ՊԱՏՄԱԿԱՆ ԱԿՆԱՐԿ՝ ՍՈՒՐԻԱՀԱՅՈՒԹԵԱՆ

Քաղաքական դաշտին մէջ հայերուն ներկայութիւնը Սուրիոյ իրականութենէն ներս եղած է միշտ սահմանափակ, այդ կը վերագրուի ցեղասպանութեան թողած ցնցումին ու հաւաքական քաղաքացիութեան ընկալման տարբեր մօտեցումին: Իշխանութեան մէջ պաշտօններու չձգտելով հայերը շահեցան տնտեսագէտ, արուեստագէտ ու արհեստաւոր անուանումներն ու համբաւը: Նկատի առնելով հանդերձ անհատական օրինակները պետական պաշտօնավարութեան մէջ, հայերը իրենց հաւաքական-կազմակերպչական կառոյցներով ջատագովը եղան օրինապահութեան եւ երկրի իշխանութիւններուն հանդէպ միշտ ընդհանուր բարեացակամութեամբ ու օրինականութեան ձգտումով: Քաղաքացիականի եւ ազգայինի ենթահողերու ճիշդ համադրութեամբ՝ սուրիահայութիւնը կարեւոր օրինակ հանդիսացաւ երկրի ծառայութեան իր գործով, կապը պահելով ազգային պատկանելիութեան ու քաղաքացի ըլլալու կոչման: Ստեղծագործական ու ընկերային դրութեամբ հայ անհատն ու հաւաքականութիւնը ստեղծեցին այդ օրինակելի միջավայրը, ուր երկրին ընդհանուր շահերը վեր դասուեցան ամէն ինչէ, առանց երկրի քաղաքական ղեկավարութեան ու քաղաքական վերիվայրումներուն մէջ անմիջական ներգրաւուածութիւն ունենալու: Խաղաղ համակեցութեան, ժողովուրդներու իրաւունքներուն եւ միջազգային օրէնքի շրջագիծերուն մէջ, սուրիահայութեան պաշտօնական, կրօնական ու աշխարհիկ կառոյցները նեցուկ կանգնեցան Սուրիոյ դատերուն ու արաբական պահանջատիրութեան:

Դ.- Սուրիահայութեան ստեղծած կառոյցներն ու հաստատութիւնները

Սուրիահայութիւնը իր հաւաքական եռուն կեանքով ստեղծած է շատ մը միութիւններ, ակումբներ, եկեղեցիներ, դպրոցներ, որոնք կրնանք դասաւորել հետեւեալ կարգով.

- Եկեղեցական կառոյցներ

Մեծ թիւով եկեղեցիներու եւ մատուռներու շինութեան կողքին, Հալէպի, Դամասկոսի, Լաթաքիոյ, Քեսապի եւ Սուրիոյ այլ քաղաքաներուն մէջ կը գործեն Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածնի եւ Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութեան թեմերուն առաջնորդարանները, անոնց յարակից հաստատութիւններով եւ մասնաճիւղերով հանդերձ: Հայ Կաթողիկէ եւ Աւետարանական եկեղեցւոյ առաջնորդարաններն ու կեդրոնները նոյնպէս կը գործեն Հալէպի, Դամասկոսի եւ Սուրիոյ բազմաթիւ այլ քաղաքներուն մէջ: Յատկանշական է Տէր Զօրի մէջ կառուցուած եկեղեցի-թանգարանը, ուր զետեղուած են ցեղասպանութեան զոհ գացած հայերուն աճիւններէն նմոյշներ եւ վաւերագրութիւններ:

Սուրբ Քառասուն Մանուկ եկեղեցին կը համարուի ամենահին հայկական եկեղեցին (15-րդ դար), ինչպէս նաեւ շատ մը ուրիշ հայկական եկեղեցիներ տարբեր ժամանակներուն կառուցուած են Սուրիոյ մէջ: Եկեղեցիներու կողքին յաճախ կառուցուած են թանգարաններ, ուր կը ցուցադրուին հոգեմտաւոր ոլորտին մէջ հայերուն ունեցած հարստութիւնները:

ՏԻԳՐԱՆ ԳԱԲՈՅԵԱՆ

•շարունակելի…

Երեւան

Երեքշաբթի, Յուլիս 4, 2023