ՆՈՐԱԲՈՅՍ ԲԱՐՈՅԱԳԻՏՈՒԹԻՒՆ

Ու­րոյն աշ­խար­հա­հա­յեաց­քով ե­րի­տա­սարդ սե­րունդ մը հա­սած է այ­սօր։ Այ­սօ­րուան ե­րի­տա­սար­դը բո­լո­րո­վին տար­բեր տե­սա­րան մը կը պար­զէ ան­ցեա­լի ե­րի­տա­սարդ սե­րուն­դին նկատ­մամբ։ Զա­նա­զան ա­ռիթ­նե­րով հան­դի­պում­ներ կ՚ու­նե­նանք ե­րի­տա­սարդ­նե­րու հետ։ Այս հան­դի­պում­նե­րուն եւ տե­սակ­ցու­թիւն­նե­րուն, մեր ա­ռա­ջին տպա­ւո­րու­թիւ­նը, ինչ­պէս քիչ վե­րը ը­սինք, մեր սե­րուն­դի ե­րի­տա­սար­դը ներ­կա­յիս ե­րի­տա­սար­դու­թեան հետ ան­բաղ­դա­տե­լի կեր­պով տար­բեր բնոյթ մը ցոյց տա­լու ձե­ւով կա­րե­լի է ար­տա­յայ­տել։ Եւ ի­րա­պէս ան­ցեա­լի ե­րի­տա­սար­դը բո­լո­րո­վին տար­բեր էր այ­սօ­րուա­նէն։

Թէ ի՛նչ կը տես­նենք։ Չը­սե­լու հա­մար ինք­նա­հա­ւան, այ­սօ­րուան ե­րի­տա­սար­դը ինք­նավս­տա՛հ է, եւ կար­ծեմ, քիչ մըն ալ չա­փա­զան­ցուած կեր­պով։ Եւ դար­ձեալ, չը­սե­լու հա­մար յան­դուգն, հա­մա­րձակ եւ խի­զախ է։ Այ­սօ­րուան ե­րի­տա­սար­դը, ա­ւե­լի ու­շիմ, ա­ւե­լի խե­լա­ցի կ՚ե­րե­ւի, բայց այդ ու­շի­մու­թիւ­նը ո՛ր­քան ի­մաս­տուն կ՚ը­նէ ան, ա­հա­ւա­սիկ այդ խնդրա­կան է։ Ար­դա­րեւ, ու­շիմ ըլ­լալ, խե­լա­ցի ըլ­լալ՝ ի­մաս­տուն ու խո­հա­կան ըլ­լալ կը նշա­նա­կէ՞ թէ ոչ, վի­ճե­լի է։

Ան­ցեա­լի ե­րի­տա­սար­դը ո՜ր­քան ալ գի­տու­թիւն ու­նե­նար, փոր­ձա­ռու­թեան պա­կա­սի գի­տակ­ցու­թիւ­նը ու­նէր, ու­րիշ խօս­քով, ընդ­հան­րա­պէս իր չա­փը գի­տէր։

Ան­ցեա­լի ե­րի­տա­սար­դը տա­րեց­նե­րու գո­նէ փոր­ձա­ռու­թեա­նը յար­գանք ցոյց կու տար, միշտ քայլ մը ե­տին կը մնար տա­րի­քով մեծ ե­ղո­ղին։ Առ­հա­սա­րակ, «դուն տա­կա­ւին ե­րի­տա­սարդ ես, խելքդ չի հաս­նիր» եւ ա­սոր նման զգու­շա­ցում­ներ, ազ­դա­րա­րու­թիւն­ներ եւ մին­չեւ իսկ սաս­տեր ար­գելք կը հան­դի­սա­նա­յին ան­ցեա­լի ե­րի­տա­սար­դին, որ­պէս­զի ա­զա­տօ­րէն ար­տա­յայ­տուի եւ գոր­ծէ… եւ այ­սօր նո­րէն ա­սոր նման յան­դի­մա­նու­թեան կ՚են­թար­կուի ան­ցեա­լի ե­րի­տա­սար­դը՝ ներ­կայ ե­րի­տա­սար­դին կող­մէ. «դուն ծեր ես, չես հասկ­նար այս բա­նե­րէն, քու ժա­մա­նակդ ան­ցած է այ­լեւս…»։ Յայտ­նի չէ, թէ մեր սե­րուն­դը երբ ի­րա­ւա­սու­թիւն եւ լիա­զօ­րու­թիւն պի­տի ու­նե­նայ ինք­զինք ար­տա­յայ­տե­լու, գոր­ծե­լու եւ ձայն ու­նե­նա­լու։

Ե­րի­տա­սարդ­ներ, ընդ­հան­րա­պէս ժա­մա­նա­կավ­րէպ կը սե­պեն տա­րեց­նե­րը՝ որ «ծե՛ր» կը հա­մա­րեն։ Իսկ տա­րեց­ներ՝ ան­փորձ եւ թե­րա­վարժ կ՚ա­նուա­նեն ե­րի­տա­սարդ­նե­րը եւ այս կեր­պով վիհ մը, ան­դունդ մը կը գո­յա­նայ եր­կու սե­րուն­դին մի­ջեւ։ Բայց փո­խա­դարձ յար­գանք եւ հաս­կա­ցո­ղու­թիւն կը լու­ծէ ա­մէն հարց, եւ ե­թէ կը պակ­սին ա­նոնք, ա­հա­ւա­սիկ ա­նել կա­ցու­թիւն­ներ ան­խու­սա­փե­լի՛ կ՚ըլ­լան։

Ֆրան­սա­կան ա­ռած մը կ՚ը­սէ. «Ե­թէ ե­րի­տա­սարդ­ներ ը­նել ու­զէին, տա­րեց­ներ կա­րե­նա­յին ը­նել…»։ Այս կը նշա­նա­կէ՝ թէ ե­րի­տա­սարդ­ներ եւ տա­րեց­ներ զի­րար պէտք է ամ­բող­ջաց­նեն, զի­րար լրաց­նեն, որ­պէս­զի ըն­կե­րա­յին-հա­սա­րա­կա­կան եր­ջան­կու­թիւ­նը ի­րա­կա­նա­նայ։

Ե­րի­տա­սարդ­ներ կը սոր­վին, բայց կա­րե­ւո­րը շատ բան սոր­վի­լը չէ, այլ սոր­վա­ծը պէտք ե­ղած ա­տեն, օգ­տա­կար կեր­պով կա­րե­նալ գոր­ծա­ծե­լու հմտու­թիւ­նը ու­նե­նալն է, եւ սոր­վի­լը՝ պէտք ե­ղած ա­տեն ինչ­պէս եւ ուր­կէ սոր­վի­լը գիտ­նալն է, քա­նի որ մարդ ա­մէն բան չի կրնար գիտ­նալ, բայց ե­թէ գիտ­նայ՝ ինչ­պէս եւ ուր­կէ պի­տի սոր­վի, ա­հա­ւա­սիկ ան ի­մաս­տուն մէ­կը կ՚ըլ­լայ եւ իր նպա­տա­կին հաս­նե­լու հա­ւա­նա­կա­նու­թիւ­նը կ՚ա­ւել­նայ։ Ար­դա­րեւ, սոր­վե­լու հա­մար ա­մե­նա­մեծ ար­գել­քը՝ ա­մէն ինչ գիտ­նալ կար­ծելն է։ Ու­րեմն ինք­նա­հա­ւան, մե­ծա­միտ ըլ­լալ կը նուաս­տաց­նէ մարդս, փո­խա­նակ զար­գաց­նե­լու եւ կա­տա­րե­լա­գոր­ծե­լու։ Ուս­տի եւ մա՛րդ պէտք չէ յա­ւակ­նո­տ, ինք­նա­հա­ւան ըլ­լայ՝ ո՛չ իր տա­րե­կից­նե­րուն եւ ոչ ալ տա­րեց­նե­րուն հան­դէպ։ Եւ վեր­ջա­պէս, ե­րա­նի՜ թէ տա­րեց­ներ հասկ­նա­յին ե­րի­տա­սարդ­նե­րը ե­ւ ե­րի­տա­սարդ­ներն ալ՝ տա­րեց­նե­րը…։ Եւ այն ա­տեն այն վի­հը հետզ­հե­տէ պի­տի ան­հե­տա­նար, տա­փա­րակ, հարթ վի­ճա­կի մը պի­տի վե­րա­ծուէր։ Ե­րա­նի՜ թէ…։

Բայց այ­սօ­րուան սե­րուն­դը նո­րա­բոյս բա­րո­յա­գի­տու­թեան հո­սանք­նե­րէ տա­րուած՝ ա­զա­տա­միտ դիր­քո­րո­շու­մով, իր անձ­նա­սի­րու­թեամբ հետզ­հե­տէ ինք­նա­կեդ­րոն ան­հա­տի մը վե­րա­ծուած կ՚ե­րե­ւի։ Միտք, մտա­ծու­թիւն, գի­տու­թիւն՝ ան­շուշտ անհ­րա­ժեշտ են, բայց այս բո­լո­րին հա­մընթաց բա­րո­յա­գի­տու­թիւ­նը, հո­գե­ւոր կեան­քը, զգա­ցում­նե­րը պէտք չէ՛ եր­բեք ան­տե­սել, եւ մա­նա­ւանդ խոր­հիլ՝ որ այ­սօր ե­րի­տա­սարդ ե­ղող­նե­րը վա­ղուան ծե­րե­րը պի­տի ըլ­լան՝ ինչ­պէս այ­սօ­րուան տա­րեց­նե­րը ան­ցեա­լի ե­րի­տա­սարդ­ներն էին։ Ե­րի­տա­սարդ­ներ երբ կ՚ան­տե­սեն, ան­կա­րե­ւոր կը նկա­տեն տա­րեց­նե­րը, հա­պա երբ ի­րենք տա­րի­քը առ­նեն եւ նոյն դիր­քին մատ­նուին, ի՜նչ պի­տի խոր­հին եւ ի՛նչ պի­տի պա­տաս­խա­նեն զի­րենք չհաւ­նող ա­պա­գայ ե­րի­տա­սարդ­նե­րուն…։

Այ­սօ­րուան ծե­րերն ալ ե­րէ­կուան ե­րի­տա­սարդ­ներն էին՝ մէկ տար­բե­րու­թեամբ, թէ ա­նոնք չէին վա­րուեր ի­րենց շրջա­նի տա­րեց­նե­րուն այն­պէս՝ ինչ­պէս կը վա­րուին այ­սօ­րուան ե­րի­տա­սարդ­նե­րը ի­րենց։

Այս՛, «նո­րա­բոյս բա­րո­յա­գի­տու­թեան» մը զո­հերն են այ­սօր թէ՛ ե­րի­տա­սարդ­նե­րը եւ թէ տա­րեց­նե­րը։

Ե­րի­տա­սարդ­ներ պէտք է նկա­տի ու­նե­նան, որ իւ­րա­քան­չիւր «ծեր» ե­րի­տա­սա՛րդ մըն է տա­րի­քոտ…։

Եւ ա­մէն տա­րի­քոտ ա­ռա­ւե­լու­թիւն մը՝ կա­րե­ւոր ա­ռա­ւե­լու­թիւն մը ու­նի ե­րի­տա­սար­դի նկատ­մամբ. կեան­քի փոր­ձա­ռու­թիւն ու­նի, ի՛նչ որ կը վե­րա­դա­սէ զինք, ա­ռա­ւե­լու­թիւն մը կ՚ըն­ծա­յէ ի­րեն։

Բա­րե­կամ մը կ՚ը­սէ, թէ ինք­զինք հա­զիւ տա­սը տա­րի վերջ կեան­քի պատ­րաստ զգա­ցած է՝ երբ վկա­յա­կան ստա­ցած է բարձ­րա­գոյն դպրո­ցէն։

Գի­տու­թիւ­նը ե­թէ չմիա­նայ փոր­ձա­ռու­թեան՝ ան­կա­տար, պա­կաս կը մնայ եւ ա­նօ­գո՛ւտ։ Եւ ա­հա­ւա­սիկ այ­սօ­րուան ե­րի­տա­սարդ­ներ՝ ու­սեալ, գի­տուն, հմուտ, գիտ­նա­կան ե­րի­տա­սարդ­ներ այս նրբե­րան­գը նկա­տի չեն առ­ներ։ Մինչ­դեռ ե­թէ ի­րենց գի­տու­թիւ­նը եւ հմտու­թիւ­նը միա­նայ փոր­ձա­ռու­թեան՝ այն ա­տեն ա­հա­ւա­սիկ ի­մաս­տուն պի­տի ըլ­լան եւ պի­տի հասկ­նան տա­րեց­նե­րը եւ պի­տի գնա­հա­տեն, պի­տի ար­ժե­ւո­րեն տա­րեց­նե­րը «ծեր» ը­նող տա­րի­նե­րուն ան­գին, թան­կագին ար­ժէ­քը…։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Նո­յեմ­բեր 20, 2015, Իս­թան­պուլ