ԱՆՀԵՏԱՑՈՂՆԵՐԸ

Դեռ մանուկ էի, Հալէպի մեր տան դուռին զանգը ամէն առտու նոյն ժամուն կը հնչէր։ Մայրս, այցելուին ով ըլլալը գիտնալուն համար, առանց շտապելու, կաթսայ մը առած կ՚երթար, դուռը կը բանար, կաթսան երկարելով՝ «մէկ քիլօ» կ՚ըսէր կաթնավաճառ Ապու Աշրաֆին։

Երեւի նկատած ըլլաք, որ իրենց անդրանիկ արու զաւակներուն անուններով կը կանչուին արաբ հայրերն ու մայրերը։ Կ՚անհետանայ անոնց բուն անունը եւ ցայսօր չեմ գիտեր զոհողութեան թէ՞ աստուածընծայ այդ պարգեւին (զաւակին) նշում է իրենց բուն անուններուն այս անհետացումը։

Ապու Աշրաֆին մէկ քիլոյին յատկացուած յատուկ թասով լեցուցած կաթին հոտը տան շեմը, միջանցքը, մեր դրան հետ բացուած այլ դռներու շեմերը, միջանցքները կը պատէր։ Կաթը գնող տան տիկինը, անշուշտ, դուռը չէր գոցեր, վերէն-վարէն զրոյցներ կը սկսէին, ծրագիրներ կը դրուէին, «դո՛ւն եկուր», «չէ՜», «դո՛ւն եկուր»ներով սուրճի հրաւէրներ կը տեղային... Այսպէս, օտար այս լեզուին շատո՜նց վարժուած Ապու Աշրաֆը լռիկ մնջիկ բոլոր բաց դռներուն կաթ տալով ամբողջ շէնքը ագարակի կը վերածէր։

Չզարմանաք որ տարիներ ետք, Ապու Աշրաֆին անունը չեմ մոռցած ես։ Երբե՛ք։ Ինքնասիրութեան իւրովի օրինակ մըն էր մեր կաթնավաճառը։

Տարիներու ընթացքին, հետզհետէ կռնակը կռացող Ապու Աշրաֆը սկսաւ իր ծանրութենէն դժգոհիլ ու առօրեայ իր այցելութիւնները պակսեցնել։ Կը յիշեմ, «էսանսորով ելիր-իջիր, Ապու Աշրաֆ», այն ատեն լուսաւոր միտք մը յայտնեց մայրս։

Ուրախացաւ Ապու Աշրաֆը, որ փաստօրէն, վերելակը աչքին առջեւ ըլլալով հանդերձ, չէր յանդգնած առանց հրաւէրի գործալել զայն։

-Ողջ մնաք, ըսաւ մարդը եւ վերելակը գործածելով իր ընելիքը շարունակեց։

Քանի մը օր ետք, մօրս հետ նկատեցինք, որ դարձեալ աստիճաններով երրորդ յարկ բարձրացած էր Ապու Աշրաֆը։ Պատճառը հարցուցինք։

-Այսպէս աւելի լաւ է, ըսաւ։ Չլռեց մայրս, հարցուփորձեց մինչեւ որ մարդը ճարահատ խոստովանեցաւ, թէ շէնքի տիկիններէն մէկը իրմէ խնդրած էր վերելակը չգործածել, քանի որ իր գործածելէն վերջ դռները փակ վերելակին հոտը երկար ատեն գէշ կը մնար, եղեր։

-Հապա քեզմէ ինչպէ՞ս կաթ կ՚առնէ, փաստաբանեց մայրս ու փորձեց գիտնալ կնոջ ո՛վ ըլլալը, բայց՝ ի զուր. անուն չտուաւ մարդը։

-Մէկ վայրկեան, ըսաւ մայրս, ներս գնաց ու ձեռքին անուշահոտ մը վերադարձաւ.

-Դուն էսանսորով ելիր-իջիր, ես քու երթալէդ վերջ մէջը ասկէ կը փչեմ, խնդիրը պարզօրէն լուծեց այսօրուան արտայայտութեամբ՝ բացառիկ «փրոպլէմ սոլվըր» մայրս...

Սրտանց ժպտաց ինքնասէր մեր կաթնավաճառը, բայց վերելակը երբե՛ք չգործածեց, իսկ ես բաւական ժամանակ պէտք չունեցայ հասկնալու, թէ ինչո՞ւ մեզի կը թուի, որ զգացում ա՛լ չունին, ակամայ մեզի պէս «անուշ» հոտ չունեցողները...

Ահա՛, այդ հոտը չեմ մոռնար ես։ Հաճելի հոտ մը չէր, այո՛, բայց քարաշէն մեր տուներուն մէջ կանա՜չ տեսարան մը հիւսող յատուկ արարողութիւն մըն էր ասիկա։ Կեցցէ՜ն մեր կեանքէն բնական ամէն հոտ ու գոյն ջնջող ամենակուլ, ամենատու այսօրուան սուփըրմարքեթները։

Շրջիկ կաթնավաճառի անհետացումով չեն սահմանափակուիր նորաձեւութեան սիրոյն տուած մեր զոհերը... գայթակղիչ «օֆըր»ներու խոշո՜ր ազդերով սեւ թութին որեւէ հիւանդութիւն բուժելու ունակութեան ինքնաբերաբար կը հաւատայիր...

Ա՛լ լոլիկին գեղեցկութիւնն ու լեմոնին թարմութիւնը գովերգող, ձմերուկին քաղցրութիւնը վստահեցնող շրջիկ վաճառականներուն փորձի դանակին փոխարինողը այսօրուան «ռիֆանտ»ն է հաւանաբար...

Ձեր քաղաքները չեմ գիտեր, բայց իմ ապրած քաղաքին փողոցներուն անկիւնները որեւէ տձեւութիւն գեղեցկացնող ծաղկավաճառներ չե՛ն նստիր, ծաղկեփունջ գնողներուն բարեմաղթանքներ չեն յայտներ, անոնց կը փոխարինեն` խճողուած ճամբաներուն վրայ, ինքնաշարժներուն միջեւ, թելի մը վրայ շարուած ծաղիկներէ կազմուած վզնոցներ առաջարկող շրջիկներ, որոնք շատ յաճախ իրենց կողմն ա՛լ չնայող, անտարբերութեամբ պատուհանները փակող մարդոց կը փորձեն ծաղիկ ծախել...

Չկան հիւսուած շաքար, փուչիկ ու խաղալիք ծախողները, «մոլ»երուն մէջ կրպակներ են այլեւս անոնք, թիթեղներուն վրայ մշտափոփոխ ստեղծարար ռիթմերով չեն հարուածեր կազ վաճառողները, փայտեայ սնտուկի պղնձաշէն կաղապարին վրայ հպարտօրէն իրենց կօշիկները չեն փայլեցներ փողոցի հարուստ անցորդները, այլեւս բախտ ու յոյս չե՛ն ծախեր «եանասի՜պ» գոռացողները եւ հանրային պարտէզներու արձաններուն քով նկարուելու համար մարդոց կանչին չեն սպասեր իրենց վիզերէն «քոտաք» կախող լուսանկարիչները...

Ինչքա՜ն ու որքա՜ն պակսած ենք մենք` երկրորդ հազարամեակի «ԱՌԱՋԸՆԹԱՑԸ» ապրողները...

ՍԵՒԱՆ ՍԵՄԷՐՃԵԱՆ

Գահիրէ