ԿԵԱՆՔԸ ՏԽՈՒՐ ԵՐԳ Է ՑԱՒԻ…

Սովորական օր մըն էր, ընտանիքով ճաշի նստած ենք նորէն, անսովորը իմ լռութիւնս էր… Աշխարհի հոգը ուսերուս առած լուռ նստած էի, աւելի ճիշդը հայ գրողներու ճակատագիրն էր ուսերուս վրայ եւ մտքիս ու սրտիս մէջ։

-Անհանգի՞ստ ես աղջիկս։

-………

-Բա՞ն մը պատահեցաւ։

-………

-Ի՞նչ կայ…

-Ես չեմ դիմանար, չեմ դիմանար…

Պոռթկացի եւ բարձրաձայն սկսայ լալ։

Ալ ոչ մէկ հարցում, ձգեցին, որ հանգիստ մը լամ։

-Չեմ դիմանար… Հայ գրողներուն պատահածներուն չեմ դիմանար։ Նախ տառապանքներու ենթարկուեցան, որովհետեւ գրող են։ Յետոյ այսօր տեսայ քանի գրող 1937 թուականին մեռեր են, որովհետեւ գրող են… Իսկ ես գրող պիտի ըլլամ…

Եւ բարձրաձայն լացս շարունակուեցաւ։

Կարծես բոլորը հանգստացան, որ անձնապէս ինծի բան չէր պատահած, իսկ արտայայտուածներուս բացատրութեան ժամանակը կու գայ։ Դեռ շա՜տ պիտի խօսինք այդ մասին։

-Հիմա ճաշդ կեր, ըսաւ մայրս։

-Գրողին նայեցէք, ըսաւ եղբայրս եւ հազիւ զսպեց խնդուքը։

Հայրս յիշեց, որ Օշականի աշակերտ է.

-Նախ գրող դարձիր, յետոյ կ՚անդրադառնանք։

Իսկ ես արդէն երկու բանաստեղծութիւն գրելով ինքզինքս յորջորջած էի բանաստեղծ։ Բայց ինչ ըսեմ «Գրողի ճակատագիր»՝ ոչ ոք կը հասկնար զիս։

Չէի ուզեր այդպէս աւարտուէր հոգիս տակնուվրայ ընող այդ նիւթը եւ շարունակեցի.

-Եթէ չեն սպաննած՝ թոքախտէ մեռեր են… Ինչո՞ւ կանուխ մեռան Դուրեանն ու Մեծարենցը։

-Ըսել կ՚ուզես ընկերներդ՝ Պետրոսն ու Միսաքը, շարունակեց եղբայրս քմծիծաղով։

-Մամ, մի՛շտ կը պատմես տիկին Սեզային հետ հանդիպումներուդ մասին, բնաւ կը խօսէ՞ր եղբօրը մասին։ Այո՛, Մատթէոսն ալ ընկերս էր պարոն եղբայր։

Այդ օրը ուսուցիչի մը բացակայութեամբ ազատ պահ ունէինք, հայերէնի դասագիրքս բացի եւ սկսայ ընդօրինակել հեղինակներուն անուններն ու ծննդեան եւ մահուան թուականները։ Աստուած իմ որքան շատ 1915, որքան շատ 1937… Որքա՜ն թոքախտի զոհեր…

Տարիներ անցան…Եղբայրս Ամերիկայէն, ես Հայաստանէն ամառը արձակուրդի եկած ենք տուն։ Ես անդադար ուժաթափ եմ եւ անհանգիստ։

Բժիշկ, արեան քննութիւն, եւ…

Պատասխանը ձեռքս տուն կը մտնեմ։ Ցնցումը լռեցուցած է զիս, քսան տարեկան եմ ընդամէնը եւ… Շաքա՞ր, այդ ուրկէ յայտնուեցաւ։ Հասկցանք անունս Անուշ է… Ես չեմ ըսողը, բայց կ՚ըսեն շատ անուշիկ եմ։ Ես չեմ ըսողը, բայց կ՚ըսեն շատ անուշ բնաւորութիւն ունիմ։ Ես չեմ ըսողը, բայց կ՚ըսեն շատ անուշ կը խօսիմ։ Սուտ կամ իրաւ, չեմ գիտեր, կ՚ըսեն… Շատ բաներ կ՚ըսեն Անուշ անունիս հետ կապուած… Հիւանդութի՞ւնս ալ պիտի կապուէր։

Հայրս, մայրս, եղբայրս սուրճ կը խմէին մօրս պատրաստած նշանաւոր ստեպղինով կարկանդակով։ Մայրս շերտ մըն ալ ինծի տուաւ՝ մերժեցի։

-Շաքար ունիմ…

Եռաձայն երեք «Ի՞նչ» ինծի ուղղուեցան…

-Շա-քա՛ր, կը կրկնեմ։

Մայրս մարեցաւ, եղբայրս քարացաւ, հօրս ձեռքէն սուրճին գաւաթը ինկաւ։

Հազիւ մայրս ուշքի բերինք։ Մխիթարութեան ես պէտք ունէի բայց…Վիճակը ձեռքս պէտք էր առնէի եւ ես մխիթարէի…

-Լաւ, եղած-չեղածը շաքար մըն է, ուրախ ըլլանք, որ քաղցկեղ չէ կամ այս ԷՅԾ ըսուածը, որ մէջտեղ ելեր է։

Ոչ մէկ ձայն։

Կամայ ակամայ փիլիսոփայ դարձայ։

-Ամէն մէկը բանով մը կը տառապի կեանքի մէջ, ես՝ ալ անուշնալով։ Չէ՞ որ շատ անուշիկ եմ։

Դարձեալ քար լռութիւն եւ երեք ապշած նայուածք։

-Չէ՞ որ գրող…

Եւ գրեցի հետեւեալ բանաստեղծութիւնը։

ՎԻՇՏ ԻՄ ԱՆՈՒՇ

Մանկութենէս միշտ կ՚ուզէի
Ունենալ քոյր մը անպայման,
Աստուած լսեց փափաքս մեծ,
Եւ ունեցայ քոյր հարազատ։

Այդ դուն եղար, վի՛շտ սիրառատ,
Տէրն հոգիիս, իսկ ես՝ ծառայ
Քըմայքներուդ հազարածալ,
Յաւերժօրէն քեզի կապուած։

Դուն ինձ եկար քրոջ նման,
Եւ դարձար փուշ ուղիղ սրտիս,
Բայց եւ սակայն առանց վիշտի,
Կեանքը՝ տխուր երգ է ցաւի։

Վիշտ իմ անո՜ւշ, բայց դառնագին,
Այնքան քաղցր ես ու առատ,
Որ հոգիէս ալ անցնելով՝
Տարածուեցար մարմնովս ողջ։

Եւ քաղցրացաւ բըջիջ-բըջիջ,
Արիւնս՝ լեցուն բոցերով նոր,
Վիշտէս ծնած՝ ինձ վիշտ կու տաս,
Մենք վիշտով ենք իրար կապուած։

Անուններըն ալ մեր արդէն
Այնքան մօտ են՝ քրո՜ջ նման,
Ինձ՝ Անուշ է մայրս կոչած,
Իսկ քեզ՝ Աստուած կոչեց Շաքար։

1982

ԱՆՈՒՇ ՆԱԳԳԱՇԵԱՆ

Երուսաղէմ, 2024