ՄԱՐՄՆԻ ԵՒ ՀՈԳԻԻ ԲԱԺԱՆՈՒՄԸ

Թէեւ հաճելի չէ՛ խօսիլ մահուան մասին, բայց քանի որ կեանքի ամենէն ճշմարիտ, ամենէն ստոյգ եւ անխուսափելի իրողութիւնն է ան, եւ տպաւորուած կը մնայ միշտ մարդկային գիտակցութեան մէջ, որքան ալ ան հեռու պահել փորձուի, մոռացութեան մատնելու աշխատուի, մի՛շտ կայ կեանքին որպէս անկորնչելի երեւոյթ մա՛հը։ Կարծես մարդ կը ծնի՝ կանխաւ դատապարտուած մահուան։ Այս իմաստով մահը, կեանքի միա՛կ ստոյգ, անայլայլելի, անյետաձգելի իրողութիւնն է։

Արդարեւ, մահը, ժամանակաւոր, սահմանափակ ընթացքի մը վերջն է՝ սկի՛զբն է նաեւ անժամանակ, անսահման կեանքի՝ յաւիտենականութեա՛ն։

Սուրբ Գրիգոր Նիւսացի, կ՚ըսէ, թէ՝ «Աստուած արգելք չեղաւ, որ մահը հոգին մարմինէն բաժնէ, ըստ բնութեան անհրաժեշտ կարգին»։

Ուստի, մահուամբ, հոգին կը բաժնուի մարմինէն. ուր հոգին, որ մարմնական այլասերումէ եւ փճացումէ զերծ է՝ կը շարունակէ իր էութիւնը։ Այս պարագան կարելի է նմանցնել այն ճամբուն՝ ուր երբեմն բացօթեայ, երբեմն ալ փապուղիներու մէջէն կը շարունակէ իր ընթացքը. կեանքն ալ, որպէս հոգի անվերջ ճամբու մը ճամբորդն է՝ երբեմն ազատ, երբեմն մարմինի մէջ պարփակուած՝ անոր հետ միասին ճամբորդելու դատապարտուած, մարմինի պահանջներուն համաձայն շարժելու պարտաւորուած։ Բայց, ինչպէս որ մարմինը կ՚ազդէ ու կը տպաւորէ հոգին, հոգին ալ երբեմն կ՚ազդէ եւ կը տպաւորէ մարմինը։ Սակայն հոգին, այնքան ատեն որ մարմնի պատեանին մէջ է, կը համակերպի անոր, բայց պահելով միշտ իր «հոգի»ի հանգամանքը եւ բնաւորութիւնը։

Ուրեմն մահը՝ հոգիին իր ազատութեան վերստին տիրանալու խորհրդաւոր պա՛հն է, իսկ մարմնին հանգիստի քաշուելու եւ հանգչելու ժամանակը։ Եւ քանի որ մարմինը առանց հոգիի չի կրնար իր կենդանութիւնը պահել, գոյութիւնը ապահովել եւ տեւականացնել, ապա ուրեմն կը քայքայուի, կը կազմալուծուի եւ իր ամբողջութիւնը կը խախտուի։

Մահուամբ երբ մարմինը եւ հոգին կը բաժնուին, կը զատուին ու կ՚ազատուին իրարու նկատմամբ, բնականաբար մարմինը կը կորսնցնէ իր հանգամանքը։ Մարմինը կազմուած է՝ օդէ, այսինքն շունչէ, ջուրէ, հողէ եւ ջերմութենէ կամ ջերմուժէ։ Եւ այս տարրերը կը միանան կենդանութեամբ, որը ապահովողը՝ հոգին է։ Մահուամբ այս տարրերը մէկ մէկ կը տարրալուծուին՝ մարդուս շունչը կը դադրի, կը հանգչի եւ բնութեան կը խառնուի, ինչպէս միւս տարրերը՝ ջուրը, մարմնին հողանիւթ թանձր մասերը եւ վերջապէս ջերմութիւնը՝ նոյնպէս կը թողուն մարմինը՝ կ՚երթան, կը խառնուին բնութեան, ուրկէ եկած եւ կազմած էին «մարմին»ը։

Արդարեւ, Քրիստոսի մահն ալ եղաւ իսկական մահ մը՝ քանի որ վերջ դրաւ Անոր մարդկային երկրաւոր գոյութեան։ Բայց Յովհան Դամասկացի Անոր մահը կը մեկնաբանէ սապէս. «Քանի որ Քրիստոսի վախճանումով հոգին բաժնուեցաւ մարմինէն, Անոր միակ անձը սակայն երկու անձերու չբաժնուեցաւ, քանի որ Քրիստոսի մարմինը եւ հոգին Բանին անձին մէջ սկիզբէն իսկ միեւնոյն տիտղոսով գոյութիւն ունեցան. իսկ մահուան ժամանակ, թէպէտ անոնք իրարմէ բաժնուեցան, սակայն անոնցմէ իւրաքանչիւրը մնաց Բանին նոյն եւ միա՛կ անձին մէջ»։ 

Իսկ Սուրբ Թովմաս Աքուինացի կ՚ըսէ, թէ՝ աստուածային զօրութիւնը ապականութենէ զերծ պահեց Քրիստոսի մարմինը։ Այս իմաստով, Մկրտութեան խորհուրդը՝ որուն սկզբնական եւ լիակատար նշանն է թաթախումը, գործնապէս կը նշանակէ՝ քրիստոնեային գերեզման էջքը, որ «կը մեռնի մեղքին»՝ Քրիստոսի հետ նոր կեանքի մը համար։

Ուրեմն, սիրելի՜ ընթերցող բարեկամներ, կեանքը եւ կեանքի անճառելի, անասելի խորհուրդը՝ հրա՛շքը պէտք է փնտռել հողին տակը, փոխանակ հեռուները որոնելու. «հրաշք»ը հողին մէ՛ջ է, եւ ո՛չ թէ հողին վրայ, կամ վերը։ Թաղումն է, որ կ՚իրականացնէ հրաշքը, կեանքը եւ կենդանութի՛ւնը։

Աստուածաշունչ մատեանին մէջ «հոգի» եզրը, յաճախ կը նշանակէ՝ «մարդկային կեանք»ը եւ կամ ամբողջ «մարդկային անձ»ը։ Միաժամանակ ան կը մատնանշէ ի՛նչ որ մարդուն մէջ ամենէն ներհուն եւ ամենամեծ արժէ՛քն է, այն ինչը՝ որ մարդը յատկապէս «Աստուծոյ պատկեր» կը դարձնէ. «հոգի»ն կը նշանակէ եւ կը ներկայացնէ մարդուն մէջ գտնուած «հոգեւոր նախասկիզբ»ը։ Եւ այս իմաստով, մարդուն «մարմին»ը կը մասնակցի «Աստուծոյ պատկեր»ին արժանապատուութեան։ Ան մարդկային մարմին է՝ ճիշդ անոր համար, որ շնչաւորուած է աննիւթական ու անտեսանելի հոգիով, իսկ ամբողջ մարդկային անձը իր հերթին սահմանուած է ըլլալու «Հոգիին Տաճարը Քրիստոսի Մարմին»ին մէջ։

Ինչպէս յաճախ կը կրկնենք, մարդ էակը, թէեւ «մարմին»է եւ «հոգի»է բաղկացած է, բայց ճշմարտապէս մէ՛կ է՝ իր մարմնաւոր հանգամանքով, իր մէջ կը համադրէ նիւթական աշխարհի տարրերը՝ որոնք անոր մէջ իրենց գագաթնակէտը կը գտնեն եւ կարող կը դառնան ազատօրէն գովաբանելու իրենց Արարիչը։

Ահաւասի՛կ, այս իսկ պատճառով եւ հետեւութեամբ արգիլուա՛ծ է մարդուն արհամարհել մարմնաւոր կեանքը։ Ուստի, «կեղծ» բարեպաշտական միտումներով անտեսել, անխնամ թողուլ մարմինը կը հակադրէ մարդուն մարմինէ ե՛ւ հոգիէ կազմը-ւած «մէկ» ամբողջ մը ըլլալու իրողութեան։ Ընդհակառակը, ան պարտի հոգալ, խնամել, գնահատել եւ յարգել իր մարմինը՝ որ ստեղծուած է Աստուծմէ եւ յարութիւն պիտի առնէ «վերջին օր»ը։ Արդարեւ հոգիին եւ մարմինին միութիւնը ա՛յնքան խոր է, որ հարկ է նկատի առնել «հոգին իբրեւ կերպը մարմինին», այսինքն՝ հոգեւոր հոգիին շնորհիւ է որ նիւթաշէն-հողաշէն մարմինը մարդկային կենդանի մարմին կը հանդիսանայ։ Հոգին եւ նիւթը մարդուն մէջ իրարու միացած երկու բնոյթներ չե՛ն, այլ անոնց միութիւնը կը կազմէ մէ՛կ բնոյթ։

Հոգին անմա՛հ է՝ ան չ՚անէանար իր բաժանումին ատեն մարմինէն, մահով։ Ան դարձեա՛լ պիտի միանայ մարմինին՝ վերջին յարութեան օրը։

Եւ ահաւասի՛կ, այս իսկ պատճառով է որ «ցորենի հատիկ»ը հողին մէջ եթէ չիյնայ ու չմեռնի, չի փառաւորուիր եւ չի բազմանար, քանի որ ան հողին մէջ իյնալով է որ կը ծլի, կը ծաղկի, հասկ կը կապէ, կը շատնայ եւ «շատ արդիւնք կը պտղաբերէ»։ Սակայն որպէսզի բազմանայ ու շատնայ, բնականաբար, պէտք է որ ցորենի հատիկը հողին մէջ թաղուի ու մեռնի, քանի որ իր փառաւորուիլը կ՚իրականանայ իր իսկ լմննալովը, հողին մէջ թաղուելովը, կերպով մը՝ զոհուելովը եւ նուիրուելովը։ Ուրեմն, մարդ, մինչեւ որ իր անձը չկորսնցնէ, զայն չի կրնար շահիլ. եւ բնական է, որ շահելու համար պէտք է կորսնցուցած ըլլալ, առնելու համար պէտք է նախապէս բան մը տուած ըլլալ, նորոգուելու համար պէ՛տք է հիննալ…։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Սեպտեմբեր 5, 2017, Իսթանպուլ