ՀՈԳԻՈՎ ԱՌՈ՛ՂՋ ԸԼԼԱԼ

Յա­ճախ կ՚ը­սենք ու կը լսենք, թէ ա­ռող­ջու­թիւ­նը կա­րե­ւո՛ր է մար­դուս հա­մար, եւ ա­ռող­ջու­թեան ա­ռաջ­նա­կարգ տե­ղը կու տանք կեան­քի գո­յա­պահ­պան­ման ու գո­յա­տեւ­ման հա­մար։ Բայց ընդ­հան­րա­պէս ի մտի կ՚ու­նե­նանք մարմ­նա­կան-ֆի­զի­քա­կան ա­ռող­ջու­թիւ­նը եւ շատ ան­գամ կ՚ան­տե­սենք հո­գիի ա­ռող­ջու­թիւ­նը՝ որ նո՛յն­քան կա­րե­ւոր է մար­դուս հա­մար, քա­նի որ մարդս մար­մի­նով եւ հո­գիով «ամ­բող­ջու­թիւն» մը կը կազ­մէ։ Մարդ ե­թէ նկա­տի ու­նե­նայ միայն իր ֆի­զի­քա­կան էու­թիւ­նը՝ պա­կաս մը, թե­րու­թիւն մը կը յայտ­նուի, քա­նի որ մարդս «մարդ» ը­նո­ղը՝ «անձ» ը­նո­ղը ո՛չ միայն մար­մի­նը, այլ նաեւ ա­նոր հո­գի՛ն է։ Մէկ խօս­քով՝ մարդ հո­գի է ե՛ւ մար­մին։ Ու­րեմն հո­գիին ա­ռող­ջու­թիւնն ալ կա­րե­ւոր է ա՛յն­քան՝ որ­քան մարմ­նա­կան ա­ռող­ջու­թիւ­նը։

Ուս­տի ի՜նչ պի­տի ար­ժէր մարմ­նա­կան ա­ռող­ջու­թիւ­նը ե­թէ կը պակ­սի հո­գիին ա­ռող­ջու­թիւ­նը…։

Հո­գիին ա­ռող­ջու­թիւ­նը կ՚են­թադ­րէ ներ­քին խա­ղա­ղու­թիւն եւ կա­տա­րեալ ա­ռողջ մար­դը ա՛յն է՝ որ կրցած է ներ­դաշ­նա­կել հո­գին եւ մար­մի­նը՝ ա­ռողջ պա­հե­լով եր­կուքն ալ։ Չա­փա­զան­ցած չենք ըլ­լար ը­սե­լով, թէ՝ աշ­խար­հի վրայ կը գտնուին բազ­մա­թիւ մար­դիկ, որ կա­տա­րե­լա­պէս ա­ռո՛ղջ են մար­մի­նով, սա­կայն շատ քի­չեր, թե­րեւս ո՛չ ոք կա­տա­րե­լա­պէս ա­ռողջ է հո­գիով։ Մար­դիկ որ­քան ալ ա­ռողջ ըլ­լան մարմ­նա­պէս, միշտ պա­կաս մը ու­նին ի­րենց հո­գիի ա­ռող­ջու­թեա­նը տե­սա­կէ­տով, ներ­քին խա­ղա­ղու­թեան բա­ցա­կա­յու­թիւ­նը կ՚ան­հանգս­տաց­նէ զի­րենք, եւ այդ պատ­ճառ կ՚ըլ­լայ որ խան­գա­րուի նաեւ ի­րենց մարմ­նա­կան ա­ռող­ջու­թիւ­նը, խախ­տուի մարմ­նի եւ հո­գիի ներ­դաշ­նա­կու­թիւ­նը, հետզ­հե­տէ կորսնց­նե­լով ներ­քին խա­ղա­ղու­թիւ­նը։ Ար­դա­րեւ մար­մին եւ հո­գի փո­խա­դարձ կ՚ազ­դեն ի­րա­րու՝ երբ հո­գիի ա­ռող­ջու­թիւ­նը խան­գա­րուի՝ կը խան­գա­րուի նաեւ մարմ­նա­կա­նը, իսկ երբ մարմ­նա­կան ա­ռող­ջու­թիւ­նը խան­գա­րուի՝ կը խան­գա­րուի նաեւ հո­գիի ա­ռող­ջու­թիւ­նը…։

Ու­րեմն մարմ­նա­կան ա­ռող­ջու­թեան ըն­ծայուած կա­րե­ւո­րու­թիւ­նը պէ՛տք է տրուի նաեւ հո­գիի ա­ռող­ջու­թեան, որ­պէս­զի կա­տա­րեալ ըլ­լայ «ա­ռող­ջու­թիւն»ը։ Կրնա՞նք ը­սել, թէ մարմ­նա­կան ա­ռող­ջու­թիւ­նը եւ հո­գիի ա­ռող­ջու­թիւ­նը հա­մըն­թաց են՝ մէ­կը միւ­սին չի՛ գե­րա­զան­ցեր, քա­նի որ ա­նոնց եր­կու­քին ալ ազ­դե­ցու­թիւ­նը փո­խա­դարձ է եւ հա­մա­զօ՛ր։

Կան մար­դիկ՝ որ ի­րենց միայն մարմ­նա­կան ա­ռող­ջու­թեան ա­պա­ւի­նե­լով, կը կար­ծեն թէ ա­մէն ինչ կար­գին է, չու­նին ո­րե­ւէ թե­րու­թիւն, եւ կը սկսին դի­տել ի­րենց շուր­ջը՝ հոն կը նկա­տեն ու­րիշ­նե­րու թե­րու­թիւն­նե­րը, տկա­րու­թիւն­նե­րը եւ կը քննա­դա­տեն զա­նոնք։ Եւ եր­բեմն ալ կը մե­ղադ­րեն ու­րիշ­նե­րը ի­րենց տկա­րու­թիւն­նե­րուն եւ թե­րու­թիւն­նե­րուն հա­մար՝ կար­ծես ի­րենք ա­մէն ին­չով կա­տա­րեալ ըլ­լա­յին կամ ան­թե­րի։ Հի­ւան­դու­թիւն մը, մո­լու­թիւն մըն է՝ ա­ռանց իր տկա­րու­թիւն­նե­րուն նա­յե­լու՝ ու­րի­շին տկա­րու­թիւն­նե­րը քննա­դա­տել, մե­ղադ­րել եւ դա­տա­պար­տել…։

«Նա­յի՛ր քեզ», կ՚ը­սէ Սուրբ Բար­սեղ Կե­սա­րա­ցի, իսկ Սո­ղո­մոն ի­մաս­տուն կ՚ը­սէ. «Ինչ­պէս ջու­րը՝ ե­րե­սը ե­րե­սին, նոյն­պէս սիր­տը մար­դը մար­դուն կը ցուց­նէ» (Ա­ՌԱԿ. ԻԷ 19)։ Ինք­նա­ճա­նա­չու­մը ա­ռա­քի­նու­թիւն մըն է, եւ միակ ճամ­բան կա­տա­րեալ ըլ­լա­լու։

Ար­դա­րեւ ա­ռանց ինքն­ա­ճա­նաչ­ման կա­րե­լի չ՚ըլ­լար շրջա­պա­տը ճանչ­նալ։ Մարդ նախ ի՛ր թե­րու­թիւ­նը եւ տկա­րու­թիւ­նը պէտք է տես­նայ՝ որ­պէս­զի կա­տա­րե­լա­գոր­ծուի։ Ու­րիշ­նե­րու թե­րու­թիւն­նե­րը եւ տկա­րու­թիւն­նե­րը տես­նե­լով՝ մա՛րդ չի կրնար կա­տա­րե­լա­գոր­ծուիլ։ Ու­րեմն մարդ պէտք է իր ներ­քին հա­յե­լիին նա­յի, որ­պէս­զի ինք­զինք ճանչ­նայ։

Ջու­րը ե­թէ վճիտ է կրնայ ցոյց տալ ե­րե­սը՝ հա­յե­լիի մը նման, իսկ սիր­տը երբ մա­քուր է՝ կրնայ տես­նել ինք­զինք, ի՛նչ­պէս որ է։ Ե­րե­միա կ՚ը­սէ. «Սիր­տը ա­մէն բա­նէն ա­ւե­լի խա­բե­բայ ու խիստ չար է, զա­նի­կա ո՞վ կրնայ գիտ­նալ։- Ես՝ Տէրս՝ միտ­քը կը քննեմ, սրտե­րը կը փոր­ձեմ, որ­պէս­զի մար­դուն՝ իր ճամ­բա­նե­րուն հա­մե­մատ ու իր գոր­ծե­րուն պտու­ղին հա­մե­մատ հա­տու­ցում ը­նեմ» (Ե­ՐԵ­ՄԵԱՅ ԺԷ 9-10)։­

Ե­թէ ներ­սը՝ հո­գին ա­ռողջ չէ, հա­պա ի՜նչ կ՚ար­ժէ ար­տա­քի­նը, մարմ­նա­կան ա­ռող­ջու­թիւ­նը։ Ե­թէ ներ­սը մա­քուր չէ, ար­տա­քի­նը մա­քուր կ՚ըլ­լա՞յ։ Մին­չեւ սիր­տը եր­կինք չել­լէ, եր­կին­քը եր­կիր չ՚իջ­ներ։ Մին­չեւ սիր­տը մա­քուր չէ, հո­գին ա­ռողջ չէ, ամ­բողջ մար­մի­նը ինչ­պէ՞ս կա­րե­լի է ա­ռո՛ղջ հա­մա­րել։ Ինչ­պէս Յի­սուս կ՚ը­սէ. «Ե­րա­նի՜ ա­նոնց որ սրտով մա­քուր են, վասն­զի ա­նոնք պի­տի տես­նեն Աս­տուած» (ՄԱՏԹ. Ե 8)։ Ուս­տի Աս­տուած տես­նել՝ սրբան­կար­նե­րուն նա­յե­լով չէ՛ որ կ՚ի­րա­կա­նա­նայ, այլ՝ մա­քուր սրտո՛վ։ Ան­կեղ­ծու­թիւ­նը պատ­ճառ կ՚ըլ­լայ որ մարդ ինք­զինք տես­նէ դի­մա­ցի­նին ինք­նու­թեան մէջ՝ մարդս մար­դուն հա­յե­լի՛ն է։ Մարդ ի՛նչ որ է՝ այն կը տես­նէ։

«Մի՛ դա­տէք, որ­պէս­զի չդա­տուիք։ Քան­զի ի՛նչ դա­տաս­տա­նով որ դա­տէք, ա­նո՛վ պի­տի դա­տուիք եւ ի՛նչ չա­փով որ չա­փէք ա­նո՛վ պի­տի չա­փուի ձե­զի։ Եւ ին­չո՞ւ եղ­բօրդ աչ­քին մէ­ջի գե­րա­նին չես նա­յիր։ Կամ ի՞նչ­պէս կրնաս ը­սել քու եղ­բօրդ.- Թո՛ղ տուր աչ­քէդ շիւ­ղը հա­նեմ. եւ ա­հա քու աչ­քիդ մէջ գե­րան կայ։ Կեղ­ծա­ւո՛ր, ա­ռաջ քո՛ւ աչ­քէդ գե­րա­նը հա­նէ ու ետ­քը պարզ պի­տի տես­նես եղ­բօրդ աչ­քին շիւ­ղը հա­նե­լու» (ՄԱՏԹ. Է 1-5)։ Ե­թէ մարդ ի՛նք ախ­տա­ւոր է հո­գիով, հա­պա ու­րեմն ի՞նչ­պէս կրնայ ու­րի­շը ախ­տա­ւոր նկա­տէ…։

Ա­ռո՛ղջ հո­գիով է որ մարդ կրնայ տես­նել ու­րի­շին ախ­տա­ւո­րու­թիւ­նը, մա­քուր սրտով է որ կրնայ դա­տել մարդ ար­դար կեր­պով։ Ու­րեմն նախ ինք­զինք պէտք է ճանչ­նայ եւ յե­տոյ պի­տի կա­րե­նայ ճանչ­նալ մարդ իր նմա­ննե­րը։ Ու­շադ­րու­թիւն ը­րա՞ծ էք՝ մարդ երբ իր մա­տով կը մե­ղադ­րէ ու­րի­շը, չորս մա­տե­րը ինք­զինք ցոյց կու տան որ­պէս մե­ղա­ւոր։ Փոր­ձե­ցէ՛ք, սի­րե­լի­ներ, մե­ղադ­րել մէ­կը եւ ցոյց տալ զա­նի­կա ձեր մէկ մա­տով, եւ պի­տի տես­նէք որ միւս մա­տե­րը նոյ­նինքն ձեզ ցոյց կու տան… Հե­տաքրք­րա­կան չէ՞։

Ուս­տի եւ ու­րի­շը մե­ղադ­րե­լէ, դա­տա­պար­տե­լէ ա­ռաջ նախ նա­յինք մենք մե­զի՝ քննենք մեր նե­րաշ­խար­հը, մեր սիր­տը, մեր հո­գին, եւ յե­տոյ պի­տի կա­րե­նանք ար­դար դա­տաս­տան ը­նել ու­րիշ­նե­րու նկատ­մամբ։ Ար­դար դա­տաս­տան ը­նե­լէ ա­ռաջ, մարդ պէտք է նախ ինք­զինք դա­տէ, քննու­թեան են­թար­կէ եւ յե­տոյ փոր­ձէ ու­րիշ­նե­րը դա­տե­լու եւ դա­տա­պար­տե­լու։

Հե­տե­ւինք Սուրբ Բար­սեղ Կե­սա­րա­ցիին, եւ ը­սենք ա­նոր հետ. «Նա­յի՛ր քեզ»։ Փոր­ձենք նա­յիլ մենք մե­զի, եւ այն ա­տեն պի­տի ըլ­լանք ա­ւե­լի՛ ար­դար, ա­ւե­լի՛ ան­կեղծ եւ ա­ւե­լի՛ աս­տուա­ծան­ման՝ ըստ մեր ա­րար­չա­կան կո­չու­մին…։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Նո­յեմ­բեր 20, 2015, Իս­թան­պուլ