ՈՒՆԵՆԱԼ ԸՍԵԼԻՔ ՄԸ

Սփիւռ­քա­հայ յայտ­նի ա­րուես­տա­գէտ Վա­հէ Պէր­պէ­րեան ներ­կա­յիս կ՚ի­րա­կա­նաց­նէ շրջա­գա­յու­թիւն մը դէ­պի Եւ­րո­պա։ Իր ու­ղե­ւո­րու­թեան ա­ռանց­քը կը կազ­մէ Ֆրան­սան, ո­րու զա­նա­զան քա­ղաք­նե­րուն մէջ ան հան­դէս կու գայ ե­լոյթ­նե­րով։ Սոյն շրջա­գա­յու­թեան առ­թիւ Փա­րի­զի «Նոր Յա­ռաջ» թեր­թը հե­ռա­կայ դրու­թեամբ հար­ցազ­րոյց մը կա­տա­րած է Վա­հէ Պէր­պէ­րեա­նի հետ։ Ստո­րեւ կը ներ­կա­յաց­նենք այս տե­սակ­ցու­թիւ­նը։

*

-Ինչ­պէ՞ս կ՚ընտ­րէք ձեր ներ­կա­յա­ցում­նե­րուն վեր­նագ­րե­րը։

-Խօ­սիմ մե­նազ­րոյց­նե­րուս մա­սին։ Պարզ զու­գա­դի­պու­թիւն մըն էր, որ ա­ռա­ջի­նին ա­նու­նը «Ե­ւայլն» դրի, ո­րով­հե­տեւ խոր­հե­ցայ, թէ մար­դիկ ընդ­հան­րա­պէս այն նիւ­թե­րուն մա­սին, որ չեն խօ­սիր «ե­ւայլ­ն» կ՚ը­սեն։ Յա­ջոր­դը «Նաե­ւ»ն էր, որ շա­րու­նա­կե­լու ի­մաստ մը ու­նի։ Ա­նոր յա­ջոր­դեց «Տա­կա­ւի­ն­»ը, ուր­ դեռ ը­սե­լիք կայ։ Չոր­րորդ մե­նազ­րոյցս կը կրէր «Սա­կայ­ն» խո­րա­գի­րը, քա­նի որ այդ մի­ջո­ցին սկսայ ա­ւե­լի մթին մնա­ցած նիւ­թեր ար­ծար­ծել։ Եւ ի վեր­ջոյ՝ «Ե­թէ»ն, որ շատ ա­ւե­լի մութ պատ­կեր­ներ կը պար­զէ։

-Մութ ը­սե­լով ի՞նչ կը հասկ­նաք։

-Այ­սինքն ար­ծար­ծուած նիւ­թե­րը շատ ա­ւե­լի մտա­ծել կու տան եւ միա՛յն խնդա­լու ա­ռիթ չեն ծա­ռա­յեր։

-Հար­ցը թա­պո՞ւ նիւ­թե­րուն կը վե­րա­բե­րի։

-Ընդ­հան­րա­պէս այդ­պէս է եւ կան հար­ցեր, ո­րոնց մա­սին շատ չենք խօ­սիր…։

-Ի՞նչն է որ ձե­զ կը մղէ այդ­պի­սի մե­նազ­րոյց­ներ ստեղ­ծե­լու։ Միւս կող­մէ, դուք ձեզ ինչ­պէ՞ս կը բնո­րո­շէք՝ պատ­մո՞ղ, դե­րա­սա՞ն։

-Հա­ւա­նա­բար ա­մե­նէն ճիշդ եզ­րը պատ­մողն է, ո­րով­հե­տեւ հա­մո­զուած եմ, որ ա­ռանց բա­ցա­ռու­թեան՝ բո­լոր ա­րուեստ­նե­րուն հիմ­քը պատ­մու­թիւնն է։ Նոյ­նիսկ ե­թէ բա­նաս­տեղ­ծու­թիւն է գրածդ, ան­պայ­ման պատ­մու­թիւն մը, ը­սե­լիք մը պէտք է ու­նե­նաս։ Ի­րա­կա­նու­թեան մէջ մեր բո­լոր ը­րած­նե­րը հա­ղոր­դակ­ցե­լու մի­ջոց­ներ են, ո­րոնց հիմ­քը -ինչ­պէս ը­սի- պատ­մու­թիւնն է։

-Հե­տաքրք­րա­կան ե­րե­ւոյթ է տես­նել, թէ այս­պէս՝ չա­փուած, ձե­ւուած, ըն­դու­նուած պա­րու­նա­կէն ան­դին, ա­րա­հետ­նե­րէ, ճամ­բա­նե­րէ կը քա­լէք որ ո՛չ ցե­ղաս­պա­նու­թիւնն է, ո՛չ ալ հայ դա­տը։ Ի՞նչ է ձեր պատ­մա­ծը. ա­նոր խոր­քին մէջ նշեալ նիւ­թե­րը կը գտնուի՞ն։

-Բնա­կա­նա­բար այդ­պէս է, ո­րով­հե­տեւ հիմ­նա­կա­նին մէջ ը­րածս ոչ միայն մշա­կոյթ պա­հել է, այլ զայն գոր­ծա­ծա­կան դարձ­նե­լու եւ ա­նոր մի­ջո­ցաւ այժ­մէա­կան հար­ցեր ար­ծար­ծե­լու նպա­տա­կին կը ծա­ռա­յէ։ Իսկ ա­տի­կա կը պակ­սի մեր ի­րա­կա­նու­թեան մէջ։ Ես կ՚ու­զեմ հե­տաքրք­րու­թիւն ստեղ­ծել եւ զայն պա­հել, ձե­ւով մը քու պատ­մու­թեամբ պէտք է կա­րե­նաս զբա­ղեց­նել։ Կ՚են­թադ­րեմ այս գոր­ծօ­նը ո­րե­ւէ ա­րուես­տի հիմ­քը կը կազ­մէ։ Երբ ես գրա­կա­նու­թեան եւ ստեղ­ծա­գոր­ծե­լու դա­սըն­թացք­նե­րու կը հե­տե­ւէի, ու­սու­ցիչ մը ու­նէի, որ եր­րորդ սե­րուն­դին կը պատ­կա­նէր, ա­նու­նը Գլոտ էր։ Ան, օր մը զիս քո­վը կան­չեց եւ ը­սաւ. «Վա­հէ, գրու­թիւն­ներդ շատ կը սի­րեմ. ա­նոնց մէջ մի­ջի­նա­րե­ւե­լեան գաղտ­նա­գի­տա­կան բան մը կայ։ Կը խնդրեմ այ­սու­հե­տեւ գրած­նե­րուդ վե­րը, -ա­նոնք ըլ­լան բա­նաս­տեղ­ծու­թիւն կամ թատ­րոն-, «dear Claude» (սի­րե­լի՛ Գլոտ) յի­շա­տա­կե­լու չմոռ­նաս, որ­պէս­զի միշտ ի մտի ու­նե­նաս, թէ կայ մէ­կը, ո­րուն հետ կը հա­ղոր­դակ­ցի­ս»։ Այս խօս­քե­րը եր­բեք չեմ մոռ­նար, ո­րով­հե­տեւ ա­նոնք շատ կա­րե­ւոր ցուց­մունք­ներ էին ին­ծի հա­մար։

-Երբ ձեր ներ­կա­յա­ցում­նե­րը կը դի­տենք եւ կը լսենք ձեզ, կը կար­ծենք որ ը­սուած­նե­րը յան­կար­ծա­բա­նու­թիւն են, հա­կա­ռակ ա­նոր որ ան­կաս­կած դուք մշա­կուած թե­լի մը կը հե­տե­ւիք։ Հե­տաքրք­րա­կան է գիտ­նալ, թէ ինչ­պէ՞ս կը կազ­մա­ւո­րէք ձեր ե­լոյթ­նե­րը, որ­քա՞ն ժա­մա­նակ կը յատ­կաց­նէք։

-Ներ­կա­յա­ցում մը պատ­րաս­տե­լը հսկա­յա­կան աշ­խա­տանք կը պա­հան­ջէ։ Նախ պէտք է նիւ­թե­րը ամ­բա­րել, հա­ւա­քել, գրել, յե­տոյ ամ­փո­փել, փոր­ձեր կա­տա­րել եւ ի վեր­ջոյ բե­մադ­րել։ Օ­րի­նա­կի հա­մար, վեր­ջին գոր­ծիս՝ «Ե­թէ»ի եւ այ­սօ­րուան ներ­կա­յա­ցու­միս մի­ջեւ ե­րեք տա­րուան աշ­խա­տանք կայ։ Ը­սեմ նաեւ որ ա­ռա­ջին քա­նի մը ե­լոյթ­նե­րէն ետք ալ -ըստ ժո­ղո­վուր­դի ճա­շա­կին եւ ըն­դու­նե­լու­թեան- ո­րոշ փո­փո­խու­թիւն­ներ անհ­րա­ժեշտ են։

-Կա­րե­լի՞ է թարգ­մա­նել ձեր աշ­խա­տանք­նե­րը։ Այդ ուղ­ղու­թեամբ ո­րե­ւէ փորձ կա­տա­րա՞ծ էք։

-Ա­յո՛։ Սկզբնա­կան տա­րի­նե­րուն անգ­լե­րէ­նով քա­նի մը գոր­ծեր ներ­կա­յա­ցու­ցած եմ։ Կրնամ ը­սել, թէ միակ խո­չըն­դո­տը լե­զ-ւի հետ կա­պուած հարցն է, ե­թէ ոչ՝ ներ­կա­յա­ցում­ներս դիւ­րու­թեամբ թարգ­մա­նե­լի են։

-Ու­րեմն, ձեր գոր­ծե­րուն մէջ հաս­ցէագ­րու­թեան հարց մը կայ։ Երբ «dear Claude» կ՚ը­սէք, կը նշա­նա­կէ, թէ հայ հա­սա­րա­կու­թեա՞ն ուղ­ղուած է ձեր խօս­քը։ Ինչ­պէ՞ս կը բա­ցատ­րէք այս եզ­րը։

-Ին­ծի հա­մար կա­րե­ւո­րը այն է, որ հան­դի­սա­տե­սը՝ ըլ­լայ հայ թէ օ­տար, ը­սածս հասկ­նա­լի ըլ­լայ բո­լո­րին։ Ընդ­հան­րա­պէս ներ­կա­յա­ցում­նե­րուս հիմ­քը կը կազ­մեն հա­մա­մարդ­կա­յին ե­րե­ւոյթ­նե­րը։

-Դուք հա­յու տի­պար մը կը ներ­կա­յաց­նէք, ո­րուն թի­րա­խը հա­յու­թիւնն է, ձեր խօս­քը ուղ­ղուած է հա­յու­թեան…։ Այլ խօս­քով հա­յու­թիւ­նը ձե­զի հա­մար ներշն­չու­մի սկզբնաղ­բիւր կը հան­դի­սա­նայ, որ շրջան ը­նե­լով ի վեր­ջոյ դուք դար­ձեալ կը վե­րա­դառ­նաք նոյն ա­կուն­քին։ Հոս կը յա­ռա­ջա­նայ հե­տե­ւեալ հար­ցու­մը. ար­դեօք դուք հա՞­յը որ­պէս հա­մա­մարդ­կա­յին տի­պար կը տես­նէք, թէ ոե­ւէ մէ­կը կրնայ առ­նել ա­նոր տե­ղը…։

-Կա­րե­ւո­րը եւ հիմ­նա­կա­նը հա­ղոր­դակ­ցու­թիւնն ու ը­սուա­ծին բո­վան­դա­կու­թիւնն է։ Ե­թէ դի­մա­ցինդ պատ­մե­լիք հե­տաքրք­րա­կան նիւթ մը ու­նի, դուն հա­ճոյ­քով կը հե­տե­ւիս իր ը­սած­նե­րուն, ան ըլ­լայ հայ թէ օ­տար։

-Ինչ­պէս շա­բաթ­նե­րէ ի վեր մա­մու­լով կը ծա­նու­ցա­նենք, դուք փա­րի­զեան ձեր ե­լոյթ­նե­րէն ետք պի­տի շրջա­գա­յիք զա­նա­զան գա­ղութ­ներ։ Ինչ­պէ՞ս կ՚ըն­կա­լէք այս­պէս կո­չուած սոյն «թա­տե­րա­կան ճամ­բոր­դու­թիւն­նե­ր­»ը։ Մի­ջա­վայ­րին ան­մի­ջա­պէս յար­մա­րե­լու հար­ցը դիւ­րու­թեամբ կը լու­ծուի՞։

-Նախ ը­սեմ, թէ ես տա­րին վեց ա­միս ներ­կա­յա­ցում­նե­րովս կը ճամ­բոր­դեմ։ Ճամ­բոր­դու­թեան ա­տեն կ՚ու­զեմ վայր­կեան ա­ռաջ տուն վե­րա­դառ­նալ, բայց երբ եր­կու շա­բաթ տու­նը մնամ կը ձանձ­րա­նամ եւ կ՚ու­զեմ ճամ­բոր­դել…։ Սա­կայն գա­ղութ­նե­րու հետ հան­դի­պում­նե­րուս ա­մե­նէն հե­տաքրք­րա­կան բա­ժի­նը այն է, որ ա­մէ­նուր հա­յը հա՛յ է։ Ճիշդ է, որ եր­բեմն լե­զուա­կան հար­ցեր կը ստեղ­ծուին, բայց ես կը փոր­ձեմ յար­մա­րիլ տեղ­ւոյն հան­դի­սա­տե­սին հետ՝ ա­նոր հա­յե­րէ­նի ի­մա­ցու­թեան մա­կար­դա­կը նկա­տի առ­նե­լով, որ­պէս­զի դիւ­րին հասկ­նայ ը­սած­ներս։ Այդ ա­ռու­մով Պոլ­սոյ, Սու­րիոյ կամ Լի­բա­նա­նի հա­մայնք­նե­րը ան­շուշտ կը տար­բե­րին, օ­րի­նա­կի հա­մար, Ա­մե­րի­կա­յի ա­րե­ւե­լեան կամ ա­րեւմ­տեան ա­փե­րու գա­ղութ­նե­րէն։ Ընդ­հան­րա­պէս Մի­ջին Ա­րե­ւել­քի մէջ կը փոր­ձեմ հա­մա­կեր­պիլ տեղ­ւոյն հա­յու­թեան խօ­սակ­ցա­կան լե­զուին, քա­նի որ ա­նի­կա ը­սուա­ծին ա­նուշ համ ու հոտ կու տայ։ Կամ Ար­ժան­թի­նի մէջ ներ­կա­յա­ցու­միս ո­րոշ բա­ռե­րը սպա­նե­րէն կը թարգ­մա­նեմ՝ հասկ­նա­լի ըլ­լա­լու մտա­հո­գու­թեամբ։

-Ձեր պա­րա­գա­յին սփիւռ­քա­հա­յու տի­պար ըլ­լա­լը եւ հայ­րե­նի­քէն դուրս ապ­րի­լը ինչ­պէ՞ս կը մեկ­նա­բա­նէք։

-Օ՜, ա­սի­կա դժուար հար­ցում մըն է։ Կրնամ ը­սել, թէ ես խտա­ցումն եմ այն բո­լոր գիր­քե­րուն, զորս կար­դա­ցած եմ, բո­լոր քա­ղաք­նե­րուն ուր այ­ցե­լած եմ, բո­լոր կի­նե­րուն, ո­րոնց հան­դի­պած եմ, ե­ւ այլն, ե­ւ այլն։ Իսկ այս ա­մէ­նուն մէ­ջէն կա­րե­ւոր մէկ բա­ժի­նը հայ­կա­կանն է, ըն­կեր­նե­րուս մեծ մա­սը հա­յեր են, կեանքս ուղ­ղա­կի մե­րուած է հայ­կա­կա­նու­թեան մէջ, հա­յե­րէն կը գրեմ, հա­յե­րէ­նով թատ­րոն կը ներ­կա­յաց­նեմ։ Միայն թէ ա­րուես­տիս նկար­չա­կան բա­ժինն է որ հա­յե­րու հետ սերտ կապ մը չու­նի եւ այդ ա­ռու­մով օ­տար պա­տաս­խա­նա­տու­նե­րու հետ կ՚աշ­խա­տիմ։ Բայց պէտք է ը­սել, թէ ինք­զինքս իւ­րա­յա­տուկ հայ մը չեմ զգար։

-Դուք ձեր ա­րուես­տին մէջ գե­ղա­րուես­տա­կան բազ­մաբ­նոյթ մի­ջոց­ներ կը գոր­ծա­ծէք՝ նկար­չու­թիւն, թատ­րոն, գրա­կա­նու­թիւն, բե­մադ­րու­թիւն (Վա­հէ Պէր­պէ­րեան նաեւ թա­տե­րա­խումբ կը ղե­կա­վա­րէ)։ Այս բո­լոր աշ­խա­տանք­նե­րը ինչ­պէ՞ս կը հա­մադ­րէք։ Ա­րուես­տի այս ճիւ­ղե­րը ձեր մօտ ինչ­պէ՞ս ի­րա­րու կ՚ա­ռըն­չուին։

-Ա­ռանց բա­ցա­ռու­թեան այս բո­լո­րը ի­րա­րու շաղ­կա­պուած են։ Ման­կու­թեան օ­րե­րէս սկսեալ հե­տաքրք­րուած էի ձեր նշած ա­րուես­տի ճիւ­ղե­րով, հա­կա­ռակ ա­նոր, որ հայրս միշտ կ՚ը­սէր՝ «տղա՛ս մէկ նիւ­թի վրայ կեդ­րո­նա­ցիր, որ­պէս­զի կա­րե­նաս յա­ջո­ղիլ­…»։ Բայց ես տա­րի­ներ ետք ալ նոյն հա­մո­զու­մը ու­նիմ, թէ բո­լոր ա­րուեստ­նե­րը ի­րա­րու կա­պուած են, զի­րար կ՚ամ­բող­ջաց­նեն եւ կա­րե­լի չէ մէ­կը միւ­սէն ան­ջա­տել։ Այ­սօր ես ինք­զինքս շատ բախ­տա­ւոր կը զգամ, ո­րով­հե­տեւ երբ գա­ղա­փար մը կը յղա­նամ՝ լայն ընտ­րու­թիւն կ՚ու­նե­նամ, թէ զայն ա­րուես­տի ո՞ր մար­զին մէջ կրնամ լա­ւա­գոյնս օգ­տա­գոր­ծել՝ մե­նա­խօ­սու­թեա՞ն, նկար­չու­թեա՞ն, թատ­րո՞­նի, ֆիլ­մի՞, թէ՝ գրա­կա­նու­թեան…։

-Ձեր գոր­ծե­րը Հա­յաս­տա­նի մէջ ինչ­պի­սի՞ ըն­դու­նե­լու­թեան կ՚ար­ժա­նա­նան։

-Պէտք է ը­սել, թէ հայ­րե­նի­քի մէջ զիս ջեր­մօ­րէն կ՚ըն­դու­նին՝ հա­ւա­նա­բար հա­մա­ցան­ցի շնոր­հիւ։ Ե­րե­ւա­նի մէջ երբ ա­ռա­ջին ան­գամ ներ­կա­յա­ցայ հան­րու­թեան՝ սար­սափ մը ու­նէի, նկա­տի ու­նե­նա­լով, որ ո՛չ Հա­յաս­տա­նը կը ճանչ­նա­յի եւ ոչ ալ հայ­րե­նի հա­յու­թիւ­նը ծա­նօթ էր գոր­ծե­րուս։ Բայց տա­րի­նե­րու ըն­թաց­քին երբ Սփիւռք-Հա­յաս­տան կա­պե­րը սեր­տա­ցան, երկ­կող­մա­նի յա­րա­բե­րու­թիւնն ալ դիւ­րին ըն­թացք ստա­ցաւ, սկսանք ի­րա­րու բա­ցուիլ, զի­րար հասկ­նալ…։ Այ­սօր նախ­քան ներ­կա­յա­ցու­միս մաս­նակ­ցի­լը, մար­դիկ հա­մա­ցան­ցի մի­ջո­ցաւ ար­դէն ծա­նօթ են գոր­ծիս եւ գի­տեն, թէ ո՛ւր կ՚եր­թան։ Հոս կ՚ու­զեմ ա­ռի­թէն օգ­տուե­լով կա­րե­ւոր հարց մը ար­ծար­ծել. նա­խա­պէս շատ ա­ւե­լի դիւ­րին էր սփիւռ­քա­հա­յը եւ հա­յաս­տան­ցին ի­րար­մէ զա­նա­զա­նել, քա­նի որ եր­կու կող­մե­րը յստակ գի­ծե­րով ի­րար­մէ բաժ­նուած էին՝ Խորհր­դա­յին Միու­թիւն կար, եր­կա­թէ վա­րա­գոյր կար…։ Իսկ այժմ ա­մէն ինչ փո­խուած է. նախ եւ ա­ռաջ աշ­խար­հա­քա­ղա­քա­ցի ըլ­լա­լու ե­րե­ւոյ­թը կայ, յե­տոյ ալ՝ Սփիւռ­քը ներսն է, Հա­յաս­տա­նը դուրսն է, բայց եր­կուքն ալ ի­րա­րու հետ մնա­յուն կա­պի մէջ են, հե­տե­ւա­բար դժուար է այս եր­կու­քին սահ­ման­նե­րը ճշդել…։

-Ձեր գոր­ծու­նէու­թե­նէն ան­կախ՝ դուք ի՞նչ տե­սա­կէտ ու­նիք ընդ­հան­րա­պէս մշա­կու­թա­յին կամ հո­գե­ւոր կեան­քի եւ մաս­նա­ւո­րա­բար հայ­կա­կան ըն­կե­րա­յին կեն­ցա­ղի նկատ­մամբ։

-Ը­սեմ, թէ ես ա­մէն տեղ հո­յա­կապ տի­պար­նե­րու կը հան­դի­պիմ եւ միշտ կը մտա­ծեմ, թէ ինչ­պէ՞ս կա­րե­լի է այս ա­մէ­նը ի­րա­րու կա­պե­լով զա­նոնք հա­ւա­քա­կան ու­ժի մը վե­րա­ծել։ Ա՛յս գոր­ծօնն է, որ կը պակ­սի մե­զի եւ մեծ ցաւ կը պատ­ճա­ռէ ին­ծի։ Ես հա­մո­զուած եմ, որ այս ուղ­ղու­թեամբ տա­րուե­լիք հսկա­յա­կան աշ­խա­տանք կայ, որ­պէս­զի սե­րունդ մը ստեղ­ծուի որ հպարտ է, բայց մա՛­նա­ւանդ գի­տէ, թէ ին­չու հպարտ է։

-Ը­սել կ՚ու­զէք, թէ անհ­րա­ժե՞շտ է ինք­նու­թիւ­նը վե­րագտ­նե­լու փոր­ձա­ռու­թիւ­նը ապ­րիլ, զայն գնա­հա­տել, ար­ժե­ւո­րել…։ Կը կար­ծէ՞ք, թէ այս պա­րա­գա­յին մշա­կոյ­թի գոր­ծիչ­նե­րուն մօտ ա­զա­տու­թեան կաշ­կան­դում մը կայ։

-Ա­յո՛ եւ ո՛չ։ Հայ­կա­կան ի­րա­կա­նու­թեան մէջ զիս մտա­հո­գո­ղը հե­տե­ւեալն է. կար­ծէք թէ հա­մո­զուած ենք, որ ինչ ալ ը­նենք՝ հայ հա­սա­րա­կու­թիւ­նը աս­կէ ա­ւե­լին չ՚ար­ժեր։ Այս մօ­տե­ցու­մը ա­նըն­դու­նե­լի է։ Նման ե­րե­ւոյթ ա՛լ ա­ւե­լի շեշ­տուած է Հա­յաս­տա­նի մէջ, ուր ա­մէն ինչ ա­ժանց­նե­լու եւ «ծա­խե­լու» փորձ մը կայ։

-Հա­յաս­տա­նի վեր­ջին ընտ­րու­թիւն­նե­րուն՝ դուք ալ միա­ցած էիք հայ­րե­նի­քի մէջ ա­զատ եւ ժո­ղովր­դա­վար կար­գեր ստեղ­ծե­լու հար­ցով մտա­հո­գուած ա­րուես­տա­գէտ­նե­րու կո­չին։ Ինչ­պէ՞ս կը բնու­թագ­րէք Հա­յաս­տա­նի այ­սօ­րուան ըն­կե­րա­յին եւ քա­ղա­քա­կան կեան­քը։

-Հա­մո­զուած եմ, որ ա­ռանց բա­ցա­ռու­թեան՝ իւ­րա­քան­չիւր հայ գի­տա­կից է, որ իր կա­րո­ղու­թիւն­նե­րու սահ­մա­նին մէջ պէ՛տք է օգ­տա­կար ըլ­լայ հայ­րե­նի­քին եւ ե­թէ իւ­րա­քան­չիւ­րը այդ ըն­թաց­քով յա­ռա­ջա­նայ, ան­պայ­ման եր­կի­րը կ՚ա­ռող­ջա­նայ եւ ար­դա­րու­թիւնն ալ կը վե­րա­հաս­տա­տուի։

-Վեր­ջին հար­ցում մը։ Դուք Մի­ջին Ա­րե­ւել­քէն գաղ­թած էք Ա­մե­րի­կա։ Տա­րի­նե­րու ըն­թաց­քին ձեր ծննդա­վայր Պէյ­րու­թը կա­րե­ւոր դեր ու­նե­ցած է ձեր կազ­մա­ւոր­ման մէջ։ Մա­նուկ եւ պա­տա­նի տա­րի­քի ըն­տա­նե­կան եւ հա­մայն­քա­յին կեան­քի յի­շա­տակ­նե­րը, պատ­կեր­նե­րը դեռ կեն­դա­նի են ձեր խա­ղե­րուն մէջ։ Այդ ժա­մա­նա­կաշր­ջա­նի ու մի­ջա­վայ­րի կա­րօ­տը ու­նի՞ք, ա­նոր բա­ցա­կա­յու­թե­նէն կը տա­ռա­պի՞ք ա­մե­րի­կեան ա­փե­րուն վրայ։ Ըն­տե­լա­ցա՞ծ էք ձեր ապ­րած մի­ջա­վայ­րին։

-Նախ ը­սեմ, թէ ար­դէն տա­րի­նե­րէ ի վեր ծնողքս, ըն­տա­նիքս հոս կ՚ապ­րին, հին ըն­կեր­նե­րուս եւ բա­րե­կամ­նե­րուս մեծ մասն ալ այս­տեղ փո­խադ­րուած է։ Ընդ­հան­րա­պէս, Լոս Ան­ճե­լը­սի մէջ հա­յու­թեան եւ հայ­կա­կա­նու­թեան պա­կա­սը բնաւ չես զգար, հա­յե­րէն կը խօ­սիս, հա­յե­րէն կը լսես…, բայց այ­դու­հան­դերձ օ­տար եր­կի­րը եր­բեք ծննդա­վայ­րիդ համն ու հո­տը չ՚ու­նե­նար։ Ան­ցեա­լը ան­ցած է եւ ան­կա­րե­լի է զայն վե­րագտ­նել։ Իսկ մեր պար­տա­կա­նու­թիւնն է գո­նէ այդ ան­ցեա­լի յու­շե­րը փո­խան­ցել նոր սե­րուն­դին։