ՍՓԻՒՌՔԸ՝ ԻԲՐԵՒ ԳՈՐԾԸՆԿԵՐ

Հա­յաս­տա­նի խորհր­դա­րա­նա­կան ընտ­րու­թիւն­նե­րուն մաս­նակ­ցող ա­ռա­ջին ընդ­դի­մա­դիր դա­շին­քի ա­նուա­նու­մը յայ­տա­րա­րուե­ցաւ 2016 թուա­կա­նի Դեկ­տեմ­բե­րին: «Լու­սա­ւոր Հա­յաս­տան»  (նա­խա­գահ՝ Էտ­մոն Մա­րու­քեան), «Հան­րա­պե­տու­թիւն» (նա­խա­գահ՝ Ա­րամ Զ. Սարգ­սեան), «Քա­ղա­քա­ցիա­կան պայ­մա­նա­գիր»  (նա­խա­գահ՝ Նի­կոլ Փա­շի­նեան) կու­սակ­ցու­թիւն­նե­րը միա­ւո­րուե­ցան  «ԵԼՔ դա­շինք»  ա­նուա­նու­մով եւ միւս ու­ժե­րուն պէս սկսան ի­րենց քա­ղա­քա­կան պայ­քա­րին: «ԵԼՔ դա­շինք»ի ա­նուա­նու­մը հե­տե­ւեալ ձե­ւով պար­զա­բա­նած է դա­շին­քի ա­ռաջ­նորդ­նե­րէն՝ Նի­կոլ Փա­շի­նեան. «ԵԼՔ Հա­յաս­տա­նը դժուար կա­ցու­թե­նէն, ան­յա­ջո­ղու­թե­նէն ա­զա­տե­լու հնա­րա­ւո­րու­թիւն՝ մի­ջոց, Հա­յաս­տա­նի վե­րել­քի, դէ­պի վեր տա­նող վե­րըն­թաց ու­ղի»:

ԺԱ­ՄԱ­ՆԱԿ Հա­յաս­տա­նի նա­խընտ­րա­կան մթնո­լոր­տը ներ­կա­յաց­նե­լու ծի­րէն ներս հան­դի­պում մը ու­նե­ցաւ նաեւ ԵԼՔ-ի ան­դամ­նե­րուն հետ, ո­րոնք պար­զա­բա­նե­ցին ի­րենց նա­խընտ­րա­կան ծրա­գի­րը, իսկ դա­շին­քի ան­դամ­նե­րէն ե­րես­փո­խա­նու­թեան թեկ­նա­ծու Ռո­մա­նոս Պետ­րո­սեան հար­ցազ­րոյց մը տուաւ թեր­թիս:

-Ար­դէն սկսած էք ընտ­րող­նե­րուն հետ հան­դի­պում­նե­րու: Ի՞նչ կրնաք ը­սել՝ ճի՞շդ է, որ մար­դիկ հա­մա­տա­րած ան­տար­բե­րու­թեան մէջ են եւ հա­ւատք չու­նին փո­փո­խու­թիւն­նե­րու հան­դէպ:

-Ա­յո, ցաւ ի սիրտ, կայ նման մի­տում: Ճիշդ է, որ դա­շին­քը քա­նի մը ա­միս ա­ռաջ ձե­ւա­ւո­րուած է, բայց «Քա­ղա­քա­ցիա­կան պայ­մա­նա­գիր»  կու­սակ­ցու­թիւ­նը ար­դէն եր­կար ժա­մա­նա­կէ ի վեր ընտ­րա­կան գոր­ծըն­թաց­նե­րու մէջ է եւ ամ­բողջ ան­ցեալ տա­րին բազ­մա­թիւ քա­ղաք­նե­րու մէջ մաս­նակ­ցած ենք տե­ղա­կան ինք­նա­կա­ռա­վար­ման ընտ­րու­թիւն­նե­րու, հե­տե­ւա­բար՝ խոր­քին մէջ կը հասկ­նանք հան­րու­թեան վե­րա­բեր­մուն­քը ընտ­րու­թիւն­նե­րուն նկատ­մամբ: Հան­րու­թիւ­նը այ­սօր պար­զա­պէս չի հա­ւա­տար, որ ընտ­րու­թեամբ մը կրնայ բան փո­խուիլ: Բա­ցի ան­կէ, որ մեր ծրագ­րա­յին դրոյթ­նե­րը կը ներ­կա­յաց­նենք, պար­զա­պէս ա­մե­նէն դիւ­րա­հաս լե­զուով կը խօ­սինք ընտ­րող­նե­րուն հետ, բա­ցատ­րե­լով, որ իշ­խա­նա­կան մար­մին­նե­րը գոր­ծար­կած են ի­րենց բո­լոր հնա­րա­ւոր ազ­դե­ցու­թեան ո­լորտ­նե­րը: Այ­սօր նա­խընտ­րա­կան մի­ջա­վայ­րը դար­ձած է քուէ փախց­նե­լու դաշտ: Ե­թէ ո­չինչ հնա­րա­ւոր ըլ­լար փո­խել ընտ­րու­թիւն­նե­րով, իշ­խա­նու­թիւ­նը ին­քը ո­չին­չի կը ձեռ­նար­կէր: Մեր վեր­ջին դի­տար­կում­նե­րը ցոյց տուած են, որ հա­սա­րա­կու­թեան մէջ լուրջ փո­փո­խու­թիւն­ներ կան: Ես շատ կա­րե­ւո­րու­թիւն չեմ տար «Գե­լապ Ին­թեր­նէյ­շը­նըլ»ի տուեալ­նե­րուն, բայց ա­նոր դի­տար­կում­նե­րով՝ մեր դա­շին­քը ար­դէն եր­րորդ դիր­քի վստա­հու­թեան քուէ ու­նի, այդ ալ չափ մըն է: Իմ անձ­նա­կան դի­տարկ­մամբ, որ­քան որ ալ թե­րա­հա­ւա­տու­թիւն կայ ընտ­րու­թիւն­նե­րուն հան­դէպ, միայն այն, որ մեր դա­շի­ն­քի ա­ռաջ­նորդ­նե­րը պար­զա­պէս փո­ղոց­նե­րուն, բա­կե­րուն մէջ կը խօ­սին ընտ­րող­նե­րուն հետ, կը բա­ցատ­րեն ընտ­րա­կար­գը, ի­րենց ծրա­գի­րը ան­մի­ջա­կա­նօ­րէն կը ներ­կա­յաց­նեն, մար­դոց յոյս կը ներշն­չէ: Ոչ բո­լոր ու­ժերն են, որ փո­ղոց­նե­րը ին­կած՝ մար­դոց հետ ան­մի­ջա­կան շփում կ՚ու­նե­նան:

Մենք՝ մեր վստա­հած ան­ձե­րու խում­բով պի­տի փա­կենք բո­լոր եր­կու հա­զար ընտ­րա­տե­ղա­մա­սե­րը, ա­մէն մէկ ընտ­րա­տե­ղա­մա­սին մէջ անձ մը ու­նե­նա­լով: Ար­դէն մեր վստա­հած ան­ձե­րու ի­րա­ւունք­նե­րուն շուրջ ձեռ­նարկ­ներ կը կազ­մա­կեր­պենք, դա­սըն­թացք­ներ կ՚ը­նենք, որ­պէս­զի մեր վստա­հած ան­ձե­րը, տի­րա­պե­տե­լով ի­րենց ի­րա­ւունք­նե­րուն եւ լիա­զօ­րու­թիւն­նե­րուն, տեղ­ւոյն վրայ հսկեն ար­դար, թա­փան­ցիկ ընտ­րու­թիւն­նե­րը: Ար­դէն այս մէ­կուն փոր­ձը ու­նինք Ա­րա­րա­տի մար­զի Նոր կեանք գիւ­ղին մէջ, ուր ու­նինք «Քա­ղա­քա­ցիա­կան պայ­մա­նա­գիր»էն ընտ­րուած ընդ­դի­մա­դիր գիւ­ղա­պետ մը, որ ան­ցեալ տա­րի վաթ­սուն ձայ­նով յաղ­թեց Հան­րա­պե­տա­կան կու­սակ­ցու­թեան ան­դամ տասն­չորս տա­րուան գոր­ծող գիւ­ղա­պե­տին:

Յոյս ու­նիմ, որ այս ան­գամ ընտ­րու­թիւն­նե­րը տե­ղի կ՚ու­նե­նան ա­ռանց ցնցում­նե­րու, ո­րով­հե­տեւ իւ­րա­քան­չիւր ցնցում մեր երկ­րին մեծ վնաս կը պատ­ճա­ռէ: Ա­մէն յե­տընտ­րա­կան ցնցում մեզ զար­գա­ցու­մէ տա­­րի­ներ ետ կը տա­նի: Եւ մեր եր­կի­րը, այս­քան բե­ռը, այս­քան ար­տա­քին պարտ­քը ու­սե­րուն, հա­զիւ թէ քա­նի մը քայլ ա­ռաջ կ՚եր­թայ, ընտ­րու­թիւն­նե­րու ժա­մա­նակ ութ քայլ ետ կ՚եր­թայ, ո­րուն կը յա­ջոր­դէ ար­տա­գաղ­թի ա­լիք մը, ո­րուն ար­դէն մենք ի­րա­ւունք չու­նինք թոյլ տա­լու:

-«ԵԼՔ դա­շինք»ի քա­ղա­քա­կան ծրագ­րին մէջ ար­տա­քին քա­ղա­քա­կան բա­ղադ­րի­չը որ­քա՞ն կա­րե­ւո­րու­թիւն ու­նի:

-«ԵԼՔ դա­շինք»ը ընդ­հան­րա­պէս ոչ թէ ար­տա­քին քա­ղա­քա­կա­նու­թիւ­նը կա­րե­ւո­րե­լու հարց կը դնէ, այլ՝ կը հա­ւա­տայ, որ ար­տա­քին քա­ղա­քա­կա­նու­թիւ­նը նաեւ քա­ղա­քա­կան ինք­նու­թեան հարց է: Ո­րե­ւէ լուրջ կա­ռոյց, դա­շինք իր ինք­նու­թեան հիմ­նա­սիւ­նե­րէն մին պի­տի հա­մա­րէ յստակ ձե­ւա­կեր­պում­նե­րը՝ ար­տա­քին քա­ղա­քա­կան հար­ցե­րուն եւ Ար­ցա­խի հար­ցին շուրջ: Այ­սինքն, կա­րե­ւո­րե­լու հարց չէ, այդ մէ­կը ինք­նու­թեան հարց է: Եւ այդ ու­ղե­ծի­րին մէջ չենք կրնար թե­րագ­նա­հա­տել Հա­յաս­տան-Սփիւռք յա­րա­բե­րու­թիւն­նե­րը: Իմ հա­մոզ­մամբ, Հա­յաս­տան-Սփիւռք յա­րա­բե­րու­թիւն­նե­րը այ­սօր շատ մա­կե­րե­սա­յին են, կի­սաայ­ցե­լու­թիւն­նե­րու, հե­ռա­տե­սի­լա­յին մա­րա­թոն­նե­րու եւ ներդ­րում­ներ մու­րա­լու ձե­ւա­չա­փին մէջ կը գտնուին, բայց մենք զայն պէտք է փո­խադ­րենք բո­վան­դա­կա­յին բո­լո­րո­վին այլ հար­թու­թիւն մը: Ես միշտ պնդած եմ այն մօ­տե­ցու­մը, որ հայ­կա­կան Սփիւռ­քը մենք պէտք է օժ­տենք ներ­հա­յաս­տա­նեան, ներ­քա­ղա­քա­կան զար­գա­ցում­նե­րուն նե­րազ­դե­լու, մի­ջամ­տե­լու ո­րո­շա­կի ման­դա­տով (=ո­րոշ յանձ­նա­րա­րու­թիւն, որ կու տան ընտ­րող­նե­րը ընտ­րուա­ծին, որ­պէս­զի ա­նոր հա­մա­ձայն գոր­ծէ։ Վկա­յա­կան, որ ընտ­րող­նե­րը կու տան ի­րենց ընտ­րա­ծին ի հաս­տա­տու­թիւն ա­նոր ընտ­րու­թեան։ Ֆրան­սե­րէն՝ mandat), ի հար­կէ, հա­յաս­տա­նեան օ­րէնսդ­րու­թեան սահ­ման­նե­րուն մէջ: Օ­րէն­քը ան­շուշտ չ՚ար­տօ­ներ, որ սփիւռ­քա­հա­յը քուէար­կու­թեան մաս­նակ­ցի, բայց Սփիւռ­քի մեր հայ­րե­նա­կի­ցը կրնայ դի­տոր­դա­կան ա­ռա­քե­լու­թեամբ հան­դէս գալ Հա­յաս­տա­նի մէջ, նա­խընտ­րա­կան, յե­տընտ­րա­կան փու­լե­րու մէջ ֆի­զի­քա­պէս Հա­յաս­տա­նի մէջ ըլ­լալ, ըլ­լալ հա­յաս­տան­ցիին կող­քին: Այդ մէ­կը շատ կա­րե­ւոր է, ո­րով­հե­տեւ այս հայ­րե­նի­քը միայն Հա­յաս­տա­նի մէջ բնա­կող եր­կու­քու­կէս-ե­րեք մի­լիոն հա­յե­րու­նը չէ, շուրջ ութ-տաս մի­լիոն հա­շուող սփիւռ­քինն է նաեւ եւ հա­յաս­տա­նեան ի­րո­ղու­թիւն­նե­րը, Հա­յաս­տա­նի մէջ տի­րող ներդ­րու­մա­յին մթնո­լոր­տը, որ ան­մի­ջա­կա­նօ­րէն կ՚ա­ծան­ցուի ներ­քա­ղա­քա­կան զար­գա­ցում­նե­րուն հետ, իր ազ­դե­ցու­թիւ­նը կ՚ու­նե­նայ այն հան­գա­ման­քին վրայ, թէ Սփիւռ­քը ներդ­րում­ներ չ՚ու­զեր բե­րել Հա­յաս­տան, Սփիւռ­քը ըն­դա­մէ­նը Հա­յաս­տա­նը կը դի­տար­կէ որ­պէս հայ­րե­նիք, ուր տա­րին եր­կու շա­բաթ կ՚այ­ցե­լէ իբ­րեւ զբօ­սաշր­ջիկ եւ կ՚ը­սէ՝ շատ ա­ղուոր հայ­րե­նիք մը ու­նինք: Այ­սինքն, մենք կը հոր­դո­րենք Սփիւռ­քին, որ ա­ւե­լի ու­շա­դիր ըլ­լան հա­յաս­տա­նեան զար­գա­ցում­նե­րուն հան­դէպ, ի­րենց մաս­նակ­ցա­յին ներ­կա­յու­թիւ­նը ա­պա­հո­վեն հոս:

-Ար­դէն դի­տոր­դա­կան խումբ մը կազ­մուե­ցաւ սփիւռ­քա­հայ գոր­ծիչ­նե­րէն եւ ներ­կայ պի­տի ըլ­լա՞յ ընտ­րու­թիւն­նե­րուն:

-Վեր­ջա­պէ՛ս: Վեր­ջա­պէս ան­ցեալ տա­րուան յու­լի­սեան դէպ­քե­րէն ետք, երբ Ար­սի­նէ Խան­ճեան բեր­ման են­թար­կե­ցաւ եւ այդ տե­սա­րա­նը տե­սաւ ամ­բողջ աշ­խար­հը, կար­ծես թէ ո­րոշ շրջա­նակ­ներ սկսան խօ­սիլ ար­դէն այս հար­ցե­րուն շուրջ: Մինչ այդ, ա­մէն ինչ հայ­րե­նակ­ցա­կան միու­թիւն­նե­րու մա­կար­դա­կի շփում­նե­րէն ան­դին չէր անց­ներ: Եւ ող­ջու­նե­լի է, որ սփիւռ­քա­հայ ո­րոշ գոր­ծիչ­ներ՝ Սերժ Թան­քեան, Ար­սի­նէ Խան­ճեան, Ա­տոմ Է­կո­յեան եւ այլք, պա­տաս­խա­նա­տուու­թիւն յայտ­նե­ցին դի­տոր­դա­կան ա­ռա­քե­լու­թիւն ի­րա­կա­նաց­նել Հա­յաս­տա­նի մէջ: Ես՝ որ­պէս հա­սուն մէ­կը ընտ­րա­կան գոր­ծըն­թաց­նե­րուն մէջ, գի­տեմ, որ շատ բարդ է սփիւռ­քեան մեր հան­րու­թեան, մա­նա­ւանդ՝ յա­ռա­ջա­դէմ եր­կիր­նե­րու մէջ բնա­կող մեր հայ­րե­նա­կից­նե­րուն բա­ցատ­րել, թէ իշ­խող ու­ժե­րը ի՞նչ մի­ջոց­նե­րով կ՚ա­պա­հո­վեն ի­րենց քուէն: Բայց ի­րենց ներ­կա­յու­թիւ­նը այս­տեղ տես­նե­լով՝ իշ­խող ու­ժե­րը կը սթա­փին թե­րեւս եւ կը զգան, որ կա­րե­լի չէ կա­տակ ը­նել ութ մի­լիոն հա­շուող հա­մայն­քի մը հետ, որ հայ­րե­նի­քի մէջ պի­տի փոր­ձէ իր ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­նե­րուն մի­ջո­ցաւ ու­շադ­րու­թեան տակ պա­հել ընտ­րա­կան գոր­ծըն­թա­ցը: Ե­թէ իշ­խող ու­ժե­րը ա­ռայժմ կրնան քուէ ստա­նալ տա­սը մի­լիոն հա­յե­րէն միայն եր­կու մի­լիո­նէն, այդ մէ­կը չի նշա­նա­կեր, որ ի­րենք հա­շուե­տու են միայն այդ եր­կու մի­լիո­նին: Ա­նոնք հա­շուե­տու են ամ­բողջ հա­յու­թեան, իսկ հա­շուե­տուու­թեան այդ չա­փա­նի­շը մեր սահ­մա­նադ­րու­թիւնն է եւ օ­րէնսդ­րու­թիւ­նը: Սփիւռ­քը կրնայ ներ­կայ ըլ­լալ, ար­ձա­նագ­րել թե­րա­ցում­նե­րը, ա­նօ­րէ­նու­թիւն­նե­րը եւ դա­տա­պար­տել զա­նոնք: Մինչ օրս մենք Սփիւռ­քէն ընտ­րու­թիւն­նե­րուն ա-ռըն­չուող թե­րա­ցում­նե­րուն հետ կա­պուած դա­տա­պարտ­ման խօսք չենք լսած:

«ԵԼՔ դա­շինք»ը իր ծրագ­րին մէջ ու­նի՛ այս բո­լոր հար­ցե­րը, ինչ­պէս նաեւ մեր ծրագ­րին մէջ կը դի­տար­կենք Երկ­պա­լա­տա­նի խորհր­դա­րան ու­նե­նա­լու անհ­րա­ժեշ­տու­թիւ­նը, ո­րուն երկ­րորդ պա­լա­տին մէջ տեղ կ՚ու­նե­նան նաեւ Սփիւռ­քի ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­նե­րը: Իսկ երկ­րորդ պա­լա­տի բա­ցա­ռիկ ի­րա­ւա­սու­թիւ­նը կ՚ըլ­լայ «Հա­յաս­տան» հա­մա­հայ­կա­կան հիմ­նադ­րա­մի տնօ­րէ­նին նշա­նա­կու­մը: Ինչ­պէս նաեւ Սփիւռ­քէն նշա­նա­կու­մը ներ­գաղ­թի եւ Սփիւռ­քի ներդ­րում­նե­րու հար­ցե­րով զբա­ղող նա­խա­րար­նե­րուն, ո­րոնք լաւ գի­տեն, կը ճանչ­նան զայն: Ի վեր­ջոյ, Սփիւռքն ալ միա­տարր չէ, ու­նինք ա­ւան­դա­կան Սփիւռք, ու­նինք յետ­խորհր­դա­յին տա­րի­նե­րուն ձե­ւա­ւո­րուած Սփիւռք, նաեւ՝ աշ­խար­հա­մա­սե­րէն կա­խեալ ա­մէն մէկ երկ­րի մէջ ու­նինք սե­փա­կան դի­մա­գի­ծը ու­նե­ցող հա­մայնք­ներ, ո­րոնց ա­մէն մէ­կուն հետ ա­ռան­ձին երկ­խօ­սու­թիւն պէտք է վա­րել:

Ե­կած է փուլ մը, որ մեր քա­ղա­քա­կան դա­շին­քը կը կա­րե­ւո­րէ այդ երկ­խօ­սու­թեան սկսե­լու անհ­րա­ժեշ­տու­թիւ­նը: Եւ այդ երկ­խօ­սու­թիւ­նը մենք պէտք է տա­նինք ընտ­րու­թիւն­նե­րէն դուրս: Ան­կախ ան­կէ, թէ մենք որ­քա­նո՞վ կը յա­ջո­ղինք ընտ­րու­թիւն­նե­րուն, մենք պատ­րաս­տա­կամ ենք Սփիւռ­քի զա­նա­զան կա­ռոյց­նե­րուն հետ հա­սա­րա­կա­կան, քա­ղա­քա­կան երկ­խօ­սու­թեան սկսե­լու, ա­ւե­լին, ընտ­րու­թիւն­նե­րէն ետք ու­նե­նա­լով ո­րո­շա­կի յա­ջո­ղու­թիւն­ներ, լիա­զօ­րու­թիւն­ներ կամ պար­զա­պէս խորհր­դա­րա­նին մէջ ըլ­լա­լով ընդ­դի­մա­դիր խմբակ­ցու­թիւն, մենք բո­լոր ձե­ւե­րով այ­սօր պատ­րաստ ենք ձեռք մեկ­նել Սփիւռ­քին: Մենք, որ­պէս քա­ղա­քա­կան ուժ, Սփիւռ­քը կը դի­տար­կենք իբ­րեւ մե­զի գոր­ծըն­կեր եւ ար­ձա­գանգ­ներն ալ ար­դէն կան: Զա­նա­զան մի­ջոց­նե­րով, կը ստա­նանք Սփիւռ­քէն ազ­դակ­ներ, ո­րոնք կը կի­սեն մեր քա­ղա­քա­կան մօ­տե­ցում­նե­րը:

-Ինչ­պէ՞ս կը վե­րա­բե­րիք վար­չա­պե­տին վեր­ջին կո­չին՝ կա­պուած Սփիւռ­քին հետ, ո­րով կոչ ը­րաւ մաս­նա­կից ըլ­լալ երկ­րին մէջ ըն­թա­ցող բա­րե­փո­խում­նե­րուն:

-Չեմ ու­զեր գնա­հա­տա­կան տալ վար­չա­պե­տի կո­չին, ո­րով­հե­տեւ այն­քան կա­րե­ւոր չէ կո­չին բո­վան­դա­կու­թիւ­նը, որ­քան այն, թէ ո՛ր քա­ղա­քա­կան խում­բի ներ­կա­յա­ցու­ցի­չը կ՚ը­նէ այդ կո­չը: Նոյն իշ­խող կու­սակ­ցու­թեան քա­ղա­քա­կա­նու­թեան հե­տե­ւան­քով է, որ Սփիւռ­քը այ­սօր հիաս­թա­փուած է Հա­յաս­տա­նէն: Եւ Սփիւռ­քին կոչ ը­նե­լէ ա­ռաջ նախ պէտք է քա­ղա­քա­կան խում­բին դի­մել, թէ ինչ­պի­սի վարք կա­րե­լի է դրսե­ւո­րել Սփիւռ­քի հան­դէպ:

Վեր­ջին թարմ օ­րի­նա­կը սու­րիա­հա­յերն են։ Ե­կան, բայց սու­րիա­հա­յե­րու շրջա­նա­կին մէջ ես ու­նիմ բազ­մա­թիւ ըն­կեր­ներ ու ծա­նօթ­ներ, ո­րոնք հինգ-վեց ա­միս ետք գա­ցին Գա­նա­տա, Եւ­րո­պա եւ այլ եր­կիր­ներ: Հայ­րե­նի­քի մէջ երկ­քա­ղա­քա­ցիու­թիւն ու­նե­նա­լէ կը խու­սա­փին շա­տեր, ին­չպէս ե­րա­զած էին ա­նոնց պա­պե­րը, բայց առ­կայ ի­րա­վի­ճա­կը զի­րենք չի խրա­խու­սեր ի­րենց ա­պա­գան հայ­րե­նի­քին հետ կա­պե­լու:

-Թե­րեւս պատ­ճա­ռը մշա­կոյթ­նե­րու տար­բե­րու­թի՞ւնն էր նաեւ, որ չկրցան յար­մա­րիլ:

-Չեմ կար­ծեր, քա­նի որ հա­յաս­տա­նեան ըն­կե­րա­յին, հա­սա­կա­րա­կան մշա­կոյ­թը մօտ է թէ՛ Եւ­րո­պա­յին եւ թէ Ա­րե­ւել­քին, մեր եր­կի­րը քա­ղա­քակր­թու­թիւն­նե­րու խաչ­մե­րու­կի վրայ է եւ չէին ը­սեր, թէ շատ տար­բեր ենք ի­րենց կեան­քէն, պար­զա­պէս պե­տա­կան հա­մա­կար­գին հետ աշ­խա­տան­քի փոր­ձը ան­յա­ջող էր ի­րենց հա­մար:

Եւ ե­թէ խօ­սինք հայ­րե­նա­դար­ձու­թեան մա­սին, ա­պա հայ­րե­նա­դար­ձու­թիւ­նը Սփիւռ­քի գերն­պա­տա­կը պի­տի ըլ­լայ: Ե­թէ հա­յա­պահ­պա­նու­թեան վեր­ջար­դիւն­քին չկայ հայ­րե­նա­դար­ձու­թիւն, ա­պա հա­յա­պահ­պա­նու­թիւ­նը ո­չինչ է, հա­յա­պահ­պա­նու­թիւ­նը կը նմա­նի ինք­նա­խա­բէու­թեան, ե­թէ հա­յե­րուն վեր­ջին հանգ­րուա­նը հայ­րե­նի­քը պի­տի չըլ­լայ: Սփիւռ­քը ձե­ւա­ւո­րուած է, երբ չենք ու­նե­ցած հայ­րե­նիք, պե­տա­կա­նու­թիւն, զի­նեալ ու­ժեր, ո­րոնք կը պաշտ­պա­նէին մեր ազ­գը ֆի­զի­քա­կան բնաջն­ջու­մէն: Շնոր­հա­կա­լու­թիւն զա­նա­զան եր­կիր­նե­րուն, հիւ­րըն­կալ հա­սա­րա­կու­թիւն­նե­րուն, ո­րոնք ըն­դու­նած են մեր հայ­րե­նա­կից­նե­րը, հնա­րա­ւո­րու­թիւն տուած են ինք­նադր­սե­ւո­րե­լու, բայց այ­սօր ու­նինք հայ­րե­նիք եւ մեր բո­լոր հա­յեացք­նե­րը պէտք է դէ­պի հոն ուղ­ղուին: Դա­րա­ւոր հայ­կա­կան գա­ղութ­նե­րէն, օ­րի­նակ՝ Հնդկաս­տա­նի մէջ մեր ու­նե­ցած հա­րուստ գա­ղու­թէն, ի՞նչ մնա­ցած է այ­սօր: Ո­րո՞ւն պէտք են այն ձեռ­նարկ­նե­րը, այն ծախ­սե­րը, ո­րոնք կը կա­տա­րուին Սփիւռ­քի մէջ եւ ո­րոնք չեն քա­րո­զեր հայ­րե­նա­դար­ձու­թիւն: Իսկ Սփիւռ­քի կա­ռոյց­նե­րէն մեծ մա­սին ղե­կա­վար­նե­րը կ՚ու­զեն, որ ի­րենց հա­մայնք­նե­րը մնան, որ­պէս­զի ի­րենք ալ մնան ազ­գա­յին ջո­ջեր: Ո­րոշ շա­հե­րէ դրդուած, ա­յո, շա­տեր կը տեն­չան, որ ի­րենց գաղ­թօ­ճախ­նե­րը մեծ­նան: Իսկ Սփիւռ­քի գաղ­թօ­ճախ մը որ­քան մեծ­նայ, հայ­րե­նի­քը այն­քան կը պզտիկ­նայ: Մի՛ կա­ռու­ցէք փոք­րիկ հա­յաս­տան­ներ՝ Հա­յաս­տա­նէն դուրս: Ե­կէք միա­սին շէ­նաց­նենք, ոտ­քի հա­նենք Հա­յաս­տա­նը: Պահ մը պատ­կե­րա­ցու­ցէք, որ կազ­մա­կեր­պուած հայ­րե­նա­դար­ձու­թիւն ու­նե­նանք եւ հայ­րե­նիքն ալ ա­տոր հա­մար գե­տին ու­նե­նայ, որ­քան հա­րուստ մշա­կոյթ կը բե­րուի Հա­յաս­տան:

Ան­շուշտ, վեր­ջին տա­րի­նե­րու հայ­րե­նա­դար­ձու­թեան ա­լի­քին մէջ ան­յա­ջո­ղու­թեան պատ­մու­թիւն­ներ կան, բայց կան նաեւ յա­ջո­ղու­թեան պատ­մու­թիւն­ներ: Ե­րե­ւա­նի փոք­րիկ կեդ­րո­նը սու­րիա­հա­յե­րուն շնոր­հիւ հե­տաքրք­րա­կան հա­մայնք մը ձե­ւա­ւո­րուած է սպա­սարկ­ման ո­լոր­տէն ներս, ինչ որ յա­ջո­ղու­թեան օ­րի­նակ­ներ կրնան ըլ­լալ: Իսկ երբ փո­ղո­ցին մէջ հան­դի­պիմ ներ­գաղ­թած ըն­տա­նիք­նե­րու, ես տար­բեր համ մը կը զգամ, կար­ծես տե­սակ մը տար­բեր դար­ձած է մեր հա­սա­րա­կու­թիւ­նը: Հա­ճոյ­քով կը վե­րա­բե­րիմ այս ի­րո­ղու­թեան: Մենք մէկ ազգ ենք, մէկ կէն ենք, մէկ լե­զու ենք, եւ կա­րե­ւոր չէ, որ պատ­մա­կան զա­նա­զան հան­գա­մանք­նե­րու պատ­ճա­ռաւ մեր ճա­կա­տա­գիր­նե­րը բաժ­նուած են, մեր ընդ­հա­նուր ինք­նու­թիւ­նը մէկ է եւ մենք ու­նինք հայ­րե­նիք մը, որ ինք­նա­վար է, ու­նի զա­նա­զան մի­ջազ­գա­յին կազ­մա­կեր­պու­թիւն­նե­րուն հետ հա­մակց­ման աս­տի­ճան, լաւ, թէ վատ՝ այդ ու­րիշ հարց է, բայց ու­նի՛նք: Եւ որ­պէս­զի խու­սա­փինք հայ­րե­նի­քի կո­րուս­տէն, ո­րուն վտան­գը այ­սօր ի­րա­կան է, պէտք է դէմ­քով շրջիլ դէ­պի հայ­րե­նիք, դէ­պի գո­յու­թիւն ու­նե­ցող պե­տա­կա­նու­թիւն եւ տէր կանգ­նիլ ա­նոր:

Մենք՝ Հա­յաս­տա­նի մէջ պայ­քա­րող­ներս, գոր­ծող ընդ­դի­մա­դիր գոր­ծիչ­ներս, եր­թա­լով կը տկա­րա­նանք զուտ ժո­ղովր­դագ­րա­կան վի­ճա­կէն մեկ­նե­լով: Վեր­ջին ե­րեք տա­րի­նե­րուն ա­նընդ­հատ Հա­յաս­տա­նէն գաղ­թած է տա­րե­կան շուրջ յի­սուն հա­զար մարդ: Յի­սուն հա­զա­րը մէկ քա­ղա­քի բնակ­չու­թիւն է: Այ­սինքն Հա­յաս­տա­նի մէջ կան յի­սուն մեծ ու փոքր քա­ղաք­ներ եւ իւ­րա­քան­չիւր տա­րի այդ թի­ւը ե­րեք ան­գա­մով կը կրճա­տուի: 2008 թուա­կա­նէն մին­չեւ օրս Հա­յաս­տա­նէն ար­տա­գաղ­թած է 350 հա­զար մարդ՝ պաշ­տօ­նա­կան բնակ­չու­թեան 10 տո­կո­սը:

-Իսկ ի՞նչ ար­դիւնք­նե­րու կը սպա­սէ Ձեր դա­շին­քը ըն­տու­թիւն­նե­րէն: Ար­դէն տե­սա­նե­լի՞ է ինչ ու­ժեր պի­տի ըլ­լան ա­պա­գայ խորհր­դա­րա­նին մէջ եւ ո՞ւր պի­տի ըլ­լայ ձե՛ր տե­ղը:

-Տա­կա­ւին կա­նուխ է գնա­հա­տա­կան մը տա­լու, բայց ես վստահ եմ, որ «ԵԼՔ դա­շինք»ը բա­ւա­կան ներ­կա­յա­նա­լի եւ ընդգր­կուն կազ­մով պի­տի ըլ­լայ ա­պա­գայ խորհր­դա­րա­նին մէջ եւ ոչ միայն զուտ մաս­նակ­ցա­յին ա­ռու­մով, այլ մեր պե­տու­թեան, պե­տա­կա­նու­թեան շուրջ բա­ւա­կան լուրջ հար­ցեր կրնայ բարձ­րաց­նել: Ա­տոր մէջ ես վստահ եմ եւ ին­ծի վստա­հու­թեան հիմք կու տայ այն, որ դա­շին­քին մէջ կան բա­ւա­կան լաւ փոր­ձա­ռու­թիւն ու­նե­ցող քա­ղա­քա­կան գոր­ծիչ­ներ, ա­ռաջ­նորդ­ներ եւ շատ վառ, հե­ռան­կա­րա­յին ան­ձեր, ո­րոնք շատ լաւ կրթու­թիւն եւ փորձ ու­նին, յա­ջո­ղած են ի­րենց մաս­նա­գի­տա­կան ո­լորտ­նե­րէն ներս եւ այ­սօր հա­մախմ­բուած են մէկ դա­շին­քի տակ, որ­պէս­զի ի­րենց փոր­ձա­ռու­թիւ­նը ներդ­նեն քա­ղա­քա­կան կա­ռա­վար­ման հա­մա­կար­գին մէջ:

ԵԼՔ-ը ձե­ւա­ւո­րուած է ե­րեք կու­սակ­ցու­թիւն­նե­րու միա­ւոր­մամբ, բայց բո­լորս նոյն ար­ժե­հա­մա­կար­գա­յին, նոյն քա­ղա­քակր­թա­կան հար­թու­թեան մէջ ենք, ինչ որ մեր պե­տու­թեան, պե­տա­կա­նու­թեան հան­դէպ ու­նե­ցած պար­տա­ւո­րու­թիւն­նե­րը կի­սե­լու պատ­րաս­տա­կա­մու­թիւնն է: Իբր այդ է նաեւ, որ դա­շին­քը կա­յա­ցաւ:

-Տնտե­սու­թեան զար­գաց­ման ի՞նչ ծրագ­րեր ու­նի Ձեր դա­շին­քը:

-Մեր ծրագ­րի տնտե­սա­կան հա­տուա­ծին մէջ մենք նշած ենք տնտե­սու­թեան գրե­թէ բո­լոր ճիւ­ղե­րը՝ գիւ­ղատն­տե­սու­թիւ­նը, ջրա­յին պա­շար­նե­րու ճիշդ կա­ռա­վա­րու­մը, ար­դիւ­նա­բե­րա­կան ո­լոր­տը, տե­ղե­կա­տուա­կան հա­մա­կար­գե­րը, ռազ­մար­դիւ­նա­բե­րու­թիւ­նը եւ այլն: Տնտե­սու­թեան զար­գա­ցումն ալ ուղ­ղա­կիօ­րէն կա­խում ու­նի քա­ղա­քա­կան կամ­քէն: Այ­սինքն, երբ իշ­խա­նու­թեան գան այն­պի­սի ու­ժեր, ո­րոնք կը սի­րեն ի­րենց եր­կի­րը եւ կը կի­սեն այդ եր­կի­րը այ­լոց հետ, հաս­տատ լու­ծում­ներ կը գտնուին: Այ­սօր Հա­յաս­տա­նի մէջ այն­պի­սի ի­րա­վի­ճակ մը կը տի­րէ, որ տնտե­սու­թիւ­նը հա­զիւ կը սպա­սար­կէ ար­տա­քին պարտ­քը (իսկ ար­տա­քին պարտ­քը կը գե­րա­զան­ցէ պիւ­տճէն շուրջ եր­կու ան­գամ) եւ երբ ո­րե­ւէ մի­ջազ­գա­յին կազ­մա­կեր­պու­թիւն­նե­րէ գան­ձատ­րուող ո­րե­ւէ ծրա­գիր չու­նի յա­ջո­ղու­թեան պատ­մու­թիւն: Փտա­ծու­թիւ­նը պէտք է հա­նուի մեր պե­տա­կան կա­ռա­վար­ման հա­մա­կար­գէն եւ հա­սա­րա­կու­թե­նէն, իսկ հա­սա­րա­կու­թիւ­նը ին­քը պե­տա­կան կա­ռա­վար­ման հա­մա­կար­գին մէկ մասն է եւ երբ կը գոր­ծէ այդ եր­կու­քին լուռ հա­մա­ձայ­նու­թիւ­նը, բնա­կա­նա­բար, տնտե­սու­թիւ­նը չի կրնար զար­գա­նալ: Փտա­ծու­թիւ­նը քա­ղա­քա­կան կամ­քով է, որ պի­տի վե­րա­նայ: Կրկին նա­յե­ցէք Սփիւռ­քին՝ կան որ­քան յա­ջո­ղած մար­դիկ, կան որ­քան խո­շոր կազ­մա­կեր­պու­թիւն­ներ, ո­րոնց մէջ հա­յե­րը կա­րե­ւոր ներդ­րում­ներ ու­նե­ցած են: Ու­րեմն ի՞նչ է հար­ցը, հա­յե­րը ա­մէն տեղ կը յա­ջո­ղին բա­ցի Հա­յաս­տա­նէ՞ն…

-Ուր­կէ՞ կու գայ Սփիւռ­քի, սփիւռ­քեան հար­ցե­րու հան­դէպ Ձեր հե­տաքրք­րուա­ծու­թիւ­նը:

-Շուրջ քսան տա­րի ան­դա­մակ­ցած եմ Հայ մարմ­նակր­թա­կան ընդ­հա­նուր միու­թեան (ՀՄԸՄ), եր­կար տա­րի­ներ ե­ղած եմ հա­յաս­տա­նեան ՀՄԸՄ-ի կեդ­րո­նա­կան վար­չու­թեան ան­դամ, խմբա­պե­տա­կան խոր­հուր­դի ան­դամ, սկաու­տա­կան շարժ­ման ընդ­հա­նուր խմբա­պետ եւ այդ ծի­րէն ներս սերտ շփում­ներ ու­նե­ցած եմ հայ­կա­կան Սփիւռ­քին հետ, ի մաս­նա­ւո­րի ՀՄԸՄ-ա­կան­նե­րու հետ, բայց հե­տա­գա­յին նաեւ՝ իբ­րեւ հե­ռա­հա­ղոր­դակ­ցու­թեան մաս­նա­գէտ դէ­պի ար­տեր­կիր իմ գործ­նա­կան այ­ցե­լու­թիւն­նե­րուս ըն­թաց­քին պարտքս նկա­տած եմ այ­ցե­լել հա­մայնք­նե­րը, հա­ղոր­դակ­ցիլ, ծա­նօ­թա­նալ հա­յու­թեան հար­ցե­րուն:

ԱՆՈՒՇ ԹՐՈՒԱՆՑ