ՆՈՐԱՀԱՍՏԱՏ ԿԱՌՈՅՑ

Պոս­տո­նաբ­նակ եր­կու հա­յու­հի­նե­րու՝ Մա­րիա եւ Պէաթ­րիս Ղր­տեան­նե­րուն կող­մէ ստեղ­ծուե­ցաւ «Մաշ­տոց» հայ մշա­կոյ­թի պահ­պան­ման եւ զար­գաց­ման հիմ­նար­կը։ Նա­խա­ձեռ­նարկ­նե­րը Ե­րե­ւա­նի Մա­տե­նա­դա­րա­նի բա­րե­կամ­նե­րու շար­քին են եւ սոյն հիմ­նադ­րամն ալ ստեղ­ծուած է Մա­տե­նա­դա­րա­նի տնօ­րէ­նու­թեան ջան­քե­րով։

«Ար­մէնփ­րէս»ի հա­ղոր­դում­նե­րով, ան­ցեալ Ապ­րի­լին Մա­տե­նա­դա­րա­նի տնօ­րէն Հրա­չեայ Թամ­րա­զեա­նի եւ նո­րաս­տեղծ հիմ­նադ­րա­մի հա­մա­նա­խա­գահ­նե­րուն՝ Ղր­տեան­նե­րու մի­ջեւ ստո­րագ­րուած է «Մաշ­տոց» հայ մշա­կոյ­թի պահ­պան­ման եւ զար­գաց­ման հիմ­նադ­րա­մի ստեղծ­ման վե­րա­բե­րեալ պայ­մա­նա­գի­րը։ Սա նոր ու­ղի­ներ կը բա­նայ Մա­տե­նա­դա­րա­նի կրթա­կան, գի­տա­կան եւ մշա­կու­թա­յին ծրագ­րե­րու ա­ռա­ւել ընդ­լայն­ման ու զար­գաց­ման ուղ­ղու­թեամբ։

Նո­րաս­տեղծ հիմ­նադ­րա­մի կա­րե­ւո­րա­գոյն նպա­տակ­նե­րուն շար­քին կը դա­սուին Մա­տե­նա­դա­րա­նի շրջա­նակ­նե­րէն ներս գոր­ծու­նէու­թիւն ծա­ւա­լող ե­րի­տա­սարդ գիտ­նա­կան­նե­րու հա­մար գի­տա­կան, ստեղ­ծա­գոր­ծա­կան, կրթա­կան գոր­ծըն­թաց­նե­րու ար­դիւ­նա­ւէ­տու­թեան ա­պա­հո­վու­մը, ինչ­պէս նաեւ ա­ջակ­ցու­թիւն ու խթան՝ ե­րի­տա­սարդ գիտ­նա­կան­նե­րու գի­տաու­սում­նա­կան, գի­տա­հե­տա­զօ­տա­կան աշ­խա­տանք­նե­րու մէջ ներգ­րաւ­ման ուղ­ղու­թեամբ։

«Մենք շատ կը սի­րենք ճամ­բոր­դել, շատ եր­կիր­նե­րու մէջ շրջա­գա­յած ենք, բայց այս­տեղ ա­մէն ինչ հա­րա­զատ է։ Մա­տե­նա­դա­րա­նի մէջ մենք զմեզ զգա­ցինք ինչ­պէս հա­րա­զատ օ­ճա­խի մէջ, տե­սանք բազ­մա­թիւ ե­րի­տա­սարդ­ներ ու շփուե­ցանք ա­նոնց հետ։ Ու­րախ ենք տես­նե­լով ե­րի­տա­սարդ գիտ­նա­կան­նե­րու աշ­խոյժ ներգ­րա­ւուա­ծու­թիւ­նը ձեր աշ­խա­տանք­նե­րուն մէջ։ Մենք բարձր կը գնա­հա­տենք ձեր կա­տա­րած աշ­խա­տան­քը եւ ի սրտէ կը մաղ­թենք, որ այս հիմ­նադ­րա­մը ծա­ռա­յէ ե­րի­տա­սարդ գիտ­նա­կան­նե­րու գի­տե­լիք­նե­րու եւ հմտու­թեան հա­մալր­ման ուղ­ղեալ ծրագ­րե­րուն», ը­սաւ Պէաթ­րիս Ղր­տեան ու նշեց, թէ նո­րաս­տեղծ հիմ­նադ­րա­մը այդ իսկ նպա­տակ­նե­րուն պի­տի ծա­ռա­յէ։

Ան­ցեալ տա­րի Հոկ­տեմ­բե­րին Հա­յաս­տան այ­ցե­լած Ղր­տեան­նե­րը Մե­տա­նա­դա­րա­նին նուի­րա­բե­րած են ի­րենց ըն­տա­նի­քին պատ­կա­նող տպա­գիր եւ ձե­ռա­գիր գիր­քե­րու ճոխ հա­ւա­քա­ծու մը։ Այդ հին ձե­ռագ­րե­րէն մին 17-րդ դա­րուն գրուած Աս­տուա­ծա­շունչ մա­տեան մըն էր։ Հա­ւա­քա­ծո­յին մաս կը կազ­մէին նաեւ ա­րա­բա­տառ չորս ձե­ռագ­րեր եւ շուրջ 144 կտոր հնա­տիպ գիր­քեր՝ մե­ծա­մաս­նու­թամբ 17-րդ եւ 18-րդ դա­րե­րու հայ գրքա­րուես­տի ե­րա­խայ­րիք­ներ։ Բա­ցի վե­րո­յի­շեալ հա­զուա­գիւտ նմոյշ­նե­րէն, վեր­ջերս Մա­տե­նա­դա­րան հա­սան նաեւ Ղր­տեան քոյ­րե­րու կող­մէ նուի­րա­բե­րուած հայ­կա­կան եր­կու թան­կար­ժէք գոր­գեր, ո­րոնք պատ­մամ­շա­կու­թա­յին ար­ժէք կը ներ­կա­յաց­նեն։ Մա­տե­նա­դա­րա­նի հա­ւա­քա­ծո­նե­րը հարս­տա­ցու­ցած այս կա­րե­ւոր նմոյշ­նե­րը նուի­րա­տու­նե­րուն փա­փա­քով հաս­տա­տու­թեան յանձ­նուած են ի յի­շա­տակ ի­րենց վա­ղա­մե­ռիկ եղ­բօր՝ մաս­նա­գի­տու­թեամբ բժիշկ Ռու­բէն Ղրտեա­նի։ «Հի­մա, որ այդ բո­լո­րը ի­րենց ա­պա­հով տե­ղը գտան, հանգս­տա­ցանք, Ռու­բէ­նի հո­գին ալ հանգս­տա­ցաւ», ը­սին Ղր­տեան քոյ­րե­րը։ Շուրջ տա­րի մը տե­ւած նա­խա­պատ­րաս­տա­կան աշ­խա­տանք­նե­րու ա­ւար­տին պաշ­տօ­նա­պէս հաս­տա­տուած է նաեւ Ղր­տեան ըն­տա­նի­քին կող­մէ ստեղ­ծուած հիմ­նադ­րա­մը։

Ներ­կա­յիս Մա­տե­նա­դա­րա­նէն ներս կ՚ի­րա­կա­նա­ցուին բազ­մա­թիւ գի­տամ­շա­կու­թա­յին, կրթա­կան ծրագ­րեր, ո­րոնց զգա­լի մա­սը յա­ռաջ կը տա­րուի ե­րի­տա­սարդ մաս­նա­գէտ­նե­րու կող­մէ։ Այս վեր­ջին­նե­րուն թի­ւը բա­ւա­կա­նին բարձ­րա­ցած է վեր­ջին տա­րի­նե­րուն ըն­թաց­քին եւ ա­նոնց վրայ մեծ յոյ­սեր դրուած են Մա­տե­նա­դա­րա­նին մէջ։ Այդ ե­րի­տա­սարդ գիտ­նա­կան­նե­րուն աշ­խա­տանք­նե­րը խթա­նե­լու, ուղ­ղոր­դե­լու հա­մար անհ­րա­ժեշտ են յա­ւե­լեալ ելմ­տա­կան մի­ջոց­ներ եւ այս ա­ռու­մով ա­ւե­լի կը կա­րե­ւո­րուի նման հիմ­նադ­րա­մի մը ստեղ­ծուի­լը։ Նո­րաս­տեղծ կա­ռոյ­ցը հնա­րա­ւո­րու­թիւն կ՚ըն­ձե­ռէ նաեւ այլ աղ­բիւր­նե­րէ ալ մի­ջոց­ներ ներգ­րա­ւե­լու, նե­րա­ռեալ մի­ջազ­գա­յին կազ­մա­կեր­պու­թիւն­ներն ու ան­հատ բա­րե­րար­նե­րը։