ԱՌԱՔԻՆՈՒԹԻՒՆԸ ՏԵՍՆԵԼ

Մար­դուս մարմ­նա­կան - տկար աչ­քը ա­ռա­քի­նու­թիւ­նը տես­նել կը կար­ծէ, բայց միա՛յն՝ կեղծ ու կար­ծե­ցեալ ա­ռա­քի­նու­թիւ­նը։ Մարդ երբ ինքն իր­մով հպարտ է, այդ կը նշա­նա­կէ, որ ինք­զինք լաւ կամ բարձր վի­ճա­կի մէջ կը զգայ։ Եւ երբ մարդ ինքն իր­մով կը հպար­տա­նայ, պէտք է պահ մը փո­խէ իր վի­ճա­կը ա­նոր հետ՝ զոր կ՚ա­նար­գէ, ար­դար դա­տո­ղու­թեամբ՝ թե­րեւս իր կար­ծա­ծէն ա­ւե­լի վա՛տ պի­տի զգայ ինք­զինք, քան իր դի­մա­ցի­նը։

Մարդ յա­ճախ քննե­լու է ինք­զինք՝ անդ­րա­դառ­նա­լու իր իսկ նե­րաշ­խար­հին եւ կշի­ռի տակ առ­նէ իր «Ես»ը եւ ար­դար ըլ­լայ թէ՛ ինք ի­րեն դէմ եւ թէ շուր­ջին­նե­րուն։

Ար­դա­րեւ մար­դուս ճշմա­րիտ «մե­ծու­թիւն»ը կա­րե­լի չէ չա­փել իր իսկ ու­ժե­րով, քա­նի որ ան ո՛­չինչ է եւ ո՛­չինչ կը գտնէ նուաստ բա­նե­րու մէջ։ Ուս­տի ի­րա­կան «մե­ծու­թիւն»ը կա­րե­լի է ո­րո­շել միայն Աս­տու­ծոյ ներ­կա­յու­թեամբ։ Ա­ռանց Աս­տու­ծոյ կա­րե­լի չէ չա­փել մար­դուն «մե­ծու­թիւն»ը, եւ ե­թէ Աս­տու­ծոյ ներ­կա­յու­թիւ­նը ան­տե­սուի, մարդ ինք­զինք միշտ «մեծ» եւ իր գոր­ծե­րը «մե­ծու­թիւն» պի­տի հա­մա­րէ, այդ­պէս պի­տի կար­ծէ՜…։ Ու­րեմն մար­դուն մե­ծու­թեան, ա­ռա­քի­նու­թեան ստու­գա­նի­շը Աս­տուա՛ծ է՝ մար­դուն Ա­րա­րի­չը, Նա­խախ­նա­մը եւ Վախ­ճա­նը։

Դի­տե­ցէ՛ք ձեր շուր­ջը, շա՜տ սի­րե­լի ըն­թեր­ցող բա­րե­կամ­ներ, պի­տի տես­նէք տե­սակ-տե­սակ մար­դիկ, ո­րոնք ի­րենք զի­րենք «մեծ» ու «կա­րե­ւոր» կը հա­մա­րեն, ա­նոնք ի­րենց կար­ծի­քով «ան­փո­խա­րի­նե­լի» են, ե­թէ բա­ցա­կա­յին, ե­թէ ի­րենց մաս­նակ­ցու­թիւ­նը չբե­րեն հա­սա­րա­կա­յին կեան­քին, կար­ծես աշ­խարհ ան­շար­ժու­թեան պի­տի մատ­նուի, կար­ծես ա­ռանց ի­րենց ա­մէն շար­ժում, ա­մէն աշ­խա­տանք, ա­մէն գոր­ծու­նէու­թիւն կանգ պի­տի առ­նէ…։ Ի՜նչ խեղճ են ա­նոնք՝ որ այդ­պէս կը խո­րհին, կար­ծես ամ­բողջ մարդ­կու­թեան գո­յա­պահ­պա­նու­մը եւ գո­յա­տե­ւու­թիւ­նը ի­րենց­մէ կա­խում ու­նե­նար։ Մարդ­կու­թիւ­նը երբ դա­րե­րէ՜ ի վեր գո­յու­թիւն ու­նե­ցեր է եւ մին­չեւ մեր օ­րե­րը հա­սեր է, տե­ւա­կա­նա­ցեր է, այն­պէս խոր­հող­ներ եւ այդ­պէս կար­ծող­ներ ո՞ւր էին, միշտ կա­յի՞ն, որ մարդ­կու­թիւ­նը ի­րենց շնոր­հիւ իր գո­յու­թիւ­նը ա­պա­հո­վեց ու գո­յա­տե­ւեց։ Ինք­նա­խա­բէու­թի՜ւն, բայց մին­չեւ ո՞ւր եւ մին­չեւ ե՜րբ…։ Մա՛րդ ան­փո­խա­րի­նե­լի չէ՛։

Երբ մար­դու մա­սին է խօս­քը, կան մար­դիկ, ո­րոնք ի­րա­րու կը կա­պուին՝ սիր­տով, կան ո­մանք որ կը կա­պուին միտ­քով։ Բնա­կան է այս. մար­դիկ հա­մա­ձայն, եւ կամ հա­մա­խոր­հուրդ կ՚ըլ­լան, հա­մա­կամ կամ հա­մա­միտ՝ զի­րար կը սի­րեն եւ կամ կը հա­մակ­րին։

Բայց կան նաեւ մար­դիկ, ո­րոնք ստա­մոք­սով կա­պուած են մէկ ու­րի­շին, ի­րենց շահն է որ կը կա­պէ զի­րենք, եւ ո՛վ որ ի­րենց շա­հը ա­պա­հո­վէ, այ­սինքն ո՛վ որ ի­րենց ստա­մոք­սը լեց­նէ՝ ա­նոր կը կա­պուին, ո՛չ միտ­քով, ո՛չ սիր­տով եւ միա՛յն ստա­մոք­սով։ Եւ կար­ծեմ ա­մե­նէն վտան­գա­ւոր մար­դի­կը ա­նոնք են՝ յա­րա­փո­փոխ եւ անվս­տա­հե­լի՛։ Ա­նոնց կա­պը ու­րիշ­նե­րու հետ՝ ո՛չ միտք է եւ ոչ ալ սիրտ, ո՛չ գա­ղա­փար, մտա­ծում եւ ոչ ալ սէր եւ հա­ւա­տար­մու­թիւն։ Ա­նոնք միայն կը խոր­հին, ե­թէ «խոր­հիլ» կա­րե­լի է ը­սել, միա՛յն ի­րենց ստա­մոք­սին մա­սին, ի­րենց շա­հուն մա­սին, ի­րենց «Ես»ին մա­սին։

Ի՞նչ կա­րե­լի է ա­նուա­նել այդ­պի­սի­նե­րը։

Շա­հա­մո՞լ, ե­սա­սէ՞ր, ինք­նա­մո՞լ…։ Թող նե­րուի մե­զի, մենք պի­տի կո­չենք զի­րենք գե­րի՛ ի­րենց «Ես»ին, ստրուկ­ներ, ո­րոնք միայն կը ծա­ռա­յեն ի­րենց ան­յագ ստա­մո­քսին եւ ան­կաշ­կանդ կիր­քե­րուն։

Եւ կա­շա­ռել ո՜ր­քան դիւ­րին է ան­յագ մար­դը, որ ի վեր­ջոյ վտանգ կը սպառ­նայ բո­լոր մարդ­կու­թեան։

Միտք, գա­ղա­փար, սկզբունք, սէր, գութ, հա­ւա­տար­մու­թիւն, այս բո­լո­րը ան­ծա­նօթ ար­ժէք­ներ են ստա­մոք­սի մի­ջո­ցով ու­րիշ­նե­րու կա­պուող­նե­րուն հա­մար։ Ա­նոնք, «շու­կա­յա­կան» ա­սա­ցուած­քով, կարճ խօս­քով, միշտ պատ­րա՛ստ են «ծա­խել»ու ա­մէն ար­ժէք, ա­մէն վե­հու­թիւն ու բարձ­րու­թիւն՝ ի շահ ի­րենց ան­յագ ստա­մոք­սին։ Ա­նոնք օր մը հա­ւա­տա­րիմ են եւ խնկար­կու՝ շո­ղո­քորթ ա­նոր, որ կը լեց­նէ ի­րենց ան­յագ ստա­մոք­սը, բայց նաեւ ա­պե­րախտ եւ ու­րա­ցող նոյն ան­ձին, որ պատ­ճա­ռով մը, ա­կա­մայ կը թե­րա­նայ իր հո­գա­ծու­թեան մէջ։ Ի­րենց ու­րիշ­նե­րու հետ ու­նե­ցած կա­պը միա՛յն շա­հու չա­փա­նիշ­նե­րու վրայ հաս­տա­տուած է։

Ա­նոնք կ՚ապ­րին միայն ի­րենց հա­մար եւ կեան­քի միակ շար­ժա­ռիթն է «ստա­մոքս»ը՝ անձ­նա­կան, սե­փա­կան շա­հը, օ­գու­տը։ Եւ ա­նոնք «մեծ» կը հա­մա­րուին ի­րենց «փոք­րու­թեամբ»ը։ Ի՜նչ հա­կադ­րա­կան, ցա­ւա­լի ի­րո­ղու­թիւն, որ շատ ան­գամ յարգ ու պա­տիւ կը ստա­նան ա­նոնք, ա­նուա­նուե­լով «ապ­րուս­տը քա­րէն հա­նող կամ շա­հող ճար­պիկ մարդ»։

­Մինչ­դեռ ճար­պիկ մար­դը այն է, որ գի­տէ լաւ ու ա­ռողջ յա­րա­բե­րու­թիւն­ներ մշա­կել իր նման­նե­րուն հետ. այն որ ար­ժէք կու տայ մարդ­կա­յին ար­ժա­նա­պա­տուու­թեան, եւ գի­տէ յար­գել եւ նաեւ յար­գուիլ իբ­րեւ մա՛րդ։

Կ՚ը­սուի, թէ ա­մե­նա­ծանր ստրկու­թիւ­նը մարդ­կա­յին ար­ժա­նա­պա­տուու­թեան ոտ­նա­կոխ ըլ­լալն է. ո՛ր­քան ի­րա­ւա­ցի է, ո՜ր­քան ճշմա­րիտ այդ մտա­ծու­մը, քա­նի որ մար­դուս ա­մե­նա­մեծ ար­ժա­նի­քը, պա­տի­ւը, փառ­քը՝ ար­ժա­նա­պա­տուու­թի՛ւնն է։ Իսկ ե­թէ մարդ ա­ռիթ տայ, որ ոտ­նա­կոխ ըլ­լայ այն, ա­պա ու­րեմն ստրկու­թեան ա­մե­նէն ան­տա­նե­լիին մատ­նուած կ՚ըլ­լայ։

Մարդ ե­թէ պատ­րա՛ստ է ստա­մոք­սին հա­մե­մատ շար­ժե­լու, իր ան­յագ կիր­քե­րուն ազ­դե­ցու­թեամբ վա­րուե­լու իր շուր­ջին­նե­րուն հետ, ա­պա ու­րեմն ըն­դու­նած է բա­րո­յա­պէս յանձ­նուիլ եւ հո­գե­պէս ստրուկ դառ­նալ, որ­քան ալ ան ինք­զինք «մեծ» կ՚ար­ծէ…։

Մարդ, աշ­խար­հի վրայ միակ ա­րարծն է, որ իր ապ­րած աշ­խար­հը կը պղծէ։ Եւ դար­ձեալ ան միակ էակն է՝ որ իր իսկ շա­հուն հա­մար թէ՛ ինք­նի­րեն եւ թէ շուր­ջին­նե­րուն վնաս կը պատ­ճա­ռէ։

Եւ նոյն մա՛րդն է, որ իր կիր­քե­րուն գե­րին դառ­նա­լով ապս­տամ­բու­թեան ա­ռա­ջին դրօ­շա­կը պար­զեց՝ Աս­տու­ծոյ դէմ ել­լե­լով, ան-հը­նա­զան­դու­թեամբ, ան­հա­ւա­տար­մու­թեամբ եւ ա­պե­րախ­տու­թեամբ։

Մար­դը ինք­զինք «մեծ» կար­ծե­լով՝ փոք­րա­ցաւ, ին­կաւ եւ գե­րին ե­ղաւ չա­րին։ Կար­ծե­ցեալ «մե­ծու­թիւն»ը իր փո­խա­դար­ձը կը գտնէ ճշմա­րիտ «փոք­րու­թեամբ», քա­նի որ միայն կը վի­րա­ւո­րէ եւ կ՚ա­նար­գէ այդ կեր­պով «ներ­քին մարդ»ը, կը ստոր­նա­նայ եւ կը հաս­նի նուաստ ստրկու­թեան։

Ու­րեմն մե­ծա­մտու­թեան դէմ դե­ղա­տոմսն է՝ «ինք­նա­ճա­նա­չում» եւ վե­րա­դարձ Աս­տու­ծոյ, քա­նի որ միակ «Մեծ»ը Ան է…։

 ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Օ­գոս­տոս 29, 2015, Իս­թան­պուլ