ԱՆԳԻՏՈՒԹԵԱՆ ՄԱՍԻՆ

«Ան­գի­տու­թիւն» կամ «տգի­տու­թիւն»՝ կը նշա­նա­կէ պա­կաս կամ սխալ տե­ղե­կու­թիւն ու­նե­նալ ո­րե­ւէ ի­րո­ղու­թեան նկատ­մամբ։ Ան­շուշտ, մա՛րդ ա­մէն բա­նի մա­սին կա­տա­րեալ, ան­թե­րի տե­ղե­կու­թիւն չի կրնար ու­նե­նալ, քա­նի որ գի­տու­թիւ­նը ան­սահ­ման է, իսկ մարդ­կա­յին միտ­քը՝ սահ­մա­նա­ւոր։ Գի­տու­թիւ­նը կը նմա­նի երկ­րի հո­րի­զո­նին՝ ո՛ր­քան մօ­տե­նալ փոր­ձէք, ա՜յն­քան կը հե­ռա­նայ ձեզ­մէ եւ կա­րե­լի չ՚ըլ­լար եր­բեք հաս­նիլ ա­նոր։ Ու­րեմն, իր լայն ա­ռու­մով՝ ան­գի­տու­թիւ­նը բնա­կան վի­ճակ մըն է։

Տգի­տու­թիւ­նը կամ ան­գի­տու­թիւ­նը այն ա­տեն պա­տաս­խա­նա­տուու­թեան ա­ռար­կայ կ՚ըլ­լայ երբ ծած­կուի ան, կեղ­ծուի եւ ներ­կա­յա­ցուի որ­պէս գի­տու­թի՛ւն։

Ո­րե­ւէ ա­րար­քի մը հան­դէպ պա­տաս­խա­նա­տուու­թիւ­նը կամ յան­ցա­պար­տու­թիւ­նը կրնայ նուա­զիլ, նոյ­նիսկ ջնջուիլ ան­կեղծ տգի­տու­թեան պատ­ճա­ռով։

Բայց երբ մարդ կը ծած­կէ իր տգի­տու­թիւ­նը՝ գի­տու­նի հո­վե՜ր կ՚առ­նէ, այն ա­տեն պա­տաս­խա­նա­տո՛ւ է կրկնա­կիօ­րէն, քա­նի որ խա­բած է իր շուր­ջին­նե­րը ե՛ւ վնա­սի պատ­ճառ դար­ձած է իր խա­բէու­թեան, իր խար­դա­խու­թեան պատ­ճա­ռով։ Ուս­տի ա­մէն կա­մո­վին ու­զուած ա­րարք վե­րագ­րե­լի է զայն կա­տա­րո­ղին։

Մար­դու մը ա­րար­քը կրնայ ա­նուղ­ղա­կիօ­րէն կա­մա­ւոր ըլ­լալ, երբ հե­տե­ւանքն է ան­տար­բե­րու­թեան, ան­հո­գու­թեան ի­րո­ղու­թեան մը հան­դէպ՝ ճշմար­տու­թեան հան­դէպ, զոր ան պար­տա­ւոր էր ճանչ­նալ կամ կա­տա­րել, զոր օ­րի­նակ՝ ար­կա­ծի մը պա­րա­գա­յին՝ զոր կը գոր­ծեն ճամ­բուն օ­րի­նա­գիր­քը չգիտ­նա­լուն պատ­ճա­ռով։ Ու­րեմն, տգի­տու­թիւ­նը ար­դիւնք է՝ ան­տար­բե­րու­թեան, ան­հո­գու­թեան։ Այս իսկ պատ­ճա­ռով է՝ որ ի­րա­ւուն­քի եւ պար­տա­ւո­րու­թեան մար­զին մէջ սկզբունք է՝ օ­րէն­քի տրա­մադ­րու­թիւն­նե­րը չգիտ­նալ չ՚ար­դա­րաց­ներ օ­րէն­քի դէմ ո­րե­ւէ ա­րարք, օ­րէն­քի նկատ­մամբ ան­գի­տու­թիւ­նը պատ­րուակ չի՛ կրնար ըլ­լալ։

Բայց հո­գե­ւոր մար­զի մէջ տար­բեր է կա­ցու­թիւ­նը։

Մա­հա­ցու մեղ­քը կը պա­հան­ջէ ամ­բողջ գի­տակ­ցու­թիւն եւ ամ­բող­ջա­կան հա­ւա­նու­թիւն։ Ան կ՚են­թադ­րէ ա­րար­քին մե­ղան­չա­կան հան­գա­ման­քին ճա­նա­չու­մը, ա­նոր հա­կա­ռա­կու­թիւ­նը «Աս­տու­ծոյ Օ­րէնք»ին։ Կ՚են­թադ­րէ նաեւ ըստ բա­ւա­կա­նի ինք­նա­կամ հա­ւա­նու­թիւ­նը՝ որ­պէս­զի դառ­նայ անձ­նա­կան-իւ­րա­յա­տուկ ընտ­րանք մը։ Կեղ­ծուած կամ քօ­ղար­կուած ան­գի­տու­թիւ­նը եւ խստասր­տու­թիւ­նը չեն նուա­զեց­ներ գոր­ծուած մեղ­քին կա­մա­ւոր հան­գա­ման­քը, այլ կ՚ա­ւելց­նեն զայն։

Ար­դա­րեւ մարդ­կա­յին ա­րա­րա­ծը պէ՛տք է միշտ հնա­զան­դի իր խղճմտան­քին ստոյգ դա­տո­ղու­թեան։

Ե­թէ ա­զատ կամ­քով ա­նոր դէմ գոր­ծէ՝ մարդ ինք­զինք պի­տի դա­տա­պար­տէ։ Բայց կը պա­տա­հի, որ բա­րո­յա­կան խղճմտան­քը տգի­տու­թեան մէջ կը գտնուի եւ կ՚ար­ձա­կէ թիւր դա­տաս­տան­ներ՝ կա­տա­րե­լիք կամ ար­դէն կա­տա­րուած գոր­ծե­րուն, ա­րարք­նե­րուն մա­սին։

Այս «տգի­տու­թիւն»ը կրնայ յա­ճախ վե­րագ­րուիլ անձ­նա­կան պա­տաս­խա­նա­տուու­թեան։ Այս­պէս է պա­րա­գան, երբ մարդ քիչ հոգ կ՚ը­նէ «ճշմա­րիտ»ը եւ «բա­րի»ն ո­րո­նե­լու եւ երբ մեղ­քին ու­նա­կու­թիւ­նը տա­կաւ առ տա­կաւ գրե­թէ կը կուրց­նէ խղճմտան­քը։ Այս պա­րա­գա­յին, ան­ձը յան­ցա­ւոր է եւ պա­տաս­խա­նա­տո՛ւ իր գոր­ծած գէ­շու­թեան հա­մար։

Քրիս­տո­սի եւ Ա­նոր Ա­ւե­տա­րա­նին շուրջ տգի­տու­թիւ­նը, ու­րի­շին տուած մեր յո­ռի օ­րի­նակ­նե­րը, ստրկա­ցու­մը կիր­քե­րուն, յա­ւակ­նու­թիւ­նը՝ խղճմտան­քին սխա՛լ հասկ­ցուած ինք­նա­վա­րու­թեան մը մեր­ժու­մը Ե­կե­ղեց­ւոյ իշ­խա­նու­թեան եւ ա­նոր ու­սու­ցու­մին, հե­ղի­նա­կու­թեան, պա­կա­սը հո­գե­փո­խու­թեան եւ սի­րոյն՝ կրնան ծնունդ տալ դա­տո­ղու­թեան շե­ղուն­մե­րուն մեր բա­րո­յա­կան վար­քին մէջ։

Իսկ երբ մար­դուս տգի­տու­թիւ­նը ան­յաղ­թա­հա­րե­լի է կամ դա­տո­ղու­թիւ­նը թիւր՝ ա­ռանց որ բա­րո­յա­կան են­թա­կան պա­տաս­խա­նա­տու ըլ­լայ, այն ա­տեն ան­ձին գոր­ծած չա­րու­թիւ­նը չի՛ վե­րագ­րուիր ա­նոր։ Ա­սի­կա սա­կայն չի՛ դադ­րիր ըլ­լա­լէ «բա­րո­յա­կան չա­րիք» մը, զրկում մը, ան­կար­գու­թիւն մը։

Հարկ է ու­րեմն աշ­խա­տիլ բա­րո­յա­կան խղճմտան­քը սրբագ­րե­լու իր սխա­լէն։ Ար­դա­րեւ բա­րի եւ մա­քուր խղճմտան­քը լու­սա­ւո­րուած է ճշմա­րիտ հա­ւատ­քով։ Ար­դա­րեւ սէ­րը կը բխի միա­ժա­մա­նակ. «սուրբ սրտէ, մա­քուր խղճմտան­քէ եւ ան­կեղ­ծա­ւոր հա­ւատ­քէն» (Ա ՏԻՄ. Ա 5)։ Ուս­տի ո՛ր­քան ու­ղիղ խիղ­ճը գե­րակշ­ռէ, ա՛յն­քան ա­ւե­լի ան­ձե­րը եւ խում­բեր կը հե­ռա­նան կոյր ո­րո­շու­մէն եւ կը ձգտին հա­մա­կերպ ապ­րե­լու բա­րո­յա­կա­նու­թեան ա­ռար­կա­յա­կան կա­նոն­նե­րուն հետ։ Ուս­տի լաւ կազ­մուած եւ գի­տու­թեամբ զօ­րա­ցած խղճմտան­քը ու­ղիղ է եւ ճշմա­րի՛տ։ Իւ­րա­քան­չիւր ան­հատ պէ՛տք է ձեռ­նար­կէ իր խղճմտան­քը կազ­մե­լու մի­ջոց­նե­րը։

Ար­դա­րեւ «ա­կա­մայ ան­գի­տու­թիւն»ը կրնայ նուա­զեց­նել կամ չքմե­ղել՝ ծանր յան­ցան­քի մը վե­րա­բե­րու­մը։

Ո՛չ ոք սա­կայն կ՚են­թադ­րէ ու կ՚են­թադր­ուի ան­գի­տա­նալ բա­րո­յա­կան օ­րէն­քին սկզբունք­նե­րը՝ ո­րոնք ար­ձա­նագ­րուած են ա­մէն մար­դու խղճմտան­քին մէջ։

Զգայ­նա­կա­նու­թեան մղում­նե­րը, կիր­քե­րը կրնան նմա­նա­պէս նուա­զեց­նել յան­ցան­քին կա­մո­վին եւ ա­զատ հան­գա­ման­քը, նոյն­պէս նաեւ ար­տա­քին ճնշում­նե­րը կամ ախ­տա­բա­նա­կան խան­գա­րում­նե­րը։

Չա­րու­թեամբ եւ չա­րին ինք­նա­կամ ընտ­րան­քով, գի­տակ­ցա­բար, ծրագ­րե­լով գոր­ծուած մեղ­քը ծան­րա­գոյնն է. այս ի­մաս­տով, մա­հա­ցու մեղ­քը մարդ­կա­յին ա­զա­տու­թեան ար­մա­տա­կան կա­րե­լիու­թիւն մըն է, ինչ­պէս նոյ­նի՛նքն սէ­րը։ Ան իր հետ կը բե­րէ կո­րուս­տը սի­րոյն եւ զրկու­մը սրբա­րար շնորհ­քին, այ­սինքն շնորհ­քի վի­ճա­կին։ «Ա­մէն մեղք ու հայ­հո­յու­թիւն պի­տի նե­րուի մար­դոց, սա­կայն հայ­հո­յու­թիւ­նը ընդ­դէմ Սուրբ Հո­գիին պի­տի չնե­րուի՛» (ՄԱՏԹ. ԺԲ 31)։­

Աս­տու­ծոյ ո­ղոր­մու­թիւ­նը սահ­ման չու­նի, բայց ան, որ ինք­նա­կա­մօ­րէն եւ գի­տակ­ցա­բար կը մեր­ժէ Աս­տու­ծոյ ո­ղոր­մու­թիւ­նը զղջա­լով ըն­դու­նիլ, կը մեր­ժէ նե­րու­մը իր մեղ­քե­րուն եւ Սուրբ Հո­գիէն ըն­ծա­յուած փրկու­թիւ­նը։ Ուս­տի ան­գի­տու­թե­նէ ա­ւե­լի՝ գի­տու­թեամբ գոր­ծուած յան­ցան­քը ծան­րակ­շիռ է։

Ու­րի­շին ինչ­քը ա­նար­դա­րօէն առ­նե­լու եւ քո­վը պա­հե­լու ո­րե­ւէ կերպ, նոյ­նիսկ ե­թէ չի հա­կա­ռա­կիր քա­ղա­քա­ցիա­կան օ­րէն­քին եւ տնօ­րի­նում­նե­րուն, հա­կա­ռա՛կ է եօթ­նե­րորդ պա­տուի­րա­նին՝ որ կ՚ը­սէ. «Մի՛ գող­նար» (ԵԼՔ. Ի 15) եւ (ՄԱՏԹ. ԺԹ 18)։­

Ար­դա­րեւ, ընդ­հա­նուր ի­մաս­տով գի­տու­թիւ­նը Սուրբ Հո­գիին կող­մէ տրուած պար­գեւ մըն է՝ ի սպաս մար­դուն, ա­նոր օգ­տին։ Գի­տա­կան հիմ­նա­հե­տա­զօ­տու­թիւ­նը, ինչ­պէս նաեւ գոր­ծառ­նա­կան հե­տա­զօ­տու­մը, յատ­կան­շա­կան ար­տա­յայ­տու­թիւն մը կը հան­դի­սա­նայ մար­դուն ընդ­հա­նուր ա­րար­չա­գոր­ծու­թեան վրայ բա­նե­ցու­ցած տի­րու­թեան։ Գի­տու­թիւ­նը թան­կա­գին ներդ­րում մըն է, երբ կը տրա­մադ­րուի մար­դուն ծա­ռա­յու­թեան եւ ա­ռաջ կը մղէ ա­նոր ամ­բող­ջա­կան բար­գա­ւա­ճու­մը ի շահ բո­լո­րին…։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Հոկ­տեմ­բեր 30, 2015, Իս­թան­պուլ