102-ՐԴ ՏԱՐԵԼԻՑ

Հայ ժո­ղո­վուր­դի հա­ւա­քա­կան յի­շո­ղու­թիւ­նը այ­սօր դար­ձեալ ուղ­ղուած է դէ­պի 1915։ Հա­մայն հա­յու­թիւ­նը աշ­խար­հի չորս ծա­գե­րուն այս 24 Ապ­րի­լին ալ կը վեր­յի­շէ Մեծ ե­ղեռ­նը եւ կը խնդրէ սրբա­դա­սեալ նա­հա­տակ­նե­րուն բա­րե­խօ­սու­թիւ­նը՝ ցե­ղաս­պա­նու­թեան 102-րդ տա­րե­լի­ցին առ­թիւ։ Եր­կիւ­ղած ա­ղօթ­քով, խո­կու­մով, բիւր յար­գան­քով, ա­պա­գա­յի նկատ­մամբ յոյ­սով ու խա­ղա­ղու­թեան ան­փո­փոխ մաղ­թան­քով հայ ժո­ղո­վուր­դը դար­ձեալ նոյ­նա­ցած է, ամ­բող­ջա­կա­նա­ցած իր նա­հա­տակ­նե­րու յի­շա­տա­կին հետ։ 102 տա­րի անց հայ ժո­ղո­վուր­դը դար­ձեալ կը բե­րէ իր խո­նար­հու­մը ցե­ղաս­պա­նու­թեան ան­մեղ զո­հե­րուն առ­ջեւ։ Հա­յոց պատ­մու­թեան բե­կում­նա­յին պա­հը բնո­րո­շած Մեծ ե­ղեռ­նը ա­ւե­լի քան դա­րէ մը ի վեր կը պայ­մա­նա­ւո­րէ հա­յու­թեան հա­ւա­քա­կան նկա­րա­գի­րը, հա­ւա­քա­կան յի­շո­ղու­թիւ­նը, իսկ ա­նոր հե­տե­ւանք­նե­րուն վե­րապ­րած­նե­րու եւ յա­ջոր­դած սե­րունդ­նե­րուն կող­մէ աս­տի­ճա­նա­բար յաղ­թա­հա­րու­մը ա­նոր կ՚առ­թէ ինք­նավս­տա­հու­թիւն եւ ա­պա­գա­յի նկատ­մամբ ան­խախտ հա­ւատք։ Ար­դէն ա­ւե­լի քան քա­ռորդ դա­րէ ի վեր Ապ­րի­լի 24-ը կը նշուի հա­յոց ան­կախ պե­տա­կա­նու­թեան գո­յու­թեան պայ­ման­նե­րուն ներ­քեւ։ Սա հայ ժո­ղո­վուր­դի ապ­րե­լու եւ յա­րա­տե­ւե­լու կամ­քի վառ դրսե­ւո­րում­նե­րէն մին է։

Ինչ­պէս ա­մէն տա­րի, այս տա­րի եւս Ապ­րի­լի 24-ի ա­ռա­ւօ­տեան ժա­մե­րուն հա­մայն հա­յու­թեան ու­շադ­րու­թիւ­նը ուղ­ղուե­ցաւ դէ­պի Ե­րե­ւան, ուր Ծի­ծեռ­նա­կա­բեր­դի յու­շա­հա­մա­լի­րը կը հա­մախմ­բէ հա­յոց մե­րօ­րեայ սե­րունդ­նե­րուն ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­նե­րը։ Այս տա­րի եւս ծո­վա­ծա­ւալ բազ­մու­թիւն մը Ծի­ծեռ­նա­կա­բեր­դի բար­ձուն­քին ծա­ղիկ­ներ կը թո­ղու ան­մար կրա­կին շուրջ. կրակ, որ միեւ­նոյն ժա­մա­նակ կը լու­սա­ւո­րէ հայ ժո­ղո­վուր­դի ա­պա­գա­յի ճա­նա­պար­հը։

Հա­յաս­տա­նի Հան­րա­պե­տու­թեան պե­տա­կան ա­ւա­գա­նին ալ այս ա­ռա­ւօտ այ­ցե­լեց Ծի­ծեռ­նա­կա­բերդ, Հան­րա­պե­տու­թեան նա­խա­գահ Սերժ Սարգ­սեա­նի գլխա­ւո­րու­թեամբ եւ Ա­մե­նայն Հա­յոց Տ.Տ. Գա­րե­գին Բ. Կա­թո­ղի­կո­սի մաս­նակ­ցու­թեամբ։ Սերժ Սարգ­սեան եւ Վե­հա­փառ Հայ­րա­պե­տը ծաղ­կեպ­սակ­ներ թո­ղու­ցին յու­շար­ձա­նին մօտ եւ խո­նար­հե­ցան ցե­ղաս­պա­նու­թեան զո­հե­րու յի­շա­տա­կին առ­ջեւ։ Տե­ղի ու­նե­ցաւ կրօ­նա­կան ա­րա­րո­ղու­թիւն։ Մինչ այդ, Ապ­րի­լի 24-ի առ­թիւ Սերժ Սար-գըսեան հրա­պա­րա­կեց պատ­գամ մը, ո­րու բո­վան­դա­կու­թեան մէջ նշուած է հե­տե­ւեա­լը.

«Այ­սօր Ապ­րի­լի 24-ն է՝ հա­յոց ցե­ղաս­պա­նու­թեան զո­հե­րու յի­շա­տա­կի օ­րը։ Մենք կը խնկար­կենք յի­շա­տա­կը մեր սրբա­դա­սուած նա­հա­տակ­նե­րուն։ Տե­ղա­հա­նու­թեան քօ­ղի տակ ի­րա­կա­նա­ցուած ե­ղեռ­նը Օս­մա­նեան կայս­րու­թեան պե­տա­կան ծրա­գիրն էր, որ ի կատար ա­ծուե­ցաւ բա­ցա­ռիկ, մինչ այդ չտեսնուած դա­ժա­նու­թեամբ եւ հե­տե­ւո­ղա­կա­նու­թեամբ։ 1915 թուա­կա­նի Ապ­րի­լի 24-ին հա­զա­րա­մեակ­նե­րով չա­փուող հա­յոց պատ­մու­թիւ­նը բաժ­նուե­ցաւ եր­կու մա­սի՝ մին­չեւ այդ ող­բեր­գա­կան տա­րե­թի­ւը եւ ան­կէ յե­տոյ։ Հրաշ­քով փրկուած ա­րեւմ­տա­հա­յու­թեան բե­կոր­նե­րը սփռուե­ցան աշ­խար­հով մէկ՝ դառ­նա­լով սփիւռ­քա­հա­յու­թիւն։ Հա­յու­թեան նիւ­թա­կան, մշա­կու­թա­յին եւ քա­ղա­քա­կան կո­րուստ­նե­րը ան­չա­փե­լի են, բայց ա­մե­նա­մեծ կո­րուստն են մար­դիկ, ո­րոնք կրողն էին հի­նա­ւուրց, հա­րուստ եւ ինք­նա­տիպ քա­ղա­քակր­թու­թեան։

«Մեր՝ ապ­րող­նե­րուս պարտքն է ոչ միայն յի­շել ու յար­գել զա­նոնք, այ­լեւ ապ­րիլ, աշ­խա­տիլ ու պայ­քա­րիլ կրկնա­կի ա­ւիւ­նով՝ նաեւ ա­նոնց փո­խա­րէն։ Ապ­րիլ, աշ­խա­տիլ ու պայ­քա­րիլ կեն­սա­հաս­տատ աշ­խար­հա­հա­յեաց­քով՝ հա­ւա­տա­լով բա­րիին, մարդ­կու­թեան եւ ար­դա­րու­թեան։

«1915 թուա­կա­նի այդ հրէ­շա­ւոր ամ­սա­թի­ւէն ի վեր ան­ցած է ար­դէն մէկ դա­րէ ա­ւե­լի։ Մենք գի­տենք, թէ ին­չե­րու մի­ջո­ցով ան­ցած ենք այս ըն­թաց­քին եւ գի­տենք, որ յաղ­թած ենք մա­հուան։ Ար­ցա­խեան հե­րո­սա­մար­տը վկա­յու­թիւնն է եւ ա­պա­ցոյ­ցը, թէ մենք նոր ցե­ղաս­պա­նու­թեան մը թոյլ պի­տի չտանք։ Այ­լեւս եր­բեք թոյլ պի­տի չտանք։ Հայ ժո­ղո­վուր­դի վե­րած­նուն­դը ի­րա­կա­նու­թիւն է եւ ան ի­րա­կա­նու­թիւն դար­ձաւ վե­րապ­րող ժո­ղո­վուր­դի զա­ւակ­նե­րու շնոր­հիւ։ Հա­յոց պե­տա­կա­նու­թեան վե­րա­կանգ­նու­մը հայ­րե­նի հո­ղի վրայ ի­րա­կա­նու­թիւն դար­ձաւ այդ զա­ւակ­նե­րու շնոր­հիւ, հայ մշա­կոյ­թի եւ գի­տու­թեան վե­րա­զար­թօն­քը ի­րա­կա­նու­թիւն դար­ձաւ այդ զա­ւակ­նե­րու շնոր­հիւ։ Այս ըն­թաց­քին մէջ աշ­խար­հին պար­գե­ւե­ցինք ստեղ­ծա­գործ մտքի հան­ճար­նե­րու ամ­բողջ աստ­ղա­բոյլ մը։ Նաեւ մե­ծա­նուն հա­յե­րու մի­ջո­ցաւ աշ­խարհ տե­ղե­կա­ցաւ, թէ ինչ կա­տա­րուած է մե­զի հետ եւ ի­մա­ցաւ, որ ա­նոնք զա­ւակ­ներն են բնաջն­ջու­մի եզ­րին յայտ­նուած ազ­գի մը։

«Ես այս բո­լո­րը կը թուար­կեմ ընդգ­ծե­լու հա­մար մեր ժո­ղո­վուր­դի հսկա­յա­կան կեն­սա­կան ու ստեղ­ծա­գործ նե­րու­ժը եւ իմ ան­սա­սան հա­ւա­տը մեր հնա­րա­ւո­րու­թիւն­նե­րու եւ վա­ղուայ օ­րուան նկատ­մամբ։ Ա­յո՛, 1915-ին մենք յայտ­նուե­ցանք դժոխ­քի մէջ, բայց ե­թէ դէ­պի կեանք վե­րա­դառ­նա­լու ճա­նա­պար­հին մենք մեր մէջ ուժ գտած ենք նման մե­ծա­գոր­ծու­թիւն­նե­րու, ա­պա ան­կախ պե­տա­կա­նու­թեան պայ­ման­նե­րով՝ 21-րդ դա­րուն ի զօ­րու կ՚ըլ­լանք ը­նե­լու ա­ւե­լին։

«Այ­սօր՝ Ապ­րի­լի 24-ին, հա­յոց ցե­ղաս­պա­նու­թեան զո­հե­րու յի­շա­տա­կը խնկար­կե­լու օ­րը, մենք կը բարձ­րա­նանք Ծի­ծեռ­նա­կա­բեր­դի բար­ձունք կամ կ՚այ­ցե­լենք այլ յու­շար­ձան­ներ Հա­յաս­տա­նի զա­նա­զան բնա­կա­վայ­րե­րուն եւ ար­տերկ­րի մէջ։ Յի­շենք, որ այս ա­մե­նա­մեայ եր­թը երթն է վե­րած­նուած ժո­ղո­վուր­դի, որ չէ մոռ­ցած, թէ ինչ թո­ղած է ե­տե­ւը, բայց վստա­հու­թեամբ կը նա­յի յա­ռաջ»։