ԵՐԵՒԱՆԻ «ԾԻԼ» ԴՊՐՈՑԸ

Ծա­նօ­թու­թիւն, Ի­մա­ցու­թիւն, Լե­զու, սոյն նշա­նա­բա­նի կո­րի­զին վրայ Ե­րե­ւա­նի մէջ հիմ­նուե­ցաւ ա­րեւմ­տա­հա­յե­րէ­նի ու­սուց­ման փոք­րիկ հիմ­նարկ մը, որ ե­կաւ փաս­տե­լու այն հան­գա­ման­քը, թէ հա­յե­րէն լե­զուի ան­բա­ժան մէկ մաս­նիկն է ա­րեւմ­տա­հա­յե­րէ­նը եւ ու­նի դա­րե­րու զար­գաց­ման ըն­թացք ու մա­նա­ւանդ շօ­շա­փե­լի գո­յու­թիւ­նը խարս­խող ծա­ւա­լուն ու հա­րուստ գրա­կա­նու­թիւն՝ աշ­խար­հաս­փիւռ հայ գրա­գէտ­նե­րու յար­գար­ժան դրոշ­մով:

Ա­րեւմ­տա­հա­յե­րէ­նի զար­գաց­ման ու գո­յա­տեւ­ման ա­մե­նա­մեծ սփիւռ­քեան գա­ղութ­նե­րէն մէ­կը ան­կաս­կած Սու­րիոյ Հա­լէպ քա­ղա­քի հայ հա­մայնքն է, որ թէեւ վեր­ջին հինգ տա­րի­նե­րու պա­տե­րազ­մա­կան ար­հա­ւիր­քին իբ­րեւ հե­տե­ւանք նօս­րա­ցաւ, սա­կայն կը շա­րու­նա­կէ տէր կանգ­նիլ լե­զուին ու գրա­կա­նու­թեան, ինչ­պէս նաեւ ստեղ­ծա­գոր­ծե­լով գո­յա­տե­ւել հրթիռ­նե­րու սար­սա­փազ­դու ու մա­հաս­փիւռ հա­րուած­նե­րուն տակ: Ա­յո, Հա­լէ­պի հայ հա­մայն­քը նօս­րա­ցաւ, սա­կայն հա­լէ­պա­հա­յը տա­րա­ծուե­ցաւ աշ­խար­հի զա­նա­զան հա­յա­շատ հա­մայնք­նե­րուն մէջ: Պէտք է նշել, որ մե­ծա­թիւ հա­լէ­պա­հա­յեր հաս­տա­տուե­ցան նաեւ Հա­յաս­տան, ուր հետզ­հե­տէ հա­մա­կեր­պե­ցան ա­նոր պայ­ման­նե­րուն, սա­կայն հայ­րե­նի­քի մէջ եւ այ­լուր ա­նոնք կանգ­նած են լե­զուի դժուա­րու­թեան դէմ յան­դի­ման:

Կաս­կա­ծէ վեր է, որ այդ դժուա­րու­թիւ­նը կը նուա­զի, երբ հայ­րե­նի­քի մէջ հաս­տա­տուած է ըն­տա­նի­քը, սա­կայն հոս եւս ա­րեւմ­տա­հա­յե­րէն լե­զուն կու գայ զի­ջե­լու ա­րե­ւե­լա­հա­յե­րէ­նին, մա­նա­ւանդ երբ խօս­քը կը վե­րա­բե­րի ման­կան մը, որ եր­կուու­թեան դէմ կանգ­նած է՝ տան մէջ ա­րեւմ­տա­հա­յե­րէ­նով կը հա­ղոր­դակ­ցի, դպրո­ցը՝ ա­րե­ւե­լա­հա­յե­րէ­նով: Մա­նու­կը շու­տով կ­­՚ըն­կա­լէ տեղ­ւոյն խօ­սակ­ցա­կա­նը, տե­ղա­ցի բա­րե­կամ­ներ կ՚ու­նե­նայ ու հետզ­հե­տէ տան լե­զուն եւս կը վե­րա­ծուի ա­րե­ւե­լա­հա­յե­րէ­նի:

Ա­հա այս մտո­րում­նե­րուն ար­դիւնք կը հան­դի­սա­նայ Պր. Տորք Դա­լա­լեա­նի մտայ­ղա­ցու­մը՝ ա­րեւմ­տա­հա­յա­խօս մա­նուկ­ներ եւ պա­տա­նի­ներ մէկ­տե­ղե­լու եւ խա­ղե­րով, եր­գե­րով ու զա­նա­զան զբա­ղում­նե­րով ԾԻԼ ա­րուես­տա­նո­ցի եր­դի­քին տակ զար­գաց­նե­լու եւ ու­սու­ցա­նե­լու ա­րեւմ­տա­հա­յե­րէ­նը:

Ա­րուես­տա­նո­ցի մա­սին ման­րա­մասն տե­ղե­կու­թիւն­ներ կը հա­ղոր­դէ ան մեր հար­ցե­րուն պա­տաս­խա­նե­լով.

-Ե՞րբ հիմ­նուած է ԾԻԼ-ը, ի՞նչ նպա­տակ կը հե­տապն­դէ եւ ին­չո՞ւ կո­չուած է ԾԻԼ:

-ԾԻԼ ա­նուա­նու­մը ար­տաք­նա­պէս բու­սա­կան ի­մաստ ու­նի, բայց հոս յա­պա­ւում է, որ կը նշա­նա­կէ Ծա­նօ­թու­թիւն, Ի­մա­ցու­թիւն, Լե­զու, եւ այս յա­պաւ­ման մէջ մեր աշ­խա­տան­քին ամ­բողջ էու­թիւ­նը կը բա­ցա­յայ­տուի: ԾԻԼ-ը ե­րա­խա­նե­րու ա­րուես­տա­նոց մըն է, որ հիմ­նուած է 7 Փետ­րուար 2016 թուա­կա­նին, հա­կա­ռակ ա­նոր որ նա­խա­պատ­րաս­տա­կան աշ­խա­տանք­նե­րուն ա­ւե­լի կա­նուխ նա­խա­ձեռ­նած էինք. կրնամ վկա­յել, որ ար­դէն 2015 թուա­կա­նի Սեպ­տեմ­բեր ամ­սուը­նէ տար­բեր հան­դի­պում­ներ կ՚ու­նե­նա­յի ու­սու­ցիչ­նե­րու, ա­րեւմ­տա­հա­յե­րէ­նի մաս­նա­գէտ­նե­րու եւ այս հար­ցով շա­հագրգ­ռուած այլ անձ­նա­ւո­րու­թեանց հետ, ո­րոնք պի­տի կա­րե­նա­յին օգ­նել, որ ԾԻԼ-ը ստեղ­ծուի եւ կա­յա­նայ:

-Ի՞նչ է ԾԻԼ-ի ստեղծ­ման շար­ժա­ռի­թը:

-Շար­ժա­ռի­թը ե­ղաւ հե­տա­զօ­տա­կան աշ­խա­տանքս Ե­րե­ւան հաս­տա­տուած սու­րիա­հա­յե­րուն մէջ, զոր կը կա­տա­րէի Փա­րի­զի Ա­րե­ւե­լեան լե­զու­նե­րու եւ քա­ղա­քակր­թու­թեանց ազ­գա­յին հիմ­նար­կի (INALCO) եւ Հա­յաս­տա­նի Գի­տու­թեան Պե­տա­կան Կո­մի­տէի (ԳՊԿ) ծրագ­րէն ներս: 2015 թուա­կա­նի Յու­նի­սին ե­կայ Ֆրան­սա­յէն եւ ո­րո­շե­ցի հե­տա­զօ­տու­թիւնս կեդ­րո­նաց­նել սու­րիա­հա­յե­րու կրթա­կան խնդիր­նե­րուն վրայ: Ե­րե­ւա­նի նախ­կին Կի­լի­կեան դպրո­ցին մէջ ո­րոշ ու­սում­նա­սի­րու­թիւն­ներ ը­րի, հան­դի­պում­ներ ու­նե­ցայ այդ կրթա­րա­նի ու­սու­ցիչ­նե­րուն եւ տնօ­րէ­նու­թեան հետ եւ զգա­ցի, որ սու­րիա­հա­յե­րուն հա­մար կրթա­կան կեդ­րո­նի մը բա­ցա­կա­յու­թիւ­նը ակն­յայտ է Հա­յաս­տա­նի մէջ: Կրնամ ը­սել նաեւ, որ օգ­տուե­ցայ այն հան­գա­ման­քէն, որ Ֆրան­սա­յի մէջ ա­րեւմ­տա­հա­յե­րէ­նի ու­սում­նա­սի­րու­թեան ծրագ­րի մը մէջ ընդգր­կուած էի 2013-2014 տա­րեշր­ջա­նին՝ «Ա­րեւմ­տա­հա­յե­րէ­նի վի­ճա­կը Ֆրան­սա­յի մէջ» խո­րագ­րով, նաեւ զու­գա­հե­ռա­բար կը դա­սա­ւան­դէի Փա­րի­զի եւ Լիո­նի հայ­կա­կան դպրոց­նե­րուն մէջ։ Ի վեր­ջոյ ո­րո­շե­ցի այս­տեղ հիմ­նել կեդ­րոն մը, ուր կրնամ ամ­փո­փել վեր­ջին եր­կու-ե­րեք տա­րի­նե­րու իմ գոր­ծու­նէու­թիւն­ներս՝ կրթա­կան եւ հե­տա­զօ­տա­կան:

-Ծա­նօ՞թ էք Կի­լի­կեան դպրո­ցի փակ­ման դրդա­պատ­ճառ­նե­րուն:

-Խնդի­րը այն էր, որ այդ դպրո­ցին մէջ սու­րիա­հայ ա­շա­կերտ­նե­րուն կը դա­սա­ւան­դուէր Սու­րիոյ մէջ ի­րենց ան­ցած ծրա­գի­րը, որ­պէս­զի երբ ետ վե­րա­դառ­նան՝ շա­րու­նա­կեն ի­րենց ու­սում­նա­ռու­թիւ­նը նոյն ծրագ­րի հի­ման վրայ։ Երբ յստա­կա­ցաւ, որ պա­տե­րազ­մը շուտ չ­­՚ա­ւար­տիր, ո­րո­շուե­ցաւ այս ա­շա­կերտ­նե­րը տե­ղա­ւո­րել տե­ղա­կան դպրոց­նե­րու մէջ, որ­պէս­զի սկսին դիւ­րու­թեամբ հա­մար­կուիլ տեղ­ւոյն ու­սում­նա­կան ծրագ­րե­րուն: Ես կը հա­ւա­տամ, որ կա­րե­լի էր պար­զա­պէս ծրա­գի­րը փո­խել տե­ղա­կա­նի, ա­ւելց­նել հա­յե­րէ­նով ա­ռար­կա­նե­րը, պա­հել ա­րա­բե­րէ­նի դա­սա­ւան­դու­մը իբ­րեւ օ­տար լե­զու եւ անց­նիլ ամ­բող­ջա­պէս ա­րեւմ­տա­հա­յե­րէ­նով ու­սուց­ման, ան­շուշտ դա­սա­ւան­դե­լով նաեւ ա­րե­ւե­լա­հա­յե­րէն լե­զու եւ գրա­կա­նու­թիւն։

-Հա­յաս­տա­նի պե­տա­կան կա­ռոյց­նե­րէն ի՞նչ ակն­կա­լիք­ներ ու­նիք ա­րեւմ­տա­հա­յե­րէ­նի ա­ռըն­չու­թեամբ:

-Գի­տենք որ Հա­յաս­տա­նի մէջ կայ ֆրան­սա­կան դպրոց, պարս­կա­կան, ռու­սա­կան թե­քու­մով դպրոց­ներ, ին­չո՞ւ չըլ­լայ նաեւ ա­րեւմ­տա­հա­յե­րէ­նով ա­մէ­նօ­րեայ դպրոց մը, գո­նէ մէկ հատ: Ա­րեւմ­տա­հա­յե­րէ­նը մեր լե­զուի եր­կու գրա­կան ճիւ­ղե­րէն մէկն է: Ես դէմ եմ այն կար­ծի­քին, ուր կը հնչէ, թէ ա­րեւմ­տա­հա­յե­րէ­նը մեր լե­զուի բար­բառ­նե­րէն մէկն է, ո՛չ, ա­րեւմ­տա­հա­յե­րէ­նը մեր լե­զուի եր­կու գրա­կան տար­բե­րակ­նե­րէն է, ինչ­պէս եւ ա­րե­ւե­լա­հա­յե­րէ­նը։ Վեր­ջերս ու­րա­խու­թեամբ նկա­տած եմ ա­րեւմ­տա­հա­յե­րէ­նի պաշտ­պա­նու­թեան հա­մար պե­տա­կան մա­կար­դա­կով հե­տաքրք­րուա­ծու­թիւն մը, ինչ­պէս օ­րի­նակ՝ ան­ցեալ տա­րուան Գի­տու­թիւն­նե­րու ազ­գա­յին ա­կա­դի­միոյ Լե­զուի կա­ճա­ռը, Սփիւռ­քի նա­խա­րա­րու­թեան հետ միա­տեղ կազ­մա­կեր­պե­ցին քա­նի մը գի­տա­ժո­ղով­ներ, ո­րոնց ըն­թաց­քին Սփիւռ­քի նա­խա­րա­ր Հ­րա­նոյշ Յա­կո­բեան անդ­րա­դար­ձաւ, որ ա­րեւմ­տա­հա­յե­րէ­նը պէտք է մեր հո­գա­ծու­թեան ա­ռար­կան ըլ­լայ, ինչ որ, ըստ իս, շատ ճիշդ մօ­տե­ցում մըն է: Ինչ­պէս ը­սի, ԾԻԼ ա­րուես­տա­նո­ցը բա­ցինք Փետ­րուա­րին եւ այս գոր­ծը հնա­րա­ւոր ե­ղաւ գլուխ հա­նել օգ­նու­թեամբ Հա­լէպ կազ­մա­կեր­պու­թեան, որ տեղ տրա­մադ­րեց մե­զի:

-Ովքե՞ր հե­տաքրք­րուած են ԾԻԼ-ով:

-Մեր սա­նե­րը ա­ռա­ւե­լա­պէս սու­րիա­հայ փոք­րիկ­ներն են, ո­րոնց ըն­տա­նիք­նե­րը պա­տե­րազ­մէն ճո­ղոպ­րած ու հաս­տա­տուած են Ե­րե­ւան: Այս փոք­րիկ­նե­րը ի­րենց տու­նե­րէն ներս ա­րեւմ­տա­հա­յե­րէ­նով կը հա­ղոր­դակ­ցին, դպրոց­նե­րու մէջ ա­րե­ւե­լա­հա­յե­րէ­նը ար­դէն շատ լաւ սոր­ված են, բայց ա­նոնք ԾԻԼ յա­ճա­խե­լով ա­ռիթ կ­­՚ու­նե­նան ծա­նօ­թա­նա­լու այլ ա­րեւմ­տա­հա­յա­խօս փոք­րիկ­նե­րու հետ, ա­րեւմ­տա­հա­յե­րէ­նով գի­տե­լիք­ներ կը ստա­նան, այ­սինքն ԾԻԼ-ին մէջ միայն ծա­նօ­թու­թեան եւ խա­ղե­րու պա­հեր չկան, հոս նաեւ մա­նուկ­նե­րը գի­տե­լիք­ներ կը ստա­նան եւ կը զար­գաց­նեն ի­րենց ա­րեւմ­տա­հա­յե­րէ­նի ի­մա­ցու­թիւ­նը: Մա­յի­սի 22-ին տե­ղի ու­նե­ցաւ նաեւ մեր ման­կա­պար­տէ­զին «վե­րա­մու­տը». ա­ւե­լի քան քսան պզտիկ­նե­րու ծնող­ներ փա­փաք յայտ­նած են օգ­տուե­լու մեր ման­կա­պար­տէ­զի ծա­ռա­յու­թիւն­նե­րէն։

-Իսկ մաս­նա­գէտ­ներ կա՞ն այս ա­ռու­մով:

-Ու­նինք ու­սու­ցիչ­ներ, զորս կ­­՚ա­նուա­նենք պա­տաս­խա­նա­տու­ներ։ Ու­սու­ցիչ կո­չու­մը չու­զե­ցինք գոր­ծա­ծել, քա­նի ԾԻԼ-ը դպրոց չէ, ինչ­պէս նաեւ վա­րիչ կո­չու­մը յար­մար չնկա­տե­ցինք: Հի­մա ու­նինք եօթ պա­տաս­խա­նա­տու­ներ, ո­րոնց մէջ կան ու­սու­ցիչ­ներ Հա­լէ­պէն ժա­մա­նած, նաեւ ման­կա­վարժ­ներ՝ Փա­րի­զէն ու Պէյ­րու­թէն, յոյս ու­նինք շու­տով նաեւ մե­զի կը միա­նայ ման­կա­վարժ մը եւս՝ Պո­լի­սէն, բո­լորն ալ հոս բնա­կու­թիւն հաս­տա­տած են: Բա­ցի նշեալ եօթ պա­տաս­խա­նա­տու­նե­րէն եւս եր­կու դաս­տիա­րակ-ու­սուց­չու­հի­ներ կ՚աշ­խա­տին Ման­կա­պար­տէ­զին մէջ։

-Ի՞նչ է նպա­տա­կը:

-Նպա­տա­կը այն է, որ բո­լոր ա­րեւմ­տա­հա­յա­խօս, ա­րեւմ­տա­հա­յա­գէտ կա­րող ու­ժե­րը կա­րե­նանք միա­ւո­րել ԾԻԼ-ին շուրջ, բնա­կա­նա­բար ա­նոնք, ո­րոնք հոս են:

-Ա­յո, բայց վերջ­նա­կան նպա­տա­կը դպրոց ու­նե­նա՞լն է ար­դեօք:

-Պի­տի ու­զէինք, որ ԾԻԼ-ը դառ­նար հիմք ա­րեւմ­տա­հա­յե­րէ­նի զար­գաց­ման՝ ա­րեւմ­տա­հա­յե­րէ­նի ու­սու­ցիչ­ներ պատ­րաս­տող կեդ­րոն մը եւ ե­թէ կա­րե­նանք յա­ջո­ղիլ ա­ւե­լի ընդ­լայ­նուիլ, վերջ­նա­կան նպա­տա­կը ա­րեւմ­տա­հա­յե­րէ­նով դպրոց բա­նալն է: Ար­դէն իսկ իւ­րա­քան­չիւր Կի­րա­կի օ­րուան հա­մար, ման­կա­վար­ժա­կան գոր­ծըն­թա­ցին զու­գա­հեռ, ծրա­գիր­ներ կը կազ­մենք, այ­սինքն ա­մէն Կի­րա­կի օ­րուան հա­մար շատ լուրջ աշ­խա­տանք կը տա­րուի եւ կը մտա­ծենք, որ այս ծրագ­րե­րը հե­տա­գա­յին կրնան հիմք դառ­նալ ա­ւե­լի մեծ գոր­ծե­րու հա­մար:

-Հե­տաքրք­րա­կան է այս նա­խա­գի­ծը, բայց դպրո­ցի հա­մար մեծ թի­ւով ա­շա­կերտ­նե­րու կա­րիք կայ, ինչ­պէ՞ս կրնաք լեց­նել դպրոց մը:

-Ակ­նե­րեւ է, որ թէ՛ ծնող­նե­րու, թէ՛ ե­րա­խա­նե­րու կող­մէն հե­տաքրք­րուա­ծու­թիւ­նը հետզ­հե­տէ կ­­՚ա­ճի։ Մե­զ կ­՚ո­գեշն­չէ այն փաս­տը, որ Հա­յաս­տան ծնած եւ մեծ­ցած ծնող­նե­րը նոյն­պէս հե­տաքրք­րուած են ի­րենց ե­րա­խա­նե­րը ԾԻԼ ղրկե­լով, ա­րեւմ­տա­հա­յե­րէն սոր­վե­լով։ Ուս­տի եւ ես կը հա­ւա­տամ, որ նախ պէտք է ԾԻԼ-ը կա­յաց­նենք, ա­պա երկ­րորդ քայ­լի հա­մար կը մտա­ծենք, թէ ի՞նչ պէտք է ը­նել:

-Պե­տա­կան պաշ­տօ­նեա­նե­րու ա­ռըն­չու­թեամբ ալ հար­ցեր կրնա՞ն ստեղ­ծուիլ, գի­տենք որ պե­տու­թիւ­նը թուղ­թի վրայ շատ խոս­տում­ներ տուած է, բայց ա­նոնք մնա­ցած են ան­վա­ւեր վի­ճա­կի մէջ. ա­րեւմ­տա­հա­յե­րէ­նի մա­սին է խօս­քը ան­շուշտ:

-Պե­տու­թիւ­նը կրնայ լաւ ծրագ­րեր, լաւ գա­ղա­փար­ներ ու­նե­նալ, բայց ե­թէ ա­նոնք ի­րա­կա­նաց­նող­ներ չըլ­լան՝ այդ ա­մէ­նը կը մնայ լոկ թուղ­թի վրայ: Այ­սինքն պէտք է մէ­կը ըլ­լայ, որ իր շուր­ջը հա­ւա­քէ խումբ մը եւ խում­բը աշ­խա­տի նոյն ուղ­ղու­թեամբ: Պե­տու­թիւ­նը կրնայ միայն նպաս­տա­ւոր պայ­ման­ներ ստեղ­ծել եւ չխան­գա­րել, բայց հա­մա­խոհ մար­դիկն են, որ այդ գոր­ծը կրնան գլուխ հա­նել:

-Ինչ­պէս գի­տենք, Հա­յաս­տա­նի Հան­րա­պե­տու­թեան Սահ­մա­նադ­րու­թեան մէջ մեր պե­տա­կան լե­զուի մա­սին գրուած է հա­յե­րէն, որ կը նե­րա­ռէ մեր լե­զուի եր­կու ճիւ­ղե­րը՝ ա­րե­ւե­լա­հա­յե­րէնն ու ա­րեւմ­տա­հա­յե­րէ­նը: Ար­դեօք դուք նկա­տի ու­նի՞ք այս յօ­դուա­ծը, երբ կը խօ­սիք մեր լե­զուի եր­կու գրա­կան ճիւ­ղե­րուն մա­սին:

-Ո՛չ, մենք Սահ­մա­նադ­րու­թեան հետ խնդիր չու­նինք, մեր նպա­տա­կը զուտ կրթա­կան է, ա­րեւմ­տա­հա­յե­րէ­նով հե­տա­գա­յին դպրոց մը ու­նե­նալն է եւ չեմ կար­ծեր, որ այս մէ­կը կը հա­կա­սէ Հա­յաս­տա­նի կրթա­կան հա­յե­ցա­կար­գին: Մեր հե­ռան­կա­րին մէջ է նաեւ, որ հայ մա­նու­կը պէտք է զու­գա­հե­ռա­բար ծա­նօ­թա­նայ մեր գրա­կան լե­զուի եր­կու ճիւ­ղե­րուն:

-Ի՞նչ նո­րա­գոյն մե­թոտ­ներ կ­­՚օգ­տա­գոր­ծէք ԾԻԼ-էն ներս:

-ԾԻԼ ա­րուես­տա­նո­ցին նպա­տա­կը մա­նուկ­նե­րու հա­մար ստեղ­ծելն է հա­ճե­լի մթնո­լորտ մը, ուր ա­նոնք կու գան սոր­վե­լու, բայց ոչ սո­վո­րա­կան դպրո­ցի նման, այլ խա­ղե­րով, եր­գով ու պա­րով, այդ ա­ռու­մով ալ ու­նինք են­թա­րուես­տա­նո­ցա­յին բա­ժին­ներ: ԾԻԼ-ը Կի­րա­կի օ­րե­րը մա­նուկ­նե­րը կ­­՚ըն­դու­նի ե­րեք ժա­մե­րու տե­ւո­ղու­թեամբ՝ 11.00-էն մին­չեւ 14.00-ը: Ա­մէն մէկ ժա­մը մէկ դա­սա­պահ է՝ թատ­րոն, բա­նա­րուեստ-գե­ղա­րուեստ եւ լե­զուա­խա­ղե­րու դա­սա­պա­հեր: Թատ­րո­նի պա­հը ոչ միայն թա­տե­րա­կան թեքս­տի մը բե­մա­կա­նա­ցու­մի փոր­ձերն են, այլ նաեւ մարմ­նա­կան խա­ղեր, բա­նա­վէ­ճեր, երկ­խօ­սու­թիւն­ներ, ինչ որ կը զար­գաց­նէ բա­նա­ւոր լե­զուն եւ նոր գի­տե­լիք­ներ կը հա­ղոր­դէ, մա­նուկ­նե­րուն ար­տա­յայ­տու­թիւն­նե­րը կը զար­գաց­նէ եւ ստեղ­ծա­գոր­ծե­լու հնա­րա­ւո­րու­թիւն կու տայ ա­նոնց: Բա­նա­րուեստ-գե­ղա­րուես­տի պա­հուն մեր սա­նե­րը կը սոր­վին եր­գեր, պա­րեր, նաեւ կը զբա­ղին ձե­ռա­յին աշ­խա­տան­քով: Նաեւ այս պա­հուն է, որ ե­րա­խա­նե­րը կը հա­ղոր­դակ­ցին ժո­ղովր­դա­կան բա­նա­հիւ­սու­թեան մեր նմոյշ­նե­րուն՝ եր­գեր, խա­ղիկ­ներ, ա­ւան­դազ­րոյց­ներ... Բա­նա­րուեստ-գե­ղա­րուես­տի պա­հուն բա­նա­ւոր զրոյց­նե­րու եւ հար­ցում-պա­տաս­խան­նե­րու մի­ջո­ցաւ կը զար­գա­նան մա­նուկ­նե­րու տրա­մա­բա­նե­լու, վեր­լու­ծե­լու, հար­ցադ­րում­ներ ը­նե­լու ու­նա­կու­թիւն­նե­րը։ Լե­զուա­խա­ղե­րու պա­հուն դա­սա­կան ուղ­ղագ­րու­թեամբ ա­րեւմ­տա­հա­յե­րէն կը դա­սա­ւան­դուի ա­շա­կերտ­նե­րուն, բայց ո՛չ դպրո­ցի ա­ւան­դա­կան մե­թոտ­նե­րով, այլ հե­տաքրք­րա­շարժ վար­ժու­թիւն­նե­րով, հա­նե­լուկ­նե­րով, բա­ռա­խա­ղե­րով, ո­րոնք կրնան ըլ­լալ բա­նա­ւոր եւ գրա­ւոր: Այս պա­հուն ե­րա­խա­նե­րը նաեւ ա­զատ կը ստեղ­ծա­գոր­ծեն՝ ի­րենք յօ­րի­նե­լով ա­ռակ­ներ, հա­նե­լուկ­ներ, կարճ պատ­մու­թիւն­ներ։

-Ո՞ր տա­րի­քի ե­րա­խա­նե­րու հա­մար են այս ե­րեք դա­սա­պա­հե­րը։

-Կ՚ըն­դու­նինք 6-էն 14 տա­րի­քի մա­նուկ­նե­րը, ո­րոնք բաժ­նուած են ե­րեք տա­րի­քա­յին խում­բե­րու: Այս Կի­րա­կի (Մա­յիս 22) ա­ռա­ջին ան­գամ ըլ­լա­լով ըն­դու­նե­ցինք նաեւ Ման­կա­պար­տէ­զի տա­րի­քի պզտիկ­ներ՝ 3-էն 6 տա­րե­կան։ Կը մտա­ծենք նաեւ քիչ մը բարձր տա­րի­քի պա­տա­նի­ներ ըն­դու­նիլ՝ 14-18 եւ զա­նոնք ան­ջատ խում­բի մը մէջ տե­ղա­ւո­րել, ուր կրնանք ա­ւե­լի լուրջ հար­ցե­րու մա­սին խօ­սիլ՝ գրա­կա­նու­թիւն, պատ­մու­թիւն, քա­ղա­քա­ցիա­կան դաս­տիա­րա­կու­թիւն, գու­ցէ նաեւ գի­տա­կան ա­ռար­կա­ներ:

-Քա­նի՞ մա­նուկ կայ հի­մա ԾԻԼ-ի խնամ­քին տակ:

-Հի­մա՝ այս պա­հուս մօտ ե­րե­սուն ար­ձա­նագ­րուած մա­նուկ­ներ կան: Ա­մէն Կի­րա­կի ու­նինք ե­րեք-չորս նո­րեկ­ներ: Ա­ռա­ւել՝ Ման­կա­պար­տէ­զի պզտիկ­նե­րը մօտ քսան հո­գի են։ Մեր նպա­տակն է, որ ա­րեւմ­տա­հա­յե­րէ­նը ըլ­լայ խօ­սուող եւ ապ­րող լե­զու ու կը հա­ւա­տանք, որ այս հար­ցի լուծ­ման բա­նա­լին Հա­յաս­տա­նի մէջ է, ո­րով­հե­տեւ սփիւռ­քի մէջ թէ՛ ա­րեւմ­տա­հա­յե­րէ­նի, թէ՛ ա­րե­ւե­լա­հա­յե­րէ­նի գոր­ծա­ծու­թիւ­նը հետզ­հե­տէ կը մա­րի, իսկ Հա­յաս­տա­նը որ­պէս պե­տու­թիւն կրնայ պաշտ­պան ու զօ­րա­վիգ կանգ­նիլ ընդ­հան­րա­պէս հա­յե­րէն լե­զուի զար­գաց­ման ի նպաստ:

-Ա­րեւմ­տա­հա­յե­րէ­նի ման­կա­վարժ-մաս­նա­գէտ­նե­րու հարցն ալ էա­կան պէտք է ըլ­լայ, քա­նի որ Հա­յաս­տա­նի մէջ գրե­թէ չկան, Հա­լէ­պէն ալ ե­կող­նե­րը քիչ են:

-Հի­մա շատ լաւ կազմ մը ու­նինք, կազ­մի ան­դամ­նե­րը կը ներ­կա­յաց­նեն ա­րեւմ­տա­հա­յե­րէ­նի տար­բեր կեդ­րոն­ներ. թէեւ ա­նոնք բա­ւա­կան ե­րի­տա­սարդ են, բայց ու­նին եր­կար տա­րի­նե­րու աշ­խա­տան­քա­յին փորձ զա­նա­զան եր­կիր­նե­րու մէջ, այս ալ շատ կա­րե­ւոր է ըստ իս, որ ա­րեւմ­տա­հա­յե­րէ­նը որ­պէս մէկ երկ­րի տար­բե­րակ չդա­սա­ւան­դուի, այլ որ­պէս ընդ­հա­նուր: Ձե­ւով մը ԾԻԼ-ը կրնայ դառ­նալ նաեւ ա­րեւմ­տա­հա­յե­րէ­նի կա­նո­նա­կարգ­ման վայր, այս է պատ­ճա­ռը որ կը փա­փա­քինք սու­րիա­հայ, ֆրան­սա­հայ, լի­բա­նա­նա­հայ պա­տաս­խա­նա­տու­նե­րու կող­քին մեր կազ­մին մէջ ներգ­րա­ւել նաեւ պոլ­սա­հայ, ա­մե­րի­կա­հայ, գա­նա­տա­հայ մաս­նա­գէտ­ներ, ե­թէ ա­նոնք կ­­՚ապ­րին Հա­յաս­տա­նի մէջ։ Ինչ կը վե­րա­բե­րի մա­նուկ­նե­րուն, ա­նոնց մեծ մա­սը սու­րիա­հա­յեր են, բայց կան նաեւ Պէյ­րութ եւ Ե­րե­ւան ծնած ե­րա­խա­ներ:

-Ձեր նպա­տակ­նե­րու ի­րա­կա­նաց­ման ճամ­բուն ի՞նչ մեծ հար­ցեր ու­նիք:

-Ա­մե­նա­մեծ խնդի­րը տե­ղի հարցն էր, զոր մե­զի սի­րա­յօ­ժար ձե­ւով տրա­մադ­րեց Հա­լէպ կազ­մա­կեր­պու­թիւ­նը: Ա­մէն Կի­րա­կի 3 ժամ կ­­՚օգ­տա­գոր­ծենք այս վե­րա­նո­րո­գուած սրա­հը, որ կը գտնուի Վար­դա­նանց փա­կու­ղիի 8ա հաս­ցէի վրայ, Վեր­նի­սա­ժէն ոչ շատ հե­ռու, ո­րու հա­մար ալ շատ շնոր­հա­կալ ենք Տի­կին Ա­նի Պա­լը­խեա­նին։ Սա­կայն ներ­կա­յիս՝ մա­նուկ­նե­րու թի­ւի ա­ճը, ման­կա­պար­տէ­զի բա­ցու­մը, պա­տա­նի­նե­րու խում­բին նա­խա­գի­ծը, այս ա­մէ­նը մե­զի մտա­ծել կու տան ու­րիշ օ­րեր ալ ա­րուես­տա­նո­ցա­յին աշ­խա­տանք­ներ կազ­մա­կեր­պե­լու մա­սին, ինչ որ բա­ւա­կան դժուա­րու­թիւն­նե­րու հետ կա­պուած է, նախ եւ ա­ռաջ՝ տե­ղի պատ­ճա­ռաւ։

-Գի­տենք որ ձեր պա­տաս­խա­նա­տու­նե­րը անվ­ճար կ­­՚աշ­խա­տին, որ­քա՞ն ա­տեն կա­րե­լի է զի­րենք անվ­ճար պա­հել:

-Ու­րեմն, հի­մա աշ­խա­տող­նե­րը բո­լո­րը կա­մա­ւոր­ներ են, իւ­րա­քան­չիւր պահ ու­նի եր­կու պա­տաս­խա­նա­տու, բայց եւ այն­պէս մեր այս գոր­ծը լուրջ հիմ­քե­րու վրայ դնե­լու հա­մար ան­շուշտ որ պա­տաս­խա­նա­տու­նե­րը պէտք է վար­ձատ­րուին: Քա­նի մը ա­միս ա­ռաջ դի­մած էինք «Գա­լուստ Կիւլ­պէն­կեան» հիմ­նար­կին, վեր­ջերս ի­րենց կող­մէն դրա­կան պա­տաս­խան ստա­ցանք, պայ­մա­նա­գիր մը ստո­րագ­րած ենք եւ շատ շու­տով բո­լոր պա­տաս­խա­նա­տու­նե­րը ի­րենց կա­տա­րած աշ­խա­տան­քին դի­մաց պէտք է վար­ձատ­րուին։

-Սփիւռ­քը ի՞նչ ը­նե­լիք կրնայ ու­նե­նալ ձեր այս կազ­մա­կեր­պու­թեան օգ­տին:

-Ան­շուշտ որ մեր հայ­կա­կան սփիւռ­քը մեծ նե­րուժ ու­նի, չնա­յած որ բա­ւա­կան տա­րա­սեռ է եւ տա­րաբ­նակ։ Ան մեծ ներդ­րում կրնայ ու­նե­նալ ոչ միայն ա­րեւմ­տա­հա­յե­րէ­նի, այ­լեւ Հա­յաս­տա­նի մէջ կրթու­թեան զար­գաց­ման հար­ցին մէջ ընդ­հան­րա­պէս։ Մենք նոյն­պէս մեր կող­մէն կը մտա­ծենք, թէ ին­չո՞վ մե՛նք կրնանք օ­ժան­դա­կել սփիւռ­քին։ Ես լիա­յոյս եմ, որ ե­րեք-չորս տա­րի վերջ մեր ԾԻԼ-ի շրջա­նա­ւարտ­նե­րը կրնան ո՛չ միայն Հա­յաս­տա­նի, այ­լեւ սփիւռ­քի զա­նա­զան դպրոց­նե­րուն մէջ աշ­խա­տանք տա­նիլ: Մեր վերջ­նա­կան նպա­տա­կը նաեւ սփիւռ­քի հա­մար մաս­նա­գէտ­ներ պատ­րաս­տելն է: Ի վեր­ջոյ, սփիւռ­քին ը­րած ներդ­րու­մը կրնայ նո­րէն վե­րա­դառ­նալ սփիւռ­քին։

Ա­ՆՈՒՇ ԹՐՈՒԱՆՑ եւ Ա­ՆԻ ԲՐԴՈ­ՅԵԱՆ-ՂԱ­ԶԱ­ՐԵԱՆ