ՑԱՒԵՐՈՒ ԱՇԽԱՐՀ ՄԸ

Ընդ­հան­րա­պէս կը գան­գա­տին մար­դիկ այս աշ­խար­հի վրայ ապ­րուած կեան­քէն։ Կը գան­գա­տին, քա­նի որ ցա­ւը, վիշ­տը, նե­ղու­թիւ­նը ա­ւե­լի՛ շատ կ՚ազ­դէ մար­դուս, եւ կը տպա­ւո­րէ զա­նոնք։ Թէեւ կ՚ը­սուի, որ մար­դուս միտ­քը կը զտէ այդ տպա­ւո­րու­թիւն­նե­րը եւ հետզ­հե­տէ դուրս կը վտա­րէ այն բո­լոր անն­պաստ եւ վշտա­լի դէպ­քե­րու յու­շե­րը եւ չ՚ար­տօ­ներ որ նե­ղու­թիւն պատ­ճա­ռեն եւ շա­րու­նա­կեն տպա­ւո­րել մարդ­կա­յին կեան­քը։

Բայց աշ­խար­հի վրայ՝ կեան­քի ըն­թաց­քին ցա­ւեր ու վիշ­տեր այն­քա՜ն շատ են, այն­քա՜ն ի­րե­րա­յա­ջորդ կու գան ու կ՚ազ­դեն մար­դուս, որ ե­թէ մէ­կէն փրկուի մարդ, ան­մի­ջա­պէս նոր ցաւ մը կը յա­ջոր­դէ ա­նոր, եւ մարդ ընդ­հան­րա­պէս ցա­ւե­րու եւ վիշ­տե­րու ազ­դե­ցու­թեան տակ ապ­րե­լու կը ստի­պուի։ Այս­պէս, հետզ­հե­տէ բար­դուե­լով ցա­ւե­րը՝ ա­ռիթ չեն տար, որ միտ­քը զտէ ու մոռ­նայ զա­նոնք։ Եւ մարդ կը շա­րու­նա­կէ իր գան­գա­տը կեան­քի նե­ղու­թիւն­նե­րուն վրա­յով։

Ա­շուղ Ջի­ւա­նի որ­քա՜ն ի­րա­ւա­ցի է երբ կ՚եր­գէ.

«Բա­ցի ցա­ւից աշ­խար­հի վրայ չը տե­սայ բան,

«Նոր նոր ցա­ւեր նո­րից կու գան ձիւ­նի նման,

«Մարդ­կանց հո­գուն չը­կայ մի այլ ե­րա­նաս­տան

«Էս լու­սա­շող եւ փա­ռա­ւոր երկ­նից զատ»։­

Ուս­տի մար­դիկ, դա­րե­րու եւ շրջան­նե­րու ըն­թաց­քին, տե­ւա­պէս եր­ջան­կու­թիւ­նը փընտ-ռած եւ յու­սա­ցած են՝ «երկ­նա­յին կեանք»ի մը մէջ գտնել զայն։ Բա­նա­կա­նօ­րէն՝ ե­թէ չկա՛յ եր­ջան­կու­թիւն երկ­րի վրայ, ա­պա ու­րեմն ան պէտք է ըլ­լայ ու­րիշ տեղ մը՝ որ «եր­կի՛նք»ն է։ Եւ եր­կին­քէն, վե­րէն յու­սալ՝ մար­դուս միշտ մխի­թա­րանք ե­ղած է այս աշ­խար­հի վրայ ապ­րած ցա­ւե­րուն եւ նե­ղու­թիւն­նե­րուն փո­խա­րէն։ Ան­տե­սա­նե­լի աշ­խար­հի մը գո­յու­թիւ­նը՝ մար­դուս, այս աշ­խար­հի ցա­ւե­րուն տո­կա­լու, զա­նոնք տա­նե­լու զօ­րու­թիւն եւ հան­դուր­ժո­ղու­թիւն տը-ւած է։ Այս է ա­հա­ւա­սիկ «յոյս»ին կեն­սա­բեր ու­ժը, այս պատ­ճա­ռով է, որ յոյ­սը ան­պա­կաս պէտք է ըլ­լայ մար­դուս կեան­քին մէջ։ Ան է, որ տո­կա­լու եւ տա­նե­լու ուժ եւ կա­րո­ղու­թիւն կու տայ զա­նա­զան ցա­ւե­րը, վիշ­տե­րը եւ նե­ղու­թիւն­նե­րը այս աշ­խար­հի վրայ։

Իսկ Հ. Ղե­ւոնդ Ա­լի­շան «յոյս» ու­նե­նալ կը յանձ­նա­րա­րէ ե­րի­տա­սարդ­նե­րուն եւ կ՚ը­սէ.

«ԱՌ Ե­ՐԻ­ՏԱ­ՍԱՐԴՆ

«Աս­տուա­ծա­վառ յու­սովք պճնեալ

«Տուր զսիրտ քո, ա՜յ իմ որ­դեակ,

«Լու­սոյն բա­րի, որ փայլ ի փայլ

«Յերկ­նից շո­ղայ իբ­րեւ պսակ»։­

Եւ Գաբ­րիէլ Ե­պիս­կո­պոս Այ­վա­զովս­կի ո՜ր­քան գե­ղե­ցիկ կեր­պով ցոյց կու տայ եր­ջա­նիկ ըլ­լա­լու ճամ­բան, երբ կը յանձ­նա­րա­րէ՝ չգան­գա­տիլ, ձե­ւով մը ըն­դու­նիլ, քա­ջու­թիւ­նը ու­նե­նալ տո­կա­լու եւ յօ­ժա­րու­թեամբ դի­մա­ւո­րե­լու «կեան­քի ա­մէն խոր ցա­ւեր»ը։

«Համն ա­ռել եմ աշ­խար­հու­մը

«Կեան­քի ա­մէն խոր ցա­ւե­րին,

«Գան­գատ չա­րի իմ սրտու­մը,

«Ալ եր­ջա­նիկ է իմ հո­գին»։­

Ուս­տի կ՚ե­րե­ւի, թէ՝ հա­սա­րա­կաց հա­մո­զու­մը այն է, որ կան միշտ ցաւ ու վիշտ, նե­ղու­թիւն­ներ այս աշ­խար­հի վրայ՝ ո­րոնց­մէ գրե­թէ բո­լոր մար­դիկ ստա­ցած են ի­րենց բա­ժի­նը՝ շատ կամ քիչ չա­փով, բայց ան­պայ­ման «հա­մը ա­ռած են…» ցա­ւին, այս աշ­խար­հի մէջ։ Կա՞յ աշ­խար­հի վրայ մէ­կը, որ գո­նէ ան­գամ մը հա­մը ա­ռած չըլ­լայ «ցաւ»ին։

Սա­կայն կը տես­նուի նաեւ, թէ՝ ա­մէն մէ­կուն հա­մո­զու­մը եւ ըմբռ­նու­մը տար­բեր է աշ­խար­հա­յին ցա­ւե­րու մա­սին՝ ո­մանք կը գան­գա­տին, ո­մանք յոյ­սի մէջ կը փնտռեն փրկու­թիւ­նը, ո­մանք ալ չգան­գա­տե­լու մէջ կը տես­նեն մխի­թա­րու­թիւ­նը, եր­ջան­կու­թիւ­նը։ Բայց, ինչ­պէս ը­սինք, հա­սա­րա­կաց հա­մո­զու­մը այն է, որ ցա­ւեր ու վիշ­տեր ան­խու­սա­փե­լի է այս ժա­մա­նա­կա­ւոր աշ­խար­հի վրայ՝ այն­քան ա­տեն որ կ՚ապ­րի կեանք մը հոս, երկ­րի վրայ։ Մարդ կը ծնի, կը տա­ռա­պի, նե­ղու­թիւն­նե­րու եւ դժուա­րու­թիւն­նե­րու կը մատ­նուի, ո՛ր մէ­կուն կը տո­կայ, ո՛ր մէ­կուն չի կրնար հան­դուր­ժեր, ձե­ւով մը կը շա­րու­նա­կէ կեան­քը… եւ բնա­կան ըն­թաց­քով կը վեր­ջա­նայ, ո­րուն կ՚ը­սեն «մա՛հ»։ Ի­րա­կա­նին՝ մա­հը կեան­քին վեր­ջը չէ՛, այլ կեան­քի տա­ռա­պանք­նե­րուն, ցա­ւե­րուն, նե­ղու­թիւն­նե­րուն վերջն է, եւ մա­հը կ՚ոչն­չաց­նէ այդ բո­լո­րը, իսկ կեան­քը կը շա­րու­նա­կ-ւի տար­բեր մի­ջո­ցի մը տար­բեր մա­կար­դա­կին վրայ։

Ու­րեմն կա­րե­լի՞ է ը­սել, թէ մա­հը՝ ա­ռանց ցա­ւի, ա­ռանց նե­ղու­թիւն­նե­րու, ա­ռանց տա­ռա­պան­քի կեան­քի մը սկիզբն է՝ ա­ռանց մար­մի­նի, միայն հո­գիին կեա՛ն­քը։ Քա­նի որ հո­գին այ­լեւս մարմ­նին զգա­ցած եւ տպա­ւոր-ւած ցա­ւե­րէն զե՛րծ է, ա­զատ եւ ան­կախ ա­մէն աշ­խար­հա­յին-նիւ­թա­կան ազ­դե­ցու­թիւն­նե­րէ։ Մա­հը՝ ա­ռանց ցա­ւի կեա՛նքն է։

Ար­դէն երբ կը կար­դանք բա­նաս­տեղ­ծ­­նե­րու եւ ի­մաս­տա­սէր­նե­րու ար­տա­յայ­տու­թիւն­նե­րը, կ՚անդ­րա­դառ­նանք այս ճշմար­տու­թեան, թէ՝ այն­քան ա­տեն որ այս աշ­խար­հի վրայ, մարմ­նա­ւոր կեանք կ՚ապ­րի մարդ, ան­խու­սա­փե­լի՛ է ցա­ւը եւ վիշ­տը, քա­նի որ մար­դուն աշ­խար­հի վրայ ապ­րե­լու ստի­պուե­լու պատ­ճա­ռը ա՛յդ է՝ տա­ռա­պիլ, ցաւ ու վիշ­տե­րու են­թար­կուիլ եւ կա­րօ­տը ու­նե­նալ երկ­նա­յին կեան­քի մը ե­րա­նու­թեան, այ­սինքն բո­լոր այդ նե­ղու­թիւն­նե­րը ապ­րիլ՝ երկ­նա­յին կեան­քի մը յոյ­սո­վը։

Աշ­խար­հա­յին-մարմ­նա­ւոր կեան­քին ան­խու­սա­փե­լի բա­ժինն է տա­ռա­պան­քը, նե­ղու­թիւն­նե­րու են­թար­կու­մը, իսկ ա­սոր փո­խա­րէն յոյ­սին լոյ­սը ա­նոր մխի­թա­րանքն է, փրկու­թեան մի­ջո­ցը եւ եր­ջան­կու­թեան ու ե­րա­նու­թեան պատ­ճա՛­ռը։

Մարդ կը ծնի՝ տա­ռա­պե­լու եւ տան­ջուե­լու հա­մար եւ կը մեռ­նի՝ այդ տա­ռա­պանք­նե­րէն ու տան­ջանք­նե­րէն փրկուե­լու հա­մար։

Ա­նոնք որ ժա­մա­նա­կա­ւոր, կարճ եր­ջան­կու­թիւն­նե­րով կը գո­հա­նան այս աշ­խար­հի վրայ եւ ի­րա­պէ՛ս ի­րենք զի­րենք ե­րա­նե­լի՜ կը զգան, ա­նոնց հա­մար մա­հը ո՛չ թէ փրկու­թիւն, այլ՝ կեան­քի վե՛րջն է։

Բայց «կեանք» ը­սուա­ծը՝ մի­ջո­ցին մէջ, ան­ժա­մա­նակ, ան­հու­նէն դէ­պի ան­հո՜ւն ըն­թա­ցող ըն­թացք մը, վի­ճակ մըն է եւ երբ հո­գին մար­մին ստա­նայ «երկ­րա­յին կեանք», իսկ ե­թէ հո­գին մարմ­նէն ան­ջա­տուի՝ «եր­կնա­յին կեանք» կ՚ա­նուա­նուի։

Բայց իր ընդ­հա­նուր ա­ռու­մով կեան­քը միշտ գո­յու­թիւն ու­նի, ան­ժա­մա­նակ է եւ մշտնջե­նա­ւո՜ր…։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Մարտ 3, 2016, Իս­թան­պուլ