Օ­մար Շե­րի­ֆի Մա­սին

Օ­մար Շե­րի­ֆի կո­րուս­տը մեծ է ո՛չ միայն ե­գիպ­տա­կան շար­ժա­պատ­կե­րին հա­մար, այլ նաեւ հա­մայն աշ­խար­հի շար­ժա­պատ­կե­րի սի­րա­հար­նե­րուն հա­մար: Ստո­րեւ կը ներ­կա­յաց­նենք տար­բեր լրա­տուա­մի­ջոց­նե­րու ար­ձա­գանգ­նե­րը ա­նոր ան­ձին, վաս­տա­կին ու գոր­ծու­նէու­թեան մա­սին:

«Կար­տիըն» (Անգ­լիա)

«Օ­մար Շե­րիֆ. նուրբ դե­րա­սան մը, ո­րուն հմայ­քը շփո­թի մատ­նեց Հո­լի­վու­տը» վեր­նա­գ­րին ներ­քեւ շար­ժա­պատ­կե­րի քննա­դատ Փի­թըր Պրատ­շօ գրած է. «Հան­գու­ցեալ դե­րա­սա­նը կրնար փայ­լուն Ճէյմս Պոնտ մը ըլ­լալ, ե­թէ միայն հիմ­նա­կան շար­ժա­պատ­կեր պատ­րաս­տող­նե­րը ա­նոր հմտու­թիւ­նը գնա­հա­տե­լու  ճա­շակն ու ե­րե­ւա­կա­յու­թիւ­նը ու­նե­ցած ըլ­լա­յին»:

«Միր­րըր» (Անգ­լիա)

«Շար­ժա­պատ­կե­րի ա­ռաս­պել, աշ­խար­հի ա­մենէն մեծ դե­րա­սան­նե­րէն մէ­կը Օ­մար Շե­րիֆ… «Ծի­ծա­ղա­շարժ աղ­ջի­կը» շար­ժա­պատ­կե­րին մէջ հրեայ Պար­պա­րա Սթրէյ­զըն­տի կող­քին յայտ­նուե­լով՝ դա­տա­պար­տուե­ցաւ Մի­ջին Ա­րե­ւել­քի մէջ, սա­կայն այ­սօր ա­տի­կա կը նկա­տուի իր ա­մենէն ըն­տիր դե­րե­րէն մէ­կը»:

«Թե­լեկ­րաֆ» (Անգ­լիա)

 «Յա­ջոր­դա­կան շռայլ դիւ­ցազ­ներ­գա­կան շար­ժա­պատ­կեր­նե­րուն մէջ, ո­րոնք ե­րե­ւոյ­թը, տե­սա­րա­նը ա­ւե­լի կը կա­րե­ւո­րեն, քան կեր­պար­նե­րու ստեղ­ծու­մը… Ան­թո­նի Ման­նի «Հռո­մէա­կան կայս­րու­թեան ան­կու­մը» շար­ժա­պատ­կե­րին մէջ (1964)՝ իբ­րեւ  ա­րե­ւե­լեան թա­գա­ւոր եւ հայ ա­մու­սի­նը Սո­ֆիա Լո­րէնի, որ մարմ­նա­ւո­րեց Հռո­մի կայ­սեր դս­տեր դե­րը, (Օ­մար Շե­րիֆ) բե­րաւ քա­ղա­քակր­թու­թեան շող մը…»:

«Պի. Պի. Սի.»

 «Տոք­թոր Ժի­վա­կօ»ի մէջ մարմ­նա­ւո­րեց բժիշ­կին դե­րը: Դե­րա­սա­նը ա­մէն օր կ՚են­թար­կուէր եր­կա­րա­տեւ դի­մա­յար­դա­րու­մի, ծպտու­մի, որ­պէս­զի ծածկուի իր ե­գիպ­տա­կան տես­քը, եւ ա­ւե­լի վերջ պի­տի խոս­տո­վա­նէր, թէ ժա­պա­ւէ­նին պատ­ճա­ռով քիչ մնա­ցած է, որ ջղա­յին խան­գա­րում ու­նե­նայ»:

«Սի. Էն. Էն.»

«Աս­պա­րէ­զին սկզբնա­ւո­րու­թեան, Շե­րիֆ իր մութ գոյն աչ­քե­րով, վա­յե­լուչ կե­ցուած­քով եւ տա­րաշ­խար­հիկ ա­ռո­գա­նու­թեամբ կը նկա­տուէր երկ­րա­գուն­դի ա­մենէն ա­ղուոր մար­դոց­մէ մէ­կը, ա­նոր ար­տա­քի­նը նոյն­քան ու­շադ­րու­թեան կ՚ար­ժա­նա­նար, որ­քան դե­րա­սա­նա­կան ու­նա­կու­թիւ­նը»:

«Ֆրանս 24»

«Թէեւ Շե­րիֆ  բնաւ չհա­սաւ կրկին այդ յա­ջո­ղու­թեան, ան բազ­մա­թիւ տա­րի­ներ մնաց փնտռուած դե­րա­սա­նը, ո­րով­հե­տեւ ա­տակ էր մարմ­նա­ւո­րե­լու տար­բեր ազ­գու­թիւն­ներ՝ շնոր­հիւ սա­հուն ա­րա­բե­րէ­նին, անգ­լե­րէ­նին, ֆրան­սե­րէ­նին, յու­նա­րէ­նին, ի­տա­լե­րէ­նին եւ սպա­նե­րէ­նին: Ան Ար­ժան­թին ծնած յե­ղա­փո­խա­կան Էր­նես­թօ «Չէ» Կէ­վա­րան էր «Չէ»ին մէջ, ի­տա­լա­ցի Մար­քօ Փո­լոն՝ «Մար­քօ Սքան­չե­լի»ին մէջ եւ մոն­կոլ ա­ռաջ­նորդ Ճեն­կիզ Խան՝  հա­մա­նուն ժա­պա­ւէ­նին մէջ: Ան գեր­մա­նա­ցի զի­նուո­րա­կան էր «Զօ­րա­վար­նե­րու գի­շե­րը» շար­ժան­կա­րին մէջ, աւստ­րիա­ցի իշ­խան՝ «Մայեր­լինկ»ին մէջ եւ մեք­սի­կա­ցի յան­ցա­գործ՝ «Մա­քեն­նա­յի ոս­կին» ժա­պա­ւէ­նին մէջ: Ան նաեւ բախ­տա­խա­ղի մո­լի հրեայ Նիք Արնս­թէյնն էր «Ծի­ծա­ղա­շարժ աղ­ջի­կը» շար­ժա­պատ­կե­րին մէջ…»:

«Ժա­զի­րա»

2007-ին տուած հար­ցազ­րոյ­ցին ըն­թաց­քին Շե­րիֆ ը­սած է. «Իմ կեան­քիս մէջ ես միշտ շատ բախ­տա­ւոր ե­ղած եմ, նոյ­նիսկ «Ա­րա­բիոյ Լո­րանս»ին հա­մար, ես չպա­հան­ջե­ցի մի­ջազ­գա­յին դե­րա­սան մը ըլ­լալ: Ա­մե­րի­կա եր­թա­լը եւ հռչա­կա­ւոր ըլ­լա­լը ին­ծի փառք տուաւ, սա­կայն նաեւ ա­ռանձ­նու­թիւն տուաւ, ես շատ կա­րօտ­ցայ հայ­րե­նիքս, ժո­ղո­վուրդս եւ ըն­տա­նիքս»:

«Լի­պե­րա­սիոն» (Ֆրան­սա)

«… Օ­մար Շե­րիֆ՝ շար­ժա­պատ­կե­րի ա­ռաս­պե­լը…»:

«Լիւ Փուան» (Ֆրան­սա)

«Ցտե­սու­թիւն, տոք­թոր Ժի­վա­կօ»

«Բազ­մա­թիւ լե­զու­ներ ի­մա­ցող Օ­մար Շե­րիֆ ապ­րած է յատ­կա­պէս Ֆրան­սա­յի, Միա­ցեալ Նա­հանգ­նե­րու եւ Ի­տա­լիոյ մէջ: Սա­կայն, դե­րա­սա­նը, որ զուար­թա­խոհ էր, կը նա­խընտ­րէր ապ­րիլ «թա­փա­ռաշր­ջիկ»ի մը կեան­քը: «Ես աշ­խար­հի միակ դե­րա­սանն եմ, որ օ­տար եմ ա­մէն տեղ: Ու­նէի ճամ­բոր­դա­կան պա­յու­սակս, կը մնա­յի «շքեղ» պան­դոկ­նե­րու մէջ՝ իբ­րեւ «հիւր», կը պատ­մէր դե­րա­սա­նը:

Լիւ Փա­րի­զիէն (Ֆրան­սա)

«Օ­մար Շե­րիֆ կը դառ­նայ մի­ջազ­գա­յին իս­կա­կան աստղ «Ա­րա­բիոյ Լո­րենս»էն ետք (1962), ո­րուն շնոր­հիւ կը տի­րա­նայ երկ­րոր­դա­կան դե­րի լա­ւա­գոյն «Կոլ­տըն կլոպ»ի մրցա­նա­կին: 2003-ին, Վե­նե­տի­կի շարժանկարի փա­ռա­տօ­նին կը պար­գե­ւատ­րուի «Ոս­կէ ա­ռիւծ» մրցա­նա­կով իր ամ­բողջ վաս­տա­կին հա­մար: 2004-ին կը ստա­նայ լա­ւա­գոյն դե­րա­սա­նի ֆրան­սա­կան «Սե­զար»ը՝ «Պա­րոն Իպ­րա­հիմ եւ Քու­րա­նի ծա­ղիկ­նե­րը» ժա­պա­ւէ­նին հա­մար:

A1plus.am (Հա­յաս­տան)

«Մա­հա­ցած է Օ­մար Շե­րի­ֆը. «Մայ­րիկ»ին հայ­րի­կը» վեր­նա­գ­րով յօ­դուա­ծին մէջ կը կար­դանք հե­տե­ւեա­լը. «83 տա­րե­կա­նին մա­հա­ցաւ ե­գիպ­տա­ցի նշա­նա­ւոր դե­րա­սան Օ­մար Շե­րի­ֆը՝ «Կոլ­տըն կլոպ»ի շար­ժա­պատ­կե­րի մրցա­նա­կի ե­ռա­կի դափ­նե­կի­րը…:

«Ալ Ահ­րամ» (Ե­գիպ­տոս)

Զա­հի Հաուազ (Հնա­գի­տա­կան հար­ցե­րու նախ­կին նա­խա­րար)

«Ան իւ­րա­յա­տուկ անձ­նա­ւո­րու­թիւն մըն էր, որ ա­տե­լու­թիւն չէր գի­տեր, նա­խան­ձոտ չէր, եւ ոչ ո­քի չա­րիք կը կա­մե­նար: Ան թշնա­մի­ներ չու­նէր եւ խու­սա­փած էր ան­հա­տա­կան պայ­քար­նե­րէ: Ու­զա­ծին պէս ապ­րե­ցաւ կեան­քը, հա­կա­ռակ բազ­մա­թիւ հա­մա­կիր­ներ ու­նե­նա­լուն, ա­ռան­ձին մնաց իր ան­ձին  եւ իր ա­րուես­տին հետ… Կը հա­ւա­տամ, որ ան համ­բա­ւի տի­րա­ցաւ, ո­րով­հե­տեւ ա­րեւմ­տա­կա­նա­ցած չէր: Օ­մա­րին աչ­քե­րուն մէջ եւ դէմ­քին վրայ դուք տա­կա­ւին կը տես­նէիք փա­րա­ւոն­նե­րու լոյ­սը, եւ ա­սոր հա­մար կի­նե­րը սի­րա­հա­րե­ցան ա­նոր»:

«Ազ­գա­յին Հան­րա­յին ձայ­նաս­փիւ­ռի կա­յան» (Ե­գիպ­տոս)

Ձայ­նասփ­ռուած զրոյ­ցի ըն­թաց­քին լի­բա­նան­ցի դե­րա­սա­նու­հի Մատ­լէն Թա­պար ը­սաւ. «Օ­մար Շե­րիֆ ե­րա­զը կ՛ի­րա­կա­նաց­նէ: Մեզ­մէ իւ­րա­քան­չիւ­րը կ՛ե­րա­զէ մի­ջազ­գա­յին շար­ժա­պատ­կեր, Հո­լի­վու­տի մէջ եւ Օ­մար Շե­րի­ֆի պէս աստղ ըլ­լալ:… Ե­գիպ­տո­սի մէջ շա­տե­րու հա­մար Շե­րիֆ կը ներ­կա­յաց­նէր ան­ցեալ ժա­մա­նա­կաշր­ջան մը, երբ սեւ-սպի­տակ ժա­պա­ւէն­նե­րը կը ցու­ցադ­րուէին Գա­հի­րէի եւ Ա­ղեք­սանդ­րիոյ մէջ` իբ­րեւ փայ­լա­տա­կող բազ­մազ­գեան քա­ղաք­ներ, երբ Ե­գիպ­տո­սը շրջա­նի մշա­կու­թա­յին մայ­րա­քա­ղաքն էր»:

Նայ­լա Համ­տի (Գա­հի­րէի Ա­մե­րի­կեան Հա­մալ­սա­րա­նի լրագ­րո­ղա­կան եւ հա­ղոր­դակ­ցու­թեանց բա­ժան­մուն­քի տնօ­րէն)

«Օ­մար Շե­րի­ֆի այդ Ե­գիպ­տո­սը անկրկ­նե­լի պի­տի մնայ: Շե­րիֆ համ­բա­ւա­ւոր դար­ձաւ ե­գիպ­տա­կան շար­ժա­պատ­կե­րի ոս­կե­դա­րուն` 1950-ա­կան­նե­րուն, դե­րեր ստանձ­նե­լով դա­սա­կան սեւ-սպի­տակ ժա­պա­ւէն­նե­րու մէջ, ո­րոնք ներ­կա­յա­ցու­ցին բազ­մամ­շա­կու­թա­յին, հա­րուստ քա­ղա­քակր­թա­կան, ինչ­պէս նաեւ դիւ­թիչ ժա­մա­նա­կաշր­ջան մը: Ան ին­ծի հա­մար կը ներ­կա­յաց­նէ տար­բեր տե­սա­կի ազ­գա­յին խմբա­ւո­րում­ներ, ո­րոնք այդ ա­տեն գո­յու­թիւն ու­նէին Ե­գիպ­տո­սի մէջ…»:

Սա­միր Սապ­րի (դե­րա­սան, պատ­կե­րաս­փիւ­ռի հա­ղոր­դա­վար)

«Ըն­կերս` Օ­մար Շե­րիֆ, վեր­ջին հար­ցազ­րոյ­ցին մէջ ին­ծի ը­սաւ. «Ես վե­րա­դար­ձայ Ե­գիպ­տոս, մեռ­նե­լու հա­մար Ե­գիպ­տո­սի մէջ: Ես 83 հա­զար տա­րի ապ­րե­ցայ: Իւ­րա­քան­չիւր տա­րի հա­զար տա­րի էր իմ կեան­քիս մէջ»: Ան մեծ մարդ էր: Մեծ է կո­րուս­տը»:

ՆԱ­ՐԷ ԳԱ­ԼԵՄ­ՔԷ­ՐԵԱՆ