ՀԱՄԱԽՄԲԵԼ ԵՐԻՏԱՍԱՐԴՈՒԹԻՒՆԸ

Հայկական բարեգործական ընդհանուր միութեան (ՀԲԸՄ) հետեւողական ջանքերով վերջին տարիներուն յառաջ կը տարուի Հայկական համացանցային համալսարանի (ՀՀՀ) գործունէութիւնը։ Այս ծրագիրը հայ իրականութեան տեսակէտէ ունի էական նշանակութիւն՝ ինքնութեան վերաբերեալ արդի մարտահրաւէրներու դիմագրաւման տեսանկիւնէն։ ՀԲԸՄ-ի կողմէ ՀՀՀ-ին ընդհանուր վերահսկողութիւնը կը կատարուի ամերիկահայ յայտնի գործիչ Երուանդ Զօրեանի նուիրեալ ջանքերով։ Վեր­ջերս, Պու­տա­փեշ­տի մէջ կա­յա­ցած «Եւ­րո­պա­յի սփիւռք­նե­ր»ու «Ժա­ռան­գու­թիւն եւ յի­շո­ղու­թիւ­ն» նիւթով գի­տա­ժո­ղո­վին կը մաս­նակ­ցէր նաեւ ՀՀՀ-ի հիմ­նա­դիր ՀԲԸՄ-ի կեդ­րո­նա­կան վար­չու­թեան ան­դամ Ե­րուանդ Զօ­րեան, որ հան­գա­մա­նօ­րէն մաս­նա­կից­նե­րուն ներ­կա­յա­ցուց ՀՀՀ­-ի ծրա­գիրն ու ա­ռա­քե­լու­թիւ­նը։ Նկա­տի ունենալով այն հե­տաքրք­րու­թիւ­նը, որ յա­ռա­ջա­ցուց ա­նոր ներ­կա­յա­ցու­մը օ­տար եւ հայ մի­ջա­վայ­րի մէջ, եւ ա­ւե­լի մօ­տէն ծա­նօ­թա­նա­լու հա­մար այս ծրագ­րի բո­վան­դա­կու­թեան՝ Փարիզի «Նոր Յառաջ» թերթի գլխաւոր խմբագիր Ժիրայր Չոլաքեան շահեկան տեսակցութիւն մը ունեցած է Երուանդ Զօ­րեա­նի հետ։ Ստորեւ կը ներկայացնենք այս հարցազրոյցը։

-Դուք բա­ւա­կան կա­րե­ւոր պա­տաս­խա­նատո­ւու­թիւն­ներ ստանձ­նած էք որ­պէս ՀԲԸՄ-ի կեդ­րո­նա­կան վար­չու­թեան ան­դամ։ Նաեւ հիմ­նա­դիրն էք ՀՀՀ-ին։ Նախ­քան ՀՀՀ­-ի վե­րա­բե­րող կա­լուա­ծին անց­նի­լը, կա­րե­լի՞ է հա­կիրճ գի­ծե­րու մէջ ներ­կա­յաց­նել վեր­ջին շրջա­նին ՀԲԸՄ-ի ընդ­հա­նուր ու­ղե­գի­ծը եւ գոր­ծու­նէու­թեան դաշ­տը։

-Հա­րիւ­րա­մեայ Բա­րե­գոր­ծա­կանի աշ­խա­տան­քի ծի­րին մէջ կ՚իյ­նան գլխա­ւո­րա­պէս հայ մշա­կոյ­թի զար­գա­ցու­մը եւ նոր սե­րուն­դի հա­յե­ցի դաս­տիա­րա­կու­թիւ­նը։ Այ­սօր սա­կայն ժա­մա­նա­կի պա­հանջ­նե­րը փո­խուած են, հե­տե­ւա­բար կա­մայ թէ ա­կա­մայ մեր միու­թիւնն ալ ինք­զինք վե­րա­նո­րո­գե­լու ըն­թաց­քի մէջ կը գտնուի, որ­պէս­զի կա­րե­լի ըլ­լայ նոր եւ ար­դիա­կան մի­ջոց­նե­րով հո­գալ մա­նա­ւանդ ե­րի­տա­սարդ­նե­րուն կա­րիք­նե­րը։ Ներ­կա­յիս երկ­րորդ հա­րիւ­րա­մեա­կի աշ­խա­տանք­նե­րը յատ­կա­պէս կեդ­րո­նա­ցած են կրթա­կան ծրա­գիր­նե­րու պատ­րաս­տու­թեան եւ նոր սե­րուն­դի հա­յե­ցի դաս­տիա­րա­կու­թիւ­նը ա­պա­հո­վե­լու գոր­ծըն­թա­ցին վրայ՝ թէ՛ Հա­յաս­տա­նի մէջ եւ թէ ի սփիւռս աշ­խար­հի։ Երբ մենք ե­րի­տա­սարդ էինք, ու­նէինք մար­զա­կան, մշա­կու­թա­յին միու­թիւն­ներ, միօ­րեայ կամ ա­մէ­նօ­րեայ դպրոց­ներ, ուր դա­սա­ւան­դու­թիւն­նե­րը կը կա­տա­րուէին ա­ւան­դա­կան մե­թոտ­նե­րով։ Այ­սօր ու­նինք ան­կախ Հայ­րե­նիք մը, որ Սփիւռ­քի ե­րի­տա­սարդ­նե­րը ի­րա­րու մօ­տեց­նե­լու կեդ­րո­նը կը հան­դի­սա­նայ, ուր կ՚ի­րա­գոր­ծենք ման­կա­կան եւ ե­րի­տա­սար­դա­կան ա­մառ­նա­յին ծրա­գիր­ներ։

-ՀՀՀ­-ի ծրա­գիրն ալ այս կամ այն ձե­ւով կա­պուա՞ծ է Հա­յաս­տա­նին։

-Այդ­պէս է, բայց այս ան­գամ մեր հա­մայնք­նե­րը առ­ցանց մի­ջո­ցով կը կա­պենք Հա­յաս­տա­նին։

-Չէ՞ք կար­ծեր, որ այ­սօր ձեր գոր­ծու­նէու­թեան կա­լուա­ծը Հա­յաս­տան փո­խադ­րե­լով սփիւռ­քեան կա­ռոյց­նե­րը ի­րենք զի­րենք ձե­ւով մը լքուած կը զգան, նկա­տի ու­նե­նա­լով ար­տա­սահ­մա­նի հա­յու­թեան ծով կա­րիք­նե­րը։ Չմոռ­նանք, որ հոս ալ հայ­կա­կան հաս­տա­տու­թիւն­նե­րը վե­րա­նո­րոգ­ման կը կա­րօ­տին։

-Բա­րե­գոր­ծա­կա­նի պա­րա­գա­յին կրնամ ը­սել թէ այ­սօր 35 եր­կիր­նե­րու մէջ գոր­ծող միու­թիւն­ներ ու­նինք, ո­րոնց­մէ իւ­րա­քան­չիւ­րը իր խում­բե­րով ու վար­չու­թիւն­նե­րով մեծ աշ­խա­տանք կը տա­նի թէ՛ տե­ղա­կան եւ թէ միջհա­մայն­քա­յին մա­կար­դա­կով։

-Բա­րե­գոր­ծա­կա­նի Ֆրան­սա­յի մաս­նա­ճիւ­ղին օ­րի­նա­կը բե­րե­լով՝ կա­րե­լի է ը­սել, թէ մշա­կու­թա­յին գետ­նի վրայ ձեռ­նարկ­ներ կ՚ի­րա­գոր­ծուին, բայց նոյ­նը չենք կրնար ը­սել կրթա­կան մար­զի պա­րա­գա­յին։ Բա­ցի շա­բա­թօ­րեայ դա­սըն­թացք­նե­րէ, ոչ մէկ ներդ­րում կայ ա­մէ­նօ­րեայ դպրո­ցի մէջ։

-Ան­մի­ջա­պէս նշեմ, թէ անձ­նա­պէս ին­ծի հա­մար կրթու­թիւ­նը չի սահ­մա­նա­փա­կուիր միայն դպրո­ցով, այլ՝ մշա­կու­թա­յին ձեռ­նարկ­նե­րով, թեր­թով կամ գրա­դա­րա­նով, ո­րոնք մեր հա­յե­ցի գի­տե­լիք­նե­րը զար­գաց­նե­լու գոր­ծին կը ծա­ռա­յեն։ Մեր կար­ծի­քով՝ ներ­կայ դա­րուս հա­մա­ցան­ցը ի­րա­պէս նուէր մըն է հան­րու­թեան եւ մա­նա­ւանդ մե­զի հա­մար որ­պէս հայ, որ կ՚ապ­րինք աշ­խար­հի 150 եր­կիր­նե­րու մէջ եւ նոյն այդ հա­մա­ցան­ցի մի­ջո­ցաւ է, որ ի­րա­րու հետ կապ կը ստեղ­ծենք, ի­րա­րու կը ծա­նօ­թա­նանք եւ տե­ղե­կու­թիւն­ներ կը փո­խան­ցենք։ Մենք պէտք է կա­րե­նանք ա­ռա­ւե­լա­գոյնս օգ­տուիլ ա­նոր բա­րիք­նե­րէն եւ հայ­կա­կան ի­րա­դար­ձու­թիւն­նե­րը սփռել աշ­խար­հով մէկ մեր հայ­րե­նա­կից­նե­րուն։ Ինչ­պէս ե­ղաւ Սրբա­դաս­ման ա­րա­րո­ղու­թեան պա­րա­գա­յին, երբ աշ­խար­հի հայ­կա­կան թէ օ­տար ե­կե­ղե­ցի­նե­րը միա­ժա­մա­նակ սփռե­ցին այդ ի­րա­դար­ձու­թիւ­նը, որ -ի մէջ այ­լոց- ի­րա­կա­նա­ցաւ ՀԲԸՄ-ի հա­մա­ցան­ցա­յին մէկ ծրագ­րին մի­ջո­ցաւ։

-Երբ կ՚ը­սենք, թէ Հա­յաս­տա­նը կա­րե­ւոր քա­ռու­ղի մըն է մե­զի հա­մար, ա­տի­կա կը նշա­նա­կէ, որ հա­մա­ցան­ցէն ան­դին ֆի­զի­քա­կան ներ­կա­յու­թիւնն ալ իր նշա­նա­կու­թիւ­նը ու­նի եւ այս պա­րա­գան խօ­սուն է նաեւ Սփիւռ­քի մէջ մեր գո­յա­տեւ­ման ա­ռու­մով, Սփիւռ­քի մէջ ալ հա­մայնք­նե­րու ան­դամ­ներ պէտք է ի­րա­րու հան­դի­պին…։

-Հա­մա­ձայն եմ ձեզի հետ եւ կրնամ ը­սել, որ հա­մա­ցան­ցը եւ ֆի­զի­քա­կան շփու­մը զի­րար կ՚ամ­բող­ջաց­նեն։ Քիչ ա­ռաջ երբ ակ­նար­կե­ցիք մեր ու­ժե­րը միայն դէ­պի Հա­յաս­տան կեդ­րո­նաց­նե­լու հար­ցին, կ՚ու­զէի այդ ա­ռըն­չու­թեամբ յայտ­նել, թէ ա­տի­կա մեր գոր­ծու­նէու­թեան թե­րեւս ցայ­տուն եւ ե­րեւ­ցող կողմն է, բայց ի­րա­կա­նու­թեան մէջ այդ­պէս չէ, ո­րով­հե­տեւ Բա­րե­գոր­ծա­կա­նը ա­մէ­նուր կը փոր­ձէ զա­նա­զան ձեռ­նարկ­նե­րով ե­րի­տա­սար­դու­թիւ­նը ի­րա­րու մօ­տեց­նել, ի­րա­րու շուրջ հա­ւա­քել։ Վեր­ջերս Թո­րոն­թո­յի մէջ հա­մախմ­բուե­ցան 25-էն 40 տա­րե­կան շուրջ 400 հայ ե­րի­տա­սարդ հա­մալ­սա­րա­նա­ւարտ մաս­նա­գէտ­ներ, աշ­խար­հի զա­նա­զան կող­մե­րէն, ո­րոնց հա­մար կազ­մա­կեր­պած էինք դա­սա­խօ­սա­կան ե­րե­կոյթ­ներ, այ­ցե­լու­թիւն­ներ, ե­ւայլն։ Ա­սի­կա ՀԲԸՄ-ի միջգա­ղու­թա­յին ծրա­գիր­նե­րուն մաս կը կազ­մէ։ Նա­խա­պէս ալ նման ձեռ­նարկ­ներ կազ­մա­կեր­պած ենք Փա­րի­զի, Սան Ֆրան­սիս­քո­յի մէջ։ Ընդ­հա­նուր առ­մամբ ՀԲԸՄ-ը 30 տար­բեր քա­ղաք­նե­րու մէջ հայ ե­րի­տա­սարդ մաս­նա­գէտ­նե­րու խում­բեր ու­նի, ո­րոնք նաեւ Հա­յաս­տա­նի մէջ ծրա­գիր­ներ կ՚ի­րա­գոր­ծեն։

-Լաւ է, որ ՀԲԸՄ-ի գոր­ծու­նէու­թեան հիմ­նա­կան թի­րա­խը ե­րի­տա­սար­դու­թիւնն է. նկա­տի ու­նե­նա­լով որ ա­ւան­դա­կան ա­ռու­մով Սփիւռ­քի կա­րե­ւոր հաս­տա­տու­թիւն­ներն են՝ ե­կե­ղե­ցին, միու­թիւն­նե­րը, դպրո­ցը եւ մա­մու­լը, ձեր կար­ծի­քով ի՞նչ քայ­լե­րու պէտք է դի­մել, որ­պէս­զի ե­րի­տա­սար­դու­թիւ­նը հա­մախմ­բուի այդ կա­ռոյց­նե­րուն շուրջ եւ նոր շուն­չով վե­րա­նո­րո­գէ զա­նոնք։

-Նախ հարկ է ե­րի­տա­սարդ­նե­րուն ա­ռիթ տալ, որպէսզի ի­րենք զի­րենք ղե­կա­վա­րեն։ Ե­րի­տա­սար­դին ո­րոշ ան­կա­խու­թիւն տա­լը շատ կա­րե­ւոր ազ­դակ մըն է, ո­րով­հե­տեւ ան պէտք է կա­րե­նայ կա­ռա­վա­րել սոր­վիլ իր ձե­ւե­րով, իր ո­ճով, որ­պէս­զի հե­տա­գա­յին ալ ի վի­ճա­կի ըլ­լայ իր­մէ փոք­րե­րը դաս­տիա­րա­կել, ա­նոնց ուղ­ղու­թիւն տալ։ Իսկ վե­րոն­շեալ ե­րի­տա­սարդ մաս­նա­գէտ­նե­րու շար­քին ան­շուշտ կան նաեւ լրագ­րող­ներ, ո­րոնք կրնան օգ­տա­կար ըլ­լալ հայ մա­մու­լին, բայց նաեւ Հայ Եկե­ղե­ցիին, որ հայ­կա­կան կա­րե­ւոր հաս­տա­տու­թիւն մըն է եւ կազ­մա­կեր­պու­թիւն­նե­րը ա­ռանց ե­կե­ղե­ցիի ամ­բող­ջա­կան չեն ըլ­լար։ Ան­մի­ջա­պէս ը­սեմ, թէ նշեալ ե­րի­տա­սար­դա­կան խում­բե­րը ան­կախ են, բայց ա­տով հան­դերձ կը հա­մա­գոր­ծակ­ցին հայ­կա­կան սփիւռ­քին մաս կազ­մող մար­մին­նե­րուն հետ։ Հե­տե­ւա­բար ՀԲԸՄ-ը կը պա­հէ ա­ւան­դա­կան կա­պե­րը, բայց կը փոր­ձէ ար­դիա­կան մի­ջոց­նե­րով զար­գաց­նել հայ կեան­քը։

-Ի՞նչ կը մտա­ծէք լե­զուի հար­ցին կա­պակ­ցու­թեամբ։ Ինչ­պէ՞ս կը մեկ­նա­բա­նէք երկ­լեզո­ւու­թեան պա­րա­գան։

-Լե­զուի հար­ցը ցա­ւա­լի է, բայց միա­ժա­մա­նակ բնա­կան։ Սփիւռ­քի մէջ կա­րե­լի չէ մէկ սե­րուն­դէն միւ­սը զօ­րա­ւոր պա­հել լե­զուն, ո­րով­հե­տեւ բնա­կա­նա­բար ան կրնայ տկա­րա­նալ, մա­նա­ւանդ այն շրջան­նե­րուն մէջ, ուր լե­զուն գոր­ծա­ծե­լու դիւ­րու­թիւ­նը չկայ եւ մենք պէտք է ձե­ւով մը ստեղ­ծենք այդ մի­ջա­վայ­րը։ Հա­մա­ցան­ցա­յին հա­մալ­սա­րա­նը ա­ռիթ կու տայ, որ մե­կու­սա­ցած եւ կղզիա­ցած հա­մայնք­նե­րը դուրս ել­լեն այդ մթնո­լոր­տէն եւ կա­րե­լիու­թիւ­նը ու­նե­նան ու­րիշ­նե­րու հետ յա­րա­բե­րուե­լու։ Միւս կող­մէ, լե­զուն իր բարձր մա­կար­դա­կին պա­հե­լը այդ­քան ալ դիւ­րին հարց մը չէ։

-Կա­րե­ւոր նո­րու­թիւն է ՀՀՀ-ի ստեղ­ծու­մը, ուր հա­յե­րէ­նը ուղ­ղա­կի սոր­վո­ղին կ՚ա­ւան­դուի, ան­հա­տա­կան կա­պով, ա­նոր սփիւռ­քեան հո­ղէն, ապ­րած մի­ջա­վայ­րէն կտրուած։ Յատ­կա­պէս մա­նուկ­նե­րուն պա­րա­գա­յին, երբ դպրոց­նե­րուն մէջ կ՚ու­զենք հա­յե­րէ­նի դա­սա­ւան­դու­մը հաս­տա­տել, ընդ­հան­րա­պէս կրթա­կան ծրագ­րի հար­ցը կը ծա­գի, ո­րով­հե­տեւ ե­րա­խա­նե­րուն հա­մար հայ­կա­կան կրթու­թիւ­նը պէտք է զու­գա­հեռ զար­գա­նայ տե­ղա­կան պե­տա­կան կրթա­կան հա­մա­կար­գին հետ։ Եւ նկա­տի ու­նե­նա­լով, որ տե­ղա­կան կրթա­կան հա­մա­կար­գե­րը եւ մշա­կու­թա­յին մի­ջա­վայ­րը նոյ­նը չեն, կրթա­կան ծրա­գիր­նե­րը մէկ երկ­րէն միւ­սը կը տար­բե­րին։ Օ­րի­նա­կի հա­մար, Ա­մե­րի­կա­յի մէջ ե­րա­խան չունի նոյն խորհր­դա­նիշ­նե­րը, նոյն կրթա­կան ծրագ­րա­յին զար­գա­ցու­մը, ինչ որ ու­նի Ֆրան­սա ապ­րող ե­րա­խան։ Տե­ղա­կան մշա­կոյ­թին, մտայ­նու­թիւն­նե­րուն եւ սո­վո­րու­թիւն­նե­րուն յղում­նե­րը նոյ­նը չեն եւ հայ ա­շա­կեր­տը ա­նոնց­մէ զերծ մնա­ցած է։ Տե­ղա­կան պայ­ման­նե­րէն կտրուած, հոս է որ հարց կը ծա­գի, թէ ին­չո՞ւ պէտք է հա­յե­րէն սոր­վիլ, հա­յե­րէն խօ­սիլ, ե­թէ ըն­կե­րա­յին յա­րա­բե­րու­թեան մէջ պի­տի չկա­րե­նայ զայն օգ­տա­գոր­ծել։ Հե­տե­ւա­բար կ՚են­թադ­րեմ, թէ ՀՀՀ-ն ալ իր սահ­ման­նե­րը ու­նի։

-Ես քիչ մը ու­րիշ ան­կիւ­նէ կը դի­տեմ հար­ցը։ Հա­յե­ցի կրթու­թիւ­նը ան­կախ է ո­րե­ւէ երկ­րի կրթա­կան եւ մշա­կու­թա­յին հա­մա­կար­գէն։ Մենք ՀՀՀ­-ի մի­ջո­ցաւ Սփիւռ­քի զա­նա­զան եր­կիր­նե­րու ե­րա­խա­նե­րուն միա­տե­սակ հա­յե­ցի դաս­տիա­րա­կու­թիւն կու տանք եւ այս պա­րա­գա­յին կա­րե­լի է նոյն դա­սա­գիր­քը ա­մէ­նուր գոր­ծա­ծել։

-Հոս նաեւ տա­րի­քի հար­ցը կը դրուի։ 6 տա­րե­կան մա­նու­կին երբ հա­յե­րէ­նի տա­ռա­ճա­նա­չու­մը կը սոր­վեց­նես, ան դիւ­րու­թեամբ կ՚ըմբռ­նէ, ո­րով­հե­տեւ միա­ժա­մա­նակ սկսած է նաեւ տե­ղա­կան լե­զուին տա­ռա­ճա­նա­չու­մը։ Իսկ օ­րի­նակ՝ 12 տա­րե­կան ա­շա­կեր­տին հա­մար սա­հուն ըն­թեր­ցու­մի շրջան է։ Ան ար­դէն լե­զուամ­շա­կու­թա­յին հսկայ զար­գա­ցում ապ­րած է, տե­ղա­կան լե­զուն սոր­ված է եւ հե­տե­ւա­բար ե­թէ նոր պի­տի սկսի սոր­վիլ հայ­կա­կան այ­բու­բե­նը 12 տա­րե­կա­նին, այն­քան ալ հե­տաքրք­րա­կան չէ ի­րեն հա­մար։ Հոս է որ եր­կու լե­զու­նե­րու մի­ջեւ կա­մուրջ­ներ հաս­տա­տե­լու եւ մշա­կոյ­թը իւ­րաց­նե­լու լուրջ խնդիր կը ստեղ­ծուի եւ երկլեզ­ուու­թեան սկզբուն­քա­յին հար­ցե­րը մէջ­տեղ կը բե­րուին։ Այս­տեղ է որ կա­րե­ւոր կը դառ­նայ ու­սուց­չի մը բո­վէն անց­նե­լու պա­հան­ջը։ Բայց կայ նաեւ հա­յե­րէ­նէ այլ լե­զու­նե­րու թարգ­մա­նու­թեան հար­ցը եւ փո­խա­դար­ձա­բար։ Այ­սինքն երբ պզտի­կին հա­յե­րէն նա­խա­դա­սու­թիւն մը կու տաս եւ կ՚ու­զես, որ օ­րի­նակ՝ նոյ­նը ֆրան­սե­րէ­նով կամ անգ­լե­րէ­նով ար­տա­յայ­տէ, այն ա­տեն ան կը դժուա­րա­նայ։

-Ըստ իս, ու­սուց­չէն ա­ւե­լի կա­րե­ւոր է հա­յե­րէնն ալ իբ­րեւ ա­ռա­ջին լե­զու սոր­վի­լը, ո­րով­հե­տեւ այն ա­տեն հա­յե­րէն կը մտա­ծես, հա­յե­րէն կը հա­շուես եւ հա­յե­րէ­նով խնդիր­ներ կը լու­ծես։ Ան­շուշտ այս ձե­ւը յար­մար է կա­րե­լիու­թեան սահ­ման­նե­րուն մէջ։ Մենք ՀՀՀ­-ի մի­ջո­ցաւ հա­յե­րէ­նը կը սոր­վեց­նենք հա­յե­րէ­նով եւ ոչ թէ ու­րիշ լե­զուով մը։ Այս պա­րա­գա­յին ե­րա­խան միա՛յն հա­յե­րէ­նի վրայ կը կեդ­րո­նա­նայ եւ ա­տոր հա­մար պէտք է պայ­ման­ներ ստեղ­ծել, որ­պէս­զի ա­շա­կեր­տը լե­զուն օգ­տա­գոր­ծէ, ո­րով­հե­տեւ տե­սա­կա­նօ­րէն սոր­վի­լը բա­ւա­րար չէ։ Մենք դա­սե­րէն դուրս ունինք լսա­րան­ներ, ուր մաս­նա­կից­նե­րը կը խօ­սակ­ցին ի­րա­րու հետ։ Ճիշդ է որ դպրո­ցը եւ առ­ցանց հա­մալ­սա­րա­նը զի­րար կ՚ամ­բող­ջաց­նեն եւ եր­կուքն ալ կա­րե­ւոր են։ Բայց հոն՝ ուր դպրոց չկայ կամ ա­շա­կերտ­նե­րը հայ­կա­կան դպրոց չեն յա­ճա­խեր, անհ­րա­ժեշտ է առ­ցանց ու­սու­ցու­մը։

-ՀՀՀ­-ի զար­գաց­ման ա­ռու­մով մեծ նո­րու­թիւն է տա­րա­տիպ (հիպ­րիտ) կրթու­թիւ­նը, որ ար­դէն ձեր մշա­կած ծրագ­րին մաս կը կազ­մէ։ Ո­րո՞նք են ա­նոր իւ­րա­յատ­կու­թիւն­նե­րը։

-Տա­րա­տի­պը առ­ցանց դա­սըն­թաց­քի եւ ա­ւան­դա­կան կրթու­թեան զու­գոր­դումն է։ Այս ծրա­գրին ա­ռա­ջին ան­գամ սկսանք Տու­պա­յիի մէջ։ Տե­ղե­կաց­նեմ, թէ Շար­ժա­յի մեր հայ­կա­կան ե­կե­ղե­ցին ու­նի ուր­բա­թօ­րեայ դպրոց մը, ուր ա­շա­կերտ­նե­րը մին­չեւ 6-րդ դա­սա­րան հա­յե­րէն կը սոր­վին։ Դպրո­ցին տնօ­րէ­նը մե­զի դի­մե­լով հար­ցուց, թէ ի՞նչ պէտք է ը­նել, որ­պէս­զի 6-րդ դա­սա­րա­նը ա­ւար­տե­լէ ետք ա­շա­կերտ­նե­րը չցրուին։ Առ այդ մենք ի­րենց հա­մար մէկ տարուան դա­սեր պատ­րաս­տե­ցինք եւ այդ­պէ­սով ա­նոնք նախ­կի­նին պէս Ուր­բաթ օ­րե­րը կը հա­ւա­քուին եւ այս ան­գամ առ­ցանց մի­ջո­ցով հա­յե­րէն կը սոր­վին։ Այն­տե­ղի յա­ջո­ղու­թե­նէն խրա­խու­սուե­լով նոյն ծրա­գի­րը կի­րար­կե­ցինք նաեւ այլ շրջան­նե­րու՝ Տիթ­րոյ­թի, Պուէ­նոս Այ­րէ­սի, Մոն­թէ­վի­տէո­յի, Լոս Ան­ճելը­սի մէջ եւ այ­լուր։ Եւ ա­սի­կա կը վե­րա­բե­րի ո՛չ միայն հա­յե­րէն լե­զուին, այլ նաեւ՝ հայ­կա­կան ե­րաժշ­տու­թեան, հա­յոց պատ­մու­թեան եւ զա­նա­զան այլ նիւ­թե­րու։ Ընդ­հա­նուր առ­մամբ ներ­կա­յիս շուրջ 15 դպրոց­ներ հիպ­րիտ ծրա­գի­րը որ­դեգ­րած են։

-ՀՀՀ-ն ու­նի մաս­նա­գի­տա­կան, դաս­տիա­րակ­չա­կան, կրթա­կան բա­ժին­ներ, ուր մեծ է մաս­նա­գէտ­նե­րու ներդ­րու­մը։ Բայց մեզ ա­ւե­լի կը հե­տաքրք­րէ, թէ ո­րո՞նք են դաս­տիա­րակ­չա­կան բաժ­նին հե­ղի­նակ­նե­րը եւ ա­նոնք ի՞նչ մե­թոտ­նե­րու կամ դա­սա­գիր­քե­րու հի­ման վրայ ծրա­գիր­ներ կը մշա­կեն։

-Իւ­րա­քան­չիւր ա­ռար­կա­յի կամ նիւ­թի հա­մար ու­նինք մաս­նա­գէտ մը։ Օ­րի­նակ՝ ե­րաժշ­տա­կան բաժ­նին պա­տաս­խա­նա­տու­նե­րը Ե­րե­ւա­նի «Կո­մի­տա­ս» ե­րաժշ­տա­նո­ցի ե­րեք դա­սա­խօս­ներն են, ո­րոնք հրա­շա­լի դա­սըն­թացք մը պատ­րաս­տած են եր­կու ե­ռամ­սեա­յի հա­մար։ Ան­շուշտ մենք կ՚օգ­տուինք նաեւ այլ աղ­բիւր­նե­րէ, ինչ­պէս՝ Հա­յաս­տա­նի Պե­տա­կան հե­ռա­տե­սի­լը, ե­ւայլն։

-Իսկ ա­րեւմ­տա­հա­յե­րէ­նի ու­սուց­ման ծրագ­րին հա­մար ի՞նչ աղ­բիւր­նե­րէ օգ­տուած էք, ո­րո՞նք են հե­ղի­նակ­նե­րը։

-Ու­նինք խմբա­յին հե­ղի­նակ­ներ։ Ը­սեմ, թէ մենք որ­պէս սկզբունք ընտ­րած ենք ա­րեւմ­տեան եր­կիր­նե­րու մէջ երկ­րորդ լե­զուի մը ու­սուց­ման մե­թո­տը եւ զայն մի­ջազ­գա­յին մա­կար­դա­կով մշա­կե­լով պատ­րաս­տած ենք թէ՛ ա­րե­ւե­լա­հա­յե­րէ­նի եւ թէ ա­րեւմ­տա­հա­յե­րէ­նի ու­սուց­ման ծրա­գի­րը։ ՀՀՀ­-ի ա­կա­դե­մա­կան բաժ­նի ղե­կա­վա­րը Հա­յաս­տա­նի մէջ Յաս­միկ Խա­լա­փեանն է, որ կը հսկէ աշ­խա­տանք­նե­րուն։ Ա­ւելց­նեմ, թէ Հա­յաս­տան պատ­րաս­տուած ծրա­գի­րը ան­շուշտ կը սրբագ­րուի, կը խմբագ­րուի եւ կը վե­րա­նա­յուի Սփիւռ­քի մեր մաս­նա­գէտ­նե­րուն կող­մէ։

Միւս կող­մէ մեր կայ­քէ­ջը եօ­թ լե­զու­նե­րով ներ­կա­յա­ցուած է։ Այ­սինքն ան­կէ կրնան օգ­տուիլ թէ՛ հայ եւ թէ օ­տար փա­փա­քող­ներ։ Ը­սել է, թէ հոն տեղ գտած բո­լոր նիւ­թե­րը կամ դա­սըն­թացք­նե­րը եօ­թ լե­զու­նե­րով պատ­րաս­տուած են։

-Ո­րո՞նք են ՀՀՀ­-ի զար­գաց­ման հե­ռան­կար­նե­րը։

-Նկա­տի ու­նե­նա­լով, որ մեր ծրագ­րին թի­րա­խը յատ­կա­պէս ե­րի­տա­սարդ­ներն են, բնա­կա­նա­բար միշտ ա­ւե­լի լա­ւին ձգտե­լով պէտք է օ­րուան պայ­ման­նե­րուն եւ պա­հանջ­նե­րուն հետ քայլ պա­հել։ Մենք ար­դէն երկ­րորդ հանգ­րուա­նին մէջ կը գտնուինք, քա­նի որ վեց տա­րի ա­ռաջ պատ­րաս­տուա­ծը ար­դէն հին­ցած է… Օ­րի­նակ՝ լե­զուի բա­ժնին երբ սկսանք՝ կ՚օգ­տա­գոր­ծէինք ձայ­նը, նկա­րը եւ բնա­գի­րը, իսկ այ­սօր ա­ւել­ցու­ցած ենք նաեւ տե­սե­րի­զը, քա­նի որ երկ­խօ­սու­թիւն­նե­րը այ­լեւս տե­սե­րի­զով կը կա­տա­րուին։

Մեր ծրագ­րին մէջ նաեւ նիւ­թեր ա­ւել­ցու­ցած ենք, ինչ­պէս՝ ճատ­րա­կը եւ ե­լեկտ­րո­նա­յին գիր­քե­րը։ Այս վեր­ջին­նե­րուն մի­ջո­ցով մար­դիկ կրնան պատ­մու­թիւն սոր­վիլ կամ տար­բեր մշա­կոյթ­նե­րու ծա­նօ­թա­նալ։

-Ընդ­հա­նուր առ­մամբ ՀՀՀ­-ի ու­սում­նա­կան բա­ժի­նը պատ­րաս­տե­լու հա­մար քա­նի՞ հո­գի աշ­խա­տած է։

-Շուրջ 15 մնա­յուն պաշ­տօ­նեայ ու­նինք։ Կան նաեւ պայ­մա­նագ­րով աշ­խա­տող­ներ։ Իսկ եօ­թ լե­զու­նե­րով ու­սու­ցիչ­ներն ալ մնա­յուն աշ­խա­տա­կից­ներ են։ Բա­ցի ատ­կէ, մօտ 20 հո­գի ալ թեք­նիկ բա­ժին­նե­րով կը զբա­ղին։

-Ար­դեօք կա­րե­լի՞ է ըն­կե­րա­յին ցան­ցե­րու մի­ջո­ցաւ ձեզի հետ բաժ­նել դաս­տիա­րակ­չա­կան նիւ­թեր։

-Ո՛չ միայն կա­րե­լի է, այլ ող­ջու­նե­լի է։ Ը­սեմ, թէ մենք դա­սե­րու կող­քին ու­նինք նաեւ յա­ւե­լեալ նիւ­թե­րու բա­ժին մը, ո­րու ըն­թաց­քին ու­սա­նող­նե­րը տար­բեր գրու­թիւն­ներ կը կար­դան, ե­րաժշ­տու­թիւն մտիկ կ՚ը­նեն կամ ժա­պա­ւէն կը դի­տեն։ Ա­նոնք նաեւ հա­ւա­քա­բար կամ ան­հա­տա­բար ծրա­գիր­ներ կը պատ­րաս­տեն։ Հե­տե­ւա­բար ձեր ա­ռա­ջար­կը օգ­տա­կար է ա­նոնց հա­մար։ Չմոռ­նամ ը­սե­լու, որ առ­ցանց հա­մալ­սա­րա­նին հե­տե­ւող ու­սա­նող­նե­րը երբ կ՚ա­ւար­տեն դա­սըն­թացք­նե­րը, «Masters» վկա­յա­կան կը ստա­նան՝ լե­զուի եւ մշա­կոյ­թի մար­զե­րուն մէջ։

-Որ­քա՞ն են ՀՀՀ­-ի ծրա­գիր­նե­րու տա­րե­կան ծախ­սե­րը։

-Յստակ թիւ մը չեմ կրնար նշել, պար­զա­պէս ը­սեմ, թէ մեր ա­ռա­ջին տա­րուան հա­շուե­ցոյ­ցը շուրջ 200 հա­զար տո­լար էր, զոր ամ­բող­ջու­թեամբ ՀԲԸՄ-ը վճա­րեց եւ ընդ­հան­րա­պէս մեր միու­թիւ­նը կը հո­գայ ՀՀՀ­-ի 95 առ հա­րիւր ծախ­սե­րը։ Ներ­կա­յիս «Կիւլ­պէն­կեա­ն» հաս­տա­տու­թիւնն ալ կ՚օ­ժան­դա­կէ մե­զի։ Ա­ւելց­նեմ, թէ մենք զա­նա­զան հա­մալ­սա­րան­նե­րէ ունինք մեծ թի­ւով կա­մա­ւոր մաս­նա­գէտ­ներ, ո­րոնք ա­ռանց վար­ձատ­րու­թեան ակն­կա­լի­քի ի­րենց գի­տե­լիքն ու ժա­մա­նա­կը սի­րով կը տրա­մադ­րեն այս գոր­ծին։ Իսկ Հա­յաս­տա­նի մէջ Սփիւռ­քի, Կրթու­թեան եւ Մշա­կոյ­թի նա­խա­րա­րու­թիւն­նե­րը եւ վար­չա­պե­տա­րա­նը կը քա­ջա­լե­րեն մեր աշ­խա­տան­քը։

ՀԱՅ­ԿԱ­ԿԱՆ ՀԱ­ՄԱ­ՑԱՆ­ՑԱ­ՅԻՆ ՀԱ­ՄԱԼ­ՍԱ­ՐԱՆ

Մի­ջազ­գա­յին կրթա­կան ար­ժէ­քի զու­գա­հեռ, Հայ­կա­կան հա­մա­ցան­ցա­յին հա­մալ­սա­րա­նը (ՀՀՀ) կը ձգտի հա­յա­գի­տա­կան մար­զին մէջ առ­ցանց կրթու­թեան յա­ռա­ջա­տար բարձ­րա­գոյն ու­սում­նա­կան հաս­տա­տու­թիւն դառ­նա­լու։ Ան կա­րե­լիու­թիւն կ՚ըն­ձե­ռէ աշ­խար­հաս­փիւռ հա­յու­թեան՝ ան­կախ իր տա­րի­քի, բնա­կու­թեան վայ­րի կամ գի­տե­լիք­նե­րու մա­կար­դա­կէն, հա­յա­գի­տա­կան հա­մա­պար­փակ կրթու­թիւն ստա­նա­լու։ ՀՀՀ­-ի ա­ռա­քե­լու­թիւնն է նաեւ ստեղ­ծել հա­մա­ցան­ցա­յին հա­մայնք մը, որ կրթա­կա­նի կող­քին՝ ի­րա­րու հա­ղոր­դա­կից դարձ­նէ աշ­խար­հի տար­բեր եր­կիր­նե­րու մէջ սփռուած այն ան­ձե­րը, ո­րոնք կը փա­փա­քին հա­յե­րէն սոր­վիլ։

ՀՀՀ­-ի ծրա­գի­րը ծնունդ ա­ռած է 2004-ին, ՀԲԸՄ-ի Սի­լի­քոն Վե­լիի մաս­նա­ճիւ­ղին կող­մէ, Ե­րուանդ Զօ­րեա­նի նա­խա­գա­հու­թեամբ։ Իսկ ա­ռա­ջին ու­սում­նա­կան շրջա­նին սկսած է 2009-ին։ Հա­յոց լե­զուի եւ պատ­մու­թեան կող­քին, ան այ­սօր ու­նի նաեւ նոր բա­ժին­ներ՝ մշա­կոյթ եւ ճատ­րակ, ինչ­պէս նաեւ դա­սա­ւան­դում եօ­թ լե­զու­նե­րով՝ ա­րե­ւե­լա­հա­յե­րէն, ա­րեւմ­տա­հա­յե­րէն, անգ­լե­րէն, ֆրան­սե­րէն, ռու­սե­րէն, սպա­նե­րէն եւ թրքե­րէն։ Ա­նոր ար­ժէք­նե­րուն մաս կը կազ­մեն՝ ա­կա­դե­մա­կան եւ ճար­տա­րա­գի­տա­կան կա­տա­րե­լու­թիւն, առ­ցանց մի­ջա­վայ­րի ստեղ­ծում, ստեղ­ծա­գոր­ծա­կան միտ­քի եւ նո­րա­րա­րու­թեան ըն­ձե­ռում, ըն­կե­րա­յին կա­պե­րու խթա­նում եւ վեր­ջա­պէս՝ հայ­կա­կան մշա­կոյ­թի պահ­պա­նում եւ վե­րա­կեն­դա­նա­ցում։

ՏԱ­ՐԱ­ՏԻՊ (HYBRIDE) ԿՐԹՈՒ­ԹԻՒՆ

Հե­տաքրք­րա­կան է ՀՀՀ­-ի ծրագ­րին մաս կազ­մող տա­րա­տիպ (հիպ­րիտ) կրթու­թիւ­նը, որ ա­ւան­դա­կան եւ առ­ցանց կրթու­թեան զու­գոր­դումն է։ Պատ­րաս­տուած է այն դպրոց­նե­րուն հա­մար, ո­րոնք կը փա­փա­քին նո­րա­նոր եւ գրա­ւիչ կրթա­կան ո­ճեր նե­րա­ռել ի­րենց ու­սում­նա­կան ծրա­գիր­նե­րուն մէջ։ Կրթա­կան այս ո­ճը այ­սօր յա­ջո­ղու­թեամբ կը կի­րար­կուի հայ­կա­կան զա­նա­զան հա­մայնք­նե­րու մէջ՝ Ա­մե­րի­կա­յէն Վրաս­տան, Գա­նա­տա­յէն Ռու­սաս­տան եւ ար­դէն 18 մաս­նա­կից դպրոց եւ հա­մայնք կ՚ընդգր­կէ։ Յա­ւե­լեալ տե­ղե­կու­թիւն­նե­րու հա­մար կա­րե­լի է դի­մել հե­տե­ւեալ հաս­ցէին՝ hybrideducation@avc-agbu.org։

ՀԵ­ՌՈՒՍ­ՏԱԴ­ՐՈՑ

ՀՀՀ-ն Հայաստանի Սփիւռ­քի նա­խա­րա­րու­թեան հետ՝ միաս­նա­բար ու­նի նաեւ հե­ռուս­տադպ­րո­ցի ծրա­գի­րը, որ կը հե­ռար­ձա­կուի Հա­յաս­տա­նի Հան­րա­յին հե­ռա­տե­սի­լի ար­բա­նեա­կա­յին կա­պով։ Ու­սա­նող­նե­րը ի­րենց ա­զատ ժա­մե­րուն կրնան հե­տե­ւիլ ծրագ­րին եւ հա­ղոր­դակ­ցիլ առ­ցանց ու­սու­ցիչ­նե­րուն եւ աշ­խար­հի տար­բեր եր­կիր­նե­րու մէջ ապ­րող ի­րենց հա­սա­կա­կից­նե­րուն հետ։

ԱՌ­ՑԱՆՑ ՍԵ­ՄԻ­ՆԱՐ­ՆԵ­ՐՈՒ ՇԱՐՔ

Առ­ցանց սե­մի­նար­նե­րու (webinaire) շար­քի մի­ջո­ցով կա­րե­լի է շրջան­ցել աշ­խար­հագ­րա­կան սահ­ման­ներն ու ժա­մա­յին գօ­տի­նե­րը եւ առ­ցանց մաս­նակ­ցիլ տար­բեր գի­տա­ժո­ղով­նե­րու, հա­մա­ժո­ղով­նե­րու, ո­րոնք կը ներ­կա­յաց­նեն նո­րա­գոյն հե­տա­զօ­տու­թիւն­նե­րը, խթա­նե­լով՝ հա­յոց պատ­մու­թեան եւ մշա­կոյ­թի քննար­կում­նե­րը։

Վեր­ջերս ՀՀՀ-ն իր ծրա­գիր­նե­րը ար­դի մի­ջոց­նե­րով ամ­բող­ջա­ցու­ցած է (Ծրա­գիր­ներ Smartphone-ի եւ iPad-ի հա­մար, միւլ­թի­մե­տիա Podcast-նե­րու շարք)։