Մաֆիաներն Ու… «Զայիմ»ները

«Մաֆիա»: Գոյական (Իտալիոյ մէջ գաղտնի ընկերութիւն մը):

«­Նա­յի­րի» բա­ռա­րան

1920-ա­կան թուա­կան­նե­րուն Միա­ցեալ Նա­հանգ­նե­րու Շի­քա­կօ քա­ղա­քին մէջ խումբ մը ի­տա­լա­ցի ար­կա­ծախն­դիր­ներ հիմ­նե­ցին, կամ ա­ւե­լի ճիշդ պի­տի ըլ­լար ը­սել՝ շա­րու­նա­կե­ցին Սի­կի­լիոյ մէջ ծնունդ ա­ռած «ըն­կե­րու­թիւն» մը՝ տկար մար­դոց «օգ­նե­լու» կամ «պաշտ­պա­նե­լու» պատ­րուա­կով, եւ սկսան տուր­քեր գան­ձել վա­ճա­ռա­տու­նե­րէ: Այս ըն­կե­րու­թիւն­նե­րը ի­տա­լե­րէ­նով կը կո­չուէին «Մա­ֆիա» (Mafioso), որ հե­տա­գա­յին դար­ձաւ մի­ջազ­գա­յին բառ:

Ժա­մա­նա­կի ըն­թաց­քին ստեղ­ծուե­ցան տար­բեր տե­սա­կի մա­ֆիա­ներ եւ ի­րենց շրջագի­ծը ընդ­լայ­նե­լու մի­տու­մով յա­ճա­խա­կի զի­նեալ բա­խում­ներ կ՚ու­նե­նա­յին ի­րա­րու հետ: Պե­տու­թեան մէջ դար­ձած էին հզօր պե­տու­թիւն մը եւ շատ ան­գամ բա­խում­ներ կ՚ու­նե­նա­յին նաեւ ոս­տի­կա­նու­թեան հետ: Ի­րենց նպա­տա­կը՝ տկար­նե­րը «պաշտ­պա­նե­լու» սահ­մա­նը ան­ցած եւ հսկա­յա­կան գու­մար­նե­րու ա­ռեւ­տու­րի մը վե­րա­ծուած էր: Ա­նօ­րէն խմիչ­քի նե­րա­ծում եւ ար­տա­ծում, ինչ­պէս նաեւ՝ թմրե­ցու­ցի­չի վա­ճա­ռա­կա­նու­թիւն: Ի­րենց գոր­ծու­նէու­թիւ­նը այն­քան ըն­դար­ձա­կուած էր, որ վա­ճա­ռա­տու­ներ եր­թա­լով՝ տուր­քեր գան­ձե­լը ի­րենց հա­մար ժա­մա­վա­ճա­ռու­թիւն էր, եւ այդ իսկ պատ­ճա­ռով ամ­սա­կան գան­ձու­մի դրու­թեան վե­րա­ծե­ցին եւ տուին «ա­պա­հո­վագ­րու­թիւն» ա­նու­նը:

Ներ­կայ օ­րե­րու ա­պա­հո­վագ­րա­կան ըն­կե­րու­թիւն­նե­րը ու­րիշ բան չեն, ե­թէ ոչ՝ մա­ֆիա­նե­րու շա­րու­նա­կու­թիւ­նը, ո­րոնք կը գոր­ծեն տար­բեր ա­նուան տակ եւ պաշ­տօ­նա­պէս ճանչ­ցուած են պե­տու­թիւն­նե­րու կող­մէ:

Բո­լորս անխ­տիր զո­հերն ենք այդ մա­ֆիա­նե­րուն: Կա­րե­լի՞ բան է մնալ ա­ռանց ինք­նա­շար­ժի, կա­լուա­ծի կամ ա­ռող­ջա­պա­հա­կան ա­պա­հո­վագ­րու­թեան: Կա­մայ թէ ա­կա­մայ՝ բո­լորս կը «վա­յե­լենք» օ­րի­նա­ւոր մա­ֆիա­նե­րու «բա­րիք­ներն» ու «պաշտ­պա­նու­թիւ­նը»:

Բազ­մա­թիւ շար­ժան­կար­ներ պատ­րաս­տը-ւած են մա­ֆիա­նե­րու գոր­ծու­նէու­թեան մա­սին, ո­րոնց­մէ ա­մե­նէն նշա­նա­ւոր­նե­րէն կա­րե­լի է յի­շել՝ «Ալ Քա­փոն», «Տը Կատ­ֆա­տըր» եւ «Քա­զի­նօ» ժա­պա­ւէն­նե­րը:

Ա­մե­րի­կա­յի մէջ ի­տա­լա­ցի­նե­րու կող­մէ սկսած մա­ֆիան շու­տով տա­րա­ծուե­ցաւ աշ­խար­հի գրե­թէ բո­լոր եր­կիր­նե­րուն մէջ:

Լի­բա­նան, մա­նա­ւանդ Պուրճ Հա­մուտ ին­չո՞վ պա­կաս է միւս եր­կիր­նե­րէն:

Եր­կար տա­րի­ներ Պուրճ Հա­մու­տի մէջ գո­յու­թիւն ու­նէր «զա­յիմ»նե­րէ բաղ­կա­ցած խմբակ մը, ո­րոնք վա­ճա­ռա­տու­նե­րէ ա­նօ­րէն «տուր­քեր» կը գան­ձէին: Այս «զա­յիմ»նե­րը շատ կը յի­շեց­նէին Շի­քա­կո­յի մէ­ջի նախ­նա­կան շրջա­նի մա­ֆիա­նե­րը, ան­շուշտ շատ ա­ւե­լի նուազ՝ ի­րենց գոր­ծու­նէու­թեամբ:

«Զա­յիմ»: Ա­րա­բե­րէ­նով կը նշա­նա­կէ՝ քաջ, կտրիճ, ան­վախ, յան­դուգն:

Քա­նի մը ար­կա­ծախն­դիր ե­րի­տա­սարդ­ներ ի­րենք ի­րենց տուած էին այդ տիտ­ղո­սը, սա­կայն ի­րա­կա­նու­թեան մէջ «զա­յիմ» բա­ռը կորսն­ցու­ցած է իր ի­մաս­տը: Իս­կա­կան «զա­յիմ»ը իր խի­զա­խու­թիւ­նը ի գործ կը դնէ բա­րի նպա­տա­կի մը, սա­կայն այդ օ­րե­րու «զա­յիմ»նե­րը, խա­նու­թէ խա­նութ պտըտե­լով, ի­րենց հսկո­ղու­թեան տակ առ­նե­լու պատ­րուա­կով, ան­դա­դար գու­մար­ներ կը գան­ձէին: Շրջա­նի վա­ճա­ռա­կան­նե­րը ար­դեօք հա­մար­ձա­կու­թիւ­նը կ՚ու­նե­նա­յի՞ն չտա­լու ի­րենց­մէ պա­հան­ջուած գու­մա­րը: Չտա­լու պա­րա­գա­յին, ա­ռա­ջին ազ­դա­րա­րու­թիւ­նը կ՚ըլ­լար վա­ճա­ռա­տան նիւ­թա­կան վնաս հասց­նել, եւ յա­ջորդ հան-գըրւա­նին տա­կա­ւին չհա­սած՝ վա­ճա­ռա­կան­նե­րը տե­ղի կու տա­յին եւ վա­խի ազ­դե­ցու­թեան տակ կը վճա­րէին պա­հան­ջուած գու­մար­նե­րը:

«Զա­յիմ»նե­րը դրամ հա­ւա­քե­լու տար­բեր մի­ջոց­ներ ի գործ կը դնէին:

Մէ­կը ու­րի­շին պարտ­քի դրամ տուած է (ա­ռանց օ­րի­նա­ւոր փաս­տա­թուղ­թի), եւ այդ ան­ձը կը զլա­նայ իր պարտ­քը վճա­րել: Պար­տա­տէ­րը կը դի­մէ «զա­յիմ»ի մը օ­ժան­դա­կու­թեան: Յա­ջորդ օրն իսկ այդ գու­մա­րը գան­ձուած է, ո­րուն մէկ մա­սը միայն յանձ­նուած է պար­տա­տի­րոջ. մնա­ցա­ծը «ար­դա­րօ­րէն» մտած՝ «զա­յիմ»ին գրպա­նը: Կամ՝ գո­յու­թիւն չու­նե­ցող ե­րե­ւա­կա­յա­կան եր­գի­չի մը տա­լիք եր­գա­հան­դէ­սին հա­մար հա­րիւ­րա­ւոր տոմ­սեր բռնի ու­ժով ծա­խել շրջա­նի վա­ճա­ռա­կան­նե­րուն ու խա­նութ­պան­նե­րուն, իսկ երբ եր­գա­հան­դէ­սին թուա­կա­նը հաս­նէր, ու մար­դիկ ի­րենց տոմ­սե­րը ձեռ­քեր­նին՝ ուղ­ղուէին Պուրճ Հա­մու­տի շար­ժա­պատ­կե­րի ո­րո­շուած սրա­հը, մուտ­քին «զա­յիմ»նե­րէն մէ­կը կը յայ­տա­րա­րէր. «Եր­գի­չին ձայ­նը քա­շուած է եւ եր­գա­հան­դէ­սը յե­տաձ­գուած՝ ա­նո­րոշ թուա­կա­նով»:

Այդ «ա­նո­րոշ թուա­կա­նը» մին­չեւ օրս տա­կա­ւին կը մնայ ա­նո­րոշ:

***

Ա­րեւմ­տեան Պէյ­րու­թի կող­մը բնա­կող մեր բա­րե­կամ­նե­րէն մէ­կը Պուրճ Հա­մու­տի մէջ նոր վա­ճա­ռա­տուն մը բա­ցած էր: Գոր­ծե­րը լաւ կ՚ըն­թա­նա­յին: Վա­ճա­ռա­տուն մտնո­ղը դա­տարկ ձեռ­քով դուրս չէր ել­լեր: Յա­ճա­խորդ­նե­րը ի­գա­կան­ներ էին: Կնո­ջա­կան ներք­նազ­գեստ­ներ կը ծա­խէր, սա­կայն օ­րա­կան քա­նի մը ան­գամ եր­կու ե­րի­տա­սարդ հայ տղա­ներ կը մտնէին վա­ճա­ռա­տուն, աջ ու ձախ կը դի­տէին, ա­պա՝ տի­րոջ մօ­տե­նա­լով.

-Բա­նի մը պէտք ու­նի՞ս, մենք կրնանք օգ­տա­կար ըլ­լալ քե­զի:

-Շ­նոր­հա­կալ եմ, բա­նի պէտք չու­նիմ:

Յա­ջոր­դող օ­րե­րուն՝ դար­ձեալ նոյն տե­սա­րա­նը: Այ­ցե­լու­նե­րը ի­րա­րու հետ բարձ­րա­ձայն. «Այս մար­դը հասկ­նա­լու միտք չու­նի, ու­րիշ լե­զուով պէտք է խօ­սինք հե­տը»:

Մեր բա­րե­կա­մը, նոր գլխի կ՚իյ­նայ եւ կը հասկ­նայ այ­ցե­լու­նե­րուն իս­կա­կան նպա­տա­կը եւ կ՚ուղ­ղուի «Սար­դա­րա­պատ» ա­կումբ ու կո­մի­տէին կը պար­զէ ե­ղե­լու­թիւ­նը:

Յա­ջորդ ա­ռա­ւօտ ա­կում­բի կո­մի­տէին հեր­թա­պա­հը ան­ձամբ կը ներ­կա­յա­նար սոյն վա­ճա­ռա­տու­նը եւ՝ «Մե­զի եր­կու գա­ւաթ սուրճ ապսպ­րէ, եր­կու հատ ալ ա­թոռ դուրս հա­նէ, որ խա­նու­թին առ­ջեւ նստինք ու խմենք»:

Յա­ճա­խորդ­նե­րը բո­լո­րը կի­ներ են եւ յար­մար չէ այդ ա­ռա­ջար­կը, սա­կայն կը հա­մա­կեր­պի: Շատ չան­ցած՝ «հար­կա­հա­ւաք» եր­կու ե­րի­տա­սարդ­նե­րը կ՚ե­րե­ւան խա­նու­թի մուտ­քին եւ զար­ման­քով կը նշմա­րեն ա­կում­բի հեր­թա­պա­հը, որ վա­ճա­ռա­կա­նին հետ նստած՝ սուրճ կը խմէ: Կա­մա­ցուկ մը ճամ­բա­նին կը շե­ղեն, ու կը վե­րա­դառ­նան ի­րենց կեդ­րո­նը, «Սի­նե­մա Գեր­մա­նիկ»ի կող­քի փո­ղո­ցի բախ­տա­խա­ղի վայ­րե­րէն մէ­կը: Լու­րը ար­դէն տա­րա­ծուած է ի­րենց շրջա­նա­կին մէջ: Այս նո­րե­լուկ վա­ճա­ռա­կա­նին հետ խա­ղալ չ՚ըլ­լար, ա­կում­բի մարդ է:

Պուրճ Հա­մու­տի մէջ կարգ ու կա­նոն պա­հող­նե­րը միշտ ե­ղած են հայ­կա­կան ա­կումբ­-նե­րը:  Ոս­տի­կա­նա­կան ջո­կատ­ներ չու­նէին ի­րենց տրա­մադ­րու­թեան տակ, սա­կայն  կա­րե­լի ե­ղա­ծին չափ, եր­բեմն ուղ­ղա­կի, եր­բեմն ալ ա­նուղ­ղա­կի  կեր­պով ար­գելք կը հան­դի­սա­նա­յին «զա­յիմ»նե­րուն:

Չէին ու­զեր հա­յու ա­րիւն հո­սեց­նել:

Եր­ջան­կա­յի­շա­տակ Կո­րիւն Արք. Պա­պեան, որ մեր ըն­տա­նի­քին մօ­տիկ բա­րե­կա­մը ե­ղած էր, օր մը, ե­րէց եղ­բօրս մա­սին խօ­սած ժա­մա­նակ, «զա­յիմ» ո­րա­կեց զինք, սա­կայն նոյն վայր­կեա­նին ան­մի­ջա­պէս սրբագ­րեց: «Նե­րո­ղու­թիւն, ու­զում եմ ա­սել մար­տա­կան էր եւ ոչ թէ զա­յիմ»: Մար­տա­կան տղա­քը կու­սակ­ցու­թեան մը պաշտ­պան­ներն են, ան­շա­հախն­դիր, նուի­րեալ, եւ միեւ­նոյն ժա­մա­նակ՝ կտրիճ ու ան­վախ: Կարե­լի չէ մար­տա­կան տղոց «զա­յիմ» մակ­դի­րով ո­րա­կել»:

Եր­կար բաղ­դա­տա­կան մը ը­րաւ զա­յի­մին ու մար­տա­կա­նին: «Ի­րա­կա­նու­թեան մէջ «զա­յիմ»նե­րը մէ­կա­կան աս­պետ­ներ են, ո­րոնք ի­րենց կտրի­ճու­թեամբ պէտք է պաշտ-­պա­նեն տկար­նե­րին, սա­կայն ներ­կա­յիս՝ «զա­յիմ»նե­րը, կորսն­ցու­ցած են այդ բա­ռին ի­մաս­տը եւ ի­րենց խի­զա­խու­թիւ­նը օգ­տա­գոր­ծում են ի շահ ի­րենց անձ­նա­կան շա­հե­րին: Մեր հայ մար­տա­կան տղա­քը ա­մէն մէ­կը մի վե­հանձն «զա­յիմ» է խոր­քին մէջ, սա­կայն՝ ոչ այս օ­րե­րու «զա­յիմ»նե­րի նման»:

Մե­զի հա­մար մութ պայ­ման­նե­րու տակ Պուրճ Հա­մու­տի «զա­յիմ»նե­րու փա­ղան­գին մէկ կա­րե­ւոր մա­սը, գի­շեր մը սպան­նուե­ցան «Սի­նե­մա Գեր­մա­նիկ»ի առ­ջեւ: Տա­կա­ւին Լի­բա­նա­նի քա­ղա­քա­ցիա­կան պա­տե­րազ­մը չէր սկսած եւ այդ տե­սակ խմբա­յին սպանդ մը մեծ ար­ձա­գանգ բարձ­րա­ցուց ոչ միայն Պուրճ Հա­մու­տի, այլ նաեւ Լի­բա­նա­նի ամ­բողջ տա­րած­քին: Լի­բա­նա­նեան օ­տար մա­մու­լը լայն տեղ տրա­մադ­րեց իր գլխա­ւոր լու­րե­րու բաժ­նին մէջ: Տա­կա­ւին աչ­քիս առ­ջեւն է ա­ռա­ջին է­ջե­րուն վրայ մե­ծա­տառ գրու­թիւն­նե­րը. «Թեք­սաս… Պուրճ Հա­մու­տի մէջ»:

Ողջ մնա­ցած «զա­յիմ»նե­րը ան­մի­ջա­պէս հրա­պա­րա­կէն քա­շուե­ցան: Շա­տեր սկսան աշ­խա­տիլ՝ որ­պէս թաք­սիի վա­րիչ կամ «փոս­թա­յի մաաուին» (դրամ հա­ւա­քող): Պա­տա­հե­ցաւ նաեւ, որ ա­նոնց­մէ մէ­կը դառ­նայ իս­կա­կան «եր­գիչ» եւ եր­գա­հան­դէս­ներ ու­նե­նայ՝ ա­ռանց «եր­գա­հան­դէ­սը ա­նո­րոշ թուա­կա­նով յե­տաձ­գե­լու»: Սկսաւ նոյ­նիսկ գնա­հա­տուիլ ո­րոշ դա­սա­կար­գի մը կող­մէ:

Օ­րին մէ­կը, տե­ղեակ ըլ­լա­լով խնդրոյ ա­ռար­կայ եր­գի­չին ան­ցեա­լին, ի­րեն հարց կու տան, թէ ի՞ն­չը մղեց զինք, որ դառ­նայ եր­գիչ:

«Շի­տա­կը, մենք… (յոգ­նա­կի) ա­ռաջ «զա­յիմ» էինք: Զա­յի­մու­թիւ­նը ար­գի­լուե­ցաւ, մենք ալ … եր­գիչ ե­ղանք»:

Ոչ մէկ տար­բե­րու­թիւն: «Զա­յիմ»… եւ եր­գիչ:

Նոյ­նան­ման «ա­րուեստ­ներ»:

Մին­չեւ օրս Լի­բա­նա­նի տար­բեր շրջան­նե­րու մէջ, տա­կա­ւին կը գոր­ծեն տե­ղա­ցի ա­րաբ­նե­րէ բաղ­կա­ցած «զա­յիմ»նե­րու փա­ղանգ­ներ: Այս «զա­յիմ»նե­րը կը վա­յե­լեն կարգ մը պե­տա­կան մար­դոց հո­վա­նա­ւո­րու­թիւ­նը: Ի­րենց տրուած է զէնք կրե­լու ար­տօ­նա­գիր, կը ծա­ռա­յեն կարգ մը պե­տա­կան մար­դոց կամ կու­սակ­ցա­պետ­նե­րու՝ որ­պէս թիկ­նա­պահ: Զի­նուած կը պտըտին: Ի հար­կին կը գոր­ծա­ծեն ի­րենց զէն­քը եւ յա­ջորդ օրն իսկ ա­զատ-հա­մար­ձակ կը շրջա­գա­յին քա­ղա­քին մէջ:

Լի­բա­նա­նի քա­ղա­քա­ցիա­կան պա­տե­րազ­մին ըն­թաց­քին տե­ղա­ցի կու­սակ­ցու­թիւն­նե­րը ի­րենց շար­քե­րուն մէջ կը հա­շուէին բազ­մա­թիւ «մի­լիս­ներ», որ լաւ մար­զուած, սրտոտ տղա­մար­դիկ էին եւ կը գոր­ծէին ի սէր Լի­բա­նա­նի, սա­կայն ի­րենց վեհ գոր­ծը հե­տա­գա­յին փո­խա­րի­նե­ցին կո­ղո­պու­տով եւ դար­ձան նոր օ­րե­րու «զա­յիմ»ներ:

***

Վե­րա­դառ­նա­լով Ա­մե­րի­կա­յի ներ­կայ օ­րե­րու մա­ֆիա­նե­րուն, Շի­քա­կո­յէն դուրս, ա­մե­նահ­զօր մա­ֆիա­նե­րը այ­սօր կը գտնուին Նե­ւա­տա նա­հան­գի նշա­նա­ւոր Լաս Վե­կաս քա­ղա­քին մէջ:

Լաս Վե­կա­սի քա­զի­նո­նե­րը ամ­բող­ջու­թեամբ ի­րենց տի­րա­պե­տու­թեան տակ են: Ա­մենէն նշա­նա­ւոր ու ժո­ղովր­դա­կա­նու­թիւն ու­նե­ցող եր­գիչ­նե­րու եւ ա­րուես­տա­գէտ­նե­րու Լաս Վե­կա­սի քա­զի­նո­նե­րու մէջ ե­լոյթ ու­նե­նա­լը կա­խեալ է մա­ֆիա­նե­րու «բա­րեա­ցա­կա­մու­թե­նէն»:

Քա­զի­նո­նե­րու մե­ծա­գոյ­նին ե­կա­մու­տը կ՚ա­պա­հո­վուի բախ­տա­խա­ղե­րէ: Քսանմէկ տա­րե­կան բո­լո­րե­լը պայ­ման է կա­րե­նալ խա­ղա­լու հա­մար: Ե­րի­տա­սարդ, տա­րեց, ի­գա­կան թէ ա­րա­կան, ժա­մեր կ՚ան­ցը­նեն այդ ե­լեկտ­րո­նա­յին «դրամ կլլող» մե­քե­նա­նե­րուն դի­մաց, կամ՝ բախ­տա­խա­ղի կա­նաչ սե­ղան­նե­րուն շուրջ: Մաս­նա­ւոր պաշ­տօ­նեա­ներ քա­մե­րա­նե­րով գաղտ­նի կը հե­տե­ւին ի­րենց «զո­հե­րու» խա­ղար­կու­թեան: Վա՜յ ե­կեր է, ե­թէ անձ մը քիչ մը շատ շա­հի: Քա­նի մը հուժ­կու, չա­փէն ա­ւե­լի կո­կիկ հա­գուած օ­րի­նա­ւոր «զա­յիմ»ներ, կը ներ­կա­յա­նան եւ քա­ղա­քա­վա­րօ­րէն մէկ կողմ քա­շե­լով՝ կ՚ա­ռա­ջար­կեն, որ ան­մի­ջա­պէս մեկ­նի քա­զի­նո­յէն՝ ան­գամ մըն ալ չայ­ցե­լե­լու պայ­մա­նաւ:

Կը հե­տե­ւին նաեւ «խենթ» ու ան­հա­շիւ խա­ղա­ցող­նե­րուն, ո­րոնք ընդ­հան­րա­պէս հսկա­յա­կան գու­մար­ներ կը կորսնց­նեն: Այդ­պի­սի­նե­րուն յա­ճա­խա­կի հրա­ւէր­ներ կը ղրկուին, ձրի կե­ցու­թիւն պան­դո­կին մէջ եւ քա­նի մը հա­րիւր տո­լար ալ «գրպա­նի ծախս», քաջ գիտ­նա­լով, որ այդ մար­դի­կը քա­նի մը հա­րիւ­րը պի­տի կորսնց­նեն, ա­ռա­ւել՝ քա­նի մը հա­զար:

Մա­ֆիա­յի մար­դի­կը խե­լա­ցի են, միեւ­նոյն ժա­մա­նակ՝ ան­խիղճ եւ վրի­ժա­ռու:

Զեղ­ծա­րա­րու­թեամբ շա­հող խա­ղա­ցող մը խիստ պատ­ժա­մի­ջոց­նե­րու կը դա­տա­պար-տըւի: Գա­ղա­փար մը կազ­մե­լու հա­մար, թէ ինչ­պէ՛ս կը վա­րուին այդ մար­դոց հետ, ան­գամ մը եւս «վա­յե­լե­ցէք» «Քա­զի­նօ» ժա­պա­ւէ­նը:

***

Այ­սօր ամ­բող­ջու­թեամբ մա­ֆիա­նե­րու տի­րա­պե­տու­թեան տակ է աշ­խար­հի տնտե­սու­թիւ­նը: Ա­պա­հո­վագ­րա­կան ըն­կե­րու­թիւն­ներն ու քա­րիւ­ղի ըն­կե­րու­թիւն­նե­րը, պե­տու­թիւն­նե­րու մօտ օ­րի­նա­ւո­րա­պէս ճանչ­ցուած, մե­ծա­գոյն մա­ֆիա­նե­րը կա­րե­լի է սե­պել: Ա­պա­հո­վագ­րա­կան ըն­կե­րու­թիւն­նե­րը, եր­կար տա­րի­նե­րու ըն­դու­նուած օ­րէնք­ներ, շատ դիւ­րու­թեամբ կրնան փո­փո­խու­թեան են­թար­կել՝ նա­յած ի­րենց նիւ­թա­կան շա­հե­րուն: Նոյնն է պա­րա­գան քա­րիւ­ղի ըն­կե­րու­թիւն­նե­րուն, ո­րոնք ո­րե­ւէ ժա­մա­նակ քա­րիւ­ղի գի­նը կրնան քա­նի մը սենթ պակ­սեց­նել, կամ շա­բաթ մը ետք՝  կրկնա­պատ­կել:

Մա­ֆիա­նե­րու տի­րա­պե­տու­թեան տակ են՝ մի­ջազ­գա­յին մա­մու­լը, հե­ռա­տե­սի­լի կա­յան­նե­րը, լրա­տուու­թեան աղ­բիւր­նե­րը. ա­նոնք ի­րենց հա­շուոյն ե­կած լու­րե­րով հան­րու­թիւ­նը ու­ղե­ղա­լուա­ցու­մի կ՚են­թար­կեն, եւ մար­դիկ միամ­տօ­րէն կը հա­ւա­տան:

Նե­ւա­տա նա­հան­գը ներ­կա­յիս Միա­ցեալ Նա­հանգ­նե­րու ա­մե­նա­հա­րուս­տը  կա­րե­լի է դա­սել՝ «շնոր­հիւ» Լաս Վե­կա­սի  մա­ֆիա­նե­րուն: Ներ­կայ օ­րե­րու մա­ֆիա­ներն ու «զա­յիմ»նե­րը «հար­կե­րը» հա­ւա­քե­լու ձանձ­րոյ­թը չեն քա­շեր: Բո­լորս կա­մո­վին կ՚իյ­նանք ա­նոնց ծու­ղա­կը:

Եր­բեմն բաղ­դա­տա­կան մը կ՚ը­նեմ Պուրճ Հա­մու­տի եր­բեմ­նի «զա­յիմ»նե­րու եւ Լաս Վե­կա­սի ներ­կայ օ­րե­րու մա­ֆիա­նե­րու մի­ջեւ:

Մա­ֆիա­նե­րը չեն ե­րե­ւար հան­րու­թեան մէջ: Նոյ­նիսկ ու­ժի դի­մե­լու կա­րիք չեն զգար: Խեղճ զո­հե­րը դիւ­րու­թեամբ կ՚իյ­նան ծու­ղա­կը: Լաս Վե­կա­սի քա­զի­նո­նե­րու մէջ պա­տե­րու վրայ զե­տե­ղուած ժա­մա­ցոյց­նե­րու չենք հան­դի­պիր: Վա­յե­լուչ կի­սա­մերկ կի­ներ ան­դա­դար ձրի ո­գե­լից ըմ­պե­լի կը հրամց­նեն ներ­կա­նե­րուն, ո­րոնք խմիչ­քով ու խա­ղով տա­րուած՝ նոյ­նիսկ գի­շե­րը ցե­րե­կէն չեն կրնար զա­նա­զա­նել:

Ծա­նօթ անգ­լե­րէն եր­գի մը մէջ ը­սուած է՝ «Աս­տուած ստեղ­ծեց դրախ­տը, իսկ սա­տա­նան՝ Լաս Վե­կա­սը»:

Ան­հա­մար են Լաս Վե­կա­սի հա­ճոյ­քի վայ­րե­րը, սա­կայն մար­դիկ, երբ հաս­նին սա­տա­նա­յին «դրախտ»ը, ան­մի­ջա­պէս կը դի­մեն դէ­պի քա­զի­նո­նե­րը՝ ի­րենց «բախ­տը փոր­ձե­լու»:

Բախ­տը փոր­ձե­լու տար­բեր մի­ջոց­ներ չկա՞ն:

Մեծ է թի­ւը հանգս­տեան կո­չուած տա­րեց­նե­րու, ո­րոնք պե­տու­թե­նէն ստա­ցած ի­րենց ար­դար թո­շա­կը քա­նի մը ժա­մուան մէջ կը վատ­նեն Լաս Վե­կա­սի քա­զի­նո­նե­րու մէջ ու տուն կը վե­րա­դառ­նան «դա­տարկ գրպան»ով՝ սպա­սե­լով յա­ջորդ ամ­սը-ւան թո­շա­կին, որ­պէս­զի դար­ձեալ եր­թան եւ ի­րենց կրած վնա­սը փոր­ձեն վե­րա­դարձ­նել, սա­կայն շատ յա­ճախ նոյն յու­սա­խա­բու­թեամբ կը վե­րա­դառ­նան ի­րենց տու­նե­րը:

Ճիշդ է, հա­զա­րա­ւոր մար­դիկ, ի­րենց նիւ­թա­կա­նը կը վատ­նեն քա­զի­նո­նե­րու մէջ: Շա­տե՜ր կը սնան­կա­նան, ըն­տա­նիք­ներ կը քայ­քա­յուին, սա­կայն ո՞վ է ի­րենց ստի­պո­ղը:

Ո՛չ մա­ֆիա­նե­րը, ո՛չ ալ «զա­յիմ»նե­րը:

ՊՕՂՈՍ ՇԱՀՄԵԼԻՔԵԱՆ

Լոս Անճելըս, 2016