ՔՍԱՆԻՆՆԵՐՈՐԴ ԵՐԿԻՐԸ

Գեր­մա­նիա ե­րէկ իր տե­ղը ա­ռաւ  աշ­խար­հի այն եր­կիր­նե­րու շար­քին, ո­րոնք պաշ­տօ­նա­պէս կը ճանչ­նան հա­յոց ցե­ղաս­պա­նու­թիւ­նը։ Ան դար­ձաւ 29-րդ եր­կի­րը այդ շար­քին մէջ։

Ե­րէկ, Պուն­տես­թակ ըն­դու­նեց բա­նա­ձեւ մը, ո­րու բո­վան­դա­կու­թեան մէջ 1915 թուա­կա­նի դէպ­քե­րը ո­րա­կուե­ցան որ­պէս ցե­ղաս­պա­նու­թիւն։ Գեր­մա­նիոյ խորհր­դա­րա­նին այս աղմ­կա­յա­րոյց ո­րո­շու­մը անն­կա­րա­գրե­լի զայ­րոյթ մը պատ­ճա­ռած է Ան­գա­րա­յին։ Թուր­քիա օ­րե­րէ ի վեր ան­մի­ջա­կան ու­շադ­րու­թեամբ կը հե­տե­ւէր Պեր­լի­նի ի­րա­դար­ձու­թիւն­նե­րուն։ Ար­դիւն­քին ե­րէկ կէ­սօ­րուան ժա­մե­րուն հան­րա­յին կար­ծի­քին ու­շադ­րու­թիւ­նը լա­րուե­ցաւ Պուն­տես­թա­կի վրայ, ուր քուէար­կու­թեան դրուե­ցաւ հայ­կա­կան բա­նա­ձե­ւը։ Գեր­մա­նա­կան խորհր­դա­րա­նէն ներս ներ­կա­յա­ցուած բո­լոր կու­սակ­ցու­թիւն­նե­րուն ե­րես­փո­խան­նե­րը հա­ւա­նու­թիւն տուին այս բա­նա­ձե­ւին։ Պուն­տես­թա­կի նա­խա­գահ Նոր­պերթ Լա­մերթ վա­րեց նիս­տը, ո­րու մաս­նա­կից ե­րես­փո­խան­նե­րէն միայն մէ­կը դէմ քուէար­կեց բա­նա­ձե­ւին հա­մար եւ ու­րիշ մէկն ալ մնաց ձեռն­պահ։ Մնա­ցեալ բո­լոր ե­րես­փո­խան­նե­րը հա­ւա­նու­թիւն տուին նա­խագ­ծին, որ ըն­դու­նուե­ցաւ գրե­թէ միա­ձայ­նու­թեամբ։

Պուն­տես­թա­կի ե­րէ­կուան ժո­ղո­վին հե­տե­ւե­ցան նաեւ ինչ­պէս Թուր­քիոյ եւ Հա­յաս­տա­նի դես­պա­նու­թիւն­նե­րուն ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­նե­րը, այն­պէս ալ գեր­մա­նա­հայ հա­մայն­քէն հո­գե­ւո­րա­կան կամ աշ­խար­հա­կան գոր­ծիչ­ներ։ Բա­նա­ձե­ւի ըն­դու­նուե­լէն վերջ գեր­մա­նա­հայ հա­մայն­քի ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­նե­րը պար­զե­ցին գեր­մա­նե­րէ­նով շնոր­հա­կա­լու­թեան պաս­տառ­ներ։ Մինչ այդ, հա­յե­րը ցոյց մըն ալ կազ­մա­կեր­պե­ցին Պուն­տես­թա­կի շէն­քին առ­ջեւ։  

Հայ­կա­կան հար­ցին վե­րա­բե­րեալ այս զգա­յա­ցունց ի­րա­դար­ձու­թիւ­նը ե­կաւ յե­ղաշր­ջել Թուր­քիոյ օ­րա­կար­գը։ Հան­րա­պե­տու­թեան նա­խա­գահ Րէ­ճէպ Թայ­յիպ Էր­տո­ղան, որ կը գտնուէր Քե­նիա­յի մէջ, խիստ ո­ճով մը ար­ձա­գան­գեց Գեր­մա­նիոյ այս նա­խա­ձեռ­նու­թեան։ Ան ը­սաւ, որ յա­րա­բե­րու­թիւն­նե­րը պի­տի ազ­դուին լրջօ­րէն։ Իր կար­գին, Վար­չա­պետ Պի­նա­լի Եըլ­տը­րըմն ալ բո­ղոք յայտ­նեց ո­րոշ­ման դէմ եւ ը­սաւ, թէ թուրք ազ­գը իր պատ­մու­թեան մէջ չու­նի է­ջեր, ո­րոնց պատ­ճա­ռով պէտք է խո­նար­հէ իր գլու­խը։ Վար­չա­պե­տը շեշ­տեց, թէ Ան­գա­րա անհ­րա­ժեշտ քայ­լե­րուն պի­տի դի­մէ ան­վա­րան։ Այս բուռն բո­ղո­քի մթնո­լոր­տին մէջ Թուր­քիա խորհր­դակ­ցու­թիւն­նե­րու հա­մար ետ կան­չեց Պեր­լի­նի մօտ իր դես­պա­նը՝ Հիւ­սէ­յին Ավ­նի Քարս­լըօղ­լուն, որ ե­րէկ ե­րե­կո­յեան ժա­մե­րուն վե­րա­դար­ձաւ եր­կիր։ Մինչ այդ Ար­տա­քին գոր­ծոց նա­խա­րա­րու­թիւն հրա­ւի­րուե­ցաւ Ան­գա­րա­յի մօտ Գեր­մա­նիոյ դես­պա­նը։ Նկա­տի ու­նե­նա­լով, որ դես­պա­նը կը բա­ցա­կա­յէր, ի­րեն փո­խա­րէն նա­խա­րա­րու­թիւն ներ­կա­յա­ցաւ դես­պա­նա­տան հա­ւա­տար­մա­տա­րը։

Թուր­քիոյ այս բուռն հա­կազ­դե­ցու­թեան մթնո­լոր­տին մէջ Պեր­լի­նի ղե­կա­վա­րու­թիւ­նը որ­դեգ­րած է ա­ւե­լի պա­ղա­րիւն դիր­քո­րո­շում մը։ Գեր­մա­նիոյ Վար­չա­պետ Ան­կե­լա Մեր­քէլ, որ չմաս­նակ­ցե­ցաւ ե­րէ­կուան խորհր­դա­րա­նա­կան նիս­տին, յի­շե­ցուց, թէ Թուր­քիա եւ Գեր­մա­նիա բա­զում կա­պեր ու­նին ի­րա­րու հետ։ Ըստ Մեր­քէ­լի, ե­թէ նոյ­նիսկ նիւ­թի մը շուրջ ու­նե­նան տա­րա­կար­ծու­թիւն­ներ, ա­պա շատ խոր են եր­կու եր­կիր­նե­րու բա­րե­կա­մու­թիւնն ու ռազ­մա­վա­րա­կան յա­րա­բե­րու­թիւն­նե­րը։

Ան­կե­լա Մեր­քէլ դի­տել տուաւ, որ Գեր­մա­նիա կը խրա­խու­սէ Թուր­քիա-Հա­յաս­տան երկ­խօ­սու­թիւ­նը։ Պեր­լին լաւ յա­րա­բե­րու­թիւն­նե­րու կը ձգտի Ան­գա­րա­յի հետ։

Ե­ՐԵ­ՒԱ­ՆԷՆ ԱՐ­ՁԱ­ԳԱՆԳ

Միւս կող­մէ, Ե­րե­ւա­նի ղե­կա­վա­րու­թիւնն ալ ե­րէկ ան­մի­ջա­պէս ար­ձա­գան­գեց Պուն­տես­թա­կի ո­րոշ­ման։ Հա­յաս­տա­նի Նա­խա­գահ Սերժ Սարգ­սեան շնոր­հա­կա­լա­կան հե­ռագ­րեր ու­ղար­կեց Գեր­մա­նիոյ Նա­խա­գահ Եոա­քիմ Կաու­քին, Պուն­տես­թա­կի նա­խա­գահ Նոր­պերթ Լամ­եր­թին եւ Վար­չա­պետ Ան­կե­լա Մեր­քէ­լին։ Սարգ­սեան շնոր­հա­կա­լու­թիւն յայտ­նեց Գեր­մա­նիոյ այն բո­լոր քա­ղա­քա­կան եւ հա­սա­րա­կա­կան ու­ժե­րուն, ո­րոնք ի­րենց վճռա­կան խօս­քը ը­սին այս հար­ցին մէջ։ Սարգ­սեան հա­մո­զուած է, որ այս բա­նա­ձե­ւը պի­տի ու­նե­նայ իր ու­րոյն դե­րը՝ ցե­ղաս­պա­նու­թիւն­նե­րու ճա­նաչ­ման եւ կան­խար­գիլ­ման գոր­ծին մէջ։ Ան Պուն­տես­թա­կի այս քայ­լը պատ­մա­կան հա­մա­րեց ամ­բողջ քա­ղա­քա­կիրթ աշ­խար­հին տե­սա­կէ­տէ։

«Սա ու­ղերձ մըն է ամ­բողջ աշ­խար­հին առ այն, որ մարդ­կու­թեան դէմ գոր­ծուած նոյ­նիսկ հա­րիւր տա­րուան վա­ղե­մու­թեամբ յան­ցա­գոր­ծու­թիւն­նե­րը ոչ միայն չեն մոռ­ցուիր, այ­լեւ կը դա­տա­պար­տուին՝ ճշգրիտ բնո­րոշ­մամբ», նշած է Սերժ Սարգ­սեան։

Իր կար­գին, Հա­յաս­տա­նի Ար­տա­քին գոր­ծոց նա­խա­րար Ե­դուարդ Նալ­պան­տեանն ալ ե­րէկ յայտ­նեց, որ Պուն­տես­թա­կի կող­մէ ըն­դու­նուած այս բա­նա­ձե­ւը ան­ցեալ տա­րի Եոա­քիմ Կաու­քի կող­մէ կա­տա­րուած յայ­տա­րա­րու­թեան հետ միա­սին կը հան­դի­սա­նան Գեր­մա­նիոյ ար­ժէ­քա­ւոր ներդ­րու­մը ոչ միայն հա­յոց ցե­ղաս­պա­նու­թեան մի­ջազ­գա­յին ճա­նաչ­ման ու դա­տա­պարտ­ման ուղ­ղու­թեամբ, այլ նաեւ ընդ­դէմ ցե­ղաս­պա­նու­թիւն­նե­րու, մարդ­կու­թեան դէմ յան­ցա­գոր­ծու­թիւն­նե­րու կան­խար­գիլ­ման հա­մա­մարդ­կա­յին պայ­քա­րին մէջ։ «Մի­ջազ­գա­յին հան­րու­թիւ­նը հա­րիւր տա­րիէ ի վեր կը սպա­սէ, որ Թուր­քիա ա­ռե­րե­սուի իր պատ­մու­թեան հետ», նշեց Նալ­պան­տեան։ 

Արտաքին գործոց նախարարութիւնը հանդէս եկաւ  յայտարարութիւնով մը՝ բողոքելով Գերմանիոյ դէմ

ԱՄՕԹԱԼԻ ՈՐՈՇՈՒՄ

ԱԶԳԱՅԻՆ ՄԵԾ ԺՈՂՈՎԻ ԵՐԵՔ ԿՈՒՍԱԿՑՈՒԹԻՒՆՆԵՐՆ ԱԼ ՄԻԱՑԱՆ ՀԱԿԱԶԴԵՑՈՒԹԵԱՆ ԱԼԻՔԻՆ - ՖՐԱՆՔ ՎԱԼԹԷՐ ՇԹԱՅՆՄԱՅԷՐ ԲՆԱԿԱՆՈՆ ԿԸ ՀԱՄԱՐԷ ԲՈՒՌՆ ԱՐՁԱԳԱՆԳՆԵՐԸ

Ըստ Ճէմ Էօզտեմիրի, եթէ Ցիւրիխի մէջ Թուրքիոյ եւ Հայաստանի միջեւ ստորագրուած յարաբերութիւններու բնականոնացման ուղղեալ արձանագրութիւնները կեանքի կոչուէին, ապա ներկայ նախագիծը օրակարգի վրայ պիտի չըլլար

Ար­տա­քին գոր­ծոց նա­խա­րա­րու­թիւ­նը ե­րէկ խիստ յայ­տա­րա­րու­թիւ­նով մը հան­դէս ե­կաւ՝ բո­ղոք յայտ­նե­լով Գեր­մա­նիոյ դէմ։ Յայ­տա­րա­րու­թեան մէջ Պուն­տես­թա­կի կող­մէ ըն­դու­նուած ո­րո­շու­մը ո­րա­կուե­ցաւ ա­մօ­թա­լի։ Ընդգ­ծուե­ցաւ, թէ Թուր­քիա սոր­վե­լու ո­չինչ ու­նի Գեր­մա­նիոյ խորհր­դա­րա­նէն։ Նա­խա­րա­րու­թիւ­նը մատ­նան­շեց, թէ 1915-ին պա­տա­հած­նե­րուն շուրջ միա­կող­մա­նի ձե­ւով կը պար­տադ­րուի հայ­կա­կան կող­մին ըն­կա­լու­մը եւ այս քա­ղա­քա­կա­նու­թեան ե­տին կանգ­նած է թրքա­տեա­ցու­թիւնն ու իս­լա­մա­տեա­ցու­թիւ­նը, ո­րոնք կը հաս­նին ցե­ղա­պաշ­տու­թեան սահ­ման­նե­րուն։ Նշուած է նաեւ, որ Նա­մի­պիա­յէն մին­չեւ Հո­լո­քոստ՝ մարդ­կու­թեան դէմ գոր­ծուած յան­ցա­գոր­ծու­թիւն­նե­րու խոր թրավ­մա­յին դրսե­ւո­րումն է Պուն­տես­թա­կին այս ո­րո­շու­մը։

Իր կար­գին Ար­տա­քին գոր­ծոց նա­խա­րար Մեւ­լիւտ Չա­վու­շօղ­լուն ալ նշեց, թէ Գեր­մա­նիա կը փոր­ձէ փա­կել իր պատ­մու­թեան մութ է­ջե­րը, սա­կայն այդ բա­նին մի­ջո­ցը չէ ան­պա­տաս­խա­նա­տու եւ ան­հիմն խորհր­դա­րա­նա­կան ո­րո­շում­նե­րով ու­րիշ եր­կիր­նե­րու պատ­մու­թեան մրո­տու­մը։

Ար­տա­քին գոր­ծոց նա­խա­րա­րու­թեան ա­ռըն­թեր, ե­րէկ Ազ­գա­յին մեծ ժո­ղո­վի եր­դի­քին տակ ներ­կա­յա­ցուած չորս կու­սակ­ցու­թիւն­նե­րէն ե­րեքն ալ հան­դէս ե­կան հա­մա­տեղ յայ­տա­րա­րու­թիւ­նով մը՝ միա­նա­լով հա­կազ­դե­ցու­թեան ա­լի­քին։ ԱՔ կու­սակ­ցու­թեան, ՃՀՓ­-ի եւ ՄՀՓ­-ի հա­մա­տեղ յայ­տա­րա­րու­թեան մէջ Պուն­տես­թա­կի ո­րո­շու­մը հա­մա­րուե­ցաւ ա­նըն­դու­նե­լի ու պա­խա­րա­կուե­ցաւ։ Շեշ­տուե­ցաւ, որ այդ ո­րո­շու­մը մի­տուած է օ­րի­նա­կա­նաց­նե­լու՝ 1915 թուա­կա­նի դէպ­քե­րուն շուրջ ան­հիմն ցե­ղաս­պա­նու­թեան պնդում­նե­րը։

Պեր­լի­նի ղե­կա­վա­րու­թիւնն ալ ար­ձա­գան­գեց Ան­գա­րա­յէն հնչած բուռն հա­կազ­դե­ցու­թիւն­նե­րուն։ Գեր­մա­նիոյ Ար­տա­քին գոր­ծոց նա­խա­րար Ֆրանք Վալ­թէր Շթայն­մա­յէր յայ­տա­րա­րեց, թէ բնա­կա­նոն կը հա­մա­րէ Թուր­քիոյ հա­կազ­դե­ցու­թիւ­նը։ «Կը հա­ւա­տամ, որ յա­ռա­ջի­կայ օ­րե­րուն միաս­նա­բար պի­տի յա­ջո­ղինք չա­փա­զանց հա­կազ­դե­ցու­թիւն­նե­րուն տե­ղի չտա­լու», ը­սաւ գեր­մա­նա­ցի նա­խա­րա­րը։

Միւս կող­մէ, Պուն­տես­թա­կի թրքա­կան ար­մատ­նե­րով խորհր­դա­րա­նա­կան­նե­րէն Ճէմ Էօզ­տե­միր բա­նա­ձե­ւի ըն­դու­նուե­լէն վերջ հան­դէս ե­կաւ յայ­տա­րա­րու­թիւն­նե­րով։ Ան ե­րէկ ըն­դու­նուած բա­նա­ձե­ւի մղիչ ու­ժե­րէն մին էր եւ Պուն­տես­թա­կի ամ­պիո­նէն ու­նե­ցած ե­լոյ­թին ըն­թաց­քին լամ­բա­կին վրայ զե­տե­ղած էր ան­մո­ռուկ մը։ Թուր­քիոյ մէջ Ճէմ Էօզ­տե­միր այս շրջա­նին քննա­դա­տու­թեան կ՚են­թար­կուի՝ այն մօ­տե­ցու­մով, թէ հայ­կա­կան հար­ցին շուրջ իր դիր­քո­րո­շու­մը հա­կա­սա­կան է։ Ե­թէ ան­ցեա­լի մէջ Ճէմ Էօզ­տե­միր կողմ­նա­կից չէր հայ­կա­կան հար­ցին խորհր­դա­րա­նի հար­թու­թեան վրայ քննարկ­ման, ա­պա այ­սօր դար­ձաւ բուռն պաշտ­պա­նը Պուն­տես­թա­կի բա­նա­ձե­ւին։ Մեկ­նա­բա­նե­լով այս ե­րե­ւոյ­թը Ճէմ Էօզ­տե­միր յայտ­նեց, թէ իր դիր­քո­րո­շու­մը ան­փո­փոխ է։ Ե­թէ 2009 թուա­կա­նին Ցիւ­րի­խի մէջ Թուր­քիոյ եւ Հա­յաս­տա­նի մի­ջեւ ստո­րագ­րուած, յա­րա­բե­րու­թիւն­նե­րու բնա­կա­նո­նաց­ման ուղ­ղեալ ար­ձա­նագ­րու­թիւն­նե­րը կեան­քի կո­չուած ըլ­լա­յին, ա­պա ներ­կա­յիս նման բա­նա­ձեւ մը օ­րա­կար­գի վրայ պի­տի չգար։ Գեր­մա­նա­կան մա­մու­լին տուած հար­ցազ­րոյ­ցին մէջ Ճէմ Էօզ­տե­միր նշեց, թէ ան­ցեա­լին Թուր­քիոյ բնակ­չու­թեան մէկ քա­ռոր­դը կը բաղ­կա­նար քրիս­տո­նեա­նե­րէ, իսկ ներ­կա­յիս քրիս­տո­նեա­նե­րը բնակ­չու­թեան նոյ­նիսկ մէկ տո­կո­սը չեն կազ­մեր ու ա­նոնք կը վտա­րուին երկ­րէն։

Տե­ղա­կան մա­մու­լը մաս­նա­ւոր ու­շադ­րու­թեան ա­ռար­կայ կը դարձ­նէ նաեւ Պուն­տես­թա­կի թրքա­կան ար­մատ­նե­րով ե­րես­փո­խան­նե­րու դիր­քո­րո­շու­մը։ Ա­նոնց թիւն է տասն­մէկ։ Ա­նոնց­մէ եր­կու­քը քուէար­կու­թեան չէ մաս­նակ­ցած։ Թրքա­կան ար­մատ­նե­րով ե­րես­փո­խան­նե­րուն առ­նուազն եօթն քուէար­կած է ի նպաստ բա­նա­ձե­ւին։ Գեր­մա­նիոյ կա­ռա­վա­րու­թեան կազ­մին մէջ ալ կը գտնուի թրքա­կան ար­մատ­նե­րով նա­խա­րար մը՝ Այ­տան Էօ­զօ­ղուզ, որ եւս պաշտ­պա­նեց ե­րէ­կուան բա­նա­ձե­ւը։

Թուր­քիոյ մէջ հան­րա­յին կար­ծի­քը ու­շադ­րու­թիւն կը կեդ­րո­նաց­նէ նաեւ այս բա­նա­ձե­ւին վե­րա­բե­րեալ ու­րիշ հե­ռան­կա­րի մը վրայ։ Ար­դա­րեւ, Պուն­տես­թա­կի ո­րո­շու­մը յա­ռա­ջի­կայ շրջա­նին պի­տի յղուի Գեր­մա­նիոյ նա­հան­գա­յին խորհր­դա­րան­նե­րուն, քա­նի որ Գեր­մա­նիան դաշ­նակ­ցու­թիւն մըն է։ Ըն­դու­նուած բա­նա­ձե­ւին մէջ նա­խա­տե­սուած է երկ­րի դա­սա­գիր­քե­րուն մէջ նե­րառ­նել հա­յոց ցե­ղաս­պա­նու­թիւ­նը։ Քա­ղա­քա­կան մեկ­նա­բան­նե­րու դի­տարկ­մամբ, հե­տաքրք­րա­կան պի­տի ըլ­լայ նա­հան­գա­յին խորհր­դա­րան­նե­րուն այս նիւ­թին շուրջ վե­րա­բեր­մուն­քը։ Ար­դա­րեւ, կարգ մը նա­հանգ­ներ նոյ­նիսկ խորհր­դա­րա­նա­կան նման ո­րո­շու­մի մը բա­ցա­կա­յու­թեան պայ­ման­նե­րով ի­րենց շրջան­նե­րուն մէջ կ՚ու­սու­ցա­նեն հա­յոց տե­սա­կէտ­նե­րը։ Հե­տաքրք­րա­կա­նը այն է, որ թրքաբ­նակ նա­հանգ­նե­րու խորհր­դա­րան­նե­րը ինչ­պի­սի դիր­քո­րոշ­ման մը պի­տի հե­տե­ւին այս ուղ­ղու­թեամբ։