ՓԵՆԹԱԿՈՆԷՆ ՊԱՏԳԱՄ

Միա­ցեալ Նա­հանգ­նե­րու Պաշ­պա­նու­թեան փոխ-նա­խա­րա­րի տե­ղա­կալ Մայ­քըլ Քար­փեն­թըր, որ վեր­ջին օ­րե­րուն շփում­ներ ու­նե­ցաւ Ե­րե­ւա­նի մէջ, իր այ­ցե­լու­թեան կա­պակ­ցու­թեամբ հար­ցազ­րոյց մը տուաւ «Ա­զա­տու­թիւն» ռա­տիօ­կա­յա­նին։ Այս առ­թիւ ան յայ­տա­րա­րեց, որ ԱՄՆ եւ Հա­յաս­տան կը քննար­կեն ռազ­մա­կան հա­մա­գոր­ծակ­ցու­թիւ­նը ընդ­լայ­նե­լու հնա­րա­ւո­րու­թիւ­նը։

Ո­ւա­շինկ­թը­նի մէջ բա­ւա­րա­րուա՞ծ են հայ-ա­մե­րի­կեան ռազ­մա­կան հա­մա­գոր­ծակ­ցու­թեան ներ­կայ մա­կար­դա­կով։ Կա՞ն ար­դեօք խո­չըն­դոտ­ներ այս ուղ­ղու­թեամբ՝ նկա­տի ու­նե­նա­լով, որ Հա­յաս­տան կ՚ան­դա­մակ­ցի ՀԱՊԿ-ին եւ Ռու­սաս­տա­նի հետ ու­նի ռազ­մա­կան սերտ յա­րա­բե­րու­թիւն­ներ։ Ի պա­տաս­խան՝ Փեն­թա­կո­նի բարձ­րաս­տի­ճան պաշ­տօ­նա­տա­րը ը­սած է հե­տե­ւեա­լը.

«Հա­յաս­տա­նի հետ հիա­նա­լի հա­մա­գոր­ծակ­ցու­թիւն ու­նինք շարք մը ո­լորտ­նե­րու մէջ։ Հա­յաս­տան կը մաս­նակ­ցի Աֆ­ղա­նիս­տա­նի «Վճռա­կան ա­ջակ­ցու­թիւն» (Resolute Support) ա­ռա­քե­լու­թեան, իր զօր­քով կը նպաս­տէ Քո­սո­վա­յի մէջ «Քէյ­ֆոր» (Kfor) ա­ռա­քե­լու­թեան։ Սա կ՚ա­պա­ցու­ցա­նէ, որ պատ­րաստ է եւ ի վի­ճա­կի է իր նպաս­տը բե­րե­լու մի­ջազ­գա­յին զա­նա­զան խա­ղա­ղա­պահ ջան­քե­րուն։ Ու­նինք շատ լաւ գոր­ծըն­կե­րու­թիւն Հա­յաս­տա­նի հետ։ Այս­տեղ վե­րա­պատ­րաս­տում­ներ եւ հա­մա­տեղ զօ­րա­վար­ժու­թիւն­ներ կ՚ի­րա­կա­նաց­նենք, կ՚ու­նե­նանք ա­ռողջ քննար­կում­ներ, խորհր­դակ­ցու­թիւն­ներ։ Այն­պէս, որ ընդ­հա­նուր առ­մամբ, մենք շատ գոհ ենք հա­մա­գոր­ծակ­ցու­թեան մա­կար­դա­կէն։ Ի հար­կէ, կը փա­փա­քինք այդ մէ­կը խո­րաց­նել եւ ը­նել ա­ւե­լին։ Սա այս­տեղ իմ քննար­կում­նե­րու հար­ցե­րէն մին է, թէ ո՞ր ուղ­ղու­թեամբ կրնանք ընդ­լայ­նել մեր վե­րա­պատ­րաս­տում­նե­րը։ Մինչ այս­տեղ գալս, ա­կա­նա­տես ե­ղայ, թէ ինչ­պէս ա­մե­րի­կա­ցի զի­նուո­րա­կան­նե­րը կը վե­րա­պատ­րաս­տեն հայ ռազ­մա­կան բժիշկ­նե­րը՝ մարդ­կա­յին կեան­քեր փրկե­լու հա­մար։ Ու­րա­խա­լի է, տես­նել, որ այս ջան­քե­րը կու տան պտուղ­ներ։ Եւ այժմ մենք կը դի­տար­կենք հա­մա­գոր­ծակ­ցու­թիւ­նը ընդ­լայ­նե­լու հնա­րա­ւո­րու­թիւն­նե­րը»։

Անդ­րա­դառ­նա­լով ռուս-ա­մե­րի­կեան առ­կայ հա­կա­սու­թիւն­նե­րուն եւ ա­նոնց հայ-ա­մե­րի­կեան ռազ­մա­կան ու քա­ղա­քա­կան յա­րա­բե­րու­թիւն­նե­րուն վրայ հա­ւա­նա­կան ազ­դե­ցու­թեան՝ Քար­փեն­թըր մատ­նան­շած է հե­տե­ւեա­լը. «Չեմ թաքց­ներ այն փաս­տը, որ ԱՄՆ եւ Ռու­սաս­տան ներ­կա­յիս ու­նին շատ բարդ յա­րա­բե­րու­թիւն­ներ։ Մենք տա­րա­կար­ծու­թիւն­ներ ու­նինք բազ­մա­թիւ հար­ցե­րու մէջ։ Մե­զի հա­մար ա­նըն­դու­նե­լի է Ռու­սաս­տա­նի կող­մէ Ուք­րայ­նոյ ինք­նիշ­խա­նու­թեան ոտ­նա­հա­րու­մը։ Մենք հա­մա­ձայն չենք Սու­րիոյ մէջ Ռու­սաս­տա­նի ռազ­մա­կան մի­ջամ­տու­թեան եւ կը կար­ծենք, որ այդ մէ­կը իւղ կը լեց­նէ Սու­րիոյ քա­ղա­քա­ցիա­կան պա­տե­րազ­մի կրա­կին վրայ։ Չեմ թաքց­ներ, որ բազ­մա­թիւ ուղ­ղու­թիւն­նե­րով ու­նինք հա­կա­դիր տե­սա­կէտ­ներ, թէ ինչ­պէս պէտք է լու­ծել զա­նա­զան հա­կա­մար­տու­թիւն­նե­րը։ Սա­կայն, այս­տեղ՝ Հա­յաս­տա­նի մէջ եւ տա­րած­քաշր­ջա­նէ ներս մենք գոր­ծըն­կեր­ներ ենք, իբ­րեւ ԵԱՀԿ-ի Մինս­քեան խմբա­կի հա­մա­նա­խա­գահ եր­կիր­ներ ու մենք ձգտած ենք հա­մա­գոր­ծակ­ցա­բար աշ­խա­տիլ այս տա­րած­քաշր­ջա­նէն ներս։ Մեր շա­հե­րուն կը հա­մա­պա­տաս­խա­նէ Լեռ­նա­յին Ղա­րա­բա­ղի հա­կա­մար­տու­թեան դի­ւա­նա­գի­տա­կան լուծ­ման հաս­նի­լը։ Այն­պէս որ, մենք պատ­րաստ ենք աշ­խա­տիլ մեր ռուս գոր­ծըն­կեր­նե­րուն հետ ու փոր­ձել այդ լու­ծու­մը գտնել, ե­թէ սա հնա­րա­ւոր է»։

Ռու­սաս­տան ռազ­մա­կա­յան ու­նի Հա­յաս­տա­նի մէջ։ Սա մտա­հո­գու­թեան պատ­ճառ մը չէ՞ ԱՄՆ-ի հա­մար։ Հա­յաս­տան ռու­սե­րուն կող­մէ կրնայ օգ­տա­գոր­ծուիլ՝ ռազ­մա­կան նպա­տակ­նե­րու հա­մար։ Այս ա­ռըն­չու­թեամբ Մայ­քըլ Քար­փեն­թըր յայտ­նած է հե­տե­ւեա­լը. «Մենք հա­կա­սու­թիւն­ներ ու­նինք Ռու­սաս­տա­նի հետ 2008 թուա­կա­նին Վրաս­տա­նի եւ 2014 թուա­կա­նին Ուք­րայ­նոյ մէջ կա­տա­րուած իր գոր­ծո­ղու­թիւն­նե­րուն վե­րա­բե­րեալ։ Չենք կար­ծեր, որ 21-րդ դա­րուն պե­տու­թիւն­նե­րուն յա­րիր է խախ­տել մի­ջազ­գա­յին ի­րա­ւուն­քի հիմ­նա­կան սկզբունք­նե­րը, ո­րոնց շար­քին են եր­կիր­նե­րու ինք­նիշ­խա­նու­թիւ­նը, տա­րած­քա­յին ամ­բող­ջա­կա­նու­թիւ­նը եւ սահ­ման­նե­րու ան­խախ­տե­լիու­թիւ­նը։ Եւ երբ Ռու­սաս­տա­նի նման եր­կիր մը ռազ­մա­կան մի­ջամ­տու­թիւն կ՚ի­րա­կա­նաց­նէ Վրաս­տա­նի կամ Ուք­րայ­նոյ մէջ՝ փոր­ձե­լով թե­լադ­րել այդ եր­կիր­նե­րուն, թէ ա­նոնք ինչ­պի­սի ա­պա­գայ պէտք է ու­նե­նան. մենք կը հա­մա­րենք, որ սա տե­ղին չէ։ Բայց նոյն սկզբուն­քով Հա­յաս­տանն ալ ի­րա­ւունք ու­նի ո­րո­շե­լու իր ար­տա­քին քա­ղա­քա­կա­նու­թեան ուղ­ղու­թիւ­նը։ Եւ ե­թէ Հա­յաս­տան գոհ է Ռու­սաս­տա­նի հետ իր ու­նե­ցած յա­րա­բե­րու­թիւն­նե­րով, ա­պա մենք եւս գոհ ենք։ Մենք ո­րե­ւէ ձե­ւով չենք փա­փա­քիր զսպել Հա­յաս­տա­նի յա­րա­բե­րու­թիւն­նե­րը Ռու­սաս­տա­նի հետ։ Սա Հա­յաս­տա­նի ինք­նիշ­խան ընտ­րու­թիւնն է»։

Հար­ցազ­րոյ­ցի տե­ւո­ղու­թեան Փեն­թա­կո­նի բարձ­րաս­տի­ճան պաշ­տօ­նա­տա­րը ընդգ­ծած է, որ Ռու­սաս­տա­նի կող­մէ սպա­ռա­զի­նու­թեան մա­տա­կա­րա­րու­մը լրջօ­րէն կ՚ա­պա­կա­յու­նաց­նէ ի­րա­վի­ճա­կը։ ԱՄՆ-ի Պաշտ­պա­նու­թեան նա­խա­րա­րու­թե­նէն ներս Քար­փեն­թըր պա­տաս­խա­նա­տու է սո­վո­րա­կան սպա­ռա­զի­նու­թիւն­նե­րու վե­րահսկ­ման ուղ­ղու­թեամբ։ Ռու­սաս­տան, ԱՄՆ եւ Ֆրան­սա ԵԱՀԿ-ի Մինս­քեան խմբա­կի հա­մա­նա­խա­գահ եր­կիր­ներն են։ Ռու­սաս­տան մե­ծա­ծա­ւալ սպա­ռա­զի­նու­թիւն կը վա­ճա­ռէ Ատր­պէյ­ճա­նին։ Ա­մե­րի­կեան կող­մը ի՞նչ կը մտա­ծէ այս ի­րա­վի­ճա­կին շուրջ։ Սա ի՞նչ կը նշա­նա­կէ տա­րած­քաշր­ջա­նին ու ղա­րա­բա­ղեան հա­կա­մար­տու­թեան տե­սա­կէ­տէ։ Ի պա­տա­խան Մայ­քըլ Քար­փեն­թըր նշած է, որ սա ցա­ւա­լի է եւ ի­րա­վի­ճա­կը լրջօ­րէն կ՚ա­պա­կա­յու­նաց­նէ, երբ ո­րե­ւէ եր­կիր սպա­ռա­զի­նու­թեան մա­տա­կա­րա­րում­ներ կ՚ի­րա­կա­նաց­նէ տա­րած­քաշր­ջա­նի մը մէջ, ու ա­մէն ա­միս շփման գծի եր­կայն­քով եր­կու կող­մե­րէն զո­հեր կ՚ըլ­լան։ «Կը կար­ծեմ, թէ երկ­րի մը հա­մար, որ միջ­նորդ կը հան­դի­սա­նայ, զէնք վա­ճա­ռե­լը կամ տրա­մադ­րե­լը յա­րիր չէ։ Մեր քա­ղա­քա­կա­նու­թիւ­նը, գի­տէք այն կէ­տին վրայ կը բիւ­րե­ղա­նայ, որ չտրա­մադ­րենք յա­ւե­լեալ ռազ­մա­կան հնա­րա­ւո­րու­թիւն­ներ։ Սա չի նշա­նա­կեր, որ մենք չու­նինք պաշտ­պա­նու­թեան ո­լոր­տէն ներս յա­րա­բե­րու­թիւն­ներ Ատր­պէյ­ճա­նի եւ Հա­յաս­տա­նի հետ։ Բայց կը կար­ծեմ, որ այս­պի­սի տա­րած­քաշր­ջան մը զէնք ու ռազ­մա­կան մի­ջոց­ներ մա­տա­կա­րա­րե­լը հա­կա­մար­տու­թեան խա­ղաղ լուծ­ման ճա­նա­պար­հը չէ», ը­սաւ ան։

Մի­թէ ա­մե­րի­կեան կող­մը այս հար­ցը քննար­կա՞ծ է ռու­սե­րուն հետ։ Քար­փեն­թը­րի պա­տաս­խա­նը. «Մենք քննար­կած ենք այդ հար­ցը։ Ըստ էու­թեան, Ռու­սաս­տա­նի հետ բաց երկ­խօ­սու­թեան մէջ ենք շարք մը հար­ցե­րու շուրջ, նե­րա­ռեալ այս­տե­ղի վի­ճա­կը, Ուք­րայ­նոյ եւ Սու­րիոյ վե­րա­բե­րեալ հար­ցե­րը։ Ի դէպ, թոյլ տուէք հե­տե­ւեա­լը ը­սել Ռու­սաս­տա­նի հետ մեր յա­րա­բե­րու­թիւն­նե­րուն մա­սին։ Թէեւ իմ նշած բազ­մա­թիւ հար­ցե­րու շուրջ մենք ու­նինք տա­րա­ձայ­նու­թիւն­ներ, այ­նուա­մե­նայ­նիւ, մենք կը փոր­ձենք պահ­պա­նել երկ­խօ­սու­թիւ­նը եւ հա­մա­գոր­ծակ­ցիլ այն­տեղ, ուր հնա­րա­ւոր է։ Հե­տե­ւա­բար, ե­թէ սա հնա­րա­ւոր է ԵԱՀԿ-ի Մինս­քեան խմբա­կի շրջա­նակ­նե­րէն ներս, ա­պա մենք, ի հար­կէ, սա կ՚ը­նենք։ Ցայ­սօր, ըստ էու­թեան, ու­նե­ցած ենք ող­ջա­միտ հա­մա­գոր­ծակ­ցու­թիւն այդ ձե­ւա­չա­փին մէջ եւ այլ ո­լորտ­նե­րու մէջ։ Նկա­տի ու­նիմ, որ դու­ռը բաց կը պա­հենք՝ ռու­սե­րուն հետ Սու­րիոյ հար­ցին շուրջ խօ­սե­լու եւ ընդ­հա­նուր եզ­րեր գտնե­լու հա­մար։ Թէեւ՝ պէտք է ը­սեմ, որ ներ­կա­յիս չենք գտներ այդ բա­նը։ Հե­տա­գա­յին եւս պի­տի շա­րու­նա­կենք փնտռել ընդ­հա­նուր եզ­րեր»։

­Լեռ­նա­յին Ղա­րա­բա­ղի մէջ նոր պա­տե­րազ­մի մը ծագ­ման մտա­հո­գու­թիւն­նե­րուն ա­ռըն­չու­թեամբ ա­մե­րի­կա­ցի բարձ­րաս­տի­ճան պաշ­տօ­նա­տա­րը ընդգ­ծած է հե­տե­ւա­լը. «Տե­սէ՛ք, այն­տեղ ի­րա­վի­ճա­կը շատ լա­րուած է։ Այն ի­րա­դար­ձու­թիւն­նե­րը, ո­րոնց ա­կա­նա­տես ե­ղանք Ապ­րի­լին, վառ ա­պա­ցոյց­ներն են այս բա­նին։ Այն փաս­տը, որ, ինչ­պէս ար­դէն նշե­ցի, շփման գծի եր­կայն­քով զո­հեր ե­ղած են՝ ցոյց կու տայ, որ այս հա­կա­մար­տու­թիւ­նը ա­մե­նե­ւին սա­ռե­ցուած չէ։ Մենք մտա­հո­գուած ենք, որ հա­ւա­նա­կան է լա­րուա­ծու­թեան ա­ճի­լը։ Վտան­գա­ւոր ի­րա­վի­ճակ մըն է եւ այս ի­րա­վի­ճա­կը ցոյց կու տայ, որ անհ­րա­ժեշտ է հնա­րա­ւո­րինս շուտ գտնել դի­ւա­նա­գի­տա­կան լու­ծու­մը»։

­Մայ­քըլ Քար­փեն­թըր պա­տաս­խա­նած է նաեւ հար­ցու­մի մը՝ Թուր­քիոյ վե­րա­բե­րեալ։ Հա­շուի առ­նե­լով Թուր­քիոյ մէջ տե­ղի ու­նե­ցած վեր­ջին ի­րա­դար­ձու­թիւն­նե­րը՝ սպառ­նա­լիք մը գո­յա­ցա՞ծ է տա­րած­քաշր­ջա­նին հա­մար։ Թու­քիոյ եւ ա­նոր շուրջ ստեղ­ծուած ի­րա­վի­ճա­կին վե­րա­բե­րեալ գնա­հա­տա­կա­նը բա­ցատ­րե­լով՝ Քար­փեն­թըր ը­սած է հե­տե­ւեա­լը.

«Թուր­քիա ՆԱ­ԹՕ-ի դաշ­նա­կիցն է ու կա­րե­ւոր գոր­ծըն­կեր մը տա­րած­քաշր­ջա­նէն ներս։ Ան դե­րա­կա­տա­րու­թիւն ու­նի զա­նա­զան տա­րած­քաշր­ջան­նե­րէ ներս՝ Մի­ջերկ­րա­կան ծո­վի ա­րե­ւե­լեան հա­տուա­ծէն ներս, Պալ­քան­նե­րու մէջ, դէ­պի հիւ­սիս եւ Հա­րա­ւա­յին Կով­կաս։ Մենք լաւ յա­րա­բե­րու­թիւն­ներ ու­նինք Հա­յաս­տա­նի հետ։ Այն­պէս որ, մենք կը տես­նենք մեր դե­րը՝ (ու այս­տեղ ես կը խօ­սիմ Միա­ցեալ Նա­հանգ­նե­րու, Փեն­թա­կո­նի մա­սին) կա­մուրջ ծա­ռա­յել Հա­յաս­տա­նի եւ Թուր­քիոյ, ինչ­պէս նաեւ Թուր­քիոյ եւ տա­րած­քաշր­ջա­նէ ներս իր զա­նա­զան գոր­ծըն­կեր­նե­րուն մի­ջեւ։ Մենք, ան­շուշտ, սերտ յա­րա­բե­րու­թիւն­ներ ու­նինք մեր թուրք գոր­ծըն­կեր­նե­րուն հետ՝ ո­րե­ւէ սպառ­նա­լի­քի դի­մա­կա­յե­լու հար­ցին մէջ, նե­րա­ռեալ Ի­րա­քի եւ Սու­րիոյ մէջ Ի­ՇԻՊ-ը («Ի­րաք-Շա­մի իս­լա­մա­կան պե­տու­թիւն» ա­հա­բեկ­չա­կան խմբա­ւո­րում) պար­տու­թեան մատ­նե­լը եւ աշ­խար­հի վրայ ա­նոր տա­րա­ծու­մը կան­խե­լը, ինչ որ մեր ազ­գա­յին անվ­տան­գու­թեան ա­ռաջ­նա­հեր­թու­թիւն­նե­րէն է»։