«ԽԱՉ»ԻՆ ՆՇԱՆԱԿՈՒԹԻՒՆԸ

Քրիս­տո­նեան կը սկսի իր օ­րը՝ իր ա­ղօթք­նե­րը եւ իր գոր­ծե­րը Խա­չին նշա­նով՝ «յա­նուն Հօր եւ Որդ­ւոյ եւ Հոգ­ւոյն Սրբոյ. Ա­մէն» խա­չակն­քուե­լով։

Ար­դա­րեւ ինք­զինք խա­չակն­քել՝ կեան­քի մը սկսե­լու ա­ռա­ջին քա՛յլն է, «նոր»ը ցոյց տուող նշան մը՝ ո­րուն ա­պա­ւի­նե­լով կը նե­տուի այդ «ա­ռա­ջին քայլ»ը։ Այս կեր­պով, քրիս­տո­նեան իր օ­րը կը նուի­րէ Աս­տու­ծոյ փառ­քին եւ կը դի­մէ Փրկչին շնորհ­քին՝ որ ի­րեն կա­րե­լիու­թիւ­նը եւ կա­րո­ղու­թիւ­նը կու տայ գոր­ծե­լու Ս. Հո­գիով իբ­րեւ Հօր որ­դին։ Ուս­տի խա­չին նշա­նը կը զօ­րաց­նէ մարդս՝ դժուա­րու­թիւն­նե­րու, նե­ղու­թիւն­նե­րու եւ փոր­ձու­թիւն­նե­րու մէջ, եւ կը քա­ջա­լե­րէ։

Խա­չա­նի­շը՝ Քրիս­տո­սի կնի­քը կը դրոշ­մէ քրիս­տո­նեա­յի վրայ, որ Ի­րե՛ն պի­տի պատ­կա­նի։ Ան նաեւ կը նշա­նա­կէ փրկու­թեան այն շնորհ­քը, զոր Քրիս­տոս մար­դուս հա­մար ձեռք ձգեց Իր Խա­չով։

Ե­կե­ղե­ցին հաս­տա­տած է «խորհր­դա­կեր­պեր», ո­րոնք սրբա­զան նշան­ներ են, եւ սուրբ խոր­հուրդ­նե­րուն հետ ո­րոշ նշա­նա­կու­թեամբ, յատ­կա­պէս «հո­գե­ւոր ար­դիւնք»նե­րու նշան են եւ Ե­կե­ղեց­ւոյ ա­ղօթ­քով զա­նոնք ձեռք կը ձգեն։

Այս խորհր­դա­կեր­պե­րով մար­դիկ տրա­մա­դիր կը դառ­նան ըն­դու­նե­լու սուրբ խոր­հուրդ­նե­րուն գլխա­ւոր ար­դիւն­քը։ Ա­նոնց­մով կեան­քի զա­նա­զան պա­րա­գա­նե­րը կը սրբա­ցուին։

Խորհր­դա­կեր­պե­րը Ե­կե­ղեց­ւոյ կող­մէ հաս­տա­տուած են սրբաց­նե­լու հա­մար Ե­կե­ղեց­ւոյ կարգ մը պաշ­տօ­նա­տա­րու­թիւն­նե­րը, կեան­քի ո­րոշ վի­ճակ­նե­րը, քրիս­տո­նեայ կեան­քին այ­լա­զան պա­րա­գա­նե­րը, ինչ­պէս նաեւ մար­դոց օգ­տա­կար ե­ղող կարգ մը ի­րե­րու գոր­ծա­ծու­թիւ­նը։

Այս խորհր­դա­կեր­պե­րը կը բաղ­կա­նան ա­ղօթ­քէ մը, ո­րուն յա­ճախ կ՚ըն­կե­րա­նայ ո­րոշ «նշան» մը, ինչ­պէս՝ ձե­ռադ­րու­մը, Խա­չի նշա­նը, խա­չակն­քու­մը եւ օրհ­նեալ ջու­րով սրսկու­մը։

Խորհր­դա­կեր­պե­րը Սուրբ Հո­գիին շնորհ­քը չեն տար, ինչ­պէս որ կու տան զայն սուրբ խոր­հուրդ­նե­րը, բայց Ե­կե­ղեց­ւոյ ա­ղօթ­քով՝ ա­նոնք մար­դի­կը կը նա­խա­պատ­րաս­տեն շնորհ­քը ըն­դու­նե­լու եւ ա­նոր հետ գոր­ծակ­ցե­լու։

Այս կեր­պով՝ լաւ տրա­մադ­րուած հա­ւա­տա­ցեալ­նե­րու մօտ, կեան­քի գրե­թէ բո­լոր դէպ­քե­րը կը սրբա­նան աս­տուա­ծա­յին այն շնորհ­քով, որ կը բխի Քրիս­տո­սի չար­չա­րան­քի, խա­չե­լու­թեան, մա­հուան եւ Յա­րու­թեան զատ­կա­կան խոր­հուր­դէն, քա­նի որ Ան­կէ է որ բո­լոր սուրբ խոր­հուրդ­նե­րը եւ խորհր­դա­կեր­պե­րը կ՚առ­նեն ի­րենց զօ­րու­թիւ­նը։ Ուս­տի չկա՛յ գրե­թէ ոչ մէկ նիւ­թա­կան ա­ռար­կա­յի պա­տուա­ւոր ու շնոր­հա­լի գոր­ծա­ծու­թիւն, որ չկա­րե­նայ ուղ­ղուիլ դէ­պի այս նպա­տա­կը՝ որ է՝ սրբա­ցու­մը մար­դուն եւ գո­վա­բա­նու­թիւնն ու փա­ռա­բա­նու­թիւ­նը Աս­տու­ծոյ։

Խորհր­դա­կեր­պե­րը՝ նախ եւ ա­ռաջ օրհ­նու­թիւն­ներ են. զոր օ­րի­նակ, ան­ձե­րու, սե­ղա­նի, ա­ռար­կա­նե­րու եւ վայ­րե­րու։ Ա­մէն օրհ­նու­թիւն Աս­տու­ծոյ փա­ռա­բա­նու­թիւնն է ե՛ւ ա­ղօթ­քը՝ ըն­դու­նե­լու Ա­նոր պար­գեւ­նե­րը։ Քրիս­տո­սի մէջ քրիս­տո­նեա­նե­րը օրհ­նուած են Աս­տուծ­մէ «ա­մէն տե­սակ հո­գե­ւոր օրհ­նու­թիւն­նե­րով», ինչ­պէս կ՚ը­սէ Ա­ռա­քեա­լը. (ԵՓՍ. Ա 3)։ Այս պատ­ճա­ռով իսկ Ե­կե­ղե­ցին իր օրհ­նու­թիւ­նը կու տայ կո­չե­լով Յի­սու­սի ա­նու­նը եւ սո­վո­րա­բար խա­չակն­քե­լով Քրիս­տո­սի սուրբ Խա­չա­նի՛­շը։

Ու­րեմն ի՞նչ կը նշա­նա­կէ Խա­չի չորս թե­ւը։

Ա­ռա­ջին՝ չորս «բա­րու­թիւն»նե­րը՝ եր­կին­քի ար­քա­յու­թիւ­նը, դժոխ­քի ա­ւե­րու­մը, շնորհ­նե­րու բաշ­խու­մը եւ մեղ­քե­րու թո­ղու­թիւ­նը։ Այս­պէս, «Խաչ»ը կը ներ­կա­յաց­նէ եւ կը խորհր­դան­շէ «բա­րի»ն եւ «բա­րու­թիւն»ը ամ­բող­ջու­թեամբ։

Երկ­րորդ՝ կը նշա­նա­կէ չորս «Ա­ՌԱ­ՔԻ­ՆՈՒ­ԹԻՒՆ»նե­րը. սէ­րը, խո­նար­հու­թիւ­նը, հնա­զան­դու­թիւ­նը եւ համ­բե­րու­թիւ­նը։

Եր­րորդ՝ կը նշա­նա­կէ մար­դուս դրախ­տէն զրկուի­լը, այ­սինքն՝ ա­ջէն ձախ դառ­նա­լը։

Չոր­րորդ՝ չորս խոր­հուրդ­նե­րը. միշտ վե­րին մա­սին խոր­հիլ, կեան­քի վախ­ճա­նը, փառ­քը եւ վեր­ջա­պէս պա­տի­ժը՝ դա­տաս­տա­նի ժա­մա­նակ։

Երբ խա­չի մա­սին կը խօ­սինք, յի­շենք նաեւ «Խա­չին գիւտ»ի յի­շա­տա­կու­թիւ­նը։ Այս մա­սին Մա­ղա­քիա Ար­քե­պիս­կո­պոս Օր­մա­նեան սա­պէս կ՚ը­սէ.

«Գիւտ Խա­չը, Խա­չա­փայ­տին գտնուե­լուն յի­շա­տա­կու­թիւնն է։ Օ­րէնք էր որ մա­հա­պարտ­նե­րը եւ մա­նա­ւանդ Խա­չեալ­նե­րու մար­մինն ալ, տան­ջա­րանն ալ ի­րենց տե­ղը մնա­յին։

«Քրիս­տո­սի մար­մի­նը Պի­ղա­տո­սի հրա­մա­նաւ թա­ղում ու­նե­ցաւ, բայց Խա­չը մնաց Գող­գո­թա­յի վրայ միւս խա­չե­րուն հետ եւ հոն թա­ղուած մնաց, երբ քրիս­տո­նէու­թեան նա­խա­տինք ը­նե­լու հա­մար Գող­գո­թան իբր ա­ւե­լոր­դաց աղ­բիւս գոր­ծա­ծուե­ցաւ։

«Այս­պէս շա­րու­նա­կեց ե­րեք հա­րիւր տա­րի։

«Կոս­տան­դիա­նո­սի դար­ձէն ետ­քը, իր մայ­րը Հե­ղի­նէ Ե­րու­սա­ղէմ այ­ցե­լեց՝ Սուրբ տե­ղե­րը պա­տուե­լու եւ Քրիս­տո­սի խաչն ալ գտնե­լու նպա­տա­կաւ։ Յու­դա ա­նու­նով բան­գէտ հրեայ մը Գող­գո­թա­յին տե­ղը ճշդե­լու օգ­նեց, եւ պե­ղում­ներ սկսան եւ 20 թիզ խո­րու­թեան ներ­քեւ ե­րեք խա­չեր քո­վէ­քով գտնուե­ցան, բայց անհ­նար ե­ղաւ Քրիս­տո­սի Խա­չը միւս եր­կու ա­ւա­զակ­նե­րու խա­չե­րէն զա­տել։ Նոյն ժա­մուն մե­ռած պա­տա­նիի մը դիա­կը հետզ­հե­տէ խա­չե­րուն վրայ դրին հրաշ­քի սպա­սե­լով, եւ եր­րոր­դին վրայ պա­տա­նիին յա­րու­թիւն առ­նե­լո­վը՝ Քրիս­տո­սի բո՛ւն Խա­չը ճանչ­ցուե­ցաւ։ Յու­դա հրեան ալ քրիս­տո­նէու­թիւն ըն­դու­նե­ցաւ, որ յե­տոյ Կիւ­րեղ ե­պիս­կո­պո­սը ե­ղաւ եւ իր մօր Ան­նա­յի հետ նա­հա­տա­կուե­ցաւ։

«Խա­չա­փայ­տը Հե­ղի­նէի ձեռ­քով Ե­րու­սա­ղէ­մի մեծ տա­ճա­րին մէջ զե­տե­ղուե­ցաւ եւ չորս հա­րիւր տա­րի շա­րու­նակ հոն մնաց։

«Խա­չին գիւ­տը տե­ղի ու­նե­ցաւ 327 թուա­կա­նին։

«Գիւտ Խա­չը Հայ Ե­կե­ղե­ցին կը տօ­նէ Խա­չի Է. կի­րա­կին՝ որ 7 օ­րե­րու շար­ժա­կա­նու­թեամբ Հոկ­տեմ­բեր 23-էն 29-ի կրնայ հան­դի­պիլ»։

­Գիւտ Խա­չի յի­շա­տա­կու­թիւ­նը այս տա­րի կա­տա­րուե­ցաւ 23 Հոկ­տեմ­բե­րին…։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Հոկ­տեմ­բեր 27, 2016, Իս­թան­պուլ