ԲՈՎԱՆԴԱԿԱԼԻՑ ԶԵԿՈՒՑՈՒՄՆԵՐ

«Սա­պան­ճը» եւ Մի­չի­կը­նի հա­մալ­սա­րան­նե­րուն հա­մա­տեղ նա­խա­ձեռ­նու­թեամբ կազ­մա­կեր­պուած «Հա­յոց ցե­ղաս­պա­նու­թեան նկատ­մամբ քննա­դա­տա­կան մօ­տե­ցում­ներ. պատ­մու­թիւն, քա­ղա­քա­գի­տու­թիւն եւ գե­ղա­գի­տու­թիւն» խո­րագ­րեալ գի­տա­ժո­ղո­վին աշ­խա­տանք­նե­րը ե­րէկ շա­րու­նա­կուե­ցան ե­րեք նիս­տե­րով։ Հա­րա­ւա­յին Գա­լի­ֆոր­նիոյ հա­մալ­սա­րա­նի Հայ­կա­կան հե­տա­զօ­տու­թիւն­նե­րու ամ­պիո­նին հա­մա­գոր­ծակ­ցու­թեամբ կ՚ի­րա­կա­նա­նայ այս գի­տա­ժո­ղո­վը, որ ձօ­նուած է նո­րոգ հան­գու­ցեալ յոյն ա­կա­դե­մա­կան Վան­կե­լիս Քեխ­րիո­թի­սի յի­շա­տա­կին։

Գի­տա­ժո­ղո­վի ե­րէ­կուան նիս­տե­րը տե­ղի ու­նե­ցան Գա­րա­գիւ­ղի պատ­մա­կան «Մի­ներ­վա» խա­նին մէջ, որ «Սա­պան­ճը» հա­մալ­սա­րա­նի մաս­նա­շէն­քե­րէն մին է։ Օ­րուան ա­ռա­ջին նիս­տը վա­րեց Զէյ­նէփ Թիւր­քեըլ­մազ։ Հա­մի­տեան ժա­մա­նա­կաշր­ջա­նին ձօ­նուած զե­կու­ցում­ներ ներ­կա­յա­ցուե­ցան այս առ­թիւ։ Էմ­րէ Է­րօլ ամ­բող­ջա­կան հա­յեաց­քով մը ներ­կա­յա­ցուց Օս­մա­նեան կայս­րու­թեան ուշ շրջա­նի ժո­ղովր­դագ­րա­կան ճար­տա­րա­գի­տու­թեան պատ­մու­թեան շուրջ՝ անդ­րա­դառ­նա­լով յոյ­նե­րու տե­ղա­հա­նու­թեան եւ Հա­յոց ցե­ղաս­պա­նու­թեան մի­ջեւ յա­րա­բե­րու­թիւն­նե­րուն։ Թոյ­կուն Ալ­թըն­թաշ խօ­սե­ցաւ 1894 թուա­կա­նի Սա­սու­նի ջար­դե­րուն շուրջ։ Ռի­չըրտ Ան­թա­ռա­մեան «Պատ­րիար­քէն դէ­պի աք­սոր» խո­րագ­րին ներ­քեւ լու­սար­ձա­կի տակ ա­ռաւ 1869-1885 թուա­կան­նե­րու ժա­մա­նա­կաշր­ջա­նը՝ ներ­կա­յաց­նե­լով գործ­նա­կան օս­մա­նա­կա­նու­թիւ­նը։ Տէյ­վիտ Կաունտ, իր կար­գին, խօ­սե­ցաւ ա­սո­րի­նե­րու ցե­ղաս­պա­նու­թեան ե­րեք պատ­մու­թեան շուրջ։ Այս նիս­տի վի­ճար­կողն էր Ռա­նըլտ Սիւնի։

Երկ­րորդ նիս­տին նիւթն էր ցե­ղաս­պա­նու­թեան վե­րա­բե­րեալ ու­սում­նա­սի­րու­թիւն­ները։ Վի­գէն Չէ­թէ­րեան վա­րեց այս նիս­տը, ո­րու ա­տե­նա­խօս­նե­րէն Ծո­վի­նար Տէ­րու­նեան խօ­սե­ցաւ ազ­գե­րու եւ կայս­րու­թիւն­նե­րու պատ­կա­նե­լիու­թեան նիւ­թին շուրջ։ 1850-1870 թուա­կան­նե­րուն վրայ ա­ռանձ­նա­պէս կանգ առ­նե­լով՝ ան ման­րա­մաս­նու­թիւն­նե­րու մէջ խո­րա­ցաւ ե­րա­զանք­նե­րու, ձգտում­նե­րու եւ կաս­կած­նե­րու ա­ռանցք­նե­րուն շուրջ։ Ար­մէն Մար­սու­պեան զե­կու­ցեց Մար­զուա­նի հա­յոց վե­րապ­րե­լու պայ­քա­րին շուրջ՝ 1915-1918 թուա­կան­նե­րու կտրուած­քով։ Ռոլֆ Հոս­ֆելտ խօ­սե­ցաւ Գեր­մա­նիոյ եւ Հա­յոց ցե­ղաս­պա­նու­թեան նիւ­թին վե­րա­բե­րեալ։ Այս նիս­տի վի­ճար­կողն էր Ֆիք­րէթ Ա­տա­նըր։

«24 Ապ­րիլ 2015. ի՞նչ ե­ղաւ ու ի՞նչ չե­ղաւ» խո­րագ­րեալ նիս­տը վա­րեց Ֆաթ­մա Միւ­կէ Կէօ­չէք։ Ա­տե­նա­խօս­նե­րէն Եք­թան Թիւր­քեըլ­մազ անդ­րա­դար­ձաւ, թէ ին­չո՞ւ կա­րի­քը կայ Հա­յոց ցե­ղաս­պա­նու­թեան պատ­մագ­րա­կան եւ յղա­ցա­կան վե­րար­ժե­ւոր­ման։ Հա­լիլ Պերք­թայ պա­տա­հա­ծը ու­սու­ցա­նե­լու ուղ­ղեալ պարզ փորձ մը ներ­կա­յա­ցուց՝ միայն հան­րա­մատ­չե­լի նիւ­թե­րու օգ­տա­գործ­ման մի­ջո­ցաւ։ Այս նիս­տի ա­տե­նա­խօս­նե­րու շար­քին նա­խա­տե­սուած էր Ստե­փան Աս­թու­րեան, ո­րու բա­ցա­կա­յու­թեան բե­րու­մով իր զե­կու­ցու­մը ըն­թեր­ցեց Ռա­նըլտ Սիւ­նի։ Ան Հա­յոց ցե­ղաս­պա­նու­թեան վե­րա­բե­րեալ ու­սում­նա­սի­րու­թիւն­նե­րուն անդ­րա­դար­ձած էր՝ ա­նոնց որ­պէս բնա­գա­ւառ զար­գաց­ման, պատ­մագ­րա­կան ար­ժե­ւոր­ման եւ յա­ռա­ջի­կայ ճա­նա­պար­հին անդ­րա­դառ­նա­լով։ Այս նիս­տին վի­ճար­կո­ղը պի­տի ըլ­լար Ռայ­մոն Գէոր­գեան, որ նոյն­պէս բա­ցա­կա­յե­ցաւ եւ այդ դե­րը փո­խա­րի­նեց նիս­տա­վար Ֆաթ­մա Միւ­կէ Կէօ­չէք։

Գի­տա­ժո­ղո­վի աշ­խա­տան­քա­յին ծրա­գի­րը կը շա­րու­նա­կուի այս շա­բա­թա­վեր­ջին։