«ԱՆՈՒՆՈՎԴ ԱՊՐԻՍ»

Դեկ­տեմ­բեր ամ­սուան վեր­ջին շա­բաթն էր: Պէյ­րութ գտնուող բա­րե­կա­մու­հիէ մը ե-նա­մակ մը ստա­ցայ: «Այ­սօր ա­նուա­նա­կո­չու­թիւնդ է, ա­նու­նովդ ապ­րիս», ո­րուն կը յա­ջոր­դէ ա­ռատ բա­րե­մաղ­թու­թիւն­նե­րու շարք մը:

Նա­խոր­դող օ­րը քոյրս նմա­նա­պէս յի­շե­ցու­ցած էր. «Վա­ղը Պօ­ղոս Պետ­րոս է»: Բա­ցի այս եր­կու­քէն՝ մարդ չյի­շեց: Ան­կեղ­ծօ­րէն ը­սեմ, որ, ես նոյն­պէս մոռ­ցած էի:

Քա­նի մը շա­բաթ ա­ռաջ հար­սա­նի­քի մը ներ­կայ գտնուե­ցանք, եւ պսա­կող քա­հա­նան, պսա­կուող զոյ­գին իր ար­տա­սա­նած սրտի խօս­քին մէջ անդ­րա­դար­ձաւ, թէ այդ օր Սուրբ Յա­կոբ էր, այ­լա­պէս ո­րո՞ւ մտքէն պի­տի անց­նէր: Ո՞վ պի­տի յի­շէր: Ծնողքս, ե­թէ տա­կա­ւին ողջ ըլ­լա­յին, վստա­հա­բար պի­տի յի­շէին ու յի­շեց­նէին: Այդ տա­րի­նե­րուն մին­չեւ իսկ կարգ մը ա­ւան­դու­թիւն­ներ տա­կա­ւին կը գոր­ծադ­րէինք: «Սուրբ Յա­կո­բի օ­րը լո­գանք չեն առ­ներ», Սուրբ Սար­գի­սին երեք օր ծոմ կը պա­հեն, եւ՝ կարգ մը նման նա­խա­պա­շա­րում­ներ ու ա­ւան­դու­թիւն­ներ:

Ման­կու­թեան տա­րի­նե­րուս, երբ տա­կա­ւին Էշ­րե­ֆիէ կը բնա­կէինք, ա­նուա­նա­կո­չու­թիւն­նե­րուն՝ հօրս յի­շե­ցու­մին կա­րի­քը չէինք զգար: Բա­րի տէր հայ­րը, ա­մե­նայն հա­ւա­տար­մու­թեամբ, թա­ղե­ցի­նե­րուն՝ բո­լո­րիս ա­նուա­նա­կո­չու­թիւ­նը շնոր­հա­ւո­րե­լու կ՚այ­ցե­լէր եւ մեր տու­նե­րը կ՚օրհ­նէր: Չէ պա­տա­հած, որ մէ­կը մոռ­ցուէր,  նոյ­նիսկ՝ ա­մե­նա­յոր­դա­ռատ անձ­րե­ւոտ օ­րե­րուն: Մեր տու­նը ե­կե­ղե­ցիէն ու դպրո­ցէն բա­ւա­կան հե­ռու էր, կուպ­րա­պատ ճամ­բայ գո­յու­թիւն չու­նէր, սա­կայն բա­րի տէր հայ­րը եր­բե՛ք չէր թե­րա­նար իր պար­տա­կա­նու­թեան մէջ, ու քա­լե­լով կու գար մին­չեւ մեր հե­ռա­ւոր թա­ղը:

Իւ­րա­քան­չիւր ե­կե­ղե­ցիի ա­նուա­նա­կո­չու­թեան օ­րե­րուն տե­ղի կ՚ու­նե­նա­յին շքեղ տօ­նա­կա­տա­րու­թիւն­ներ: Ս. Սար­գի­սի տօ­նին պա­տա­րա­գի­չը ան­պայ­ման բարձ­րաս­տի­ճան կղե­րա­կան մը կ՚ըլ­լայ: Պա­տա­հած է նաեւ, որ վե­հա­փառ հայ­րա­պե­տը այ­ցե­լէ Նոր Սիս թա­ղա­մա­սի Ս. Սար­գիս ե­կե­ղե­ցին: Ս. Յա­կո­բի օ­րը շքեղ հան­դի­սու­թեամբ կը տօ­նուէր Էշ­րե­ֆիէի Ս. Յա­կոբ ե­կե­ղեց­ւոյ շրջա­փա­կին մէջ: Յով­հան­նու Կա­րա­պե­տին նոյն հան­դի­սու­թիւն­նե­րը կը կա­տա­րուէին Հա­յա­շէ­նի մէջ, իսկ Գրի­գոր Լու­սա­ւոր­չի տօ­նը մեծ շու­քով կը տօ­ն-ւէր Ան­թի­լիա­սի մայ­րա­վան­քին մէջ, ուր շրջա­փա­կը կը յոր­դէր ու մին­չեւ այ­սօր  կը յոր­դի մեծ բազ­մու­թեամբ:

Մայ­րա­վան­քի ե­կե­ղե­ցին, Ս. Գրի­գոր Լու­սա­ւոր­չի ա­նու­նով օ­ծուած է:

Քա­նի մը ա­նուն­նե­րու ո­գե­կո­չու­մը յի­շե­լու հա­մար նոյ­նիսկ օ­րա­ցոյ­ցին օգ­նու­թեան կա­րի­քը չենք զգար: Յու­նուար 6-ին՝ Յի­սուս Քրիս­տո­սի Ծննդեան օ­րը, Ա­ւե­տիս­նե­րու ա­նուա­նա­կո­չու­թիւնն է, իսկ  Զատ­կին՝ Յա­րու­թիւն­նե­րու­նը: Մնա­ցած տօ­նե­րը յի­շե­լու հա­մար պա­տէն կա­խուած հայ­կա­կան օ­րա­ցոյ­ցի օգ­նու­թեան կը դի­մենք:

Շա­բաթ մը ա­ռաջ գե­ղե­ցիկ նկար­նե­րով լե­ցուն հայ­կա­կան օ­րա­ցոյց մը բե­րի տուն, եւ նախ­քան սոյն գրու­թեանս սկսի­լը, աչք մը նե­տե­ցի վրան՝ վեր­յի­շե­լու հա­մար հայ­կա­կան տօ­նե­րը: Զար­ման­քով նշմա­րե­ցի, թէ ո՛չ մէկ հայ­կա­կան տօն յի­շուած էր, բա­ցի՝ Ապ­րիլ 24-էն, որ կար­միր գոյ­նի մե­լա­նով տպուած էր: Ոչ իսկ ար­ձա­նագ­րու­թիւն մը՝ յի­շեց­նե­լու Եղեռնի օ­րը ըլ­լա­լը:

Ման­կու­թեանս օ­րե­րուն օ­րա­ցոյց­նե­րը օ­րա­կան մէկ թեր­թի­կի դրու­թեամբ էին: Օ­րա­ցոյ­ցը կը բաղ­կա­նար 365 թեր­թիկ­նե­րէ, եւ ա­մէն օր մէկ է­ջը պատ­ռե­լով՝ կը սպա­սէինք Նոր տա­րուան ժա­մա­նու­մին: Իւ­րա­քան­չիւր թեր­թի­կի վրայ գրուած էր օ­րուան թուա­կա­նը, շաբ-թըւան ո՛ր օ­րը ըլ­լա­լը, իսկ վա­րի մա­սը՝ ա­ւե­տա­րա­նէն առ­նուած բա­րո­յա­խօ­սա­կան փոքր նա­խա­դա­սու­թիւն մը:

Տօ­նա­կան օ­րե­րը նոյն­պէս մատ­նան­շուած էին: Հայրս ստանձ­նած էր օ­րա­ցոյ­ցի է­ջե­րը պատ­ռե­լու պար­տա­կա­նու­թիւ­նը, եւ ա­մէն օր վա­րի գրու­թիւն­նե­րը բարձ­րա­ձայն կը կար­դար մե­զի՝ չմոռ­նա­լով յի­շեց­նե­լու տօ­նե­րը:

Նոր տա­րուան, Սուրբ Ծնուն­դի եւ Զատ­կուան տօ­նե­րէն ետք, Վար­դա­նան­ցը մեր նա­խընտ­րած տօ­նե­րէն մէկն էր: Դպրո­ցէն հինգ օր ար­ձա­կուրդ կ՚ու­նե­նա­յինք:

Համ­բարձ­ման տօ­նը դիւ­րու­թեամբ կը յի­շուէր՝ դար­ձեալ ա­ռանց օ­րա­ցոյ­ցի օ­ժան­դա­կու­թեան: Ի­գա­կան­նե­րուն հա­մար հա­ճե­լի տօն մըն էր: «Վի­ճակ» կը քա­շէին, մա­նա­ւանդ երբ ի­րենց ան­մի­ջա­կան շրջա­պա­տին մէջ նշա­նուած օ­րիորդ մը ըլ­լար, պայ­ման էր, որ ան ներ­կայ գտնուի այդ ա­ւան­դա­կան հան­դէ­սին:

Ներ­կա­յիս տու­նե­րու մէջ վի­ճակ քա­շե­լը նուա­զած է. կրնամ ը­սել՝ գրե­թէ վեր­ցուած: Փո­խա­րէ­նը՝ մեր տիկ­նանց միու­թիւն­նե­րը Համ­բարձ­ման տօ­նը մեծ շու­քով կը կազ­մա­կեր­պեն թէ՛ տօ­նը յի­շե­լու եւ թէ միու­թեան ո­րոշ ե­կա­մուտ մը ա­պա­հո­վե­լու նպա­տա­կով:

Ինչ կը վե­րա­բե­րի Համ­բար­ձում ա­նու­նին, այ­սօր այդ ա­նու­նը կրող քա­նի՞ հո­գիի կը հան­դի­պինք: Նոյ­նիսկ ե­թէ հան­դի­պինք, ո՛չ ոք Համ­բար­ձում ա­նու­նով կը բնո­րո­շէ զայն, պար­զա­պէս՝ Համ­բիկ կամ Համ­բար:

Ի­գա­կան­նե­րը, հա­կա­ռակ ի­րենց ազն­ուու­թեան ու բա­րու­թեան, հա­զուա­գիւտ սուր­բեր տուած են մարդ­կու­թեան: Սուր­բե­րը մե­ծա­մաս­նու­թեամբ ա­րա­կան­ներ ե­ղած են: Մա­տի վրայ կը համ­րուին ի­գա­կան սուր­բե­րը, ո­րոնց­մէ ան­շուշտ ա­մե­նան­շա­նա­ւորն է Մա­րիամ Աս­տուա­ծա­ծի­նը, սա­կայն այ­սօր Մա­րիամ ա­նու­նը կրող քա­նի՞  հա­յու­հի­նե­րու կը հան­դի­պինք: Կը կան­չուին՝ Մա­րի, յա­ճախ Մա­րօ, իսկ ա­ւե­լի «ար­դիա­կա­նա­ցած­նե­րը»՝ Մէյ­րի:

***

Զուտ հայ­կա­կան մաղ­թանք մըն է «Ա­նու­նովդ ապ­րիս»ը եւ այ­սօր շատ ա­ւե­լի պէտք է մաղ­թենք բո­լոր ա­նոնց, ո­րոնք մէկ­դի ձգած ի­րենց հայ­կա­կան սի­րուն ա­նուն­նե­րը՝ կը գոր­ծա­ծեն օ­տար ա­նուն­ներ:

Շատ մը սո­վո­րու­թիւն­նե­րու նման, «Ա­նու­նովդ ապ­րիս»ի բա­րե­մաղ­թու­թիւ­նը զգա­լիօ­րէն նուա­զած է: Սկսած է նոյ­նիսկ մոռ­ցուիլ:

Այ­սօր, ա­ւե­լի քան եր­բեք, պէտք է յի­շեց­նենք ա­նու­նո­վը ապ­րե­լու պա­հան­ջը: Շատ է թի­ւը ա­նոնց, ո­րոնք կը մկրտուին հայ­կա­կան ա­նու­նով, սա­կայն այդ ա­նու­նը կը մնայ գրուած միայն անձ­նա­թուղ­թե­րու մէջ: Հան­րու­թեան մօտ ճանչ­ցուած են ի­րենց թարգ­մա­ն-ւած կամ «ար­դիա­կա­նա­ցած» ա­նու­նով:

Ինչ­պէ՞ս տօ­նել «Յով­հան­նու Կա­րա­պետ»ը, երբ Յով­հան­նէ­սը դար­ձած է Ճան, իսկ Կա­րա­պե­տը՝ Կե­րի: Ինչ­պէ՞ս յի­շել Պօ­ղոս Պետ­րո­սի տօ­նը, երբ Պօ­ղոս­նե­րը դար­ձած են Փոլ, իսկ Պետ­րոս­նե­րը՝ Փի­թըր:

Կարգ մը ա­նուն­ներ այ­սօր դար­ձած են ժա­մա­նա­կա-վը­րէպ: Ո՞ր ծնո­ղը կը հա­մար­ձա­կի իր զաւ­կին ա­նու­նը Թով­մաս ո­րա­կել, սա­կայն՝ Թամ, որ բա­ռա­ցի թարգ­մա­նու­թիւնն է Թով­մա­սի, շատ հա­ճե­լի ա­նուն մը կը թուի ըլ­լալ: Նոյնն է պա­րա­գան Մատ­թէո­սին եւ Բար­թո­ղի­մէո­սին: Մատ­թէո­սը կը դառ­նայ Մե­թիու, իսկ Բար­թո­ղի­մէո­սը… Փաթ­րիք:

Կարգ մը ընդ­հան­րա­ցած օ­տար ա­նուն­ներ սկսած են մուտք գոր­ծել մեր հայ­կա­կան ա­նուա­նա­ցան­կե­րուն մէջ, ինչ­պէս՝ Kyle, որ երբ հա­յե­րէ­նով գրուի, կը դառ­նայ մեր գիտ­ցած «Գայլ»ը, սա­կայն ինչ­պէ՞ս թարգ­մա­նել Keith ա­նու­նը եւ հա­յե­րէ­նով գրել… «Քիթ»: Չէ՞ք կար­ծեր,  որ չա­փէն ա­ւե­լի ծի­ծա­ղե­լի ա­նուն մը կրնայ ըլ­լալ:

Ման­կու­թեանս, մե­զի թա­ղե­ցի կին մը Յով­հան­նու Կա­րա­պե­տի օ­րը զոյգ տղայ աշ­խարհ բե­րաւ: Թա­ղե­ցի­նե­րը ան­մի­ջա­պէս են­թադ­րե­ցին նո­րա­ծին­նե­րուն ա­նուն­նե­րը: Յով­հան­նէս եւ Կա­րա­պետ: Նոյ­նը մտա­ծե­ցին եր­կուո­րեակ­նե­րուն ծնող­նե­րը, սա­կայն հի­ւան­դա­նո­ցէն հա­զիւ տուն հա­սած՝ Յով­հան­նէսն ու Կա­րա­պե­տը դար­ձան Յո­վիկ եւ Կա­րօ: Ո՛չ մէկ ար­գելք: Տա­կա­ւին հայ­կա­կան ա­նուն­ներ են. պար­զա­պէս՝ կրճա­տուած: Ա­նուն­նե­րու կրճա­տու­մը զուտ հայ­կա­կան սո­վո­րու­թիւն չէ: Կը կրճա­տեն նաեւ օ­տար­նե­րը:

Յո­վի­կին ու Կա­րո­յին հետ կապս կտրուած է պա­տա­նե­կու­թեան օ­րե­րէս ի վեր: Նոյ­նիսկ տե­ղեակ չեմ՝ տա­կա­ւին Լի­բա­նա՞ն են, թէ գաղ­թած, չես գի­տեր՝ աշ­խար­հի ո՞ր կող­մը: Հե­տաքրք­րա­կան է գիտ­նալ. Յով­հան­նէ­սը մնա­ցա՞ծ է Յո­վիկ, թէ վե­րա­ծուած՝ «Ճան»ի, իսկ Կա­րա­պե­տը… տա­կա­ւին Կա­րօ՞ է, թէ դար­ձած՝ «Կե­րի»:

***

Շա­տեր կը պատ­ճա­ռա­բա­նեն, ա­ւե­լի ճիշդ՝ ինք­զինք­նին կ՚ար­դա­րաց­նեն, ը­սե­լով, թէ օ­տար­նե­րուն հա­մար դժուար է հա­յե­րէն ա­նուն­նե­րը հնչե­լը: Ար­դեօք այդ մէ­կը պատ­ճա՞ռ մըն է օ­տա­րաց­նե­լու մեր հայ­կա­կան ա­նուն­նե­րը:

Պա­տա­հած է, որ օ­տար­ներ մա­կա­նունս սխալ հնչեն եւ այդ մէ­կը վե­րագ­րեն բազ­մա­տառ  ըլ­լա­լուն, սա­կայն ես, իմ կար­գիս, ի­րենց յի­շե­ցու­ցած եմ, որ­քան ալ եր­կար է, Գա­լի­ֆոր­նիոյ նախ­կին կա­ռա­վա­րիչ, հան­րա­ծա­նօթ դե­րա­սան Arnold Schwarzenegger-ին մա­կա­նու­նէն շատ ա­ւե­լի դիւ­րին է եւ՝ ա­ւե­լի կարճ: Ին­չո՞ւ այդ ա­նու­նին եր­կա­րու­թեան հա­մար՝ ոչ մէկ ակ­նարկ:

Մօ­տա­ւո­րա­պէս յիսու տա­րի ա­ռաջ, ընդ­հան­րա­պէս, ա­րուես­տա­գէտ­ներն էին ի­րենց ա­նուն­նե­րը եւ­րո­պա­կա­նաց­նող­նե­րը: Մեծ թի­ւով հայ եր­գիչ­ներ ու ե­րա­ժիշտ­ներ կը կրէին օ­տար ա­նուն­ներ: Կարգ մը ա­նուն­ներ թարգ­մա­նե­լու դժուա­րու­թեան չէին հան­դի­պեր: Գէոր­գը դիւ­րու­թեամբ Ճոր­ճի կը վե­րա­ծուէր, Յա­րու­թը՝ Հեր­րիի, իսկ Յա­կո­բը՝ Ճե­քի, սա­կայն զուտ հայ­կա­կան ա­նուն­նե­րը ինչ­պէ՞ս թարգ­մա­նէին: Հա­յը միշտ հնա­րա­գէտ ե­ղած է: Զուտ հայ­կա­կան ա­նուն Զոհ­րա­պին ա­ռա­ջին երեք տա­ռե­րը ջնջե­լով եւ պա­հե­լով վեր­ջին երեք տա­ռե­րը, Զոհ­րա­պը կը դարձ­նէին Ռապ, կամ՝ Ռա­պըրթ: «Խեղճ» Վա­չէ­նե­րը ինչ­պէ՞ս թարգ­մա­նէին ի­րենց ա­նուն­նե­րը: Հան­դի­պած եմ քա­նի մը Վա­չէ­նե­րու, ո­րոնք ի­րենք զի­րենք կո­չած են Ռա­ճըր: Ան­շուշտ ո՛չ մէկ նմա­նու­թիւն՝ իս­կա­կա­նին եւ թարգ­մա­նու­թեան մի­ջեւ: Չա­փէն ա­ւե­լի ան­յա­ջող թարգ­մա­նու­թիւն մը:

Հօրս ա­նու­նը Խա­չա­տուր էր: «Սուրբ Խա­չա­տուր» գո­յու­թիւն չու­նի, սա­կայն Խա­չա­տուր ա­նուն կրող­նե­րը տա­րին չորս ան­գամ ա­նուա­նա­կո­չու­թեան տօն կ՚ու­նե­նան: Խաչ­վե­րաց, Գիւտ Խա­չի, Վա­րա­գայ Խաչ եւ Ե­րեւ­ման Խաչ:

Մենք՝ որ­պէս հօրս ա­նուա­նա­կո­չու­թեան օր, «Գիւտ Խա­չին»ը կը տօ­նէինք:

Ի՜նչ գե­ղե­ցիկ զուտ հայ­կա­կան ա­նուն­ներ ու­նինք, ո­րոնք բա­րե­բախ­տա­բար չեն թարգ­մա­նուիր: Ռու­բէն, Սե­պուհ, Հրայր, Վա­հէ, Վա­չէ, Վարդ­գէս, Ռազ­միկ եւ Անդ­րա­նիկ ա­նուն­նե­րը ա­նուա­նա­կո­չու­թեան օր չու­նին: Ա­ւե­տա­րա­նի մէջ յի­շուած ա­նուն­նե­րուն միայն վի­ճա­կուած է այդ «բախ­տը»:

Զուտ հայ­կա­կան սո­վո­րու­թիւն մըն է «Ա­նու­նովդ ապ­րիս»ի մաղ­թան­քը: Ուր­կէ՞ ե­կած է այդ ա­ւան­դու­թիւ­նը: Դա­րեր շա­րու­նակ մար­դիկ, ի­րենց ծնուն­դէն մին­չեւ մահ, պա­հած են ի­րենց ա­նուն­նե­րը (ի բա­ցա­ռեալ՝ բռնի իս­լա­մա­ցուած­նե­րէն):

Ներ­կա­յիս բռնի կրօ­նա­փո­խու­թեան վտան­գը չքա­ցած է, սա­կայն հայ­կա­կան ա­նուն­ներ կա­մո­վին կ՚օ­տա­րա­ցուին ա­ւե­լի քան եր­բեք:

Վեր­ջին քա­նի մը տաս­նա­մեակ­նե­րուն շատ ա­ւե­լի ընդ­հան­րա­ցաւ ա­նու­նի մը եւ­րո­պա­կա­նա­ցած գոր­ծա­ծու­թիւ­նը: Գէորգ­նե­րը դար­ձան Ճորճ, Յա­կոբ­նե­րը՝ Ճեք, Գրի­գոր­նե­րը՝ Քըրք, Մկրտիչ­նե­րը՝ Մայք, եւ շա՜տ եր­կար է շար­քը:

Մեծ ծնող­նե­րը կը հրճուին, երբ նո­րա­ծին թոռ­նի­կը ի­րենց ա­նու­նը կրէ, սա­կայն հա­զիւ խե­լա­հաս դար­ձած՝ ար­դէն փո­խա­րի­նուած է օ­տար ա­նու­նով մը: Միայն մեծհայրն ու մեծմայ­րը տա­կա­ւին կը «յա­մա­ռին» ի­րենց բուն ա­նու­նով կան­չել ի­րենց թոռ­նի­կը:

Տա­րի­ներ ա­ռաջ դրա­ցի տա­րի­քոտ մա­միկ մը ու­նէինք, որ Եղեռնի ժա­մա­նակ Աք­րի­պաս ա­նու­նով իր զա­ւակ­նե­րէն մէ­կը կորսն­ցու­ցած էր: Լի­բա­նան հաս­տա­տուե­լէն տա­րի­ներ ետք փա­փա­քած էր իր նո­րա­ծին թոռ­նի­կը նոյն ա­նու­նով կո­չել: Տղան չէր ու­զած մեր­ժել մօ­րը խնդրան­քը, եւ ա­նուա­նած՝ Աք­րի­պաս: Փոք­րիկն Աք­րի­պա­սի մկրտու­թիւ­նը զու­գա­դի­պած է Վար­դա­նանց տօ­նի օ­րը, եւ մկրտող քա­հա­նան ծնող­քին դառ­նա­լով՝ «Մեղք է այս փոք­րի­կին, վա­ղը ե­թէ մեծ­նայ, պի­տի ամչ­նայ իր ա­նու­նէն», եւ մկրտած է Վար­դան ա­նու­նով: Թա­ղե­ցի­նե­րը՝ բո­լորս Վար­դան ա­նու­նով կը ճանչ­նա­յինք զինք, բա­ցի՝ մեծմօր­մէն, որ Աք­րի­պա­սը կրճա­տե­լով՝ «Աք­րեն» կը կան­չէր իր թոռ­նի­կը:

Ա­մե­րի­կա­յի մէջ, դժբախ­տա­բար, նոյ­նիսկ կարգ մը հայ­կա­կան ե­կե­ղե­ցի­ներ կը յի­շուին օ­տար ա­նու­նով: Ս. Պետ­րոս ե­կե­ղե­ցին շա՜տ շա­տեր St. Peter ա­նու­նով միայն կը ճանչ­նան, իսկ Ս. Յա­կո­բը՝ St. James։

Ա­ւե­լի քան վաթսուն տա­րի­ներ ա­ռաջ ե­րէց բա­րե­կա­միս՝ Սեդ­րակ Էս­մէ­րեա­նի (այժմ մա­հա­ցած) գրած եր­գի­ծա­կան եր­գը այ­սօր շատ ա­ւե­լի այժ­մէա­կան է:

«Վար­դու­հին ե­ղաւ Ռո­զեթ­
Եղ­սան ալ Է­լի­զա­պէթ
­Յով­սէ­փը ե­ղաւ Զու­զու­
Ո՛չ ազգ մնաց… ոչ լե­զու» (Սեդ­րակ Էս­մէ­րեան)

ՊՕՂՈՍ ՇԱՀՄԵԼԻՔԵԱՆ

Լոս Ան­ճե­լըս 2016