ՄԷԿ-ԵՐԿՈՒ ՕՐ ԵՒՍ…

Պատ­րիար­քա­կան առ­կա­խեալ ընտ­րու­թեան գոր­ծըն­թա­ցէն ներս ու­շագ­րաւ ի­րա­դար­ձու­թիւն­նե­րը կը շա­րու­նա­կեն ի­րա­րու յա­ջոր­դել՝ բնո­րո­շե­լով մեր հա­մայն­քին օ­րա­կար­գը։ Ե­րէկ, օ­րուան սկիզ­բին տե­ղի ու­նե­ցան մտա­հո­գիչ ի­րա­դար­ձու­թիւն­ներ, սա­կայն օ­րուան վեր­ջա­ւո­րու­թեան ստեղ­ծուե­ցաւ ընդ­հա­նուր լա­ւա­տե­սու­թիւն մը։ Ար­դա­րեւ, ըստ զա­նա­զան ան­պաշ­տօն լսում­նե­րու, Ընտ­րեալ-տե­ղա­պահ Տ. Գա­րե­գին Արք. Պեք­ճեա­նի եւ Պատ­րիար­քա­կան Ընդ­հա­նուր Փո­խա­նորդ Տ. Ա­րամ Արք. Ա­թէ­շեա­նի մի­ջեւ կը հա­սուն­նայ փո­խըմբռն­ման մթնո­լորտ մը։

Ե­րէկ, ա­ռա­ւօ­տեան ժա­մե­րուն, Գում­գա­բուէն հա­սան լու­րեր, ըստ ո­րոնց Ա­թո­ռա­նիստ Մայր ե­կե­ղեց­ւոյ դռնե­րը փա­կուած էին։ Այս լու­րը զգա­յա­ցունց էր, ո­րով­հե­տեւ յետ­մի­ջօ­րէին Տ. Գա­րե­գին Արք. Պեք­ճեան Գում­գա­բու պի­տի մեկ­նէր՝ Պատ­րիար­քա­րա­նի մէջ տե­սակ­ցե­լու հա­մար Տ. Ա­րամ Արք. Ա­թէ­շեա­նի հետ։ Այդ հան­դի­պու­մէն ա­ռաջ Տ. Գա­րե­գին Արք. Պեք­ճեան նա­խա­տե­սած էր մտնել Մայր ե­կե­ղե­ցի։ Զու­գա­հե­ռա­բար շրջա­նա­ռու­թեան մէջ մտած էին լսում­ներ, թէ Մայր ե­կե­ղեց­ւոյ մէջ տե­ղի պի­տի ու­նե­նայ «Հրա­շա­փառ»ի ա­րա­րո­ղու­թիւն մը։ Այս խառ­նաշ­փոթ վի­ճա­կին մէջ Պատ­րիար­քա­րա­նը հրա­հան­գած էր փա­կել Մայր ե­կե­ղեց­ւոյ դռնե­րը։ Ժա­մը շուրջ 15.00-ին, Տ. Գա­րե­գին Արք. Պեք­ճեան ժա­մա­նեց Մայր ե­կե­ղե­ցի, Տ. Սա­հակ Եպսկ. Մա­շա­լեա­նի ու­ղեկ­ցու­թեամբ։ Մայր ե­կե­ղեց­ւոյ մէջ հա­մախմ­բուած էին մեր հա­մայն­քի խումբ մը ան­դամ­ներ։ Այն­տեղ էին նաեւ Թա­ղա­յին խոր­հուր­դի ա­տե­նա­պետ Հրանդ Մոս­կո­ֆեան եւ իր ըն­կեր­նե­րը։ Նա­խա­տե­սուած ժա­մուն, բա­ցի Տ. Գա­րե­գին Արք. Պեք­ճեա­նէն եւ Տ. Սա­հակ Եպսկ. Մա­շա­լեա­նէն, ոե­ւէ հո­գե­ւո­րա­կան չկար Գում­գա­բուի մէջ։ Ա­տե­նա­պետ Հրանդ Մոս­կո­ֆեան տե­ղին ձե­ւով կա­տա­րեց նա­խա­ձեռ­նու­թիւն մը ու ե­կե­ղեց­ւոյ պաշ­տօ­նէու­թեան հրա­հան­գեց՝ որ­պէս­զի բա­ցուին դռնե­րը։ Այս ի­րա­վի­ճա­կին մէջ նախ ներ­կայ ժո­ղո­վուր­դը մուտք գոր­ծեց ե­կե­ղե­ցի, ա­ւե­լի վերջ ալ Տ. Գա­րե­գին Արք. Պեք­ճեան դէ­պի խո­րան ա­ռաջ­նոր­դուե­ցաւ Տ. Սա­հակ Եպսկ. Մա­շա­լեա­նի կող­մէ։ Տե­ղի ու­նե­ցաւ կարճ ա­րա­րո­ղու­թիւն մը։ Տ. Սա­հակ Եպսկ. Մա­շա­լեան՝ որ­պէս Կրօ­նա­կան ժո­ղո­վի ա­տե­նա­պետ, ող­ջու­նեց Տ. Գա­րե­գին Արք. Պեք­ճեա­նը՝ զայն ա­նուա­նե­լով խա­ղա­ղու­թեան ա­ղաւ­նի։ Իր կար­գին, ընտ­րեալ-տե­ղա­պա­հը շնոր­հա­կա­լու­թիւն յայտ­նեց ու միեւ­նոյն ժա­մա­նակ ար­տա­յայ­տեց իր ու­րա­խու­թիւ­նը այս ա­ղօթ­քին հա­մար։ Ան ը­սաւ, որ եր­կար ժա­մա­նա­կէ ի վեր Պատ­րիար­քա­կան Ա­թո­ռը թա­փուր է ու կը սպա­սուի նոր գա­հա­կա­լի մը ընտ­րու­թեան։ Մայր Ա­թոռ Սուրբ Էջ­միած­նի մէջ ալ միշտ կը քննար­կուէին այս բո­լոր հար­ցե­րը։ «Ե­կե­ղե­ցի կը նշա­նա­կէ ժո­ղո­վուրդ», ը­սաւ Տ. Գա­րե­գին Արք. Պեք­ճեան եւ ա­ւել­ցուց, թէ ինքն ալ վե­րա­հա­սու դար­ձած է ժո­ղո­վուր­դի ընտ­րու­թեան փա­փա­քին։ Ան ցա­ւա­լի հա­մա­րեց Պոլ­սոյ Պատ­րիար­քա­կան Ա­թո­ռին թա­փուր մնա­լը այս­քան ժա­մա­նա­կէ ի վեր։ Իր խօս­քե­րով, անհ­րա­ժեշտ է Պատ­րիար­քա­կան Ա­թո­ռը նոր գա­հա­կա­լով մը օժ­տել՝ որ­պէս­զի ան կա­րե­նայ դի­մագ­րա­ւել բո­լոր պա­հանջ­նե­րը։ Ինքն ալ որ­պէս նախ­կին պոլ­սա­հայ ան­տար­բեր չէ մնա­ցած այդ բո­լո­րին նկատ­մամբ։ Նո­րին Սրբազ­նու­թիւ­նը յի­շե­ցուց, որ կը գտնուինք Մեծ պա­հոց շրջա­նին մէջ եւ ա­նոր ո­գիին հա­մա­պա­տաս­խան ձե­ւով պէտք է յա­ռաջ տա­նիլ ներ­կայ գոր­ծըն­թա­ցը։ Ան բո­լո­րին յոր­դո­րեց՝ զերծ մնալ լա­րուա­ծու­թե­նէ, ո­րով­հե­տեւ լա­րուա­ծու­թիւնն ու կռիւ­նե­րը չեն կրնար յաղ­թա­կան ար­դիւնք մը ա­պա­հո­վել։ Նո­րին Սրբազ­նու­թիւ­նը հեր­թա­կան ան­գամ ան­հանգս­տու­թիւն յայտ­նեց նաեւ հա­մա­ցան­ցի վրայ շրջա­նա­ռու­թեան մէջ դրուած ան­վա­յել գրու­թիւն­նե­րուն շուրջ։ Իր խօս­քե­րով, վի­րա­ւո­րանք­ներ պէտք չէ ըլ­լան եւ ա­մէն ինչ ներ­դաշ­նա­կու­թեամբ պէտք է յա­ռաջ տա­րուի։ «Մեր ա­ղօթքն է, որ­պէս­զի մեր ժո­ղո­վուր­դին առ­ջեւ նոր շրջան մը բա­ցուի։ Յա­ռա­ջի­կայ սե­րունդ­նե­րուն պէտք է փո­խան­ցենք մեր ժա­ռան­գու­թիւ­նը», ը­սաւ Նո­րին Սրբազ­նու­թիւ­նը եւ ա­ւել­ցուց, որ պէտք չէ ըլ­լալ ջղա­յին ու պէտք է ա­պա­ւի­նիլ Աս­տու­ծոյ օրհ­նու­թեան։

Ա­րա­րո­ղու­թեան ա­ւար­տին ներ­կա­նե­րը ընտ­րեալ-տե­ղա­պա­հին Ա­ջը ա­ռին եւ ան ա­ռաջ­նոր­դուե­ցաւ Մայր ե­կե­ղեց­ւոյ խորհր­դա­րա­նը։ Նո­րին Սրբազ­նու­թիւ­նը նախ զրու­ցեց իր ներ­կայ հա­մա­խոհ­նե­րուն հետ, իսկ ա­ւե­լի վերջ ներ­կայ հա­ւա­տա­ցեալ­ներն ալ ի­րեն մօ­տե­նա­լով հնա­րա­ւո­րու­թիւն ու­նե­ցան զրու­ցե­լու ա­նոր հետ։ Ժա­մը շուրջ 16.00-ին, Տ. Գա­րե­գին Արք. Պեք­ճեան եւ Տ. Սա­հակ Եպսկ. Մա­շա­լեան ան­ցան Պատ­րիար­քա­րան՝ ի­րենց հետն ու­նե­նա­լով մեր ազ­գա­յին­նե­րէն Թո­րոս Ալ­ճա­նը, Յա­րու­թիւն Շան­լըն եւ ի­րա­ւա­բան Սե­պուհ Աս­լան­կի­լը։ Պատ­րիար­քա­րա­նի մէջ էին Տ. Ա­րամ Արք. Ա­թէ­շեան եւ Սուրբ Փրկիչ Ազ­գա­յին հի­ւան­դա­նո­ցի հո­գա­բար­ձու­թեան ա­տե­նա­պետ Պետ­րոս Շի­րի­նօղ­լու։ Նոյ­նիսկ նկա­րա­հան­ման հա­մար ժո­ղո­վի սկիզ­բին կամ վեր­ջա­ւո­րու­թեան չըն­դու­նուե­ցան մամ­լոյ ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­նե­րը։ Դռնփակ քննար­կում­նե­րը տե­ւե­ցին շուրջ ե­րեք ժամ։ Զա­նա­զան ձե­ւա­չա­փե­րով յա­ռաջ տա­րուե­ցան այդ աշ­խա­տանք­նե­րը։ Կարգ մը փու­լե­րու մէջ ա­ռանձ­նա­ցան Տ. Գա­րե­գին Արք. Պեք­ճեան եւ Տ. Ա­րամ Արք. Ա­թէ­շեան։ Կարգ մը փու­լե­րու մէջ ա­նոնց միա­ցան Պետ­րոս Շի­րի­նօղ­լու եւ Թո­րոս Ալ­ճան։ Ե­ղան նաեւ յա­րա­բե­րա­բար ա­ւե­լի բազ­ման­դամ քննար­կում­ներ, վե­րո­յի­շեալ ա­նուն­նե­րուն մաս­նակ­ցու­թեամբ, սա­կայն Տ. Ա­րամ Արք. Ա­թէ­շեան նա­խընտ­րեց չմաս­նակ­ցիլ այդ պա­հե­րուն։

Ընդ­հա­նուր առ­մամբ, ար­դիւն­քը այն է, որ մէկ-եր­կու օր եւս պէտք է համ­բե­րել Տ. Գա­րե­գին Արք. Պեք­ճեա­նի եւ Տ. Ա­րամ Արք. Ա­թէ­շեա­նի մի­ջեւ գո­յա­ցած փո­խըմբռն­ման մթնո­լոր­տի վերջ­նա­կան հա­սու­նաց­ման հա­մար։ Պատ­րիար­քա­րա­նի խորհր­դակ­ցու­թիւն­նե­րու ա­ւար­տին, Տ. Գա­րե­գին Արք. Պեք­ճեան եւ Տ. Սա­հակ Եպսկ. Մա­շա­լեան Մայր ե­կե­ղեց­ւոյ խորհր­դա­րա­նին մէջ հա­կիրճ զրոյց մը ու­նե­ցան մամ­լոյ ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­նե­րուն եւ ընտ­րեալ-տե­ղա­պա­հի խումբ մը հա­մա­խոհ­նե­րուն հետ։ Տ. Գա­րե­գին Արք. Պեք­ճեան այս առ­թիւ նշեց, որ Պետ­րոս Շի­րի­նօղ­լու ըստ էու­թեան փո­խան­ցած է պե­տու­թեան սպա­սում­նե­րը։ Հա­շուի առ­նե­լով, որ Պետ­րոս Շի­րի­նօղ­լու ե­րէկ մամ­լոյ մի­ջո­ցով կոչ ուղ­ղած էր ըն­տե­րալ-տե­ղա­պա­հի հրա­ժա­րա­կա­նին հա­մար՝ Տ. Գա­րե­գին Արք. Պեք­ճեան անդ­րա­դար­ձաւ նաեւ այս հան­գա­ման­քին։ Մեր հար­ցու­մին պա­տաս­խա­նե­լով՝ ան ը­սաւ, թէ իւ­րա­քան­չիւ­րը ա­զատ է ու­նե­նալ իր կար­ծի­քը։ Մայր ե­կե­ղեց­ւոյ խորհր­դա­րա­նին մէջ ընտ­րեալ-տե­ղա­պա­հը բա­ցատ­րեց, որ ե­թէ ինք մնայ Իս­թան­պու­լի մէջ, ա­պա պէտք է գիտ­նայ, թէ ի՞նչ ի­րա­ւա­սու­թիւն­ներ կրնայ ու­նե­նալ։ Ըստ իր բա­ցատ­րու­թիւն­նե­րուն, Տ. Գա­րե­գին Արք. Պեք­ճեա­նի տե­ղա­պահ ընտ­րուած ըլ­լա­լու հան­գա­ման­քը վէ­ճի ա­ռար­կայ չէ, սա­կայն այս պա­հուն քննար­կում­նե­րը կը խտա­նան այն հան­գա­ման­քին վրայ, թէ ե՛րբ կրնայ սկսիլ իր հա­ւա­նա­կան պաշ­տօ­նա­վա­րու­թիւ­նը՝ հա­շուի առ­նե­լով պատ­կան իշ­խա­նու­թիւն­նե­րուն վե­րա­բեր­մուն­քը։ Տ. Գա­րե­գին Արք. Պեք­ճեան լրագ­րող­նե­րուն ան­կեղ­ծօ­րէն տե­ղե­կա­ցուց, թէ կան նաեւ այլ ման­րա­մաս­նու­թիւն­ներ, սա­կայն ա­նոնց հրա­պա­րա­կու­մը վաղ կը հա­մա­րուի։ Ուս­տի, ան տե­ղե­կա­ցուց, որ մէկ-եր­կու օ­րուան ըն­թաց­քին իր եւ Տ. Ա­րամ Արք. Ա­թէ­շեա­նի մի­ջեւ պի­տի պատ­րաս­տուին ու պի­տի փո­խա­նա­կուին գրա­ւոր տուեալ­ներ, ո­րոնց հի­ման վրայ կա­րե­լի ըլ­լայ յստա­կու­թիւն ա­պա­հո­վել։

Տ. Գա­րե­գին Արք. Պեք­ճեան իր յայ­տա­րա­րու­թիւն­նե­րուն մէջ մաս­նա­ւո­րա­բար շեշ­տեց, որ Տ. Ա­րամ Արք. Ա­թէ­շեան յար­գա­լիր վե­րա­բեր­մունք ցոյց տուած է թէ՛ ի­րեն եւ թէ Տ. Սա­հակ Եպսկ. Մա­շա­լեա­նի նկատ­մամբ։ Քննար­կում­նե­րու մթնո­լոր­տը ա­տեն-ա­տեն թէեւ ե­լեկտ­րա­կա­նա­ցած է, սա­կայն Տ. Գա­րե­գին Արք. Պեք­ճեա­նի վրայ ո­րե­ւէ ճնշում չէ գոր­ծադ­րուած։ Ընտ­րեալ-տե­ղա­պա­հին խօս­քով, թէ՛ իր, թէ՛ Տ. Ա­րամ Արք. Ա­թէ­շեա­նի եւ թէ Պետ­րոս Շի­րի­նօղ­լուի կող­մէ նա­խա­տե­սուած լուծ­ման տար­բե­րակ­նե­րը պի­տի հա­մադ­րուին յա­ռա­ջի­կայ օ­րե­րուն։ Տ. Գա­րե­գին Արք. Պեք­ճեան մատ­նան­շեց, որ ար­դիւն­քէն տե­ղեակ պի­տի պա­հուի նաեւ Մայր Ա­թոռ Սուրբ Էջ­միա­ծի­նը, ո­րով­հե­տեւ այս գոր­ծըն­թա­ցը սկիզբ ա­ռած է Ա­մե­նայն Հա­յոց Տ.Տ. Գա­րե­գին Բ. Կա­թո­ղի­կո­սի օրհ­նու­թեամբ։

Ե­րէ­կուան տե­սակ­ցու­թիւ­նը, ընդ­հա­նուր առ­մամբ յա­րա­բե­րա­բար լա­ւա­տես մթնո­լորտ մը ստեղ­ծած է հա­մայն­քէն ներս եւ հի­մա բո­լո­րին ու­շադ­րու­թիւ­նը կեդ­րո­նա­ցած է այդ ար­դիւն­քին վրայ։