ԼԱՅՆ ԱՆԿԻՒՆՈՎ ԴԻՏԱԾ

Հայաստանի Ազգային ժողովի ընդդիմադիր երեսփոխաններէն Սէյրան Օհանեան յայտնեց, որ Ատրպէյճանի հետ սահմանի վրայ իրավիճակը ունի լարման միտում, սակայն, իր կարծիքով՝ լայնածաւալ պատերազմ մը չի ծագիր։ Սէյրան Օհանեան, որ Հայաստանի նախկին պաշտպանութեան նախարարներէն է եւ Արցախի հերոս, ներկայիս խորհրդարանէն ներս կը գլխաւորէ «Հայաստան» ընդդիմադիր խմբակցութիւնը։ Վերջերս իր յամառ ջանքերով ու պահանջով՝ խորհրդարանէն ներս փակ քննարկում մը տեղի ունեցաւ Հայաստան-Ատրպէյճան սահմանի իրադրութեան շուրջ։ Այդ քննարկումներուն յաջորդած մթնոլորտին մէջ, երբ նոր կառավարութեան ծրագիրն ալ արդէն հրապարակուած է ու ներկայացուած՝ խորհրդարանի հաւանութեան, Սէյրան Օհանեան հարցազրոյց մը տուաւ «Ազատութիւն» ռատիօկայանին։ Ստորեւ կը ներկայացնենք իր յայտարարութիւններուն սղագրութիւնը, որ պատրաստուած է մեր աշխատակից Յարութ Կիւլիւզեանի կողմէ:

*

-Մայիսի կէսերէն Հայաստանի Հանրապետութեան սահմանին իրավիճակը աստիճանաբար կը սրի: Սկիզբին Ատրպէյճանի զինեալ ուժերը քանի մը ուղղութիւններով ներխուժեցին Հայաստանի տարածքը, դիրքաւորուեցան եւ չեն հեռանար: Մենք այնուհետեւ տեսանք մարտական գործողութիւններ, զոհեր: Դուք տեւական ժամանակ գլխաւորած էք պաշտպանութեան նախարարութիւնը: Ի՞նչ կը կատարուի սահմանին վրայ: Ի՞նչ կը նշանակէ այս բոլորը:

-Մենք այս բոլոր գործողութիւնները պէտք է տեսնենք առաջին հերթին աշխարհաքաղաքական ու տարածքաշրջանային զարգացումներու շրջագիծին մէջ, ինչպէս նաեւ այն փաստի լոյսին տակ, թէ տարածքաշրջանային դերակատարները կը փորձեն ընդլայնել իրենց ազդեցութեան ոլորտները: Ես նկատի ունիմ Հարաւային Կովկասը: Կայ թուրք-ատրպէյճանական միաւորումը: Միջին Ասիոյ մէջ եւս իրադարձութիւնները նկատելի են՝ Փաքիստան, Թալիպներ, Աֆղանիստան եւ այլն, եւ այլն: Եթէ այս ծիրին մէջ գնահատելու ըլլանք Ատրպէյճանը, ապա անոր ղեկավարութեան եւ զինեալ ուժերուն հռետորաբանութիւնը հետեւութիւն ընել կու տայ, որ իրենք կը փորձեն երեք ուղղութիւններով յաջողութեան հասնիլ։ Առաջինը՝ պատերազմի, ազդեցութեան ոլորտները ընդլայնել եւ հասնիլ այն բանին, որ կնքուի խաղաղութեան պայմանագիրը, որու շրջարկին մէջ իրենք կը հասկնան, որ Ա-տըրպէյճանի տարածքային ամբողջականութեան մասին փաստաթուղթ մը կը ստորագրուի, ինչ որ լուրջ հարուած մը կ՚ըլլայ Արցախի դէմ: Երկրորդը՝ միջանցք կամ ճամբաներ կը բացուին Նախիջեւանէն դէպի Ատրպէյճան: Մերոնք այդ հարցով կը գայթակղին: Ես մի քանի անգամ ըսած եմ, այսօր ալ կ՚ըսեմ, որ Հայաստանի ու Արցախի համար այդ ապաշրջափակումը խոր շրջափակում պիտի ըլլայ անվտանգութեան, տնտեսական, ժողովրդագրական առումով: Երրորդը՝ առանց որեւէ պայմանի յառաջ տանիլն է սահմանագծումի եւ սահմանազատումի գործընթացները: Իսկ մերոնք ի՞նչ կ՚ընեն: Հայաստանի Հանրապետութեան առած քայլերը թոյլ են՝ բաղդատած Ատրպէյճանի քայլերուն հետ։ Առաջինը՝ սահմանային գործերու մէջ, երկրորդ՝ անվտանգութեան համակարգի զինեալ ուժերու վերականգնումի թափին հետ կապուած, երրորդ՝ լայն ընդգրկուածութեամբ արտաքին քաղաքականութեան մէջ։ Այսինքն՝ անվտանգութեան միջազգային երաշխիքները մեր երկկողմանի եւ բազմակողմանի յարաբերութիւններն են, որոնց ուղղութեամբ աշխատանքները շատ թոյլ են. օրինակ՝ նոյն արտաքին գործոց նախարարութիւնը երկար ժամանակ ղեկավարութիւն չունէր, ինչ որ կը նշանակէ, թէ մասնագիտական բարձր մակարդակով գործունէութիւն չի ծաւալեր:

-Տեսէք, ատրպէյճանցիները հաւանաբար հետեւեալ հաշուարկը իրականացուցած են, որ պատերազմէն ետք Հայաստանի զինեալ ուժերը թոյլ են, չեն կրնար ինչ-որ ժամանակ դիմակայել իրենց ճնշումներուն եւ սահմանին վրայ շարունակաբար մենք կը տեսնենք՝ լարուածութեան աճի միջոցով իրենք կը փորձեն նաեւ ձեր ըսած նպատակներուն հասնիլ: Դուք կը քննադատէք Հայաստանի իշխանութիւնները։ Ձեր կարծիքով՝ Հայաստան այս վիճակին մէջ ի՞նչ կրնայ ընել, ի՞նչ պէտք է ընել, որպէսզի այդ լարուածութիւնը թուլանայ, որպէսզի իր սահմաններուն վրայ այդ ճնշումը չէզոքացնէ:

-Պէտք է արձանագրենք հետեւեալը, որ Հայաստանի Հանրապետութեան զինեալ ուժերն են մեր անվտանգութեան եւ սահմաններու անձեռնմխելիութեան երաշխաւորը։ Հայաստանի զինեալ ուժերը եւ Արցախի բանակը բոլոր պատերազմներուն՝ թէ՛ առաջինին, թէ՛ Ապրիլեանին, թէ՛ նաեւ այս 44-օրեայ պատերազմին գոնէ մի քանի օղակներու, մարտավարական օղակներու մէջ իրենց առջեւ դրուած խնդիրները իրականացուցած են: Ես կը կարծեմ՝ զինեալ ուժերը կը հանդիսանան այն կառոյցը, որ արագ կրնայ ինքնակազմակերպուիլ, վերականգնել իր մարտունակութիւնը եւ կատարել այդ խնդիրը: Այստեղ մենք պէտք է հարց տանք, թէ ինչո՞ւ հիմա զինեալ ուժերու առջեւ խնդիր կը դրուի մեր սահմանները պաշտպանելու, հակադարձել-պատասխանելու: Ինչո՞ւ այդ խնդիրը նախապէս չդրուեցաւ անոնց առջեւ, ի՞նչ գաղտնի պայմանաւորուածութիւններ կան՝ բացի այդ երկու փաստաթուղթերէն: Այս հարցումին պատասխանը կրնայ տալ միայն այսօրուան իշխանութիւնը: Եւ երկրորդ՝ զինեալ ուժերուն պէտք է խիստ ցուցում տալ, զանոնք պարտաւորել: Վստահ եմ, թէ իրենք կրնան շատ արագ լուծել մեր անվտանգութեան խնդիրը:

-Կը կարծէ՞ք, թէ գործը կ՚աւարտի միայն խիստ ցուցումով, թէ՞ այստեղ պաշարներու անհրաժեշտութեան հարց կայ եւ թէ Հայաստան լուրջ կորուստներ կրած է պատերազմի ժամանակ եւ այժմ կորուստներու վերականգնման փուլին մէջ է:

-Անկասկած, իւրաքանչիւր պատերազմէ ետք վերականգնման գործընթացներ կ՚ըլլան՝ բոլոր ուղղութիւններով, ինչ որ կը վերաբերի նաեւ բանակին: Մենք կը լսենք, որ բանակին մէջ բարեփոխումներ կ՚իրականացուին: Բայց, կը կարծեմ, թէ բանակի բարեփոխումները ընդհանուր գործընթացին մէջ տեսանելի չեն: Մենք որոշակի աշխատանք, համագործակցութիւն կը տեսնենք: Կ՚ըլլան յայտարարութիւններ, ուր կը նշուի, որ բարեփոխումներուն մէջ լայն ընդգրկուածութիւն ունի Ռուսաստանը՝ իր զինեալ ուժերու ղեկավարութեամբ: Բայց Հայաստանի ղեկավարութիւնը պարտաւոր է, գաղտնիութեան հնարաւորութեան սահմաններուն մէջ, մեր հանրութեան տեղեկացնել, թէ զինեալ ուժերու պարագային ի՛նչ կը կատարուի: Այսօր զինեալ ուժերուն մէջ պէտք է պաշտպանական-ռազմավարական վերանայում մը իրականացուի եւ պաշտպանական քաղաքականութեան մէջ ո՛չ միայն զինեալ ուժերու, այլեւ իւրաքանչիւր պետական մարմնի նշանակութիւնը եւ գործընթացները ներկայացուին մեր հանրութեան: Որովհետեւ ռազմավարական-պաշտպանական վերանայման գործընթացին մէջ միջոցառումներէն մէկը հանրութեան ներկայացնելն է այն, ինչ որ կը կատարուի զինեալ ուժերուն մէջ:

-44-օրեայ պատերազմէն ետք Հայաստանի իշխանութիւնները բազմիցս ըսած են, որ զինեալ ուժերուն մէջ պէտք է բարեփոխումներ իրականացուին: Արդէն մէկ տարի անցած է 44-օրեայ պատերազմէն ի վեր: Այս ժամանակահատուածին իշխանութիւններուն ձեռնարկած միջոցներուն ի՞նչ գնահատական կու տաք:

-Նախ ըսեմ, որ Հայաստանի զինեալ ուժերը բոլոր փուլերուն զարգացում ապրած են: Եւ իւրաքանչիւր փուլին անոնք համապատասխանեցուած են այն խնդիրներուն, որոնք ծառացած են Հայաստանի առջեւ: Զինեալ ուժերը գտնուած են քաղաքացիական վերահսկողութեան ներքեւ: Պաշտպանութեան նախարարը քաղաքացիական պաշտօնի եղած է, որ քաղաքացիական խումբի անդամ է, իսկ գլխաւոր հրամանատարը՝ զօրային կառոյցի ղեկավարը։ Այս իշխանութիւնները իրենց կառավարման ժամանակահատուածին այդ սկզբունքը քանդած են, որովհետեւ միաժամանակ փոփոխութիւնները նախարարի եւ գլխաւոր հրամանատարի՝ կը նշանակեն, որ քաղաքականացուցած են գլխաւոր հրամանատարի պաշտօնը: Բայց ուղղահայեացքը միեւնոյնն է, գերագոյն հրամանատար, պաշտպանութեան նախարար, գլխաւոր հրամանատարակազմի պետ եւ ենթակայ կառոյցներ կը պահպանուին: Եւ իւրաքանչիւր կառուցուածքային իրավիճակի մէջ ալ, եթէ ղեկավարութիւնը բնական է, կրնայ բնական ղեկավարութիւն իրականացնել: Ինչեւէ: Ի հարկէ, պատերազմը ազդած է բանակի մարտունակութեան վրայ՝ դիտարկելով կառուցուածքային փոփոխութիւններու անհրաժեշտութեան հարցը: Իսկ թէ ճիշդ ի՛նչ կը կատարուի, մեզի յայտնի չէ: Մեզի միայն յայտնի է Ռուսաստանի ընդգրկուածութիւնը: Զինեալ ուժերու ղեկավարութիւնը պարտաւոր է հանրութեան ներկայացնել իրավիճակը, որպէսզի անոնք մտավախութիւն չունենան, թէ իրենց բանակը թոյլ է եւ իրենք պաշտպանուած չեն:

-Վերադառնալով սահմանին վրայ ստեղծուած իրավիճակին՝ ի՞նչ կը կարծէք, այսպիսի իրավիճակի մէջ Հայաստան պէ՞տք է դիմէ ՀԱՊԿ-ին՝ ռազմական աջակցութեան համար: Տեղեակ ենք, որ երբ մայիսի 12-ին Ատրպէյճանի զինեալ ուժերը ներխուժեցին Հայաստանի տարածքը, դիմում կատարուեցաւ ՀԱՊԿ-ին՝ խորհրդակցութիւններ ունենալու նպատակով, ոչ ռազմական աջակցութեան համար: Դուք ի՞նչ կը կարծէք:

-Հայաստան արդէն դիմած է ՀԱՊԿ-ին՝ խորհրդատուութեան համար: Բայց կը կարծեմ, թէ այսօրուանը մարտական լայն գործողութիւններու իրավիճակ չէ: Հակառակ անոր, որ վտանգը միշտ ալ կայ: Նման իրավիճակի մէջ իւրաքանչիւր երկիր ի՛նք պէտք է պաշտպանէ իր սահմանները: Պէտք է հարց տալ այսօրուան իշխանութիւններուն, թէ ինչո՛ւ այսպիսի իրավիճակի մէջ կը գտնուինք: Ինչո՞ւ ժամանակին այն սահմանները, որոնք զգացած ենք, որ բաց են, յստակ հաշուարկներ, որոշումներ, զօրքերու տեղակայման խնդիրներ, զօրքերու համալրման հարցեր չեն իրականացուած: Տեսէ՛ք, այսօր կան շատ հրամանատարներ, որոնք կ՚ըսեն, թէ զինեալ ուժերը, նոյնիսկ եթէ Ատրպէյճան առանձին գործէ, ի վիճակի են իրենց առջեւ դրուած խնդիրը լուծելու: Բայց ՀԱՊԿ-ի ծիրէն ներս մենք միշտ մտավախութիւններ ունեցած ենք, թէ արդեօք ուրիշ պետութիւններէ ստորաբաժանումներ կրնա՞ն գալ ու մեզի աջակցիլ: Ձեզ տեղեկացնեմ, որ ՀԱՊԿ-ն ռազմաքաղաքական նոր կազմակերպութիւն մըն է եւ Հայաստան բաւական ազդած է անոր ռազմական բաղադրատարրի զարգացման վրայ: Բայց մինչեւ հիմա զօրավարժութիւնները տարբեր երկիրներու մէջ եղած են, մենք ալ այլ երկիրներ ուղարկած ենք, վաշտի ու դասակի կազմով: Եւ ՀԱՊԿ-ի այլ ուժերու տեղափոխման խնդիր կայ տարբեր երկիրներու վրայէն՝ Ատրպէյճան, Վրաստան, Թուրքիա եւ այլն: ՀԱՊԿ-ի տարածքաշրջանային հիմնական խմբաւորումը, որ մեր տարածքին ալ գոյութիւն ունի, միացեալ զօրախումբն է, 102-րդ կայանը, ինչպէս նաեւ մարտական արձագանգման հաւաքական ուժերը, որոնք Ռուսաստանի հարաւային վարչաբաժանումէն են եւ այդ շեշտադրումով է, որ մեր յարաբերութիւնները եւ գործողութիւնները պէտք է զարգացնենք:

-Ես ճիշդ հասկցա՞յ, որ դուք՝ ըլլալով պաշտպանութեան նախարար, որոշակի կասկածներ ունիք, թէ ռազմական առումով արդեօք ՀԱՊԿ-ն կը յաջողի՞ օժանդակութիւն ցուցաբերել Հայաստանին:

-Գիտէք, տարածքաշրջանային խմբաւորումներու ձեւաւորման եւ կիրարկման առումով տարանցիկ փոխադրման, զօրահամալրման եւ ռազմական պաշարներու խնդիրներ գոյութիւն ունին նոյնիսկ Ռուսաստանի հետ: Բայց ՀԱՊԿ-ի տարածքաշրջանային ամենամեծ խմբաւորումը Ռուսաստանէն է: Մենք այդ շրջագիծէն ներս պէտք է տանինք մեր աշխատանքները, անշուշտ, չմոռնալով միւս պետութիւններուն բարձրաձայնելու կամ պարտադրելու, որ իրենց առջեւ դրուած պարտաւորուածութիւնները կատարեն:

-Այդ համալրման խնդիրները մենք 44-օրեայ պատերազմին ալ տեսանք:

-Այո՛, որոշակի խնդիրներ եղած են պատերազմին: Բայց կը կարծեմ, որ զինեալ ուժերը, բացի անօդաչու սարքերէն, ունեցած են բոլոր հնարաւորութիւնները՝ պաշտպանական գործողութիւններ իրականացնելու: Չմոռնանք, որ պաշտպանական բանակի 283 քմ. հատուածէն միայն 20 քմ.-ին ներխուժում եղած է եւ մենք պարտաւոր էինք այնտեղ կահաւորման լաւ միջոցառումներ իրականացնել եւ այդպիսով կանգնեցնել Ատրպէյճանը:

-44-օրեայ պատերազմէն ետք Հայաստանի մէջ շատեր կ՚ըսեն, որ 91 թուականէն ի վեր անվտանգութեան առկայ համակարգը ինքզինք չարդարացուց: Ես նկատի ունիմ մեծ տէրութիւններու հետ յարաբերութիւնները: Ըստ անոնց՝ պէտք է վերանայիլ զանոնք եւ շեշտը չդնել գլխաւորաբար Ռուսաստանի վրայ: Սա որքանո՞վ իրատեսական է Հայաստանի պարագային:

-Հայաստանի Հանրապետութիւնը՝ որպէս ինքնիշխան պետութիւն եւ զինեալ ուժերը իրենց յարաբերութիւնները իրականացուցած են ոչ միայն ռազմավարական գործընկերոջ, այլեւ ուրիշ երկիրներու հետ եւս: Ռազմական առումով եւ զինեալ ուժերու համալրման նպատակով ուրիշ երկիրներէ ալ ներածումներ կամ գնումներ կատարած ենք, այնպէս ինչպէս Ռուսաստան կ՚ընէ՝ իր իսկ զինեալ ուժերու համալրման համար: Բայց մենք չենք կրնար մեր տարածքաշրջանային ու աշխարհագրական դիրքէն կարճ ժամանակահատուածի մէջ դուրս գալ եւ բազմազանեցում իրականացնել: Ես այն կարծիքին եմ, թէ Ռուսաստանի հետ ռազմավարական յարաբերութիւնները պէտք է աւելի բարձր ու պատշաճ հիմքերու վրայ դրուին:

-Ըստ ձեզի՝ իրավիճակը աստիճանաբար կը լարուի՞:

-Իրավիճակը լարման միտում ունի, բայց չեմ կարծեր, թէ լայնածաւալ պատերազմ մը կը սկսի, որովհետեւ Ռուսաստանի խաղաղապահ զօրքերու ներկայութիւնը եւ Ռուսաստանի հետ մեր գործակցութիւնը թոյլ չեն տար, որ նման բան մը տեղի ունենայ: Այնուամենայնիւ, հաւանական է, որ տեղային բախումներ ըլլան, որովհետեւ աշխարհաքաղաքական իրադարձութիւնները ուժային կեդրոններու շահերու բախումներն ու տարածքաշրջանային, -ոչ միայն մեր, այլ նաեւ հեռաւոր Արեւելքի նոր դերակատարներու՝ Փաքիստանի, Թալիպններու համատեղ զօրավարժութիւնները- անվտանգութեան ու հակահետախուզական լուրջ խնդիրներ պիտի դնեն Հայաստան պետութեան առջեւ: Մենք այս ուղղութեամբ պէտք է աշխատինք: Այս բանին կը նպաստէ նաեւ Ատրպէյճանի ղեկավարութեան հռետորաբանութիւնը՝ իր խնդիրները յառաջ տանելու երեք ուղղութեամբ։ Առաջին՝ տարածքային ամբողջականութիւն, երկրորդ՝ միջանցք, երրորդ՝ սահմանագծում եւ սահմանազատում:

-Վարչապետ Նիկոլ Փաշինեան օրերս յայտարարեց, որ պատրաստ է բարձրագոյն մակարդակով բանակցութիւններ սկսելու Ատրպէյճանի հետ։ Խորհրդարանի «Հայաստան» խմբակցութեան մէջ ի՞նչ կը մտածեն, դուք ի՞նչ կը մտածէք այս մասին։

-Ես կը կարծեմ, թէ մինչեւ բարձր մակարդակի բանակցութիւններ սկսիլը, պէտք է մեր անվտանգային համակարգը վերականգնել եւ ներքին համախմբուածութեան աստիճանը բարձրացնել, որովհետեւ չկան այդ խաղաղ պայմանները՝ բարձր մակարդակի բանակցութիւններ սկսելու համար Ատրպէյճանի հետ։ Առաջին հերթին Ատրպէյճանը պէտք է պարտադրել եւ այդ ուղղութեամբ նաեւ մեր գործընկերներուն ուժերը՝ ՀԱՊԿ-ի, Ռուսաստանի, պէտք է ուղղել, որպէսզի իրենք իրենց ուժերը հանեն Հայաստանի Հանրապետութեան սահմաններէն։ Երկրորդը՝ պէտք է միջազգային հարթակի վրայ ներկայացնել կացութիւնը։ Թէեւ մենք կ՚ըսենք, թէ «ապիկար կառավարումը հասցուցած է պարտութեան», այնուամենայնիւ, միջազգային հարթակի վրայ պէտք է ներկայացնել, որ այս պատերազմին յանցագործը Ատրպէյճանի ղեկավարութիւնն է։ Իրենք սադրանք կազմակերպած են Արցախի խաղաղ բնակչութեան դէմ՝ խոշտանգումներ, զինեալ հակամարտութիւններու կանոններու խախտում, պատմամշակութային արժէքներու ոչնչացում եւ այսօր ալ կ՚ոչնչացնեն, այդ ուղղութեամբ մեր գործունէութիւնը շատ ցած մակարդակի վրայ է։

-Դառնանք ներքին քաղաքական հարցերուն: Քիչ առաջ ըսիք, որ Ատրպէյճանի ուժերը ընդամէնը 20 քմ. ներխուժած են եւ եթէ լաւ կառավարում ըլլար այնտեղ, դժուար թէ անոնք այս յաջողութիւններուն հասնէին: Դուք ութ տարի ղեկավարած էք Հայաստանի Պաշտպանութեան նախարարութիւնը: Եւ Հայաստանի այժմու իշխանութիւնը ձեր հասցէին կը հնչեցնէ քննադատութիւններ, թէ ձեր օրօք անհրաժեշտ կահաւորումը չէ եղած, բանակը անհրաժեշտ սպառազինութիւնը չէ ունեցած: Ի՞նչ կրնաք ըսել այս մասին:

-2016 թուականի սեպտեմբերի 21-ի զօրահանդէսին ժամանակ ես ցոյց տուած եմ, թէ ի՛նչ ունին Հայաստանի Հանրապետութեան զինեալ ուժերն ու նոյն պաշտպանութեան բանակը: Երկուքն ալ անընդհատ կատարելագործուած են, համալրուած են համապատասխան միջոցներով՝ հակառակորդին առաւելութեան գոնէ պաշտպանական գործողութիւններու ժամանակ հակազդելու եւ զանոնք կանգնեցնելու համար: Եւ այսօր ալ կը պնդեմ, թէ դիրքերը բնական կահաւորում ունեցած են, սպառազինութիւնը եւ ռազմական սարքաւորումը ապահոված են խնդիրներ կատարել։ Զինեալ ուժերու պատրաստութիւնը, բարոյա-հոգեբանական մակարդակը, զինուորներու եւ հրամանատարներու ոգին, այնուամենայնիւ, ակներեւ էին թէ՛ Ապրիլեան, թէ՛ այս պատերազմին: Բնական է, որ այս բոլորին հետ մէկտեղ եղած են բազմաթիւ թերութիւններ. ուժային յարաբերակցութիւնը, սպառազինութեան առումով, եղած է յօգուտ Ատրպէյճանի: Բայց նոյնիսկ Թուրքիոյ աջակցութեան պայմաններուն մէջ խելացի կառավարումով, պետութիւնը բանակին թիկունք կանգնելով եւ երկիրը զօրահաւաքի ենթարկելով՝ մենք ի վիճակի էինք պաշտպանելու մեր երկիրը: Գիտէք, թերութիւններ բոլոր ժամանակներուն ալ եղած են եւ այսօր ալ կան: Ես ամենէն ուրախը կ՚ըլլամ, որ բանակի մէջ թերութիւնները ամենաքիչը ըլլան: Բայց բոլոր նախարարներուն ժամանակ ալ պայքար մղուած է թերութիւնները վերացնելու, կաշառակերութեան հաւանականութեան առընչուող հարցերը լուծելու ուղղութեամբ՝ հետեւեալ առումով. գոնէ ես իմ ատենս խնդիրը բարձրացուցած եմ ծրագրային մակարդակի: Ստեղծուած է Մարդու իրաւունքներու եւ բարեվարքութեան ամրապնդման կեդրոն, որ ծրագրային գործունէութիւն ծաւալած է զինուորներու եւ մանաւանդ հրամանատարական կազմի բարեվարքութեան մակարդակը բարձրացնելու: Ես նախապէս ըսած եմ, հիմա ալ կ՚ըսեմ, որ ես ութուկէս տարուան մէջ 135 հոգի գնդապետի եւ այլ պաշտօններէ հեռացուցած եմ կաշառակերութեան վտանգի պատճառով: Հայաստանի եւ զինեալ ուժերու ղեկավարութիւնը, այսինքն՝ անձամբ ես, լայն միջոցներու ձեռնարկած ենք կողմնակի բարերարներէ եւ գործարարներէ անհրաժեշտ միջոցներ հայթայթելու՝ բանակին աջակցելու համար: Հասկնալի է, որ այսօր ալ Ազգային ժողովին մէջ հարցեր կը բարձրացուին, թէ այսինչ ստորաբաժանումին մէջ այսինչ բանը չէ եղած: Ըսեմ, որ նման խնդիրներ կրնան ըլլալ այսօր ալ, վաղն ալ: Այնպէս որ անոնք մանր խնդիրներ են: Զինեալ ուժերու մարտունակութեան ոգին բարձրացնելու ուղղութեամբ տարուած աշխատանքները պէտք չէ իջեցնել կենցաղային մակարդակի:

-Վերջին հարցս հետեւեալն է. արդէն խորհրդարանը ձեւաւորուած է: Հանրութիւնը յաճախ կը դժգոհի, որ երկիրը կանգնած է լուրջ դժուարութիւններու առջեւ, բայց խորհրդարանին մէջ երկրորդական, երրորդական հարցեր կը քննարկուին, զիրար կը մեղադրեն, վիրաւորական խօսքեր կը հնչեցնեն: Այս բոլորը ձեզ չի՞ մտահոգեր:

-Որպէսզի գնահատական տամ, նախ ես ըսեմ, թէ ինչի՛ հասանք Ազգային ժողովի մարմիններու ձեւաւորման ժամանակ եւ ի՛նչ չյաջողեցանք կատարել: Թէ ինչի՞ հասանք… Նոյն քաղաքական մեծամասնութիւնը՝ «Քաղաքացիական պայմանագիր» խմբակցութիւնը կը մեղադրէ, որ մենք կառուցողական չենք: Իրենք կ՚ուզէին, որ այս օրերուն շատ արագ կազմաւորէին այն բոլոր մարմինները, որոնք անհրաժեշտ են Ազգային ժողովի մէջ՝ փոխադարձ պայմանաւորուածութեան ծիրէն ներս: Ինչպէ՞ս կարելի է պայմանաւորուիլ ուժի մը հետ, որ երկիրը այս վիճակին հասցուցած է: Ո՞վ է կառուցողականը. իրե՞նք, որ ուզեցին այսպէս արագ կազմաւորել մարմինները, թէ՞ մենք, որ մեր գործողութիւններով ստիպեցինք, որպէսզի ըլլայ բանավէճ, ծաւալուին լայն քննարկումներ եւ այդ բանավէճի, քննարկումի, թէկուզ սուր քննադատութիւններու, նաեւ բախումի ժամանակ մենք ծանօթացանք, թէ ո՛վ ով է, ինչպիսի՛ մտածելակերպ ունի։ Սա՝ մէկ: Իսկ ի՞նչ բանի չհասանք… Առաջինը՝ մենք չհասանք այն բանին, որ մեր գործընկերները, որոնք պատգամաւորական լիազօրութիւն ունին, ներկայ ըլլան եւ իրենց պարտականութիւնները կատարեն: Այս ուղղութեամբ այսօրուան իշխանութիւնները մեղաւոր են եւ պատասխան պէտք է տան: Օրինակ՝ յանձնաժողովներու ձեւաւորման ընթացքին իրենք յանձնաժողով մը բաժնեցին երկու յանձնաժողովի. հոն, ուր որ նմանատիպ գործառոյթները ամենաշատն են: Օրինակ՝ առողջապահութիւն եւ հաշմանդամութիւն, ժողովրդագրութիւն, մայրութիւն եւ մանկութիւն՝ փոխանակ անոր, որ մենք մտցնէինք Արցախի հարցով յանձնաժողով մը: Կամ, ըսենք, թէկուզ իրենք առաջարկէին, տրոհէին կրթութիւն, գիտութիւն, մշակոյթ, սփիւռք, մարմնամարզութիւն, երիտասարդութիւն՝ հէնքը դնելով մեր գիտութեան ու կրթութեան վրայ: Երբ այսպիսի գնահատականներ կու տանք, մենք կու գանք այն եզրակացութեան, որ մենք ժամանակ չենք վատնած, մենք փորձած ենք կառուցողական դաշտ երթալ, իսկ իրենք՝ կարճ ժամանակահատուածի մէջ արագ-արագ ձեւաւորել: Եւ ի վերջոյ իրենք են, որ մեր սուր քննադատութիւններուն ներկայացած են կենցաղային մակարդակի հարցերով կամ փաստերով: