ԽԱՉՎԵՐԱՑ՝ ՎԵՐՋԻՆ ՏԱՂԱՒԱՐԸ

«Խաչվերաց»ը հինգ տաղաւարներու հինգերորդն է, այսինքն՝ վերջին տաղաւարը։ Եւ կարծես կը հասնի այս «վերջին» տաղաւարը՝ Խաչվերացը, կը վերջանայ կամ վերջանալու մօտ կը զգայ մարդ նաեւ տարին։

Արդարեւ, «վերջին»ներ միշտ թախիծ՝ տխրութիւն կը պատճառեն մարդուս։ Եւ «Խաչվերաց»ն ալ երբ կը հանդիպի աշնան օրերուն, աւելի եւս կը սաստկացնէ այդ զգացումը։ «Վերջինը…», այս բառով սկսող ամէն նախադասութիւն տրտմալից զգացումներով կը համակէ մարդուս հոգին եւ կը տարուի կ՚երթայ տխո՜ւր ներքնաշխարէ մը ներս։

Բայց ողջամիտ մարդը գիտէ, թէ՝ ամէն վերջ սկի՛զբ մըն է. ամէն ինչ կը վերջանայ՝ որպէսզի «նոր» մը սկսի։ Մահուան նման՝ երկրային կեանքը կը վերջանայ՝ որպէսզի սկսի երկնային յաւիտենական կեանքը։ Խաչեալ Յիսուս, ահաւասիկ խաչուելէ յետոյ Յարութիւն առնելով, կենդանի վկան եւ տիպա՛րն է այս ճշմարտութեան. Ան խաչով անցաւ յաւիտենական «նոր կեանք»ի՝ ցոյց տալու համար, թէ խաչով չի՛ վերջանար կեանքը, յաւիտենական երկնային «նոր կեանք»ը։

Մեր կեանքի օրինակն ալ կ՚ապացուցանէ այս ճշմարտութիւնը՝ թէ ամէն վերջ սկիզբ մըն է, եւ ամէն վերջաւորութիւն՝ նորի մը սկզբնաւորութիւնը։ Չէ՞ որ Խաչվերացին կը յաջորդէ դպրոցական «նոր շրջան» մը՝ վերամուտը։ Հանգիստի, զբօսանքի օրեր կը վերջանան, այլ խօսքով՝ դադարը կը վերջանայ եւ վերամուտը կը հասնի, դպրոցական նոր շրջան մը կը սկսի։ Եւ ասիկա ամէն տարի կը կրկնուի, անխափա՛ն։

«Խաչվերաց»ը եւ «վերամուտ»ը՝ վերջինը եւ սկիզբը հրաշալի՜ օրինակներ են կեանքի տեւականութեան՝ «վերջին»ի եւ «սկիզբ»ի յաջորդականութեան։ Եւ կեանքի տեւականութիւնը՝ հինին եւ նորին յաջորդականութիւնը, ահաւասիկ, խորհուրդ մըն է, որ կը յայտնուի հերթական փոփոխութեան մէջ՝ վերջի եւ սկիզբի, հինի եւ նորի յարաբերութեան մէջ։

«Խաչվերաց»՝ վերջին տաղաւարով կը վերջանայ ամառը եւ կը սկսի աշունը, կը վերջանայ նաեւ դադարի շրջանը եւ կը սկսի աշխատանքի նոր շրջանը։ Այս իմաստով Խաչվերաց տաղաւարը իր մէջ կը բովանդակէ կեանքի խորհուրդը։ Խաչով եւ Խաչվերաց տօնով մարդ կ՚անդրադառնայ կեանքին իմաստին եւ նպատակին։

Եւ երբ Խաչին կը վերագրուի կեանքի խորհուրդը, ապա ուրեմն կ՚արժէ խորհրդածել նաեւ Խաչի նշանին նշանակութեան մասին։

«Խաչանիշ»ը՝ Քրիստոսի կնիքը կը դրոշմէ այն անձին վրայ, որ Իրեն կը պատկանի։ Ան նաեւ կը նշանակէ փրկութեան եւ վերանորոգութեան այն շնորհքը՝ զոր Քրիստոս մեզի համար ձեռք ձգեց Իր Խաչով։

Արդարեւ, Նոր Ուխտին խորանը՝ Քրիստոսի Խաչն է, որմէ կը բխին սուրբ խորհուրդներ՝ որոնք կը հաստատեն, կ՚ամրացնեն հաւատքը։

Այս իմաստով իսկ, Խաչը ինքնին խորհուրդ մըն է՝ որուն գործերը հրաշալիքներ։ Խաչը իր զօրութիւնը կ՚առնէ Խաչեալէն՝ Յիսուս Քրիստոսի աստուածային բնութենէն։ Մեծ է Խաչին զօրութիւնը, քանի որ անոր վրայ կա՛յ Տիրոջ սուրբ Արիւնը։

Ուստի Եկեղեցւոյ կեդրոնը հանդիսացող խորանին վրայ Խաչին զոհաբերումը ներկայ կացուցուած է խորհրդենական նշաններով։ Ան միանգամայն Տիրոջ Սեղա՛նն է, դէպի ուր Աստուծոյ ժողովուրդը հրաւիրուած է։ Սեղանը սուրբ է, քանի որ խորանը նաեւ խորհրդանիշն է Գերեզմանին՝ թէ Քրիստոս խաչուեցաւ, ճշմարտապէ՛ս մեռաւ եւ ճշմարտապէ՛ս յարեաւ։ Խորանին սուրբ Խորհուրդին մէջ ճշմարտապէ՛ս ներկայ է Յիսուս Քրիստոս Իր Խաչով։

Յիսուս Իր աստուածային փառքը կը յայտնէ եւ ցոյց կու տայ նաեւ, թէ Ինք «Իր փառքին մէջ» մտնելու համար պարտի անցնիլ Խաչի ճամբէն՝ Երուսաղէմի մէջ. (ՂՈՒԿ. ԻԴ 26)։ Եւ ուրեմն Քրիստոսի աշակերտը պէտք չէ միայն իրեն պահէ հաւատքը եւ ապրի զայն, այլ նաեւ դաւանի զայն, վկայէ անոր վստահութեամբ եւ հետեւի Անոր՝ Խաչի ճանապարհին վրայ, նեղութիւններու մէջէն, որոնք երբեք չեն պակսիր աշխարհէն. «Աշխարհի վրայ նեղութիւն պիտի ունենաք, բայց քաջալերուեցէ՛ք, որովհետեւ ես յարթեցի աշխարհին». (ՅՈՎՀ. ԺԶ 33)։ Ուստի «Խաչը առնել եւ այդպէս հետեւիլ» պէտք է, քանի որ փրկութեան համար պահանջուած են հաւատքին ծառայութիւն, զոհողութիւն եւ վկայութի՛ւն։

Ուստի հոգեւոր կատարելութեան համար պէտք է անցնիլ Խաչի ճամբայէն, քանի որ կատարելութեան ճամբան կ՚անցնի Խաչէն։ Չկա՛յ սրբութիւն առանց զոհողութեան, առանց անձնուրացութեան եւ առանց հոգեւոր պայքարի։ Հոգեւոր յառաջդիմութիւնը կ՚ենթադրէ ճգնողական կեանքը եւ մահացումը՝ որոնք աստիճանաբար մարդը կ՚առաջնորդեն ապրելու խաղաղութեան եւ երանութիւններու անվերջ ուրախութեան մէջ։ «Եթէ մէկը ուզէ Իմ ետեւէս գալ, թող ուրանայ ինքզինք եւ իր խաչը առած Իմ ետեւէս գայ». (ՄԱՏԹ. ԺԶ 24)։

Առօրեայ կեանքին մէջ, ամէն օր առնել իր խաչը եւ հաւատարմութեամբ հետեւիլ Յիսուսին՝ ամենէն ապահով ուղին է ապաշխարութեան։ Ապաշխարանքը կրնայ ըլլալ աղօթք մը, նուիրատուութիւն մը, բարեսիրական գործ մը, ծառայութիւն մը մերձաւորին, կամաւոր զրկանք մը, զոհողութիւններ եւ մանաւանդ համբերատար ընկալումը խաչին՝ զոր կրելու է հաւատացեալը։

Արդարեւ, ապաշխարանքները թոյլ կու տան մեզի «ժառանգակից» ըլլալ յարուցեալ Քրիստոսի. «Քանի որ բաժնեկից ենք Անոր չարչարանքներուն». (ՀՌՈՄ. Ը 17)։ Ուստի, Քրիստոսի հետեւելով, իր խաչը առնելով, իր անձէն հրաժարելով է որ մարդ կրնայ հասկնալ կեանքին սկզբնական իմաստը եւ ապրիլ զայն՝ Քրիստոսի օգնութեամբ։ Եւ Քրիստոսն է, որ տանելի կ՚ընէ անտանելի ճամբան խաչին։ Հաւատքի այս շնորհքը պտո՛ւղն է Քրիստոսի Խաչին, ակնաղբիւրը քրիստոնեայ ամէն կեանքի։ Կը մնայ հաւատարիմ հաւատացեալին հետ, անոր ուժը եւ կարողութիւնը կու տայ իր Խաչը շալկած Իրեն հետեւելու, իր անկումներէն վերականգնելու, իրարու փոխադարձաբար ներելու, իրարու օգնելու եւ բեռը կրելու եւ հաւատարիմ մնալու իր կոչումին։ Ուստի մարդը կ՚աշակերտի Յիսուսի ամէն օր Խաչը կրելով, այն գործին մէջ, զոր կատարելու է կոչուած։ Ուստի Աստուծոյ Արքայութիւնը Քրիստոսի Խաչով վերջնականապէս պիտի հաստատուի, քանի որ «Աստ-ւած թագաւորեց խաչափայտին բարձունքէն»։

Արդարեւ, Ս. Պատարագի խորհուրդը կը կատարէ յիշատակը Քրիստոսի Զատիկին՝ որ այսպէս ներկայ իրականութիւն կը դառնայ եւ Քրիստոսի Խաչին վրայ մի անգամ ընդ միշտ մատուցած «Զոհ»ը կը մնայ միշտ այժմէական։ «Ամէն անգամ որ Խաչին զոհը, որուն միջոցով Քրիստոս՝ մեր Զատիկը զոհաբերուեցաւ, կը հանդիսակատարուի խորանին վրայ, մեր փրկութեան գործը կը կատարուի». (Ա ԿՈՐՆ. Ե 7)։ Ս. Պատարագի խորհուրդը ուրեմն զոհակատարում մըն է, քանի որ Խաչին Զոհը կը ներկայացնէ, քանի որ Խաչին յիշատակումն է, քանի որ անոր արդար պտուղը կը քաղէ։

Քրիստոս Ինքզինք մի անգամ ընդ միշտ Հօր Աստուծոյ նուիրեց, իբրեւ բարեխօս մեռնելով Խաչին խորանին վրայ, որպէսզի իրագործէ յաւիտենական Փրկչագործութիւնը մարդոց համար։ Ս. Պատարագին մէջ կը յաւերժանայ Խաչին զոհակատարումը։

«Խաչվերաց»ը վերջին տաղաւարն է, բայց ո՛չ երբեք «վերջ», քանի որ անոր պիտի յաջորդեն կեանքի նոր եւ լուսաւոր տաղաւարներ…։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Սեպտեմբեր 8, 2018, Իսթանպուլ