ­խա­տանք է, որ կ­­՚ըն­թա­նայ գրա­դա­րա­նի հիմ­նա­կան աշ­խա­տան­քին զու­գա­հեռ:

-Ա­յո, գրա­դա­րա­նա­վար­նե­րու մեծ խումբ մը նստած է, մէկ խում­բը կը նկա­րէ, միւս խում­բը է­ջե­րը կը ձե­ւա­ւո­րէ, եր­րորդ խում­բը հա­մա­ցան­ցին վրայ կը տե­ղադ­րէ: Ար­դէն սկսած ենք ներգ­րա­ւել նաեւ մեր մար­զա­յին գրա­դա­րան­նե­րը, ի­րենք ալ միա­ցած են այս ծրագ­րին, ի­րենք ալ կը թուայ­նաց­նեն եւ այդ ձե­ւով կ­­՚օգ­նեն մե­զի:

-Հա­յաս­տա­նի Ազ­գա­յին գրա­դա­րա­նը հա­մալ­րուեր է նաեւ թուա­յին ըն­թեր­ցաս­րա­հով, որ նոյն­պէս նոյն բա­րե­րա­րին նուէրն է: Իսկ ի՞նչ կ­­՚ը­սէք ա՛յդ մա­սին:

-Մենք Ազ­գա­յին գրա­դա­րան ենք, բո­լո­րին կը սպա­սար­կենք, ու­նինք ըն­թեր­ցող­նե­րու շատ մեծ շրջա­նակ մը, տաս­նեօ­թ տա­րե­կան պա­տա­նի­նե­րէն, ու­սա­նող­նե­րէն մին­չեւ հանգս­տեան կո­չուած­ներ: Ըն­թեր­ցող­նե­րու մեծ մա­սը հա­մա­կար­գիչ չու­նի: Կամ ալ գրա­դա­րան կու գան աշ­խա­տե­լու եւ ի­րենց անհ­րա­ժեշտ է ու­սա­նո­ղա­կան աշ­խա­տանք մը գրել շատ ա­րագ եւ կ­­՚օգ­տուին թուա­յին ըն­թեր­ցաս­րա­հէն:

Շնոր­հա­կալ ենք բա­րե­րար՝ Յով­սէփ Թահ­թա­յին: Ան, բա­ցի միւս ծրագ­րէն, ա­ռա­ջար­կեց մե­զի, հասկ­նա­լով գրա­դա­րա­նի մը մէջ հան­րա­յին գոր­ծած­ման հա­մա­կար­գիչ­նե­րու կա­րե­ւո­րու­թիւ­նը եւ ստեղ­ծե­ցինք Հա­մա­ցան­ցի ա­զատ գոր­ծած­ման կեդ­րո­նը: «Եու­քոմ» ըն­կե­րու­թիւ­նը գրա­դա­րա­նի ամ­բողջ տա­րած­քին կը տրա­մադ­րէ անվ­ճար հա­մա­ցանց, իսկ տասն­հինգ հա­մա­կար­գիչ­ներն ալ բա­րե­րա­րին մի­ջոց­նե­րով տե­ղադ­րուած են: Մեր բո­լոր ըն­թեր­ցող­նե­րը կա­րող են ա­զա­տօ­րէն մուտք գոր­ծել եւ օգ­տուիլ հա­մա­ցան­ցին միա­ց-ւած հա­մա­կար­գիչ­նե­րէն:

-Դա­տե­լով թէ՛ ա­ւան­դա­կան ըն­թեր­ցաս­րա­հի, թէ՛ թուա­յին ըն­թեր­ցաս­րա­հի մէջ հա­ւա­քուած ըն­թեր­ցող­նե­րու քա­նա­կէն, կա­րե­լի է եզ­րա­կաց­նել, որ ըն­թեր­ցող­նե­րուն թի­ւը ա­ւել­ցած է. այդ­պէ՞ս է:

-Ա­յո, կա­մաց-կա­մաց մեր ըն­թեր­ցող­նե­րուն թի­ւը կ­­՚ա­ճի, եւ ա­նոնք մա­նա­ւանդ՝ ե­րի­տա­սարդ­ներ են: Հա­ճե­լի է, որ ու­նինք Հնդկաս­տա­նէն, ա­րա­բա­կան եր­կիր­նե­րէն օ­տա­րազ­գի ու­սա­նող­ներ, ո­րոնք կու գան եւ մին­չեւ ուշ ժա­մեր, մին­չեւ ե­րե­կո­յեան այս­տեղ կ­­՚աշ­խա­տին: Այ­սինքն, մի­ջա­վայ­րը կ՚ե­րե­ւի լաւ է, տրա­մադ­րող է եւ ա­տոր գլխա­ւոր նա­խա­պայ­մա­նը, նո­րէն կրկնեմ, այն է, որ մենք ու­նինք ա­րագ ու անվ­ճար հա­մա­ցանց: Սե­ղա­նին կրնան դնել գիրք մը, քո­վը՝ ի­րենց դիւ­րա­կիր սար­քը եւ աշ­խա­տիլ:

ՀԱՅԿԱՆՈՅՇ ՂԱԶԱՐԵԱՆ. «ԿԱՐԵՒՈՐ Է ԱՄ­ԲՈՂ­ՋԱ­ԿԱ­Ն ԸԼԼԱԼԸ»

Տիգ­րան Զար­գա­րեա­նի հետ զրոյ­ցէն ետք Հա­յաս­տա­նի Ազ­գա­յին գրա­դա­րա­նի գի­տա­կան հա­մա­կար­գի փոխ-տ­­նօ­րէն Հայ­կա­նոյշ Ղա­զա­րեան մե­զ ա­ռաջ­նոր­դեց գրա­դա­րա­նի թուայ­նաց­ման կեդ­րո­նը, ուր զե­տե­ղուած է թուայ­նաց­ման ժա­մա­նա­կա­կից սար­քը՝ ան բարձր ո­րա­կով կը թուայ­նա­ցնէ հին եւ նոր տե­սա­կի գիր­քեր, մե­ծա­ծա­ւալ թեր­թեր, ինչ­պէս նաեւ՝ քար­տէս­ներ, պաս­տառ­ներ:

Մենք ա­կա­նա­տես ե­ղանք, նաեւ, թէ ինչ­պէս կը թուայ­նա­ցուին եւ հա­մա­ցան­ցա­յին է­ջին վրայ կը զե­տե­ղուին ԺԱ­ՄԱ­ՆԱԿ օ­րա­թեր­թի հնա­գոյն թի­ւե­րը: Շատ հա­ճե­լի ու հե­տաքրք­րա­կան էր տես­նել ժա­մա­նա­կի կնի­քը ի­րենց վրայ պա­հած լրա­կազ­մե­րը: Ինչ­պէս ԺԱ­ՄԱ­ՆԱԿ-ի եւ Պոլ­սոյ մէջ լոյս տե­սած այլ թեր­թե­րու, նոյն­պէս նաեւ՝ Մատ­րա­սի, Կալ­կա­թա­յի, Վե­նե­տի­կի, Պոս­թո­նի, Գա­հի­րէի, Հա­լէ­պի, Թիֆ­լի­զի, Շու­շիի եւ հայ գի­րի ու գրա­կա­նու­թեան այլ կեդ­րոն­նե­րու մէջ լոյս տե­սած եւ Հա­յաս­տան հա­սած թեր­թե­րու, ամ­սա­թեր­թե­րու լրա­կազ­մե­րը, տպագ­րուած գիր­քե­րը, պաս­տառ­նե­րը, քար­տէս­նե­րը, բա­ցիկ­նե­րը եւ պատ­մա­կան, մշա­կու­թա­յին ար­ժէք ներ­կա­յաց­նող այլ նիւ­թեր: Սա­կայն դա­րակ­նե­րուն վրա­յէն առ­նուած լրա­կազ­մե­րը եր­բեմն մա­շած, է­ջե­րը՝ կի­սատ կ՚ըլ­լան եւ այդ մա­սին Հայ­կա­նոյշ Ղա­զա­րեա­նին հարց ուղ­ղե­ցինք:

-Մա­նա­ւանդ մամ­լոյ հրա­տա­րա­կու­թեանց թուայ­նաց­ման ըն­թաց­քին յա­ճախ պա­կաս թի­ւե­րու կամ պատ­ռուած է­ջե­րու կը հան­դի­պիք լրա­կազ­մե­րուն մէջ, քա­նի որ մա­մու­լը, որ­քան լաւ պահ­պա­նուած ըլ­լայ, են­թար­կուած է ժա­մա­նա­կի փոր­ձու­թեան: Ինչ­պէ՞ս կը վա­րուիք նման պա­րա­գա­նե­րուն:

-Մե­զի հա­մար հիմ­նա­կան էր պար­բե­րա­կան մա­մու­լի եր­կա­րա­ժամ­կէտ պահ­պա­նու­թեան հար­ցը, ո­րով­հե­տեւ թեր­թե­րը վա­ւե­րա­կան ար­ժա­նա­հա­ւա­տու­թեամբ կ­­՚ար­ձա­նագ­րեն ի­րա­դար­ձու­թիւն­նե­րը, դէպ­քե­րը, ի­րո­ղու­թիւն­նե­րը եւ հե­տե­ւա­բար հե­տա­զօ­տող­նե­րուն հա­մար, մա­նա­ւանդ՝ պատ­մա­բան­նե­րու, հա­յա­գէտ­նե­րու հա­մար պար­բե­րա­կան մա­մու­լը տե­ղե­կա­տուու­թեան անս­պառ աղ­բիւր է: Եւ ե­րե­ւա­կա­յե­ցէք, թէ որ­քան կը թեր­թուին այդ լրա­կազ­մե­րը: Հա­յաս­տա­նի Ազ­գա­յին գրա­դա­րա­նի առ­ջեւ պար­բե­րա­կան մա­մու­լի եր­կա­րա­ժամ­կէտ պահ­պա­նու­թեան հար­ցը ծա­ռա­ցած էր վա­ղուց, բայց նիւ­թա­կան խնդիր­ներ, սար­քա­ւո­րում­ներ, մի­ջոց­ներ, հզօր կա­պու­ղի­ներ չկա­յին: Շնոր­հիւ «Հա­յաս­տան» հա­մա­հայ­կա­կան հիմ­նադ­րա­մի եւ սփիւռ­քա­հայ բա­րե­րար­նե­րու ան­շա­հա-խըն­դիր օգ­նու­թեան՝ այս մէ­կը ի­րա­կա­նու­թիւն դար­ձաւ: Այ­սօր մենք ար­դէն եր­կու մի­լիոն մամ­լոյ հրա­տա­րա­կու­թեանց սպա­սար­կու­մը՝ ըն­թեր­ցող­նե­րուն նաեւ թուայ­նա­ցուած կեր­պով կը մա­տու­ցենք: Թուայ­նաց­ման մէջ ա­ռաջ­նա­հեր­թու­թիւ­նը տուած ենք ա­ռա­ւել վտան­գուած, նաեւ՝ ըն­թեր­ցո­ղա­կան մեծ պա­հանջ ու­նե­ցող պար­բե­րա­կան­նե­րուն: 1794 թուա­կա­նէն՝ ա­ռա­ջին պար­բե­րա­կա­նէն մին­չեւ 1900 թուա­կա­նը լոյս տե­սած մա­մու­լին տուած ենք նա­խա­պա­տուու­թիւ­նը, բայց այդ մէ­կը չի նշա­նա­կեր, որ խորհր­դա­յին ժա­մա­նա­կաշր­ջա­նի կամ ա­ռա­ջին հան­րա­պե­տու­թեան կամ ան­կա­խու­թեան մա­մու­լը ան­տե­սուած է: 1850-ա­կան­նե­րու՝ տպագ­րու­թեան սկիզ­բը նկա­տի ու­նե­նա­լով մա­մու­լի ա­նուն­նե­րուն թուայ­նա­ցու­մը գրե­թէ ա­ւար­տած ենք եւ հի­մա 1851 թուա­կա­նէն մին­չեւ 1900-ա­կան­նե­րու մա­մու­լի թուայ­նաց­ման վրայ կ­­՚աշ­խա­տինք: Զու­գա­հե­ռա­բար, մեր ա­մե­նէն եր­կար լոյս տես­նող ժա­մա­նա­կա­կից մա­մու­լի եր­կու ա­նուն­նե­րը՝ Պոլ­սոյ ԺԱ­ՄԱ­ՆԱԿ-ն ու «Աս­պա­րէ­զ­»ը, մեր ու խմբա­գիր­նե­րու հա­մա­ձայ­նու­թեան ար­դիւն­քին պար­բե­րա­բար ար­դէն մե­զի կը ղրկեն թուայ­նա­ցուած ի­րենց տար­բե­րակ­նե­րը, որ­պէս­զի մենք իս­կոյն զե­տե­ղենք կայ­քին մէջ: Ար­դէն նաեւ «Ա­կօ­ս­»ը եւ այլ սփիւռ­քա­հայ թեր­թեր կը ստա­նանք:

Մեծ զգու­շու­թեամբ կը թեր­թենք հին լրա­գիր­նե­րը, պար­բերականները, քա­նի որ եր­բեմն ուղ­ղա­կի կը փշրուին թեր­թե­լու ժա­մա­նակ: Թուայ­նա­ցու­մը նաեւ այդ մա­շա­ծը փրկե­լու նպա­տակ ու­նի:

Ինչ կը վե­րա­բե­րի լրա­կազ­մին մէջ պակ­սող թի­ւե­րուն, որ եր­բեմն այդ­պէս ալ կը հան­դի­պին, ա­պա մենք կը փոր­ձենք զա­նոնք լրաց­նել հա­յաս­տա­նեան միւս ֆոն­տա­պահ գրա­դա­րան­նե­րէն, իսկ ե­թէ չենք գտներ, ա­պա կը դի­մենք Սփիւռ­քի կրթա­կան, մշա­կու­թա­յին, հո­գե­ւոր կա­ռոյց­նե­րուն: Ծա­նօթ է, որ Վիեն­նա­յի Մխի­թա­րեան­նե­րու միա­բա­նու­թեան մա­տե­նա­դա­րա­նը շատ հա­րուստ գրա­դա­րան ու­նի, ի­րենց կը դի­մենք։ Կը դի­մենք նաեւ մեր շատ լաւ գոր­ծըն­կեր­նե­րէն Պոլ­սոյ Պատ­րիար­քա­րա­նի Օր­մա­նեան մա­տե­նա­դա­րա­նին, Ան­թի­լիա­սի Մա­տե­նա­դա­րա­նին, Նոր Ջու­ղա­յի Ա­մե­նափր­կիչ վան­քի մա­տե­նա­դա­րա­նին: Մենք կը ջա­նանք նաեւ կա­պեր հաս­տա­տել եւ գոր­ծակ­ցիլ Լի­բա­նա­նի Զմմա­ռի, Ե­րու­սա­ղէ­մի մա­տե­նա­դա­րան­նե­րուն հետ, կը փոր­ձենք ի­րենց­մէ ստա­նալ ար­դէն թուայ­նա­ցուած եւ մեր քով պակ­սող թի­ւե­րը կամ է­ջե­րը: Ամ­բող­ջա­կա­նու­թիւ­նը շատ կա­րե­ւոր է, ո­րով­հե­տեւ երբ կ­­՚ը­սենք, թէ թուա­յին գրա­դա­րան­նե­րու ա­ռա­ւե­լու­թիւ­նը ա­նոր ամ­բող­ջա­կա­նու­թեան մէջ է, կ­­՚ը­սենք, որ թուա­յին գրա­դա­րան­նե­րու մէջ ոչ մէկ էջ վնա­սուած է, ուս­տի մենք ալ պի­տի հե­տե­ւինք ա­նոր եւ դարձ­նենք ամ­բող­ջա­կան:

ԱՆՈՒՇ ԹՐՈՒԱՆՑ