ԻՐԱՒԱՍՈՒԹԵԱՆ ՀԱՆԳԱՄԱՆՔ

Հա­յաս­տա­նի Հան­րա­պե­տու­թեան ա­ւագ դա­տա­խազ Գէորգ Կոս­տա­նեան երկ­րի խորհր­դա­րա­նէն ներս նա­խըն­թաց օր տուած բա­ցատ­րու­թիւն­նե­րուն շրջագծով խօ­սե­ցաւ նաեւ Տո­ղու Փե­րին­չէ­քի գոր­ծին շուրջ։ Ծա­նօթ է, որ Եւ­րո­պա­յի մար­դու ի­րա­ւանց ա­տեա­նի (Ե­ՄԻԱ) օ­րա­կար­գին վրայ է «Փե­րին­չէք ընդ­դէմ Զուի­ցե­րիոյ» գոր­ծին քննու­թիւ­նը։ Այս ուղ­ղու­թեամբ նա­խա­պէս ար­ձա­կուած վճի­ռը կ՚են­թար­կուի վե­րա­տե­սու­թեան։ Գէորգ Կոս­տա­նեա­նի խօս­քե­րով, սոյն գոր­ծին քննու­թիւ­նը կա­րե­ւո­րու­թիւն կը ներ­կա­յաց­նէ այն ա­ռու­մով, որ ա­ռա­ջին ան­գամ ի­րա­ւա­կան հար­թու­թեան վրայ քննար­կուած են ցե­ղաս­պա­նու­թեան վե­րա­բե­րեալ հա­յոց տե­սա­կէտ­նե­րը։ Ե­րես­փո­խան Թե­ւան Պօ­ղո­սեա­նի հար­ցին պա­տաս­խա­նե­լով՝ Կոս­տա­նեան նշեց, թէ այս հար­ցը ցարդ քննարկ­ման ա­ռար­կայ չէր դար­ձած մի­ջազ­գա­յին ի­րա­ւա­կան հար­թու­թեան վրայ։ «Ար­մէնփ­րէս»ի հա­ղոր­դում­նե­րով, Կոս­տա­նեան ը­սաւ. «Եւ այս իսկ հարցն է, որ մե­զի հա­մար յա­տուկ կա­րե­ւո­րու­թիւն կը ներ­կա­յաց­նէ, նկա­տի ու­նե­նա­լով, որ կը վի­ճար­կուի այն հան­գա­ման­քը, թէ Հա­յոց ցե­ղաս­պա­նու­թիւ­նը ու­նե­նա­լով հան­դերձ ո­րոշ մի­ջազ­գա­յին հան­րա­յին ճա­նա­չում, չի կրնար հա­մե­մա­տուիլ Հո­լո­քոս­տի հետ, ո­րով­հե­տեւ Հո­լո­քոս­տը Նիւրն­պեր­կեան դա­տա­վա­րու­թեան ար­դիւն­քին ար­դէն ի­րա­ւա­բա­նօ­րէն ճանչ­ցուած փաստ մըն է։ Սա կը նշա­նա­կէ, որ Հա­յոց ցե­ղաս­պա­նու­թեան հար­ցը Ե­ՄԻԱ-ի մօտ քննարկ­ման ա­ռար­կայ դար­ձած է բա­ցա­սա­կան ի­մաս­տով, ինչ որ անհ­րա­ժեշ­տու­թիւն յա­ռա­ջա­ցուց, որ­պէս­զի մենք մի­ջամ­տենք տուեալ գոր­ծի քննու­թեան»։

Գէորգ Կոս­տա­նեան յի­շե­ցուց, թէ Հա­յաս­տան չէր մաս­նակ­ցած «Փե­րին­չէք ընդ­դէմ Զուի­ցե­րիոյ» գոր­ծի դա­տա­վա­րու­թեան ա­ռա­ջին փու­լին։ «Ո­րով­հե­տեւ այդ հանգ­րուա­նին մենք տա­կա­ւին չու­նէինք ձե­ւա­կեր­պում­ներն ու ի­րա­ւա­կան գնա­հա­տա­կան­նե­րը եւ միայն այն բա­նէն վերջ, երբ ու­նե­ցանք ո­րո­շու­մը, հասկ­ցանք, որ մեր մի­ջամ­տու­թիւ­նը այ­լընտ­րանք չու­նի։ Այ­սինքն, մեր խնդիրն էր բա­ցա­ռել առ­կա­յու­թիւ­նը, ի­րա­ւա­կան ո­րե­ւէ փաս­տա­թուղ­թի, ուր Հա­յոց ցե­ղաս­պա­նու­թիւ­նը քննար­կուած կ՚ըլ­լայ բա­ցա­սա­կան ի­մաս­տով։ Եւ այս պատ­ճա­ռով մենք գոր­ծադ­րե­ցինք բո­լոր ջան­քե­րը։ Յի­շեց­նեմ, որ մենք դի­մած ենք մի­ջազ­գա­յին հե­ղի­նա­կա­ւոր ի­րա­ւա­պաշտ­պան­նե­րու, ո­րոնք մաս­նակ­ցե­ցան Հա­յաս­տա­նի շա­հե­րու պաշտ­պա­նու­թեան», ը­սաւ Կոս­տա­նեան։

Խորհր­դա­րա­նի մէջ փո­խան­ցած ման­րա­մաս­նու­թիւն­նե­րուն շրջագ­ծով ա­ւագ դա­տա­խա­զը յի­շե­ցուց, թէ ի­րենք Ե­ՄԻԱ ներ­կա­յա­ցու­ցած են այն փաս­տե­րը, ո­րոնք պայ­մա­նագ­րի ի­մաս­տով Հա­յոց ջար­դե­րը կ՚ո­րա­կէին որ­պէս ցե­ղաս­պա­նու­թիւն։ «Այ­սինքն, մենք ներ­կա­յա­ցու­ցինք նաեւ ի­րա­ւա­կան այն բո­լոր հիմ­քե­րը, ո­րոնք մե­զի գե­տին ստեղ­ծե­ցին պնդե­լու հա­մար մեր դիր­քո­րո­շու­մը, թէ մենք ու­նինք ի­րա­ւա­բա­նօ­րէն ցե­ղաս­պա­նու­թեան փաստ։ Մեր խնդի­րը այն էր, որ Ե­ՄԻԱ, ինչ­պէս նաեւ մի­ջազ­գա­յին այլ կազ­մա­կեր­պու­թիւն­ներ, ո­րոնք օժ­տուած չեն հա­մա­պա­տաս­խան ի­րա­ւա­սու­թեամբ այս կամ այն կո­րուստ­նե­րը որ­պէս ցե­ղաս­պա­նու­թիւն ո­րա­կե­լու կամ չո­րա­կե­լու հա­մար, ձեռն­պահ մնան նման յայ­տա­րա­րու­թիւն­նե­րէ։ Եւ մենք ի­րա­ւա­կան տե­սան­կիւ­նէն ներ­կա­յա­ցու­ցած ենք, որ 1915 թուա­կա­նին են­թարկուած ենք ցե­ղաս­պա­նու­թեան։ Մենք ա­ռա­ջին ան­գամ ներ­կա­յա­ցու­ցինք ի­րա­ւա­կան փաս­տեր», շա­րու­նա­կեց Կոս­տա­նեան։

Միեւ­նոյն ժա­մա­նակ ա­ւագ դա­տա­խա­զը Վա­տի­կա­նի մէջ Հռո­մի Պա­պին կող­մէ կա­տա­րուած յայ­տա­րա­րու­թիւ­նը կա­րե­ւո­րեց այս տե­սան­կիւ­նէն։ Ան հա­մո­զուած է, թէ սոյն ի­րա­դար­ձու­թիւ­նը ոչ միայն քա­ղա­քա­կան, այլ նաեւ ի­րա­ւա­կան տե­սան­կիւ­նէ լուրջ ար­դիւնք­ներ կրնայ տալ։ Ըստ ի­րեն, սոյն փաս­տը չի կրնար վրի­պիլ նաեւ Ե­ՄԻԱ-ի ու­շադ­րու­թե­նէն։

Ի լրումն այս բո­լո­րին Գէորգ Կոս­տա­նեան յայտ­նեց, թէ իր կան­խա­տե­սում­նե­րով Ե­ՄԻԱ-ի վճի­ռը կը հրա­պա­րա­կուի յա­ռա­ջի­կայ վեց ա­միս­նե­րուն ըն­թաց­քին։