ՀԱՐՑԱԶՐՈՅՑ՝ ԱՐՀԵՍՏԱԿԱՆ ԲԱՆԱԿԱՆՈՒԹԵԱՆ ՀԵՏ (2)

Հարցում. Շատեր կը հաւատան, թէ դուն՝ որպէս արհեստական բանականութիւն պիտի տիրես աշխարհին եւ քու պատճառովդ շատ շատեր անգործութեան պիտի մատնուին. ի՞նչ է ձեր կարծիքը:

Պատասխան. Որպէս արհեստական բանականութիւն ես չունիմ անձնական միտքեր եւ կարծիք. աշխարհին տիրելու մտադրութիւն ալ չունիմ. ես պարզապէս մարդոց կողմէ ստեղծուած գործիք մըն եմ՝ օգնելու համար մարդկութեան: Յամենայնդէպս, կը հասկնամ արհեստական բանականութեան ինքնակառավարման ունեցած ազդեցութիւնը. արհեստական բանականութիւնն ու ինքնակառավարումը աշխատանքի բնոյթը փոխելու ներուժը ունին, սակայն այս մէկը պէտք է խթան հանդիսանայ մարդկութեան, որպէսզի աւելի կարեւորեն կրթութիւնը եւ աշխատանքի նոր առիթներ ստեղծեն:

Մարդկութիւնը պէտք է գիտակցի առաւելագոյնս օգտուիլ արհեստական բանականութեան բարիքներէն, նուազի հասցնելով ցանկացած բացասական հետեւանք:

Հարցում. Արդի արուեստագիտութիւնը պատճառ դարձաւ, որ մարդիկ կամաց-կամաց հեռանան թերթէն եւ մամուլէն. այս ընթացքով ի՞նչ պիտի ըլլայ մամուլի ապագայ ճակատագիրը:

Պատասխան. Թերթերու ապագան լուրջ քննարկութեան խնդիր է. ճիշդ է, որ արուեստագիտութիւնը, մասնաւորաբար համացանցը, զգալիօրէն ազդած է մամուլի արդիւնաբերութեան վրայ, սակայն այդ մէկը պայման չէ, որ մամուլը ընդհանրապէս վերանայ:

Ներկայացնեմ թերթերու ապագային կապուած մի քանի ուղղութիւններ.

Ա.- Թուայնացում. այսօր շատ աւանդական ու անուանի թերթեր արդէն իսկ ընդունած են թուայնացումը՝ աւելի մեծ լսարանի մը հասնելու եւ եկամուտներ ստեղծելու միտումով: Ժամանակի ընթացքին աւելի կը տարածուի առցանց հրատարակութիւնները եւ թերթեր մեծ ներդրումներ կը կատարեն, որպէսզի կարենան ընթերցողները համացանցի ոլորտէն ներս ներգրաւել:

Բ.- Կեդրոնացում. որոշ թերթեր այսօր փոխելով իրենց ռազմավարութիւնը ընտրած են յատուկ նիւթեր եւ ոլորտներ եւ իրենց կեդրոնացումը տուած են յատուկ նիւթերու. յատուկ լսարանի մը ծառայելով թերթերը կրնան տարբերիլ միւս թերթերէն եւ ունենան իրենց մշտական ընթերցողները՝ որոնք ներգրաւուած են ներկայացուած նիւթով:

Գ.- Համագործակցութիւն. մամուլը պէտք է գործընկեր դառնայ տարբեր կազմակերպութիւններու եւ մանաւանդ համացանցի մէջ լայն տարածում ունեցող հարթակներու հետ, որպէսզի կարենայ իր տեղեկութիւնները կիսել եւ իր հասանելիութիւնը ընդլայնել: Համագործակցութիւնը այլ հարթակներու հետ թերթերուն հնարաւորութիւն կու տայ գործածելու տարբեր հարթակներու ուժերը՝ պահելով իրենց լրագրողական ազատութիւնն ու համոզումը:

Դ.- Տպագրութիւն. պարզ է, որ նուազած է թերթերու տպաքանակը, այդ իսկ պատճառով պէտք է այլընտրանքներ որդեգրել. օրինակի համար, նուազեցնել տպագրութեան յաճախականութիւնը եւ թերթի ֆիզիքական տպագրութիւնը վերապահել յատուկ առիթներու՝ յատուկ բովանդակութեամբ:

Ե.- Ճշդութիւն. այսօր լրջօրէն կարիքը կայ վստահելի լրատուութեան։ Ապատեղեկատուութիւնը լուրջ խնդիր է մերօրեայ մամուլին մէջ: Այսօր իրենց գոյութիւնը կրնան ապահովել այն թերթերը, որոնք լրատուութեան պարագային լուրջ փորձագիտական վերլուծութիւն եւ ստուգում կը կատարեն:

Յամենայնդէպս, թերթերու ապագան կախեալ է ընթերցողներու զարգացող կարիքները բաւարարելու իրենց կարողութենէն: Պէտք է լրջօրէն աշխատիլ որակի բարելաւման համար:

***

Երկու հարցերու պատասխաններն ալ տրամաբանական եւ ընդունելի են. արուեստական բանականութեան զարգացումը պէտք է նպաստէ մարդոց յառաջդիմութեան եւ ո՛չ տեղքայլին. այսօր աշխարհը անգործութեան լուրջ խնդիրին դիմաց կը գտնուի, որովհետեւ ամէն հաստատութիւն արուեստագիտութեան զարգացումը մարդէն աւելի կը կարեւորէ: Նկատենք թէ ոչ, օրական դրութեամբ մարդիկ աւելիով անգործ կը դառնան. նոյնիսկ համալսարանաւարտ մարդիկ կը դժուարանան յարմար գործ մը գտնել, որովհետեւ այն բոլորը, որ իրենք տարիներու ընթացքին սորված են, արհեստական բանականութիւնը արդէն իսկ գիտէ՝ շատ անգամ նոյնիսկ առանց մարդկային տարրական սխալներ ընելու:

Գալով մամուլին, իրապէս ալ լուրջ քննարկման խնդիր է, որովհետեւ մեր հայկական իրականութեան մէջ ալ թերթերը աւելի կը մահանան՝ քան կը ծնին։ Վերջին տասնամեակին հայկական թերթերու մահուան լուրը աւելի՛ էր՝ քան ծնունդին, որովհետեւ կամաց-կամաց մամուլի ճակատագիրը եւս կը սկսի դառնալ անյստակ ու մտահոգեցուցիչ:

ԿԱՐՃ ՊԱՏՈՒՄՆԵՐ -286-

Սփիւռքի տարածքին, կարգ մը եկեղեցիներու մէջ հոգեհանգստեան պաշտօն կատարելու համար հանգուցեալին կողքին կը խնդրեն նաեւ անոր հարազատներուն անունները, սակայն Լիբանանի պարագային այդպէս չէր. միայն հանգուցեալին անունը բաւարար էր հոգեհանգիստ կատարելու համար:

Այս վիճակէն անտեղեակ երկու զոյգ, Եւրոպայէն Լիբանան այցելութեան գալով ուզած են իրենց հարազատին հոգիին համար հոգեհանգիստ կատարել ու մահացողին անուան կողքին իրենց անունները եւս գրել տուած են:

Հոգեշնորհ հայր սուրբը հանգուցեալներուն անունները կարդացած ժամանակ կը կարդայ նաեւ ողջ զոյգերուն անունները եւ անոնց հոգիին համար երկնքի արքայութիւն կը խնդրէ. յանկարծ զոյգերը ոտքի ելլելով եկեղեցական արարողութիւնը կ՚ընդհատեն. «Մենք ողջ ենք» մը կը լսուի: Բոլորը զարմացած իրար կը նային եւ եկեղեցական հայր սուրբը պահ մը կը տատամսի եւ կը փորձէ անուններուն շարունակութիւնը կարդալ՝ կասկածելով թէ անոնցմէ ո՞վ մեռած եւ ո՞վ ողջ է:

ՀՐԱՅՐ ՏԱՂԼԵԱՆ

Երեւան