ԱՌՈՒԾԱԽԻ ԳՈՐԾԸՆԹԱՑ

Լեռ­նա­յին Ղա­րա­բա­ղի հա­կա­մար­տու­թեան խա­ղաղ կար­գա­ւոր­ման ուղ­ղեալ Մոս­կուա­յի վեր­ջին բա­նակ­ցու­թիւն­նե­րու ճիշդ նա­խօ­րեա­կին յայ­տա­րա­րուե­ցաւ, որ Ռու­սաս­տան ար­դիա­կան նոր սպա­ռա­զի­նու­թիւն­ներ յանձ­նած է Ատր­պէյ­ճա­նին։ Մոս­կուա­յի եւ Պա­քուի ռազ­մա­կան բնա­գա­ւա­ռէ ներս հա­մա­գոր­ծակ­ցու­թիւ­նը, մաս­նա­ւո­րա­պէս ռու­սա­կան զի­նամ­թեր­քի հե­տե­ւո­ղա­կա­նօ­րէն Ատր­պէյ­ճա­նին յանձ­նուի­լը լուրջ ու մտա­հո­գիչ խնդիր մը կը հա­մա­րուի վա­ղուց՝ հայ­կա­կան կող­մին հա­մար։ Թէեւ վեր­ջերս Հա­յաս­տանն ալ Ռու­սաս­տա­նէն ստա­ցաւ ար­դիա­կան զի­նամ­թերք, սա­կայն Ռու­սաս­տա­նի եւ Ատր­պէյ­ճա­նի մի­ջեւ զի­նամ­թեր­քի փո­խա­նա­կում­նե­րը միշտ մտա­հո­գիչ կը հա­մա­րուին տա­րած­քաշր­ջա­նի ա­պա­գա­յին տե­սա­կէ­տէ։

«Ա­զա­տու­թիւն» ռա­տիօ­կա­յա­նի հա­ղոր­դում­նե­րով, հայ վեր­լու­ծա­բան­նե­րը հա­մո­զուած են, թէ Մոս­կուա­յի եւ Պա­քուի մի­ջեւ հա­ւա­նա­կան նոր գոր­ծար­քը պի­տի խախ­տէ տա­րած­քաշր­ջա­նէ ներս հա­ւա­սա­րակշ­ռու­թիւ­նը։ Հա­յաս­տան ո­րե­ւէ կեր­պով չի յա­ջո­ղիր հա­կազ­դել Ատր­պէյ­ճա­նի եւ Ռու­սաս­տա­նի մի­ջեւ սպա­ռա­զի­նու­թիւն­նե­րու գնման՝ հա­կա­ռակ ա­նոր, որ Ե­րե­ւան եւ Մոս­կուա ռազ­մա­վա­րա­կան դաշ­նա­կից­ներ են։ Պա­քու Մոս­կուա­յի հետ ար­դէն միշտ կը վա­րէ նման բա­նակ­ցու­թիւն­ներ։ Ատր­պէյ­ճա­նի Նա­խա­գահ Իլ­համ Ա­լիեւ մօ­տա­ւոր ան­ցեա­լին յայտ­նած էր, որ ի­րենք հե­տաքրք­րուած են ա­մե­նաար­դիա­կան պաշտ­պա­նա­կան հա­մա­կար­գե­րով եւ ուղ­ղա­թիռ­նե­րով։ Ա­լիե­ւի այդ յայ­տա­րա­րու­թիւն­նե­րէն հա­զիւ քա­նի մը ա­միս անց ար­դէն Ռու­սաս­տա­նի եւ Ատր­պէյ­ճա­նի մի­ջեւ զի­նամ­թեր­քի նոր գոր­ծար­քի մը լու­րե­րը մտան շրջա­նա­ռու­թեան մէջ։ Հայ վեր­լու­ծա­բան­նե­րու հա­մոզ­մամբ, սա կը նշա­նա­կէ, որ Ատր­պէյ­ճա­նի հա­մար Ռու­սաս­տան կա­րե­ւոր ռազ­մա­կան եւ ռազ­մա­վա­րա­կան գոր­ծըն­կեր մըն է։ Ատր­պէյ­ճան ու­նի մի­ջոց­ներ, իսկ Ռու­սաս­տան ու­նի զէնք եւ այս­պէ­սով ա­ռու­ծա­խի գոր­ծըն­թաց մը կ՚ըն­թա­նայ։

Այս ամ­բող­ջին մէջ կայ հիմ­նա­կան խնդիր մը։ Ար­դա­րեւ, Ռու­սաս­տան ԵԱՀԿ-ի Մինս­քեան խմբա­կի հա­մա­նա­խա­գահ եր­կիր­նե­րէն մին է։ Հայ վեր­լու­ծա­բան­նե­րը հարց կու տան, որ ինչ­պէ՞ս տա­րած­քաշր­ջա­նէ ներս խա­ղա­ղու­թեան հե­տա­մուտ հա­մա­նա­խա­գահ պե­տու­թիւն­նե­րէն մին կրնայ զէնք վա­ճա­ռել երկ­րի մը, որ ա­մէն օր ա­մե­նա­բարձր մա­կար­դա­կի վրայ հան­դէս կու գայ նոր պա­տե­րազ­մի մը սպառ­նա­լի­քով։ Ըստ ո­րոշ մեկ­նա­բան­նե­րու, Հա­յաս­տան չու­նի դիւ­ա­նա­գի­տա­կան մի­ջոց­ներ եւ կա­րե­լիու­թիւն չ՚ու­նե­նար ազ­դե­լու այդ գոր­ծըն­թա­ցին վրայ։ Այս բո­լո­րը տա­րած­քաշր­ջա­նէ ներս կը խախ­տեն հա­ւա­սա­րակշ­ռու­թիւն­նե­րը, իսկ Հա­յաս­տան ա­նել վի­ճա­կի մէջ է, ո­րե­ւէ բան չի կրնար ը­նել, ո­րով­հե­տեւ այ­լընտ­րանք չու­նի։ Ուս­տի, Հա­յաս­տան պէտք է ա­մէն ան­գամ մտա­ծէ, թէ ինչ­պէս պէտք է գտնէ հա­կա­թոյ­նը այն զէն­քե­րուն ու զի­նամ­թեր­քին, ո­րոնք Ատր­պէյ­ճա­նի կող­մէ հա­ւա­նա­բար պի­տի օգ­տա­գոր­ծուին նոր պա­տե­րազ­մի մը ըն­թաց­քին։

Ռու­սաս­տա­նի եւ Ատր­պէյ­ճա­նի մի­ջեւ զի­նամ­թեր­քի գոր­ծարք­նե­րուն վե­րա­բե­րեալ հայ­կա­կան կող­մը ցարդ ա­մե­նա­բարձր մա­կար­դա­կի վրայ հա­կազ­դե­ցու­թիւ­նով հան­դէս ե­կած է։ Հան­րա­պե­տու­թեան նա­խա­գահ Սերժ Սարգ­սեան ա­ռի­թով մը իր հար­ցազ­րոյց­նե­րէն մէ­կուն մէջ ընդգ­ծած էր, որ սահ­մա­նին վրայ կանգ­նած հայ զի­նուո­րը կը գի­տակ­ցի, թէ իր վրայ կը կրա­կեն ռու­սա­կան զէն­քով։

Ռու­սաս­տա­նէն մեծ քա­նա­կու­թեամբ զի­նամ­թերք ա­պա­հո­վե­լու ա­ռըն­թեր, Ատր­պէյ­ճան նման գոր­ծարք­ներ կ՚ի­րա­կա­նաց­նէ նաեւ այլ եր­կիր­նե­րու՝ մա­նա­ւանդ Իս­րա­յէ­լի հե­տ։