Թրքահայութիւնը՝ Ապրիլի 24-էն դէպի Յունիսի 7-ը…

Ան­ցաւ Ապ­րի­լի 24-ը, սա­կայն ար­ձա­գանգ­նե­րը տա­կա­ւին կը շա­րու­նա­կուին։ Առ­նուազն մին­չեւ Յու­նի­սի 7-ին կա­յա­նա­լիք ընտ­րու­թիւն­նե­րը՝ Թուր­քիոյ մէջ այս հար­ցը օ­րա­կար­գի վրայ կրնայ գտնուիլ. այդ ալ բա­ւա­կան ամ­բո­խա­վա­րա­կան տրա­մադ­րու­թիւն­նե­րով։ Մնաց որ, հա­յոց կող­մէ նա­խա­տե­սուած ո­գե­կո­չում­նե­րու ծրա­գիր­ներն ալ պի­տի ձգուին մին­չեւ տա­րե­վերջ՝ 100-րդ տա­րե­լի­ցին առ­թիւ։

Թրքա­հա­յու­թեան տե­սա­կէ­տէ հե­տաքրք­րա­կան փոր­ձա­ռու­թիւն մը ե­ղաւ այս տա­րուան Ապ­րի­լի 24-ը։ Մի­ջազ­գա­յին ի­րե­րա­յա­ջորդ ի­րա­դար­ձու­թիւն­նե­րը, երկ­րի ղե­կա­վա­րու­թեան բուռն ար­ձա­գան­գը, Թուր­քիա-Հա­յաս­տան ա­ռանց­քի բարձր լա­րուա­ծու­թիւ­նը եւ այս բո­լո­րով բնո­-րոշուած մի­ջա­վայ­րի մը մէջ՝ մեր հա­մայն­քի յա­ճախ յի­շա­տա­կուի­լը։ Բնա­կա­նա­բար, ա­մէն մարդ իր շա­հե­րուն բե­րու­մով կամ նպաս­տե­լիք ձե­ւով կը յի­շա­տա­կէ մեր հա­մայն­քը, որ խոր­քին մէջ ազ­դու գոր­ծօն մը չէ ինք­նին եւ ո­րու կամ­քէն ան­կախ կ՚ըն­թա­նայ ա­մէն ինչ առ­հա­սա­րակ։ Որ­քան որ ալ հա­մայն­քը սո­վոր ըլ­լայ այս բո­լո­րին, 2015-ի մթնո­լոր­տը ար­տա­սո­վոր էր ինք­նին։ Հա­մայն­քի շար­քա­յին ան­հատ­նե­րուն, քիչ մըն ալ զգա­ցա­կան, ամ­փո­փու­մը այն է՝ որ խե­րով-բա­րիով ան­ցած-գա­ցած է Ապ­րի­լի 24 մը եւս. չա­րէն-փոր­ձան­քէն հե­ռու։ Ի դէպ, կա­րե­լի ալ չէ միան­շա­նա­կօ­րէն սխալ հա­մա­րել այս մօ­տե­ցու­մը։ Ան­շուշտ, ը­սուե­լիք շատ բան կայ։ Մեր հա­մայն­քի ներ­քին պա­ռակտ­ման աս­տի­ճա­նը այն­պի­սի կէ­տի մը հա­սած է, որ գրե­թէ ան­կա­րե­լի է բարձր մա­կար­դա­կով, ար­հես­տա­վարժ ու լիար­ժէ­քօ­րէն նպա­տա­կաս­լաց ծրա­գիր­ներ կեան­քի կո­չել։ Հա­մայն­քը պէտք է գո­հա­նայ միայն այն­քա­նով, որ իր զա­նա­զան հա­տուած­նե­րուն կող­մէ բա­րեա­ցա­կամ պատ­գամ­ներ փո­խան­ցուած են՝ հա­սա­րա­կու­թեան ու պե­տու­թեան։ Ձեռ­նարկ­նե­րէն ոչ մէ­կը ե­ղած է հա­մա­խում­բ՝ ան­խու­սա­փե­լիօ­րէն ու­նե­նա­լով սահ­մա­նա­փակ հնչո­ղու­թիւն։ Ա­ւե­լի՛ն, կարգ մը կէ­տե­րու վրայ մնա­ցած է տկար եւ զա­նա­զան շրջա­նակ­նե­րուն հնա­րա­ւո­րու­թիւն ծնած է՝ ի­րենց տե­սան­կիւ­նէն ձեռն­տու ի­մաստ վե­րագ­րել ա­նոնց։ Չէ՞ որ հա­ւա­սա­րակշ­ռու­թիւն­ներ գտնե­լը հետզ­հե­տէ կը դժուա­րա­նայ թրքա­հայ ի­րա­կա­նու­թեան մօտ եւ պա­ռակ­տում­նե­րու խո­րաց­ման հետ ու­ղիղ հա­մե­մա­տու­թեան մէջ՝ հա­մայն­քը ե­լե­ւէջ­ներ կ՚ապ­րի ծայ­րա­յե­ղու­թիւն­նե­րու մի­ջեւ։

Միայն թէ յա­ռա­ջի­կայ շաբ­աթ­նե­րուն պա­րա­գա­յին կ՚ար­ժէ հա­շուի առ­նել կարգ մը նրբու­թիւն­ներ։ Ընտ­րու­թիւն­նե­րուն ըն­դա­ռաջ քա­ղա­քա­կան թա­տե­րա­բե­մին վրայ հասկ­նա­լիօ­րէն կ՚ապ­րուի տակ­նուվրա­յու­թիւն, ո­րու մթնո­լոր­տին մէջ բո­լոր խնդիր­նե­րը ժո­ղո­վուր­դի ու­շադ­րու­թեան ա­ռար­կայ կը դառ­նան ի­րա­րու ա­ծան­ցուած ձե­ւով։ Բո­լոր կու­սակ­ցու­թիւն­նե­րը առ­կայ հար­ցե­րուն շուրջ ի­րենց վե­րա­բեր­մուն­քը հան­րու­թեան կը մա­տու­ցեն միա­հիւ­սուած ձե­ւով։ Կարճ խօս­քով, յարդն ու կո­թը կը շփո­թուին՝ կա­մայ թէ ա­կա­մայ։

Այս եւ նման խնդիր­նե­րը, հա­մայն­քին կե­ցուած­քը ա­ւե­լի քան եր­բեք կա­րե­ւո­րու­թիւն կը ներ­կա­յաց­նեն, ո­րով­հե­տեւ այ­սօր այ­լեւս հիմ­նա­կան գրե­թէ բո­լոր կու­սակ­ցու­թիւն­նե­րը ա­ռա­ջադ­րած են ե­րես­փո­խա­նա­կան թեկ­նա­ծու­ներ, ո­րոնք ու­նին հայ­կա­կան ար­մատ­ներ։ Շատ հա­ւա­նա­կան է, որ Յու­նի­սի 7-ի ընտ­րու­թիւն­նե­րէն վերջ թա­պու մը եւս փուլ գայ եւ տաս­նա­մեակ­ներ անց խորհր­դա­րա­նին մէջ դար­ձեալ գտնուին հայ­կա­կան ար­մատ­նե­րով պատ­գա­մա­ւոր­ներ։ Այս­տեղ ար­դէն յոգ­նա­կին պա­տա­հա­կան չէ, ո­րով­հե­տեւ լուրջ նա­խադ­րեալ­ներ գո­յու­թիւն ու­նին՝ ա­նոնց թի­ւին մէ­կէ ա­ւե­լի ըլ­լա­լուն հա­մար։ Սա մեր հա­մայն­քին հա­մար թէ՛ նոր հնա­րա­ւո­րու­թիւն մըն է եւ թէ նոր պա­տաս­խա­նա-տըւու­թիւն մը։ Հա­ւա­քա­կան կեան­քի մէջ, մա­նա­ւանդ քա­ղա­քա­կան գետ­նի վրայ, իւ­րա­քան­չիւր հնա­րա­ւո­րու­թե­նէն կա­րե­լի է ա­ռա­ւե­լա­գոյն օ­գուտ քա­ղել՝ պա­տաս­խա­նա­տուու­թիւն­նե­րը լաւ պատ­կե­րաց­նե­լու եւ ա­նոնց նա­խա­պատ­րաս­տու­թիւն­նե­րուն գծով շրջա­հա­յեա­ցու­թեան պա­րա­գա­յին։

Այս մթնո­լոր­տին մէջ, քա­ղա­քա­կան հա­շիւ­ներ կը հե­տա­պն­­դուին նաեւ մեր հա­մայն­քին վրա­յով։ Ո­րոշ քա­ղա­քա­կան շրջա­նակ­ներ կը ձգտին հան­դէս գալ թրքա­հա­յու­թեան պաշտ­պա­նի կամ հո­վա­նա­ւո­րի դիր­քե­րէն կը փոր­ձեն ստեղ­ծել այն տպա­ւո­րու­թիւ­նը, թէ իբր թէ «հա­յե­րը ի­րենց հետ են»։ Այս­պի­սի ընդ­հան­րա­ցում­նե­րը կրնան հա­կա­ռակ ազ­դե­ցու­թիւն ալ գոր­ծել քա­ղա­քա­կան տար­բեր՝ ա­ւե­լի ար­մա­տա­կան տրա­մադ­րու­թեամբ շրջա­նակ­նե­րուն վրայ։ Նոյ­նիսկ ո­մանք ի սկըզ-բա­նէ կրնան հա­շուար­կած ըլ­լալ՝ ազ­դե­ցու­թեան եւ հա­կազ­դե­ցու­թեան ե­րե­ւոյթ­նե­րու հե­տե­ւանք­նե­րով քա­ղել օ­գուտ­ներ։

Մեր նպա­տա­կը քոմփ­լօ­նե­րու տե­սա­բա­նու­թիւ­նը չէ այս­տեղ, ան­շուշտ։ Ա­մէն մարդ կրնայ քա­ղա­քա­կան շա­հեր հե­տապն­դել, ինչ­պէս որ մեր հա­մայն­քի բո-լոր ան­դամ­ներն ալ ե­րաշ­խա­ւո­րեալ ա­զա­տու­թիւն մը ու­նին ի­րենց քա­ղա­քա­կան կողմ­նո­րո­շում­նե­րուն եւ աշ­խար­հա­հա­յեաց­քին մէջ։ Փո­խա­դար­ձա­բար, մեր հա­մայնքն ալ քա­ղա­քա­կան գոր­ծըն­թաց­նե­րու պա­րա­գա­յին պէտք է դիր­քա­ւո­րուի հա­մա­պա­տաս­խան ձե­ւով՝ որ­պէս­զի իր կամ­քէն ան­կախ չդառ­նայ կռուախն­ձոր ու մա­նա­ւանդ իր հա­մեստ ի­րա­ւունք­ներն ու շա­հե­րը աչ­քի փու­շի չվե­րա­ծուին ու­րիշ­նե­րու տե­սան­կիւ­նէն։ Փոքր հա­ւա­քա­կա­նու­թիւն մը ըլ­լալ չի նշա­նա­կեր գոր­ծի՛ք ըլ­լալ, չի նշա­նա­կեր ար­կա­ծախն­դի՛ր ըլ­լալ, չի նշա­նա­կեր ան­հե­ռա­տե՛ս ըլ­լալ ու եր­բեք չի նշա­նա­կեր անսկզ­բո՛ւնք ըլ­լալ եւ անձ­նա­տո՛ւր ըլ­լալ։

Տա­կա­ւի՛ն, փոքր հա­ւա­քա­կա­նու­թիւն ըլ­լա­լը կ՚են­թադ­րէ պար­տա­դիր ճկու­նու­թիւն մը՝ ու­րիշ հա­ւա­քա­կա­նու­թիւն­նե­րու հետ ինչ­պէ՛ս չհե­ռա­նա­լու, ա­նոնց­մէ չկտրուե­լու, այն­պէ՛ս ալ ա­նոնց հետ չնոյ­նա­նա­լու հա­մար։

Այ­սօր մեր հա­մայն­քին մէջ կան մար­դիկ, ո­րոնք ան­հանգս­տու­թեամբ ու վե­րա­պա­հու­թեամբ կը հե­տե­ւին կարգ մը ի­րա­դար­ձու­թիւն­նե­րուն։ Ո­մանք, կար­ծես, թէ Իս­թան­պու­լի սրտին վրայ մեր ե­կե­ղե­ցի­նե­րը սկսած են հա­մա­րել ընտ­րա­տե­ղա­մաս կամ մեր սրբա­վայ­րե­րուն ան­մի­ջա­կան շրջա­փա­կը կը նկա­տեն ի­րենց ար­տօ­նեալ քա­րոզ­չու­թեան գօ­տին։ Հան­րա­հա­ւաք­նե­րու ըն­թաց­քին, դար­ձեալ քա­րոզ­չա­կան նպա­տակ­նե­րով կը հնչեն մեր հո­գե­ւոր ե­րաժշտու­թեան գոր­ծե­րը։ Հա­յուն շա­րա­կա­նը, Հա­յոց մար­տի­րոս մայր ե­կե­ղեց­ւոյ մե­ղե­դի­նե­րը, շուրջ եր­կու­հա­զա­րա­մեայ քրիս­տո­նէա­կան վկա­յու­թեան ըն­թաց­քին, չեն հն­­չած եր­բեք խմբա­կա­յին ժա­մա­նա­կա­ւոր շա­հե­րու ա­ջակ­ցու­թեան կամ քուէ­նե­րու ակն­կա­լու­թեան ճղճիմ հա­շիւ­նե­րով։ Հայ ե­կե­ղեց­ւոյ յաղ­թա­կան եր­գը հնչած է ու կրնայ հնչել միայն ու միայն հայ­ցե­լու հա­մար երկ­նա­ւոր բարձ­րեա­լին ո­ղոր­մու­թիւ­նը եւ սուր­բե­րուն բա­րե­խօ­սու­թիւ­նը։ Հա­յուն շա­րա­կա­նը, ա­նոր ե­կե­ղեց­ւոյ տա­ղը գո­վեր­գու­թիւնն է Աս­տու­ծոյ ա­պա­ւի­նու­թեան։

Կո­կոր­դի­լո­սի ար­ցունք­նե­րով, տխուր հա­շիւ­նե­րով, պէտք չէ յանդգ­նիլ՝ նուի­րա­կա­նու­թիւն­ներ պղծել։ Ան­նե­րե­լի է, ար­դա­րեւ…

ԱՐԱ ԳՕՉՈՒՆԵԱՆ