ԵՍԱՍԻՐՈՒԹԻՒՆ ԵՒ ՍԷՐ

Սի­րոյ ա­մե­նէն ան­պատ­շաճ ու ան­յար­մար գոր­ծա­ծու­թիւ­նը կը տես­նուի «ե­սա­սի­րու­թիւն» բա­ռին մէջ՝ ուր ո՜ր­քան խորթ կ՚ե­րե­ւի «սէր»ը հոն։ Ար­դա­րեւ ե­սա­սի­րու­թիւ­նը բո­լո­րո­վին հա­կադ­րու­թիւն մըն է սի­րոյ, բայց հոն կը յայտ­նուի որ­պէս բա­ղադ­րիչ այդ ան­հա­ճոյ բա­ռին։ Եւ երբ յա­ճախ կ՚ը­սենք, թէ՝ սէ­րը զո­հո­ղու­թիւն է, զո­հել ու զո­հուիլ, իսկ ե­սա­սի­րու­թիւ­նը՝ բո­լո­րո­վին հա­կա­ռակ այս ի­րո­ղու­թեան։

Ուս­տի մարդ­կա­յին ան­ձին ու ար­ժա­նա­ւո­րու­թեան յար­գան­քը կը բխի սա սկզբուն­քին յար­գան­քէն.

«Թող իւ­րա­քան­չիւ­րը ա­ռանց բա­ցա­ռու­թեան նկա­տի առ­նէ իր մեր­ձա­ւո­րը իբ­րեւ իր միւս ան­ձը»։

­Կար­ծեմ սի­րոյ ա­մե­նայս­տակ ու բա­ցա­յայտ մեկ­նու­թիւ­նը այս սկզբուն­քին մէջ կա­րե­լի է գտնել։

Այս կը նշա­նա­կէ՝ որ ա­մէն բա­նէ ա­ռաջ, պէտք է նկա­տի առ­նուի ան­ձին կե­ցու­թիւ­նը եւ այն մի­ջոց­նե­րը, ո­րոնք անհ­րա­ժե՛շտ են ա­նոր՝ ար­ժա­նա­վա­յել կեանք մը ապ­րե­լու հա­մար։ Ար­դա­րեւ ո՛չ մէկ օ­րէնսդ­րու­թիւն պի­տի կա­րե­նար ա­ռան­ձինն փա­րա­տել վա­խե­րը, նա­խա­պա­շա­րում­նե­րը, կան­խա­կա­լու­թիւն­նե­րը, հպար­տու­թեան, մե­ծամ­տու­թեան, ինք­նա­հա­ւա­նու­թեան եւ մա­նա­ւանդ ե­սա­սի­րու­թեան կե­ցուածք­նե­րը, ո­րոնք ար­գե՛լք կը հան­դի­սա­նան եղ­բայ­րա­կան ըն­կե­րու­թիւն­նե­րու հաս­տատ­ման։

Այս շե­ղած ու մո­լո­րած վե­րա­բեր­մունք­նե­րը պի­տի դադ­րին միա՛յն եղ­բայ­րսի­րու­թեան շնոր­հիւ, որ իւ­րա­քան­չիւր մար­դուն մէջ կը տես­նէ «մեր­ձա­ւոր» մը՝ եղ­բայր մը, եւ կը զգայ ու կը խոր­հի ա­նոր պէս, ինք­զինք ա­նոր տե­ղը հա­մա­րե­լով, իր «միւս» ե­րե­սը նկա­տե­լով։ Ուս­տի մարդ­կա­յին յա­րա­բե­րու­թիւն­նե­րու մէջ ո՜ր­քան կա­րե­ւոր է, ո՜ր­քան անհ­րա­ժեշտ է «ու­րիշ»ը՝ «իր միւս անձ»ին պէս զգալ, ըստ այնմ շար­ժիլ։

Ա­հա­ւա­սիկ ան­կեղծ, ի­րաւ սէ­րը հոս կը յայտ­նուի, հոս կեանք կ՚առ­նէ եւ կը սկսի գոր­ծել։ Քա­նի որ «սէր»ը կա­ցու­թիւն մը չէ, այլ վի­ճակ մը՝ տրա­մադ­րու­թիւն մը, գոր­ծադ­րու­թիւն մը եւ շար­ժո՛ւմ մը։

«Ու­րի­շին մեր­ձա­ւոր» եւ կամ «ու­րի­շին ի՛նք» դառ­նա­լը՝ ա­նոր ան­կեղ­ծօ­րէն, ժի­րօ­րէն ծա­ռա­յե­լը կը դառ­նայ ա՛լ ա­ւե­լի հրա­մա­յա­կան, երբ այդ «ու­րիշ»ը ա­ւե­լի ըն­չա­զուրկ է, ո՛ր մար­զի եւ ո՛ր դիր­քի մէջ ալ ըլ­լայ։ Այս նոյն պար­տա­կա­նու­թիւ­նը կ՚ընդգր­կէ նաեւ ա­նոնք՝ ո­րոնք մեզ­մէ տար­բեր կեր­պով կը խոր­հին, կը խօ­սին կամ կը գոր­ծեն։ Քրիս­տո­սի ու­սու­ցու­մը կը հաս­նի մին­չեւ իսկ մեզ­մէ պա­հան­ջե­լու նե­րու­մը վի­րա­ւո­րանք­նե­րուն։ Ան սի­րոյ պա­տուի­րա­նը՝ որ Նոր Օ­րէն­քին, Նոր Ուխ­տին պա­տուի­րանն է, կը տա­րա­ծէ բո­լոր թշնա­մի­նե­րուն վրայ։

Ա­ւե­տա­րա­նի ըմբռ­նած ա­զա­տագ­րու­մը ան­յա­րիր է թշնա­միիդ ա­տե­լու­թեան հետ, բայց ո՛չ այն «ա­տե­լու­թեան» հետ, որ ու­նիս թշնա­միիդ գոր­ծած չար ա­րար­քին հան­դէպ։

Ար­դա­րեւ ըստ աս­տուա­ծա­յին ստեղ­ծա­գոր­ծու­թեան ընդ­հա­նուր ծրագ­րին՝ մար­դիկ, քա­նի որ օժ­տուած են բա­նա­կան միեւ­նոյն հո­գիով, ա­պա ու­րեմն ա­նոնք բո­լո­րը ու­նին նոյն բնու­թիւ­նը եւ նոյն ծա­գու­մը։ Ամ­բողջ մար­դիկ կո­չուած են մաս­նակ­ցե­լու աս­տուա­ծա­յին միեւ­նոյն ե­րա­նու­թեան. ա­մէն­քը ու­րեմն հա­ւա­սար ար­ժա­նի­քի եւ հա­ւա­սար ար­ժա­նա­պա­տուու­թեան տէր են անխ­տիր։

Ու­րեմն շատ պատ­ճառ­ներ կան զի­րար սի­րե­լու մար­դիկ, բայց ո՛չ մէկ պատ­ճառ՝ զի­րար ա­տե­լու։ Այս ի­մաս­տով բնա­կան հա­ւա­սա­րու­թիւն մը կայ մար­դոց մի­ջեւ եւ այս հա­ւա­սա­րու­թիւ­նը մար­դոց մի­ջեւ կը յե­նու էա­պէս ա­նոնց անձ­նա­կան ար­ժա­նա­պա­տուու­թեան վրայ, ինչ­պէս նաեւ ան­կէ բխող ի­րա­ւունք­նե­րուն վրայ։

Եւ մար­դուս ա­մե­նաբ­նա­կան, ա­մե­նա­հա­րա­զատ ի­րա­ւուն­քը՝ սէ՛րն է։ Յատ­կա­պէս պէտք է ու­շադ­րու­թիւն դարձ­նել, թէ՝ ՍԷ­ՐԸ Ի­ՐԱ­ՒՈ՛ՒՆՔ ՄԸՆ Է, ԵՒ Ո՛Չ ԹԷ ՊԱՐ­ՏԱ­ԿԱ­ՆՈՒ­ԹԻՒՆ ՄԸ։ Ուս­տի սէ­րը այն ազ­նիւ զգա­ցումն է, որ մար­դուս մէջ հաս­տա­տուած է իր ծնուն­դէն իսկ. բնա­ծին է սէ­րը, «ի­րա­ւունք» մը՝ որ­մէ հրա­ժա­րիլ կա­րե­լի չէ՛։ Իսկ ա­նի­կա պարտք կամ պար­տա­կա­նու­թիւն չէ, քա­նի որ փո­խա­դարձ կամ փո­խա­նա­կե­լի հո­գե­կան ե­րե­ւոյթ մը չէ՛, ըն­դո­ծին է եւ ինք­նա­բուխ։

Ուս­տի ա­մէն տե­սակ խտրա­կա­նու­թիւն, որ կը հա­յի ան­ձին հիմ­նա­կան ու էա­կան ի­րա­ւունք­նե­րուն, կամ հիմ­նուած է սե­ռի, ցե­ղի, մոր­թի, ար­տա­քին ե­րե­ւոյ­թի, գոյ­նի, ըն­կե­րա­յին կա­ցու­թեան, լե­զուի, հա­մո­զում­նե­րու, հա­ւա­տա­լիք­նե­րու եւ կրօ­նի վրայ, պէ՛տք է զան­ցուի իբ­րեւ ներ­հակ Աս­տու­ծոյ ծրագ­րին։ Ար­դա­րեւ աշ­խարհ գա­լով, մարդ իր տրա­մադ­րու­թեան տակ չու­նի եւ չի՛ կրնար ու­նե­նալ ա­մէն ինչ որ անհ­րա­ժեշտ է իր մարմ­նա­ւոր եւ հո­գե­ւոր կեան­քին գո­յա­պահ­պան­ման, գո­յա­տեւ­ման եւ բար­գա­ւա­ճու­մին հա­մար։

Այս կը նշա­նա­կէ, որ ան­հա­տը միշտ կա­րի­քը ու­նի «ու­րիշ»նե­րուն։ Թէեւ կը յայտ­նուին զա­նա­զան տար­բե­րու­թիւն­ներ, ո­րոնք կա­պուած են տա­րի­քին, ֆի­զի­քա­կան-մարմ­նա­կան կա­րո­ղու­թիւն­նե­րուն, ի­մա­ցա­կան ու բա­րո­յա­կան ըն­դու­նա­կու­թիւն­նե­րուն, փո­խա­նա­կում­նե­րով ձեռք ձգուած շա­հե­րուն, հարս­տու­թիւն­նե­րուն բաշ­խու­մին։ Սա կէ­տը պէտք է ու­շադ­րու­թեամբ նկա­տի ու­նե­նանք. հա­ւա­սա­րու­թիւ­նը՝ տար­բե­րու­թիւն­նե­րու ներ­դաշ­նա­կու­թիւնն է։ Իսկ երբ տար­բե­րու­թիւն­նե­րու մէջ կա­րե­լի չ՚ըլ­լար ներ­դաշ­նա­կու­թիւն գո­յաց­նել, ա­հա­ւա­սիկ այն ա­տեն ան­հա­ւա­սա­րու­թիւն կը ստեղ­ծուի։

Եւ տար­բե­րու­թիւն­նե­րու մէջ ներ­դաշ­նա­կու­թիւն հաս­տա­տե­լու միակ մի­ջո­ցը՝ սէրն է, որ ի­րա­ւունք մըն է մար­դուն, այդ ի­րա­ւուն­քը գոր­ծա­ծե՛լն է, այ­սինքն ան­վե­րա­պահ կեր­պով, ան­պայ­մա՛ն սի­րել։ Սէ­րը տար­բե­րու­թիւն­նե­րը հաշ­տեց­նող միա՛կ յօդն է։

Աշ­խար­հի վրայ ա­նօ­թու­թեան գո­յու­թիւ­նը՝ մար­դուն ի­րենց հան­դէպ գոր­ծօն պա­տաս­խա­նա­տուու­թեան կո՛չ մըն է, ըլ­լա՛յ ան­հա­տա­պէս, ըլ­լա՛յ մարդ­կա­յին մեծ ըն­տա­նի­քին հետ ի­րենց հա­մըն­կե­րու­թեամբ։ Ու­րեմն, սէ­րը ան­ջա­տա­պէս ի­րա­ւո՛ւնք մըն է, որ պէտք է գոր­ծադ­րուի, օգ­տա­գոր­ծուի, բայց ի­րե­րօգ­նու­թիւ­նը՝ պա­տաս­խա­նա­տուու­թիւն, քա­նի որ մար­դուն ստեղծ­ման պատ­ճա­ռը եւ կո­չու­մը ի­րե­րօգ­նու­թիւն է։ Այս ալ կ՚ար­տա­յայ­տուի եւ կը բա­ցա­յայ­տուի ար­դա­րու­թեան հաս­տա­տու­մով՝ ան­հա­տա­կան եւ ըն­կե­րա­յին բո­լոր փոխ­յա­րա­բե­րու­թիւն­նե­րուն մէջ ա­ռա՛նց եր­բեք մոռ­նա­լու, թէ չկա՛յ ար­դար կա­ռոյց, երբ չկան ար­դա­րու­թեան ձգտող մար­դիկ։

Ի­րա­ւուն­քը գոր­ծա­ծել՝ մարդ­կա­յին ար­ժա­նա­ւո­րու­թեան ստու­գա­նիշն է, եւ ու­րեմն սի­րենք զի­րար…։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Յու­նուար 14, 2016, Իս­թան­պուլ